Wykład 1

Socjologia medycyny

Cel:

- rozpoznawanie podstawowych problemów osoby niepełnosprawnej funkcjonującej w społeczeństwie,

- łagodzenie i rozwiązywanie problemów z zakresu społecznych skutków niepełnosprawnych

- reagowanie na sytuacje problemowe osób niepełnosprawnych

Socjologia medycyny jako subdyscyplina socjologii

- proces kształtowania subdyscypliny,

- przedmiot badań,

- metody badań.

Społeczno- ekologiczny model zdrowia

- definicja zdrowia,

- Konsekwencje przyjęcia

Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby

- koncepcja Tolcota-Personsa,

- koncepcja Eliota Freidsona,

- koncepcja …naznaczenia (nauczania)

- koncepcja Alfreda Schulza,

- Julian Corbin i Auselm Strauss

Socjomedyczne wskaźniki zdrowia

- wskaźniki ograniczonej odpowiedzi

- wskaźnik jakości życia

- wskaźnik pozytywnego …

Zachowania związane z choroba:

- zachowania zdrowotne,

- zachowania medyczne,

- zachowania antyzdrowotne.

Społeczne uwarunkowania zdrowia

- przynależność klasowa

- kultura,

- płeć,

- wiek

Choroby psychosomatyczne

- definicja i rodzaj,

- uwarunkowania mikrospołeczne,

- uwarunkowania makrospołeczne.

Psychospołeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności

- pojęcie niepełnosprawności

- konsekwencje niepełnosprawności

- rehabilitacja osób niepełnosprawnych,

- przemoc wobec osób niepełnosprawnych.

Postawy wobec osób chorych i niepełnosprawnych

Teoria naznaczenia społecznego a sytuacja osób chorych, niepełnosprawnych, starszych.

Komunikacja społeczna w relacjach personel medyczny- pacjent

- style konwersacji a płeć

- style konwersacja a pozycja społeczna

- komunikacja niewerbalna w relacjach pacjent - personel

Socjologia medycyny jako subdyscyplina

- socjologia medycyny jako subdyscyplina ukształtowała się w latach 50 XX wieku

Prekursorzy w Europie - lekarze

-XIX wiek - intuicyjne uświadamianie sobie przez lekarzy wpływu środowiska społecznego na stan zdrowia

Prekursorzy w USA - socjologowie

Bernard Stern - amerykański socjolog

Zasługi :

- ojciec socjologii i medycyny

- 1951- opracowanie podstaw i określenia cechy subdyscypliny

- przedmiotem badań socjologii medycyny -medycyna.

Robert Strauss - socjolog medycyny

- uczeń Sterna

- 1958

Podział socjologii zajmującej się medycyna na;

- socjologia medycyny (socjologia o medycynie) traktującą medycynę jako każdą inną instytucje społeczną, opisującą medycynę w kategoriach socjologicznych

- socjologia w medycynie- socjologia na użytek medycyny zajmująca się rozwiązywaniem problemów społecznych.

Socjologia medycyny jako subdyscyplina - przedmiot

- społeczne aspekty zdrowia i choroby

- system szpitalny i inne placówki lecznicze

- społeczne role zawodów medycznych, lekarzy, pielęgniarek i innych.

Pięć czynników, które doprowadziły do powstania socjologii medycyny wg Magdaleny Sokołowskiej

1. Potrzeby społeczne:

Gwałtowny rozwój i sukcesy medycyny walce z chorobami zakaźnymi spowodowały wzrost oczekiwań społecznych w stosunku do medycyny< społeczeństwo oczekiwało ze medycyna rozwiąże także problemy społeczne .

Postrzeganie coraz większej ilości zjawisk w kategoriach zdrowia i choroby (alkoholizm, depresja, starość)

2. Przemiany w teoriach medycyny:

- rozpowszechnianie teorii wieloprzyczynowości choroby

- akceptacja pojęcia choroby funkcjonalnej czyli nie posiadającej uchwytnego tła organicznego.

3. przemiany demograficzne i przemiany w obronie chorób

- wzrost przeciętnej długości zycia,

- dominujący typ chorób - choroby przewlekłe

Terapia w tych chorobach wymaga aktywności pacjenta jego wysokiej samooceny, samokontroli stanu zdrowia, zmiany nawyków i zachowań, przystosowania się do życia z chorobą. Współpraca lekarza z pacjentem stał się koniecznym elementem leczenia.

4. Uspołecznienie opieki medycznej (powszechna dostępność)

Skutki pozytywne:

- zniesienie barier finansowych w dostępie do opieki medycznej,

- swoboda lekarza w wyborze terapii, bez względu na wiek,

Skutki negatywne

- depersonalizacja relacji między personelem medycznym a pacjentem,

Uzależnienie personelu od pracodawcy, co powoduje rozdźwięk między oczekiwaniami pacjentów (chęć otrzymania zwolnienia) a oczekiwaniami pracodawców (silna kontrola wydawanych zwolnień

- zbiurokratyzowanie służby zdrowia

5.Rozwój higieny społecznej- poszukiwanie uwarunkowań środowiskowych chorób

Metody badań

• Metoda sondazowa

- ankieta

- wywiad : standaryzowany, swobodny

• Metoda obserwacji (ukierunkowana i systematyczna)

- obserwacja uczestnicząca,

- obserwacja zewnętrzna.

• Metoda analizy dokumentów socjologicznych

- dokumenty osobiste,

- dokumenty instytucjonalne.

• eksperyment

Paradygmat

- Zespół podstawowych założeń w nauce

- do lat 70 XX wieku

- najważniejszą rolę w kształtowaniu zdrowia jednostki i społeczeństw odgrywa medycyna (system opieki)

- choroba jest fizyczną usterka organizmu spowodowaną przez konkretny czynnik biologiczny

- w terapii pacjent ma doczynienia ….a jego chore ciało można leczyć od stanu umysłu

- lekarze mają wiedzę specjalistyczna oferują mocna terapie.

- właściwym miejscem leczenia jest szpital, który dysponuje personelem medycznym , technika.

1977 Program Światowej Organizacji Zdrowia dla wszystkich do 2000

Społeczno-ekonomiczny model zdrowia i choroby

- cel promocja zdrowia

- biopsychospołeczne uwarunkowania zdrowia człowieka

- nowy paradygmat zmienił dotychczasową koncepcję zdrowia. Zerwał z poglądem dominującej roli w kształtowaniu zdrowia.

Społecznoekonomiczny model zdrowia

- stan równowagi zdrowotnej

- potencjał zdrowotny

Stan zdrowia i stan równowagi zdrowotnej

- jak utrzymywana jest równowaga?

- hemeostaza czyli dynamiczna równowaga między wpływami różnych czynników wzajemnych między nimi relacji.

- ilość czynników mających wpływ na zdrowie jest ogromna, stopień ich znaczenia dla zdrowia jest różny, ale są one powiązane ze sobą i tworzą system uwarunkowań, których wypadkową jest zdrowie

Potencjał zdrowotny

- zasoby tkwiące w jednostce: fizyczne, intelektualne, emocjonalne

- zasoby tkwiące w środowisku

Stan zdrowia warunkowany jest przez

- genetyke w 16%

- środowisko w 21 %

- styl życia 53%

- medycyna w 10%

Zdrowie - jest to jak najdłuższa możliwość samodzielnego, aktywnego i twórczego zycia bez chorób i niepełnej sprawności, albo nawet razem z nimi, jeśli nie da się ich wyeliminować

Def przyjęta w 1977 przez Swiatowe Zgromadzenie Narodowe

Zdrowie to nie tylko abstrakcyjny stan ile podająca się zmianom zdolność człowieka do osiągnięcia pełni właściwych fizycznych jak i psychicznych, społecznych możliwości, jak i reagowania na środowisko.

Zdrowie nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem umożliwiającym człowiekowi takie wykorzystywanie istniejących możliwości, by życie uczynić lepszym, bardziej satysfakcjonującym, produktywny. Z. Słońska

Zdrowie- kształtowanie przede wszystkim przez układ czynów pozostających poza obszarem medycznym, styl życia, środowisko społeczne

Podstawowym kryterium zdrowia jest funkcjonowanie społeczne jednostki.

Pięć konsekwencji przyjęcia społeczno-ekologicznego modelu zdrowia:

1. zmiana priorytetów systemu ochrony zdrowia, jego organizacji -najważniejsza staje się opieka zdrowotna i promocja zdrowia

2. zmiany działań prowadzących na rzecz poprawy stanu zdrowia ludności - ochrona zdrowia, promocja zdrowia, zmiana nawyków i celu życia,

3. podniesienie rangi autonomii innych niż lekarz zawodów medycznych (pielę., rehabil.)

4. zmiana relacji pacjent- personel medyczny. Pacjent współpartnerem

5. Zwiększenie znaczenia nieprofesjonalnych systemów opieki (rola rodziny)

Socjologiczna koncepcja zdrowia i choroby Talcota Persona

Talcot Person (1952) pierwszy na grupie socjologii, autor koncepcji zdrowia i choroby.

Funkcjonalista

- społeczeństwo spostrzega jako system, całość, której nie da się zredukować do jednostek,

- system tworzy układ wzajemnie powiązanych ze sobą podsystemów, z których każdy pełni istotną dla istnienia całości funkcję,

- naturalny system to ład.

Cel utrzymanie ładu i eliminacja wszystkich zjawisk mu zagrażających.

Choroba - zagrożeniem ładu społecznego. Zagraża ona realizacji funkcji 9roli społecznej), jaką każda jednostka pełni na rzecz podsystemu, w którym bezpośredni uczestniczy.

Rola społeczna- czynności ewentualnie wzory czynności wynikające z zajmowanej przez jednostkę pozycji społecznej.

Pozycja społeczna - miejsce człowieka w strukturze społecznej wraz przypisowymi prawami i obowiązkami.

T. Parsons rozpatruje problem zdrowia ze społecznego punktu widzenia przez pryzmat zdolności do pełnienia ról społecznych.

Zdrowie to stan, w którym jednostka wykazuje optymalną umiejętność efektywnego pełnienia ról i zadań wyznaczonych jej przez proces socjalizacji.

Rodzaje zdrowia:

- zdrowie psychiczne - zdolność pełnienia roli (zdolność matki do kochania dziecka, do bycia matką)

- zdrowie somatyczne -

Choroba jako zaburzenia ładu społecznego

- niewywiązywanie się z narzuconej roli czy ról społecznych albo niewłaściwe ich pełnienie, stanów zagrożenia dla ładu społecznego. Oznacza zaniechanie przyjętych zobowiązań niespełnienia

Rola chorego

- stan bycia chorym obwarowany jest oczekiwaniami i wymaganiami. Istnieje akceptowany przez społeczeństwo sposób zachowanie się w chorobie.

- są to wzory zachowań, które podejmuje chory w celu pomniejszenia szkodliwych działań choroby

- wzorzec bycia chorym człowiek …nolizuje w trakcie procesu socjalizacji i wychowania

Bycie chorym jest zinstytucjonalizowanym typem roli społecznej.

Cechy roli chorego:

- osoba chora nie jest odpowiedzialna za swoją chorobę. Choroba jest wynikiem działania czynników, na które jednostka nie ma wpływu. Pojawienie się choroby nie ma związku

Chora osoba musi pracować nad swoim powrotem do zdrowia, skontaktować się z lekarzem.

Zdrowie i choroba są nie tylko stanami osobowości lub organizmu jednostki ludzkiej. Są one również ocenianymi i uznanymi instytucjonalnie kultura społeczeństw i ich struktura.

Wykład 2

Socjologia medycyny

Socjologia medycyny jako subdyscyplina

Ukształtowała się w latach 50 XX wieku

Prekursorzy w Europie-lekarze

XIX wiek: intuicyjne uświadamianie sobie przez lekarzy wpływu środowiska społecznego na stan zdrowia

Prekursorzy w USA- socjologowie

Socjologia medycyny jako subdyscyplina- przedmiot

-społeczne aspekty zdrowia, choroby i opieki społecznej

-system szpitalnictwa i inne placówki lecznicze

-społeczne role zawodów medycznych: lekarzy, pielęgniarek i innych.

Socjologia medycyny jako subdyscyplina

2. przemiany w teoriach medycyny:

-rozpowszechnienie teorii wieloprzyczynowości choroby;

Akceptacja pojęcia choroby funkcjonalnej, czyli nie posiadającej uchwytnego tła organicznego.

3. Przemiany demograficzne i przemiany w obrazie chorób:

- wzrost przeciętnej długości życia

-dominujący typ chorób: choroby przewlekłe. Terapia w tych chorobach wymaga aktywności pacjenta, jego wysokiej aktywności pacjenta , jego wysokiej samooceny, samokontroli stanu zdrowia, zmiany nawyków i zachowań, przystosowania się do życia z chorobą. Współpraca lekarza z pacjentem, stała się koniecznym elementem leczenia.

Metody badań

-metoda sondażowa

.ankieta

.wywiad: standaryzowany, swobodny

-metoda obserwacji (ukierunkowana i systematyczna)

.obserwacja uczestnicząca

.obserwacja zewnętrzna

-metoda analizy dokumentów socjologicznych

.dokumenty osobiste

.dokumenty instytucjonalne

-eksperyment

Paradygmat

.Zespół podstawowych założeń w nauce

.Do lat 70-tych XXw. - biomedyczny model zdrowia i choroby

• Najważniejszą rolę w kształtowaniu zdrowia jednostek i społeczeństw odgrywa medycyna i system opieki

• Choroba jest fizyczną usterką organizmu, spowodowaną przez konkretny czynnik biologiczny

• W procesie terapii pacjent nie ma do odegrania żadnej roli, a jego chore ciało można leczyć w oderwaniu od stanu umysłu

• Lekarze mają wiedzę specjalistyczną i oferują prawomocną terapię

• Właściwym miejscem leczenia jest szpital, który dysponuje techniką i personelem medycznym

.

.1977-Program Światowej Organizacji Zdrowia - „Zdrowie dla wszystkich do 2000r.- społeczno-ekologiczny model zdrowia i choroby

• Cel: promocja zdrowia

• Bio- psycho- społeczne uwarunkowania zdrowia i człowieka

• Nowy paradygmat zmienił dotychczasową koncepcję zdrowia. Zerwał z poglądem z dominującej roli medycyny w kształtowaniu zdrowia

Społeczno-ekologiczny model zdrowia

Stan zdrowia jest warunkowany przez:

• Genetykę-16%

• Środowisko- 21%

• Styl życia-53%

• Medycynę-10%

3. podniesienie rangi i autonomii innych niż lekarz zawodów medycznych (pielęgniarka, rehabilitant)

4. Zmiana relacji pacjent-personel medyczny, pacjent współpartnerem

5. Zwiększenie znaczenia nieprofesjonalnych systemów opieki (rola rodziny)

Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby

-koncepcja Talcota Parsonsa

-koncepcja Eliota Freidsona

-Teoria naznaczania

-koncepcja Alfreda Schutza

-Juliet Corbin i Anselm Strauss

Socjologiczna koncepcja zdrowia i choroby Eliota Freidsona

-Eliot Freidson (1970)

-założenie:

• Doświadczenie roli chorego jest różne w zależności od typu choroby

• Dodatkowe prawa i przywileje, które są częścią roli chorego, nie są równo rozłożone

-Trzy typy ról chorego:

• Warunkowa rola chorego- przy chorobach przejściowych

• Oczekiwania: dążenie do szybkiego wyzdrowienia

• Prawa i przywileje zależą od tego, jak poważna jest choroba

• Bezwarunkowo prawomocna rola chorego- przy chorobach przewlekłych (rak,łysina).

• Od schorzenia zależy to czy jednostka ma przywileje czy nie

• Nieprawomocna rola chorego - gdy jednostka cierpi na chorobę lub przypadłość piętnowaną społecznie.

• Odmawianie praw i przywilejów

• Poczucie, że jednostka ponosi odpowiedzialność za chorobę (AIDS)

Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby w świetle teorii naznaczania

Założenia teorii naznaczania:

-żadne zachowanie nie jest wewnętrznie złe, to społeczeństwo określa, które zachowania są dobre, które złe.

-Rodzaje naznaczenia:

• Pierwotne

• Wtórne

Koncepcja naznaczania znajduje zastosowanie w odniesieniu do chorób , które spychają na margines życia społecznego ludzi na nie cierpiących, utrudniają im lub uniemożliwiają uczestnictwo w życiu społecznym: kalectwo, zaburzenia psychiczne, upośledzenia umysłowe, epilepsja

Mechanizm działania

Naznaczenie - powoduje, że chory jest postrzegany przez pryzmat etykiety (kaleka, chory psychicznie). Oczekuje się od takiej osoby określonego zachowania i przypisuje odpowiednie cechy charakteru.

Proces naznaczania powoduje, że w końcu chory staje się podobny do stereotypu.

Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby Alfreda Schutza

-Alfred Schutz -fenomenolog

-Założenie fenomenologii:

• Rzeczywistość społeczna nie istnieje obiektywnie, istnieje w świadomości człowieka

• Ludzie sami interpretują świat społeczny, przypisują mu sensy

Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby Alfreda Schulza

.Choroba jest subiektywnym doświadczeniem chorego i otoczenia

.Pytania:

-Jak ludzie doświadczają choroby własnej i innych?

-Jak reagują na wiadomość o ciężkiej chorobie?

-Jak chroniczna choroba wpływa na tożsamość człowieka?

.A Schulz pokazuje jak choroba wpływa na relacje jednostki ze światem zewnętrznym oraz zmienia odbiór i postrzeganie tego świata

. Sześć aspektów rzeczywistości tworzonej przez chorobę według A. Schutza:

1. Może doprowadzić do ograniczenia lub utraty kontaktu ze światem zewnętrznym. Zmienia jego spostrzeganie. Choroba ostra zmienia spostrzeganie krótkookresowo, choroba przewlekła trwale.

2. Prowadzi do dostrzegania własnego ciała. Skupienie uwagi na ciele. Ciało , cierpienie wyznacza ramy nowej rzeczywistości

3. Modyfikuje lub uniemożliwia jednostce realizację różnych działań związanych z pracą lub szkołą, łączących ją ze światem zewnętrznym. Choroba zmusza do podjęcia czynności mających na celu uwolnienie od dolegliwości.

4. Choroba ogranicza tożsamość jednostki , jej świadomość.

5. Doświadczenie choroby nie jest dostępne innym. Chory sam odczuwa swoją chorobę, ból.

6. Schorzenie ma wymiar czasowy.

Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby Juliet Corbin i Anselm Strauss

.Juliet Corbin i Anselm Strauss- przedstawiciele interakcjonalizmu symbolicznego w socjologii medycyny

.Reżimy zdrowotne chronicznie chorych

-praca nad chorobą- obejmuje czynności związane z radzeniem sobie z chorobą (uśmierzanie bólu, robienie testów diagnostycznych , fizjoterapia)

-praca nad codziennością- radzeniem sobie w życiu codziennym (utrzymywanie relacji z innymi, prowadzenie domu, dbałość o interesy zawodowe)

-praca nad biografią- praca nad zrozumieniem choroby, poszukiwanie jej sensu, co pozwala choremu odzyskać sens życia.

Socjomedyczne wskaźniki zdrowia

1. Wskaźnik ograniczonej sprawności

2. Jakość życia

3. Pozytywnego zdrowia psychicznego

4. Profil wpływu choroby

Ad1. Wskaźnik ograniczonej sprawności-stopień radzenia sobie z wykonywaniem podstawowych czynności takich jak: ubieranie, jedzenie, mycie, poruszanie.

Pomiaru ograniczonej sprawności dokonuje się poprzez stopień samodzielnego wykonywania szczegółowych czynności (mycie głowy, mycie nóg, ubieranie skarpetek)

Socjomedyczne wskaźniki zdrowia

.jakość życia- obejmuje subiektywne i obiektywne aspekty funkcjonowania społecznego. Odnosi się do stopnia zaspokojenia potrzeb materialnych i niematerialnych oraz poczucia zadowolenia z życia.

-subiektywne wskaźniki: fizyczne (ból, dolegliwości), psychiczne (lęk, depresja) społeczne (relacje z innymi, prace, spędzanie czasu wolnego)

-obiektywne wskaźniki: stan zdrowia oceniany na podstawie wskaźników biomedycznych i pozycji społecznej

Wskaźnik pozytywnego zdrowia psychicznego:

-postawa wobec własnej osoby

-poczucie tożsamości

-samorealizacja

-odporność na stres

- autonomia

-empatia

-umiejętność radzenia sobie z otoczeniem

-umiejętność nawiązywania stosunków społecznych

-zajmowanie właściwej postawy wobec miłości, pracy, zabawy

-zajmowanie właściwej postawy przy rozwiązywaniu problemów

.Profil wpływu choroby

-obejmuje ocenę złego samopoczucia dokonywaną przez jednostkę chorą i jej otoczenie

-obejmuje 14 kategorii funkcjonowania: interakcje społeczne poza rodziną, poruszanie się, sen i odpoczynek, odżywianie się, praca domowa, praca poza domem, podróż i ruchliwość, ruch ciała, mowa i porozumiewanie się, hobby i wypoczynek, aktywność umysłowa, stosunki rodzinne, stany uczuciowe, ubieranie i toaleta.

Wykład 3 24.09

1.Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby

1.1.Koncepcja Talcota Parsonsa

1.2.Koncepcja Eliota Freidsona

1.3. Teoria naznaczania

1.4.Koncepcja Alfreda Schulza

1.5. Juliet Corbin i Anselm Strauss

2.Socjomedyczne wskaźniki zdrowia

2.1.Wskaźnik ograniczonej sprawności

2.2. Jakość życia

2.3.Pozytywnego zdrowia psychicznego

2.4.Profil wpływu choroby

3.Charakterystyka zachowań zdrowotnych

3.1.Zachowania zdrowotne- kategoria zachowań ludzkich.

Mówią one jak jednostka lub zbiorowość traktuje zdrowie i chorobę- jej przyczyny, leczenie, jak reaguje w sytuacjach z nimi związanych.

3.2.Rola wiedzy na temat zachowań zdrowotnych z medycznego punktu widzenia:

3.2.1.Wiedza jest niezbędna w profesjonalnej praktyce. Skuteczne zapobieganie czy leczenie choroby wymaga znajomości reakcji pacjenta na chorobę, znaczenia przypisywanego zdrowiu, sposobom terapii.

3.2.2.Znajomość zachowań zdrowotnych umożliwia skuteczne oddziaływanie na nie.

3.3.Zachowania zdrowotne mogą sprzyjać lub utrudniać leczenie.

Dla wielu profesjonalistów medycyny jest oczywiste, że powodzenie leczenia coraz bardziej zależy nie tylko od ich wiedzy i umiejętności, ale także od chorego: od tego kiedy zgłosi się do lekarza, w jakim stopniu będzie przestrzegał zaleceń, jak dalece zastosuje się do wymagań warunkujących likwidację bądź łagodzenie choroby.

3.4.Zachowania zdrowotne

3.4.1.Rodzaje zachowań związanych ze zdrowiem i chorobą:

3.4.1.1.Zachowania zdrowotne- pojęcie szersze, to kategoria zachowań ludzkich, na którą składa się styl życia i decyduje o jego jakości (nawyki, zwyczaje, postawy, uznawane wartości)

3.4.1.1.1.Zachowania zdrowotne jednostek

3.4.1.1.1.1.Zachowanie zdrowotne jednostek ludzkich

-Indywidualne, charakterystyczne dla poszczególnych jednostek sposoby postępowania w różnych sytuacjach zdrowotnie ważnych/ np. chodzenie do lekarza, uprawianie gmnatyki, palenie papierosów/

3.4.1.1.2.Zachowania zdrowotne grup społecznych

-Charakterystyczne dla określonych grup społecznych

-Różnią się od zachowań indywidualnych tym, że ich realizacja nie jest wynikiem indywidualnej inwencji, ale przyjęte są świadomie lub nie w pewnej zbiorowości i dla jednostki są obligatoryjne

-Przykłady: odżywianie w rodzinie, sposoby dbania o higienę.

• Różnice kulturowe w zachowaniach społeczeństwa Europejskiego i Somalijskiego

3.4.1.2.Zachowania medyczne- węższa kategoria działań, na którą składają się zachowania związane z korzystaniem z instytucji medycznych.

3.5.Typologia zachowań zdrowotnych:

3.5.1.Ze względu na stan zdrowia:

3.5.1.1.Zachowania zdrowotne ludzi zdrowych

3.5.1.2.Zachowania zdrowotne ludzi chorych

3.5.2.Ze względu na stan zdrowia:

3.5.2.1.S.V. Kasl i S. Cobb, ze względu na to samo kryterium wyróżniają:

3.5.2.1.1.Zachowania zdrowotne w zdrowiu

-Obejmują wszystkie działania jednostki zdrowej (choć w różnym stopniu dotyczące jej zdrowia)

-Mogą mieć charakter:

a)Skierowane na bycie zdrowym/gimnastyka, dieta, wypoczynek/-służą one zachowaniu optymalnej sprawności organizmu i kondycji psychicznej.

b)Skierowane na chorobę, by ją wcześniej wykryć/gdy jest jeszcze w fazie bezobjawowej/lub jej zapobiec/badania kontrolne, szczepienia ochronne/

c)Sprzyjające utracie zdrowia- antyzdrowotne / uzależnienia, nieracjonalny tryb życia, konfliktogenny system wartości/

3.5.2.1.2.Zachowania zdrowotne w doświadczeniu choroby.

-Świadomość „czuję się chory”, która towarzyszyć może zarówno bezobjawowemu przebiegowi choroby jak i obiektywnie stwierdzalnym dolegliwościom.

-Definicja zachowań zdrowotnych w chorobie przez Davida Mechanic'a:

Sposób w jaki określone symptomy mogą być postrzegane i jakie pociągają lub nie formy postępowania różnych osób w różnych sytuacjach.

-Typy działań człowieka w doświadczeniu choroby wyróżnione przez Mechanic'a:

a)Poszukiwanie pomocy lub nie zabieganie o nią

b)Podejmowanie jakiegoś leczenia lub oczekiwanie, że dolegliwości przejdą.

c)Nadwrażliwe, spokojne lub lekceważące traktowanie objawów.

d)Utrzymywanie lub wycofywanie się z ról społecznych.

-Według D. Mechanic'a jednostkowa reakcja na chorobę może być wynikiem:

a)Kulturowego i społecznego doświadczenia

b)Umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych

c)Postrzeganych korzyści wynikających z przyjęcia roli

-Badania dotyczące zachowań zdrowotnych Londyńczyków, przeprowadzone na próbie losowej 1000 osób dorosłych powyżej 16 roku życia:

a)W ciągu 2 tygodni poprzedzających badanie tylko 49 osób nie doświadczało żadnych dolegliwości

b)Pozostali mający subiektywne doświadczenie choroby:

188 osób nie podjęło żadnych działań,

562 osoby podjęły leczenie we własnym zakresie

201 poszukiwało fachowej pomocy medycznej

3.5.2.1.3.Zachowania zdrowotne w roli chorego

a)dotyczą sytuacji, gdy jednostka doświadczając wyraźnych symptomów chorobowych zabiega o ich usunięcie.

b)Rodzaje:

• Poszukiwanie pomocy medycznej

• Współdziałanie z personelem fachowym w procesie leczenia/np. przekazywanie niezbędnych informacji/

• Wykonywanie otrzymanych poleceń etc.

c)Zakres zachowań w roli chorego zmienia się w zależności od fazy:

• Faza diagnozowania

• Faza stosowana terapii

• Faza rehabilitacji i rekonwalescencji

d)Zachowania zdrowotne w roli chorego na gruźlicę:

• Przyjmowanie leków,

• Wizyty u lekarza,

• Wykonywanie badań kontrolnych,

• Ograniczenie opalania się,

• Leżenie w łóżku,

• Unikanie zdenerwowania się,

• Odpowiednie odżywianie się,

• Częste przebywanie na świeżym powietrzu,

• Wyjazdy klimatyczne,

3.5.3. Ze względu na znaczenie dla organizmu

• zachowania zdrowotne biopozytywne- sprzyjają utrzymaniu zdrowia

• zachowania zdrowotne bionegatywne- prowadzą bezpośrednio lub pośrednio zakłócenia funkcjonowania organizmu

3.5.4.Ze względu na czynnik inspirujący

• Zachowania związane z korzystaniem z instytucji medycznych/zachowania medyczne/

-Organizowanie szczepień na wezwanie,

-Organizowanie badań na wezwanie,

-Dostępność instytucji medycznych

• Zachowania zdrowotne wynikające ze wzorów życia społecznego

-Wzory spędzania czasu wolnego

-Wzory odżywiania

-Wzory leczenia

• Zachowania zdrowotne inspirowane przez kulturę u Metysów

3.5.5.Ze względu na charakter podmiotu zachowań

-Zachowania zdrowotne jednostek ludzkich

-Zachowania zdrowotne grup społecznych

3.5.6.Ze względu na zakres wiedzy medycznej

-Zachowania zdrowotne laików

-Zachowani zdrowotne profesjonalistów

Wprowadzając to kryterium zakłada się, że wiedza fachowa w zakresie medycyny może wpłynąć na bardziej racjonalne postępowanie ludzi w sprawach zdrowia, choroby, obserwowalnych objawów.

-Dolegliwości, które mogą wywoływać zaniepokojenie profesjonalistów, mogą być ignorowane przez nieprofesjonalistów i odwrotnie.

3.5.7. Ze względu na relacje do przedmiotu oddziaływania:

-Zachowania zdrowotne bezpośrednie

-Zachowania zdrowotne pośrednie

3.5.7.1.Zachowania zdrowotne bezpośrednie

3.5.7.1.1.Skierownie bezpośrednio na jednostkę lub grupę

-Badania rentgenowskie,

-Szczepienia,

-Ćwiczenia usprawniające,

3.5.7.2.Zachowania zdrowotne pośrednie

3.5.7.2.1.Skierowanie na środowisko życia ludzi

-Chlorowanie wody

-Zanieczyszczenie środowiska,

-Jodowanie soli kuchennej,

-Dbałość o jakość sprzedawanej żywności,

3.5.8.Konkretne zachowanie może należeć do wielu typów:

• Przyjmowanie leków może być:

-Zachowaniem biopozytywnym,

-Jednostkowym,

-Chorego,

-Laika,

-Inspirowanym przez instytucję medyczną,

• Palenie papierosów może być:

-Zachowaniem bionegatywnym,

-Praktykowane przez zdrowych,

-Przez ludzi z medycznym wykształceniem,

3.5.9.Znaczenie typologii zachowań

a)Znaczenie poznawcze

b)Znaczenie praktyczne

-W zakresie wychowania zdrowotnego

• Zachowania bionegatywne należy likwidować, biopozytywne rozwijać

• Zapomnienie o grupowym charakterze niektórych zachowań, o ich kulturowym uwarunkowaniu może wpłynąć na nieefektywność podejmowanych działań medycznych

• Wiele zmian w zachowaniach zdrowotnych ludzi może być łatwiej wprowadzanych, gdy oddziaływania skieruje się, nie na poszczególne jednostki, ale na środowisko

3.5.10.Zachowania antyzdrowotne

To zachowania podejmowane przez człowieka, które w sposób bezpośredni lub pośredni wpływają na pogorszenie jego stanu zdrowia. Nie są podejmowane świadomie w celu samozniszczenia, ale taki mają skutek. Są wynikiem złych nawyków lub przyzwyczajeń nabywanych w trakcie procesu socjalizacji i wychowania.

-Palenie tytoniu,

-Picie alkoholu,

-Narkomania,

-Brak aktywności fizycznej,

-Nieracjonalne odżywianie,

3.5.10.1.mechanizm zachowań antyzdrowotnych

B. Tobiasz Adamczyk- tłumaczy mechanizm zachowań antyzdrowotnych, odwołując się do teorii dysonansu poznawczego

Dysonans poznawczy- sytuacja jednostki, która zdaje sobie sprawę z rażącej sprzeczności pomiędzy swoimi wierzeniami, opiniami, wyznawanymi wartościami, a odbieranymi przez nią rzeczywistymi informacjami dotyczącymi danej sprawy, lub między własnym zachowaniem a poglądami.

3.5.10.2.Sposoby likwidacji dysonansu poznawczego przez palacza tytoniu (badania B. Tobiasz-Adamczyk):

• Selektywna ocena informacji (palenie likwiduje stres, który jest przyczyną wielu chorób, palę lekkie)

• Rangowanie zdrowotnego wpływu poszczególnych czynników ryzyka (palenie to nic w porównaniu z promieniowaniem radioaktywnym)

• Nieprzyjmowanie do wiadomości ewentualnych konsekwencji zachowań antyzdrowotnych oraz stawianie siebie w uprzywilejowanej pozycji (mnie do tej pory nie szkodzi)

• Przekonanie o panowaniu nad nałogiem (jeżeli zechcę, to przestanę palić)

• Analiza zysków i strat (korzyści z rzucenia palenia są niewielkie, a straty z tym związane duże- przyrost wagi ciała, napięcie psychiczne)

Wykład 4 (25.09)

1.Uwarunkowania zachowań zdrowotnych

Korzystanie z pomocy instytucji medycznych/częstość wizyt u lekarza/

Czynniki biologiczne /słabość organizmu/

Czynniki psychiczne/egocentryzm,

hipochondria/

Czynniki przyrodnicze /klimat/

Czynniki zawodowe/praca w warunkach zagrażających zdrowiu/

Czynniki makrospołeczne/ dostępność opieki medycznej/

Rodzaje czynników społecznych:

-Czynniki związane z cechami społecznymi jednostki

-Czynniki wynikające z charakteru życia zbiorowego:

a)Cechy życia zbiorowego

b)System kulturowy: socjalizacja, wartości, przekonania

2. Cechy indywidualne

Cechy indywidualne wpływające na zachowania zbiorowe:

Postawy, motywacje, systemy wartości, przekonania, nawyki, posiadane doświadczenia, wiedza ogólna, wiedza o zdrowiu i chorobie indywidualne wzory życia związane z pracą, odżywianiem, wypoczynkiem, etc.

Cechy indywidualne- poziom wykształcenia

Związek między posiadanym wykształceniem ogólnym a korzystaniem z instytucji medycznych:

-Im niższe wykształcenie, tym częstsze poszukiwanie pomocy medycznej zaraz po wystąpieniu objawów

- Wraz ze wzrostem wykształcenia wzrasta:

a)skłonność uzależnienia korzystania z pomocy medycznej od charakteru dolegliwości

b)Zwiększenie ogólnej częstotliwości wizyt u lekarza/ profilaktyka, leczenie/

-Krytycyzm w stosunku do opieki medycznej:

a)Wzrastające oczekiwania

b)Poszukiwanie lepszych i skuteczniejszych form leczenia:

• Korzystanie podczas choroby z pomocy więcej niż jednego lekarza

• Korzystanie z leków pochodzenia zagranicznego, niezarejestrowanych w Polsce

• Korzystanie z poradni i szpitali różnego rodzaju

Cechy indywidualne- doświadczenie chorobowe

Różnice w reakcji na pojawienie się objawów chorobowych, w zależności od doświadczenia chorobowego:

-Respondenci deklarujący dobry stan zdrowia/ rzadko lub wcale nie chorujący/ skłonni są do lekceważenia objawów i częściej niż inni nie podejmują żadnych środków przeciwdziałających, czekają aż choroba „sama przejdzie”

Osoby określające siebie jako „chore często, ale nie przewlekle”- w wysokim odsetku deklarują, że idą do lekarza zaraz po wystąpieniu objawów

-Osoby chorujące przewlekle, częściej aniżeli pozostałe postępują zależnie od oceny powagi dolegliwości.

a)Różnice te można wyjaśnić własnym doświadczeniem, subiektywną oceną sytuacji i hierarchią ważności.

• Chorujący przewlekle mają więcej doświadczenia w rozpoznawaniu objawów, bardziej realistycznie podejmują decyzje co do tego, czy konieczna jest konsultacja lekarska czy nie.

Cechy indywidualne - stopień neurotyczności

Zależność miedzy stopniem neurotyczności a zachowaniami zdrowotnymi:

-Pacjenci wysokoneurotyczni:

a)Częściej korzystali z instytucji medycznych:

• Częściej wzywają pogotowie

• Częściej bywają u lekarza:

• W grupie niskoneurotycznej 60% pacjentów ani razy nie było u lekarza, w grupie wysokoneurotycznej, takich osób było tylko 15%

• 5 lub więcej wizyt odbyło tylko 5% niskoneurotycznych i 45% badanych z kategorii z kategorii wysokoneurotycznych / z czego 8% korzystało z 8 i więcej wizyt

• Częściej zażywają systematycznie leki /45% wobec 4%/

Badania D. Mechanica i E.H. Volkarta dotyczące związku między doświadczeniem stresu/wskaźniki: osamotnienie nerwowość/, gotowością do uznania się chorym /w projektowanych sytuacjach/ a korzystaniem z medycznej pomocy instytucjonalnej.

Badania przeprowadzone na populacji studentów uniwersyteckich pierwszych lat, mieszkających w akademikach

Wnioski:

-Wśród studentów o wysokim stresie i dużej łatwości określania się chorym:

73% badanych należało do osób częściej korzystających z różnych dostępnych dla studentów form opieki /3 lub więcej razy w roku/ ; wśród „niskostresowych” i o niskiej gotowości uznawania się chorym było - 30% tego typu osób.

-„Gotowość uznania się chorym” jest cechą bardziej istotną w podejmowaniu decyzji o pójściu do lekarza niż „poczucie stresu”

3.Wpływ cech życia zbiorowego

-Cechy życia społecznego mające wpływ na zachowania zdrowotne:

a)Przynależność grupowa jednostki

b)Charakter kultury/ w tym kultury zdrowotnej/

c)Warunki pracy

d)Warunki życia

e)Obowiązujące normy postępowania,

f)Organizacja i dostępność opieki medycznej

Wpływ cech życia zbiorowego

Badania związku między miejscem w strukturze społecznej /statusem/ a zachowaniami zdrowotnymi

-Badania Earla L. Koos'a 1954r.

-Badania Augusta Hollingsheada

Wpływ cech życia zbiorowego- status

-Badania Earla L. Koos'a 1954r.:

a)Próba 514 rodzin przynależących do różnych klas społeczno-ekonomicznych:

• Klasa wyższa: 51 osób-głowa rodziny wykonywała wolny zawód, prowadząc własną firmę, lub zajmując stanowisko kierownicze

• Klasa średnia: 335 osób- rodziny pracowników najemnych lub dobrze prosperujących rolników

• Klasa najniższa: 128 osób -rodziny pracowników o mało atrakcyjnej pracy i ubogich roników.

Cel badania:

-ocena ważności symptomów (brak apetytu, uporczywy ból w krzyżu, utrzymujący się kaszel, uporczywe bóle stawów i mięśni, krew w stolcu, krew w moczu, intensywne krwawienie menstruacyjne, obrzmienie stawu skokowego, utrata wagi, krwawienie dziąseł, chroniczne zmęczenie, duszność, uporczywe bóle głowy, napadowe omdlenia, bóle w piersiach, guzek w piersi, guzek w brzuchu)

Wnioski:

-Respondenci z klasy I w zdecydowanej większości /ponad 75%/ uważają wymienione objawy za dostatecznie poważne, by udać się do lekarza / z wyjątkiem braku apetytu i bólów w krzyżu/

Respondenci z klasy II- średniej - są nieco mniej gotowi do traktowania wymienionych objawów jako poważnych, chociaż w każdym przypadku ponad połowa badanych uważa je za wystarczający powód do skorzystania z wizyty lekarza

Przedstawiciele klasy III- najniższej- najrzadziej spostrzegają potrzebę wizyty u lekarza w analizowanych przypadkach- średnio mniej niż 1/3 (31%) uważa, że podane symptomy wymagają konsultacji medycznej

Ogólny wniosek badań:

- Zdaniem autora, międzyklasowe różnice w wypowiedziach badanych mogą wynikać z odmiennych doświadczeń, przekonań, wzorów uznawanych w poszczególnych środowiskach, a także z miejsca zdrowia w hierarchii wartości, z poczucia lęku przed diagnozą/ wyższe w klasach niższych/ , z różnego stopnia integracji rodzin

Badania Augusta Hollingsheada:

-Związek między przynależnością klasową jednostki a podejmowanymi działaniami zdrowotnymi ludzi psychicznie chorych

Wnioski:

-Przynależność klasowa różnicuje sposób stawania się pacjentem/ zachowania w doświadczeniu choroby/

Pacjenci z klas wyższych wykazują mniejszą tolerancję na pojawienie się problemów emocjonalnych i zaburzeń w codziennych zachowaniach:

-O potrzebach leczenia szpitalnego decydują: sami, ich rodziny lub prywatni lekarze

- Zanim zostają przyjęci do szpitala ogólnego są konsultowani przez lekarza ogólnego/ prywatnego/, specjalistę lub kilku specjalistów / tylko 6% zostało skierowanych bezpośrednio do szpitala/

Pacjenci z klas niższych częściej:

-Zaburzenia w codziennych zachowaniach skłonni są traktować jako normę,

-Częściej wykazują więcej lęku przed wejściem w role chorego psychicznie

-O ich leczeniu szpitalnym decyduje policja lub instytucje społeczne lub lekarz szpitalny

-Do szpitala trafiają wprost, tj. bez konsultacji /80%/

Ogólny wniosek:

-PRZESTAWICIELE GRUP O WYŻSZYM STATUSIE SPOŁECZNO-EKNOMICZNYM STOSUNKOWO CZĘŚCIEJ KORZYSTAJĄ Z RÓŻNYCH FORM OPIEKI MEDYCZNEJ OD OSÓB ZAJMUJĄCYCH POZYCJE SPOŁECZNE NIŻSZE

Wpływ cech życia zbiorowego- przynależność do grup

Przynależność do grup i organizacji społecznych a zachowania zdrowotne:

-Na zachowania zdrowotne plskich kobiet wiejskich ma wpływ przynależność do Koła Gospodyń Wiejskich /częściej korzystają z opieki medycznej/

1. Na zachowania zdrowotne ma wpływ przynależność terytorialna:

1.1.Mieszkańcy miast częściej niż wsi, korzystają z wizyt lekarskich:

1.1.1.W ciągu ostatnich dwóch lat przed badaniem, nie było u lekarza wcale lub było tylko 1 raz:

• 24% zamieszkałych w mieście

• Ponad 50% mieszkańców miast/ 54% kobiet i 59% mężczyzn/

Na zachowania zdrowotne amerykańskich kobiet ma wpływ przynależność do różnych organizacji/ kobiety przynależące do organizacji częściej poddawały swoje dzieci szczepieniom na chorobę Heinego-Medina

Wpływ systemu kulturowego

Wpływ systemu kulturowego /przynależności etnicznej/ różnicuje:

-Definiowanie zdrowia i choroby

-Reakcje na sytuacje chorobowe

Nadawanie różnych interpretacji tym samym objawom/ np. halucynacje w kulturze zachodnioeuropejskiej- są chorobą; w cywilizacji afrykańskiej- wyróżnieniem i podstawą szacunku

Badania nad wpływem systemu kulturowego na zachowania zdrowotne:

-Badania Marka Zborowskiego

Badał różnice w reakcjach na ból na podstawie wywiadów z chorymi i zdrowymi przedstawicielami grup etnicznych: rdzennych Amerykanów, Włochów, Żydów i innych

Wnioski:

-Włosi i Żydzi podobnie reagują na ból:

• Chętnie wyrażają ból w słowach, gestach, jęcząc, płacząc, lamentując

-Różnice:

• Włosi koncentrują się na aktualnych doznaniach i oczekują natychmiastowego złagodzenia bólu

• Żydzi koncentrują się na przyszłych konsekwencjach dla siebie i dal rodziny; środki przeciwbólowe akceptują, pod warunkiem, że nie szkodzą

• Włoch, świadomy roli mężczyzny unika narzekania w domu, pozostawiając ten typ zachowań kobiecie; w szpitalu jest bardziej skłonny do narzekania

• Żydzi, bardziej narzekają w domu niż w szpitalu/ tradycyjna kultura żydowska nie wymaga by Żydzi podkreślali swoją męskość przez stoicyzm i nie traktują narzekania na równi ze słabością. Kultura żydowska pozwala na narzekanie/ verte

Reakcja na ból Amerykanów:

-Racjonalizują przeżywanie doznania

-Opisując ból mówią o jego właściwościach : jakości, lokalizacji, czasie trwania

-Nie narzekają i nie płaczą/ w sytuacjach ciężkiego bólu płaczą w ukryciu/

-Przed bliskimi osobami minimalizują ból; przed pracownikami medycznymi opisują ból, starają się nie sprawiać kłopotu w szpitalu

-Orientacja na ból ma charakter przyszłościowy- konsekwencje

-Podejście optymistyczne

Źródła różnic reakcji na ból przedstawicieli różnych kultur:

-Przebieg procesu socjalizacji, zwłaszcza uczenia się reakcji w sytuacjach związanych z bólem

Socjalizacja- proces internalizacji wartości i norm z nich wynikających, następnie procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań, a wśród nich wzorów pełnienia ról społecznych.

Procesy socjalizacji jednostki zachodzą w drodze spontanicznego naśladownictwa i identyfikacji, wychowania czy też świadomych decyzji samowychowawczych, dokonują się zaś dzięki interakcjom z innymi ludźmi, tj. w wyniku wzajemnych działań między jednostkami jako podmiotami życia społecznego. Warunkiem interakcji jest wzajemna komunikacja za pomocą języka i znaków

Różnice w socjalizacji Włochów, Żydów oraz Amerykanów:

-W rodzinach żydowskich i włoskich:

• Koncentracja na zdrowiu dziecka, jego zabawie, sukcesach sposrtowych

• Zwracanie uwagi dziecku na konieczność unikania urazów, przeziębienia

• Płacz dziecka w sytuacjach trudnych napotyka sympatię i pomoc

• Dziecko czy się w ten sposób zwracania uwagi innych na swój ból i poszukiwania pomocy

-W rodzinach amerykańskich:

• Dzieci uczone są do samodzielnego radzenia sobie w życiu: wiedzą, że z błahych powodów nie mogą „przychodzić do matki”

• Uczą się znosić mężnie ból, unikają płaczu

• Uczy się je poszukiwania opieki i zaufania do medycyny

-Badania K. Zoli

Populacja:

• Pacjenci larygologiczni i okulistyczni w ambulatoriach przyszpitalnych

• Badanie trzech narodowości: włoskiej, irlandzkiej i amerykańskiej

Cel:

• Badanie różnic w opisie dolegliwości i nadawanym im znaczeniom.

Wnioski:

-Silne różnice w zachowaniach zdrowotnych Włochów i Irlandczyków:

• Lokalizacja symptomów:

• Irlandczycy w organach: uchu, nosie, gardle

• Włosi mówili o bardziej ogólnych zaburzeniach

• Tolerancja na ból:

• Irlandczycy podchodzili do bólu z dystansem

• Włosi koncentrowali się na bólu, cierpieli

• Ilość podawanych symptomów:

• Irlandczycy podawali mało

• Włosi podawali dużo

Badania wpływu przekonań na zachowania w chorobie:

-Badania E. Schumana dotyczące wpływu wiedzy i przekonań na zachowani zdrowotne:

• Niska wiedza o chorobie/ orientacja ludowa/ łączy się ze sceptycyzmem wobec instytucji opieki medycznej i wysoką zależnością od innych podczas chorowania

• Wysoka wiedza o chorobie/ orientacja naukowa/ wyraża się w zaufaniu do instytucji opieki medycznej, obiektywnej ocenie, niezależności w czasie choroby

Verte

Jednostki charakteryzujące się ludową orientacją zdrowotną są bardziej skłonne do:

-Poszukiwania niefachowej pomocy i diagnozy

-Unikania leczenia

-Przywiązania do ludowych sposobów leczenia i samoleczenia

-Silniejszego reagowania na ból

-Większego reagowania na łagodzenie bezpośrednich dolegliwości niż stosowania długiego leczenia

-Korzystania z usług niefachowców

-Odczuwania trudności w dostosowaniu się do porządku szpitalnego

-Niechętnego działania w grupie terapeutycznej

-Większej ignorancji w sprawach zdrowia i opieki medycznej

Społeczne uwarunkowania zdrowia

-Przynależność klasowa

-Kultura

-Płeć

Wykład 27.11

Przynależność klasowa

• Jednostki zajmujące wyższą pozycję socjoekonomiczna są na ogół zdrowsze, wyższe, silniejsze i żyją dłużej niż jednostki z dołu drabin społecznej

• Niewykwalifikowani pracownicy najniższego szczebla zawodowego są dwukrotnie bardziej narażeni na śmierć przed osiągnięciem wieku emerytalnego niź najwyższe klasy społeczne

• W rodzinach pracowników niewykwalifikowanych prawdopodobieństwo poronienia lub śmierci noworodka w pierwszym tygodniu życia jest dwukrotnie wyższe niż w rodzinach ludzi wykształconych

• Ludzie z wyższym wykształceniem żyją przeciętnie siedem lat dłużej niż niewykwalifikowani pracownicy fizyczni

Społeczne uwarunkowania zdrowia.

Około 90% głównych przyczyn śmierci najczęściej występuję w klasie pracowników niewykwalifikowanych (nowotwór, rak płuc, obrażenia i zatrucia, choroby układu krążenia, choroby serca, naczyniowe choroby mózgu, choroby układu oddechowego)

Osoby należące do klasy robotniczej częściej odwiedzają lekarzy i częściej skarżą się na więcej chorób niż pracownicy wykwalifikowani Długotrwałe choroby dwa razy częściej dotykają pracowników fizycznych niż najwyżej wykwalifikowana grupy zawodowe. Związane z przynależnością klasową nierówności zdrowotne są leszcze bardziej widoczne wśród ludzi bez pracy. Ludzie, którzy mają pracę żyją dłużej niż bezrobotni

Za: Black Raport 1987 Wielka Brytania

Społeczne uwarunkowania zdrowia.

Kulturowe i materialne czynniki złego stanu zdrowia:

• Niski posłom wiodły mi tomat ochrony zdrowia

• Brak ruchu

• Stres

• Niskie dochody | ubóstwo

• Brak właściwej opieki socjalnej i medyczne|

• Brak pieniędzy na wypoczynek

• Nadmierne palenie i picie

• Mieszkanie na terenach o dużym zagrożeniu przestępczością

• Nieprzestrzeganie BHP

• Złe warunki mieszkaniowe (wilgoć, pleśń, przeludnienie)

• Złe odżywianie się

• Niewłaściwa opieka i socjalizacja dzieci

• Złe rozwiązania komunikacyjne i dostęp do środków komunikacyjnych

• Bezrobocie

• Mieszkanie na terenach przemysłowych o dużym zanieczyszczeniu

• Izolacja społeczna 1 wykluczenie

• Praca w wydłużonym wymiarze godzin, w szkodliwych warunkach

Uwarunkowania społeczne zdrowia

Kobiety żyją średnio siedem lat dłużej niż mężczyźni

Kobiety częściej zapadają na choroby zwłaszcza starszym wieku

Kobiety są bardziej skłonne szukać pomocy medycznej i częściej niż mężczyźni same zgłaszają się do lekarza

Choroby psychosomatyczne

Zaburzenia psychomotoryczne polegają nie tyle na uszkodzeniu fizycznym, ile na ekspresji życiowych problemów i niepowodzeń.

Rodzaje zaburzę psychomotorycznych

- objawy konwersyjne - charakter symboliczny, próba rozwiązywania problemów psychologicznych (histeryczne porażenie kończyn, psychogenna ślepota, wymioty)

- objawy czynnościowe - zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, przewodu pokarmowego, układu ruchu, oddechowego, moczowopłciowego (nerwice narządowe)

-choroby psychosomatyczne - ich źródłem jest pierwotna, fizyczna reakcja na stres lub konflikt (astma oskrzelowa , nadciśnienie, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba wrzodowa dwunastnicy, anoreksja)

Choroby psychosomatyczne wieloprzyczynowość

O wystąpieniu chorób decyduje wiele różnych i czynników

Czynniki społeczno-ekonomiczno-kulturowo tworzą więc wraz z całą gamą czynników psychicznych .komplikowany, wielowymiarowy, zmieniający się dynamicznie układ, zwiększający lub zmniejszający okresowo odporność jednostki co w efekcie doprowadzić może do wystąpienia różnorodnych stanów chorobowych

1.Komunikacja społeczna a personel medyczny

Pozycja społeczna a płeć

Bazynberszten - sposób stosunków grup społecznych na podstawie klasy wyższej i średniej oraz klasy robotniczej

Kod rozwiniety - klasa średnia i wyższa

Kod ograniczony - klasa robotnicza

Kod ograniczony - wypowiedzi bardzo krótkie, krótkie zdania , pojedyncze orzeczenie podmiot i dopełnienie

- krótkie konstrukcje zdań

- prosta konstrukcja gramatyczna

- duza częstotliwość pytań i rozkazów

- niski stopień ogólności (konkretne odpowiedzi)

- częste stosowane sygnałów niewerbalnych

- Formułowanie wypowiedzi jest przekonanie swojej decyzji

- wypowiedzi proste i jednoznaczne szczere

Kod rozwinięty

- używanie długich form wypowiedzi

Zdanie wielokrotnie złożone, bogate przymiotniki, otwarte na poglądy innych osób

- nie ujawnia swoich poglądów, przekonań

- otwarte pytania i odpowiedzi

- przy ogólnych pytaniach kluczy

Styl konwersacji a płeć

Kobiety

Styl zażyłości: ampatia, kompromis przyjaźń

Mężczyźni :status społeczny, dominacji, wydawanie poleceń

Kobiety - kontekst przymiotny

Mężczyźni - kontekst publiczny

Kobiety ;zbliżyć, czuć

Mężczyzni: pochwali,

Kobiety lubią rozmawiać

Mężczyźni nie lubią rozmawiać

---