Antropologia+k.+wyklady+RULKA+całość


Antropologia kulturowa. Prof. J. Rulka

Literatura:

Ewa Nowicka „Świat człowieka, świat kultury”

Wiesława Wołoszyn-Spirka „Antropologia kulturowa”

Temat: Antropologia i jej miejsce wśród nauk o człowieku.

Antropologia jest odrębną dyscypliną naukową, która zajmuje się badaniem społeczeństw. Dotyczy to:

- szczególnego typu społeczeństw,

- nastawienia na subiektywny aspekt kultury,

- całościowego ujęcia człowieka i kultury.

Antropologia jest łączona z etnologią -> to jeden z działów antropologii;

- zajmuje się społeczeństwem pierwotnym i jej rozwojem

- zajmuje się społeczeństwem współczesnym (agrarnymi i zurbanizowanymi)

- zajmuje się coraz częściej społecznościami peryferyjnymi w sensie ich obcowania, istnienie głównych kultur zwanych subkulturami.

Pojęcia antropologii:

KULTURA- jest podstawowym pojęciem antropologii, culture (łac.), początkowo agrii culture - z terminologii rolniczej; z czasów starożytnych - animi culture - kult. Umysłowa, duchowa - użyta przez Cycerona (utożsamiany z kult. duchową).

CYWILIZACJA - dot. Kultury materialnej, jest jej częścią.

Wg słownika:

KULTURA- to ogół materialnych i niematerialnych wytworów człowieka, czyli to, co jest rezultatem działalności ludzi, czyli to, co jest sterowane lub wytworzone przez człowieka jest kulturą. Natomiast cos, co jest niezależne od człowieka, nie powstałe przez człowieka jest naturą.

* NATURA KULTURA

* Natura działa na kulturę i odwrotnie

* Kultura niszczy naturę

Cechy zjawisk kulturowych:

  1. Czasowy wymiar kultury - kultura rozwija się w czasie, czerpiemy z doświadczenia pokoleń 9rodzina trójpokoleniowa)

  2. przestrzenny wymiar - kultura zajmuje jakis obszar np. kult. mazowiecka, kujawska itp. kultury się rozprzestrzeniają, tworzą się kultury regionalne, narodowe, ponadnarodowe

  3. kultura jako system - kultura złożona z wielu elementów, nie jest to zbiór przypadkowy, tworzą zbiór systemowy, tworzą strukturę

  4. prawidłowości kultury - kultura rozwija się wg pewnych praw i prawidłowości

  5. kultura jest systemem adaptacji człowieka, dzięki kulturze człowiek staje się częścią dóbr społecznych (adaptacja człowieka do określonego społeczeństwa)

Przyczyny zjawisk kulturowych:

- materialne - każdy wytwór kultury ma wymiar materialny

- behawioralny - zjawiska kultury łączą się z elementami motorycznymi i werbalnymi

- psychologiczny - dotyczy zachowań, postaw i wartości - leży u podstaw kultury.

Treść i forma w kulturze.

Każde zjawisko kulturowe na formę i treść. Treść może być utylitarna i antyczna.

Temat: Rozwój gatunku ludzkiego.

* Najstarszy przodek człowieka - australopitecus (południowy stwór) - dotychczas znany mający około 1,5mln lat, istniały w Etiopii

* Kolejny australopitecus - przydomek afarensis - postawa wyprostowana wysoki od 1m-1,3m

* Australopitecus robustus - silny, pochodzi z Afryki Pd

* Równolegle pojawia się (2mln a 2,5mln lat) homo habilis - pierwszy człowiek - co oznacza mądry <dziś pochodzi słowo habilitacja>, w porywach do 1,5 m wzrostu, potrafił obrabiać kamienie, kamień łupany

* Homo erectus - wyprostowany - (erekcja) - miał oszczep, rzucał do zwierzęcia, oszczep miał grot, 1,5-1,8m wzrostu, dieta białkowa (1,5-1mln pne)

* Homo sapiens - człowiek myślący (od 1 mln do 0,5), wymyślił łuk, zaczęto niszczyć przyrodę

* Homo sapiens sapiens - (200 tys lat temu pne) - to my, podwójnie myślący, wnioski na podstawie znalezienia szczątek kobiety nazwanej Ewą; bronili się ogniem, kamieniami,łukiem

*w swerze północnej - Homo neanderthalis (do 40 tys lat pne), pojemniejszy mózg, mądrzejszy od sapiens, sapiens, mimo to wyginął, prawdopodobnie związane ze zlodowaceniem-nieumiejętność przystosowania się do zimna

SKSEROWAC KSERÓWKE O EWOLUCJI CZŁOWIEKA

Temat: Rozwój cywilizacji ludzkiej.

CYWILIZACJA- jako synonim kultury 9franc) lub część kultury (eur i USA)

CYWILIZACJA - Ewa Nowicka - składa się z populacji, powiązanej więziami społecznymi, wartościami, wyobrażeniami i normami zachowań. Są to wyodrębnione geograficznie i kulturowo całości.

Cywilizacja jest częścią kultury, kultura obejmuje część duchową i materialną, zaś cywilizacja jest częścią materialną kultury.

W dziejach świata:

1. kultura neolityczna ok. 10 tys lat

2. kultura przemysłowa 18-19 wiek

3. kultura informatyczna 20/21 wiek

Inny podział:

  1. epoka kamienna

  2. epoka brązu

  3. epoka żelaza + epoka plasyku

Epoka kamienna:

- paleolit górny (narzędzia) i dolny

- neolit (1rewolucja): 1 podział pracy - ze zbieraczy stał się hodowcą zwierząt; 2 podział: hodowcy i rolnicy - uprawa roli w Mezopotamii.

Człowiek, który zbiera przemieszcza się, rolnik osiadał, wypalał las na pola, oswoił zwierzęta do pomocy

Epoka brązu:

- powstały ciężkie zbroje

Epoka żelaza

- powst w starożytności, wynalazcy HETYCI z Mezopotamii, dużo wnieśli Anglicy

Plastyk - XX wiek, wszechobecny

Temat: Silniki wspomagające człowieka.

Silniki wspomagające pracę człowieka:

@ (XV w zmienia się kształt statku, w Portugalii powstaje KARAWELA -> miała dziób, 2-3 maszty, pokład, pomieszczenie dla załogi

X wiek łódź długa bez pokładu)

@ Portugalczycy byli odkrywcami, znaleźli Przylądek dobrej nadziei.

@ Od XV wieku rozpoczyna się handel czarnymi niewolnikami

@ powstanie zegara mechanicznego - prawdopodobnie XII wiek

- Rewolucja Niderlandzka

- W Anglii ścięcie króla Karola

- Rewolucja Francuska - koniec 18 wieku

@ 18 wiek- wiek pary

@ 19 wiek- więcej wyciętych lasów w Pl niż obecnie

W związku z tymi zmianami zmienia się wydajność pracy, w starożytności człowiek pracował od świtu do zmierzchu.

Zmiany:

- pojawienie się lampy naftowej - Łukaszewicz

- pojawia się oświetlenie gazowe na ulicach.

Temat: Czas i przestrzeń.

- u ludzi pierwotnych czas funkcjonował na dzień i noc; rytm dnia

Cykl życia zakłócony

Poza historią - rytm pór roku (syst rustykalny-wiejski) zakłócony

- rytm życia ludzkiego dziecko-dorosłość-starość

okres dziecięco-młodzieńczy został zakłócony

Czas historyczny.

- Początkowo człowiek żył poza czasem, żyło się tu i teraz (ludzie pierwotni), świat był niezmienny

- Nagle pojawia się czas mityczny i tradycyjny - ludzie zaczęli się zastanawiac co było wczesniej;

- Pojawia się zjawisko pochówku; czy jest życie wieczne? W innych społecznościach zjawisko reinkarnacji?;

- Powstały legendy (legenda o orle w Gnieźnie, Lech Czech i Rus..)

- Starcy opowiadają legendy; śpiewy;

- Potem poeci (Homer), (w średniowieczu powstaje zawód- tych którzy opowiadali - minezinger)

Problem czasu tradycyjnego

Czas historyczny pojawił się gdy zaczęło się pismo; monumenty w sensie budowli, kiedy tworzy się historyczne społeczeństwo

W Polsce od przyjęcia chrztu przez Mieszka I

Swiat powstal z niczego big bany - wielki wybuch-jedna z teorii powstania świata.

- czas ….

- czas społeczny

- czas kosmologiczny

Temat: Kult zmarłych.

W antropologii kulturowej mówi się, że jednym z wyznaczników człowieczeństwa jest kult zmarłych. Dziś się stwierdza, że jest to obecne u ssaków naczelnych. Np. małpy, wśród słoni matki na kłach niosą swoje dzieci

Kult zmarłych jest oznaka człowieczeństwa

Na ogół groby, które się zachowały dot tych bogatych, panujących

Mieli poczucie człowieka złożonego z 3 części:

- fizycznego

- pozostałości tzw KA

- ducha

Pochówki nie tak bogate istnieją również na terenach Polski

Reasumując:

Pamięć o zmarłych (niezależnie od formy) świadczy o naszym człowieczeństwie, o tym, że ktoś był przed nami. Niektórzy twierdzą, że zmarli dopóki istnieją dopóty jest pamięć o nich.

Ne egz. Czas subiektywny i obszernie

Tempus fugit! - czas ucieka!!

Carpe diem - chwytaj dzień!

Poczucie czasu ma wieksze znaczenie niż emocje, inteligencja, relacje z innymi, stres.

„Powinniśmy się umiarkowanie koncentrować na przyszłości, pozytywnie interpretować przeszłość i dodać do tego umiarkowany hedonizm teraźniejszości”

Chronos - czas nizalezny od nas, obiektywny

Kairom - czas subiektywny, własny, coś co chcemy osiągnąć.

Temat: Przestrzeń.

Człowiek żyje nie tylko w czasie ale i w przestrzenii.

Hic (miejsce) et nunc (czas) - tu i teraz.

1.Przestrzeń lokalna np. rodzinne, szkolne, w miejscowości, parafialne

2. Rozdzielenie swój - obcy - rozróżniamy ludzi na swoich i obcych. Ważne jest przełamywanie między swoim a obcym

3. Wędrówki - człowiek zawsze lubił wędrować po przestrzeniach.

Navigare necesse est - żeglowanie niezbędne jest człowiekowi

Vivere nom necesse - życie nie jest konieczne, ważne jest żeglowanie.

Ciekawość świata - ludzie są ciekawi świata z natury.

Wyznacznikiem horyzontów myślowych jest na początku miejsce urodzenia.

Poprzez wędrówki następuje przenoszenie osiągnięć np. technicznych - koło garncarskie, myślowych - powstały imperia, które upadły, przenoszenie chorób,

Dobre i złe strony przestrzeni: basen morza śródzniemnego <- stałe pory roku

Temat: Społeczeństwo, naród, państwo.

Organizacje społeczne miały charakter następujący:

- grupa ludzi spokrewniona często pochodzeniem

- stopniowo z rodów zaczęły wyodrębniać się rodziny

- rodziny wiązały się z życiem osiadłym

- związki małżeńskie zawierane były bardzo różnie - często przez przypadek, później rytuały, obrządki, obrządki do dziś są ale w zmienionej formie np. rozmowa rodziców jednej i drugiej strony i porozumiewanie się ich w kwestii małżeństwa

- w okresie, kiedy pojawia się pieniądz powstają związki materialne np. bogaty z bogatym, biedny z biednym

- w 19 w w chłopskich rodzinach - najpierw przychodzili swaci, swatki z wódką, potem rozmowa finansowa - co każda ze stron zyska - ile krów, ile mórg np. u arabów pan mlody kupuje sobie żonę

- rodzina partnerska - to wymysł ost czasów, wcześniej matriarchalna, a z historii patriarchalna

Rody i plemię.

Ród - pierwotny jak rodzina, nawet może być wcześniejszy

Plemię - jednostka organizacyjna (forma organizacji); to samo terytorium, niewielkie; język, obyczaje

Lud - te plemiona dawały pojęcie szersze ludu np. lud koczowniczy, lud plemienny, nie miały terytorium swojego

Naród - pojęcie to tworzyło się wiekami, o narodzie polskim można mówić od 13 w

Nowoczesny naród polski - w 19 w. w okresie zaborów, ten nurt objął całą nowoczesną Europę, najwcześniej na zachodzie Europy od rewolucji francuskiej, w Niemczech jest to później lata 30 19w, związany z rewolucją przemysłową, w Pl. druga połowa 19 w, rewolucja przemysłowa, powstanie narodowe, uwłaszczenie chłopów, w zaborze pruskim powst najwcześniej naród Pl, w zaborze rosyjskim najpóźniej, - to pojęcie nowoczesne

Nie wszędzie powstały narody np. Afryka subsaharyjska, na Pd Afryki

Tworzenie narodów na byłych terenach ZSRR np. Ukraina

Białoruś - brak szkół w rodzimym języku

Narody są zjawiskiem społecznym, który pojawił się późno, są zjawiskiem historycznym, ułatwiają przetrwanie narodów, ale nie są społeczeństwem

Jest problem ginienia narodów, czynniki: świadomość, że kiedyś było takie państwo.

Kultura, która spajała w Pl w 19 w - kult romantyzmu, pozytywizmu

Powstania narodowe - czynnik który pozwolił nam przetrwać

2 polowa 20 w postmoderniści głosili teorie ze naród staje się przeżytkiem, sens ma społeczeństwo

Można przyjąc taki punkt widzenia: (najważniejsi są/ jest):

- jednostka

- rodzina

- grupa środowiskowa (miasto, wieś)

- region

- naród

- państwo

- wspólnota narodów

- cześć społeczeństwa ludzkiego

Temat: Naród i państwo.

Naród - zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, która w procesie dziejowym urzeczywistnia się jako wspólnota na podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym i wyraża się w świadomości swych członków

Najważniejsze dla narodu są:

  1. język

  2. świadomość wspólnych dziejów

  3. wspólnota kulturalna

Rodzaje narodów: naród związane jest z pojęciem ojczyzna, z miejscem urodzenia

Ojczyzna ideologiczna - wszyscy czujemy się polakami

Państwo - jest elementem życia społecznego, powstało równolegle do narodu.

Panstwo umożliwia rozwój kultury (poprze szkolnictwo)

Funkcje państwa:

- opiekuńcza

- obronna

- represyjna (cenzura: -prewencyjna <cenzor nie pozwala wcześniej drukować>

-represyjna <po wydrukowaniu nakładana jest kara>

Państwo jest niezbędne dla prawidłowego istnienia narodu

Państwo na różny charakter:

  1. totalitarne (związane z ideologią)

  2. autorytarne

  3. demokratyczne

  4. anarchiczne

Antropologia kulturowa twierdzi, że wierzenia religijne są właściwe człowiekowi od samego początku i są wyznacznikiem tego, że myślimy o człowieku.

Od pojawienia się człowieka kompletnego uważa się że człowiek kompletny praktykował szereg rytuałów, które można określić, jako wierzenia religijne. Pojawiają się dwie sfery: sfera sacrum i profanum

Antropolodzy twierdzą to na podstawie pochówków -> kult zmarłych (związany ze strachem przed zmarłymi)

Animis - równolegle idący - wiara w siłę sprawczą zwierząt

„Jak pięknym potrafi być człowiek, jeśli jest człowiekiem”

„plus ratio quam vis” - raczej rozumem niż siła

Stopniowo z animizmu zaczęły powstawać religie teofizyczne - charakterystyczne dla starożytności - powstają religie oparte o mity (rzymskie, greckie) i religie czysto filozoficzne (perskie), a potem religie, które powstały do współczesności; hinduizm, buddyzm, judaizm, chrześcijaństwo, islam (niektórzy zaliczają do tego konfungcjonizm)

Religia - to system symboli, które wytwarzają silne, głębokie i trwałe nastawienie uczuciowe i motywacje u ludzi przez sformułowanie ogólnej koncepcji porządku istnienia. Religia jest w calym swym przebiegu dziejów przesycona elementami mitycznymi rytualnymi.

W religii można wyróżnić istotne elementy:

1. element intelektualny

2. element emocjonalny

3. element behawioralny

4. element społeczny

Ekumenizm - zakłada szukanie w innych religiach elementów wspólnych i dążenie do współpracy

Temat: Modernizm i postmodernizm.

  1. Pojęcie modernizmu i postmodernizmu w tłumaczeniu dosłownym to nowoczesność i ponowoczesność.

MODERNIZM - jedna z nazw tendencji nowatorskich w sztuce i literaturze XIX-XX wieku w Europie i Ameryce Północnej.

W architekturze głównie w wieku XX tj. odchodzenie od historyzmu, dążenie do prostoty i funkcjonalności.

POSTMODERNIZM - zespól tendencji artystycno-filozoficznych występujących w literaturze i sztuce w 2 połowie XX wieku, charakteryzujący się z 1 strony cywilizacyjno - optymizmem a z 2 strony katastrofizmem.

Natomiast w architekturze i plastyce odejście od funkcjonalizmu i form geometrycznych.

Pojęcie modernizmu jest różnie rozumiany, w sensie sztuki można mówić dopiero w wieku XX o modernizmie (Młoda Polska). W literaturze mówi się o nowoczesnym myśleniu.

W drodze modernizmu pojawił się totalitaryzm sowiecki i totalitaryzm nazistowski. On częściowo wypływa z modernizmu, a częściowo jest wynaturzeniem.

W latach 60-70 XX wieku pojawia się postmodernizm i trwa do dziś.

Człowiek w modernizmie i postmodernizmie i praca -> spajające ogniwo

W postmodernizmie -> konsumpcja <- ogniwo

W czasach nowoczesnych jednostki ludzkie były kształtowane według wzorca wytwornego (??) wojskowego; powinien posiadać:

  1. Energię kinetyczną

  2. Zdyscyplinowanie (działania regularne podatne na regulacje)

  3. Stanowienie części a nie całości

Człowiek w postmodernizmie, człowiek ma cele:

* organizm doświadczający, poszukujący ciągle nowych doznań i przeżyć

* jest punktem wyjścia działania, trzeba być nastawionym na człowieka

* człowiek posiada zdolności samoregulacyjne; jednostka autonomiczna - idealna konstrukcja człowieka polega na sprawności; człowiek ma być fitness

Temat: Wzory osobowe w postmodernizmie.

W postmodernizmie główny wzór osobowy człowieka to pielgrzym.

Los człowieka w modernizmie był w zasadzie określony np. skończył szkołę nauczycielską, był nauczycielem itp.

Przebieg życia ludzi był stosunkiem relacji ludzi czynów i następstw.

Ponowoczesność cechuje (postmoder):

- epizodyczność

- niekonsekwencja

Istnieje całkowita tymczasowość.

Sukces życiowy szybko zmienia się w klęskę i na odwrót.

Świat ponowoczesny zaczyna być światem na wymiary nadmiaru produktów.

Nadmiar indor zawartych w słowach, dźwiękach, obrazach związany jest z eksplozją środków masowego komunikowania.

Te środki w poszukiwaniu klienta stają się bardziej agresywne np. erotyka, zbrodnia, agresja, okrucieństwo.

To samo dotyczy muzyki, która jest coraz bardziej agresywna oraz retoryki, która staje się coraz bardziej wulgarna.

Typy ludzkie w ponowoczesności:

  1. Spacerowicz - człowiek który obserwuje rzeczywistość, nie ingeruje w innych

  2. Włóczęga - (bezdomni)

  3. Turysta - czł który przechodzi z jednej str na drugą

  4. Gracz - czł który gra

+ od Rulki:

  1. Kapłan - czł który chce służyć idei

  2. Gangster

Temat: Konsekwencje modernizmu dla edukacji.

  1. Język dzieli się na: