O klastrach na forum samorządowym
niedziela, 11 marca 2007 09:19 | | |
Krótką informację na temat klastrów zaprezentowaliśmy na XII Podkarpackiej Konferencja Samorządów Terytorialnych. Około 100 uczestników konferencji (w tym przedstawiciele władz wojewódzkich) otrzymało w formie ulotki przygotowany na ten temat referat (zamieszczony poniżej).
Prezentacja idei klastrów gospodarczych
Referat na konferencję samorządową
1. Co to są klastry gospodarcze
W USA w całym okresie rządów W. Clintona trwał szybki wzrost gospodarczy. Zdawało się to przeczyć dotychczasowej teorii i praktyce ekonomicznej, przewidującym cykliczne okresy dobrej i złej koniunktury. Zaczęto mówić o nowej ekonomii. W trakcie badań tego fenomenu, zwrócono uwagę na sposób funkcjonowania przedsiębiorstw z obszaru tzw. nowych technologii - głównie informatycznych. Punkt ciężkości w działaniach tych przedsiębiorstw został przesunięty z pomnażania kapitału ku realizacji ambitnych przedsięwzięć. Większego znaczenia nabrała kooperacja między przedsiębiorstwami, które konkurując ze sobą zawierają koalicje w celu realizacji tych przedsięwzięć. Nie oznacza to odejścia od idei wolnego rynku, ale raczej powrót do najbardziej pierwotnego jego znaczenia: rywalizacji produktów i idei.
Tak właśnie funkcjonuje słynna Dolina Krzemowa.
2. Prosta idea
Klaster to grupa przedsiębiorstw jednocześnie konkurujących i współpracujących ze sobą, wykorzystujących uwarunkowania lokalne do wypracowania przewagi konkurencyjnej. Konsekwencją tej prostej idei może być rozproszona produkcja (cos w rodzaju fabryki na obszarze wielu miejscowości), czy powiązania biznesu z uczelniami i samorządami.
3. Trudna percepcja
Ponieważ klastry z definicji działają w oparciu o zasoby lokalne, ich realizacja musi być dostosowana do konkretnych potrzeb i możliwości. Dlatego nie ma jednej - jedynie słusznej drogi rozwoju. Nie można w prosty sposób skopiować zastosowanych gdzie indziej rozwiązań. Dla przykładu włoskie dystrykty przemysłowe funkcjonują dzięki wielowiekowej tradycji przedsiębiorczości rodzinnej, której nie ma w innych regionach Europy. Ten brak prostych odniesień stanowi fundamentalny problem w percepcji idei klastrów.
4. Klastry w Unii Europejskiej
Cywilizacja zachodnia od wieków rozwijała się dzięki umiejętności praktycznego wykorzystania różnych idei. Proces przejścia od analizy zjawiska, poprzez teoretyczne jego opracowanie do świadomego korzystania z teorii widać doskonale na przykładzie klastrów. Teoria klastrów jest postrzegana jako naturalny element europejskiego modelu rozwoju gospodarczego. Także w Polskie Forum Strategii Lizbońskiej wskazało na klastry, jako jedną z fundamentalnych idei, zalecanych do realizacji w naszym kraju.
5. Dlaczego klastry
Globalizacja realizowana w duchu neoliberalnym ma swoje słabe strony. Okazuje się przy tym, że z chwilą zmniejszenia kosztów wszelkich transferów większego znaczenia nabierają ignorowane dotąd zasoby lokalne. Twórca teorii klastrów M. Porter nazwał to paradoksem lokalizacji.
Rozwój lokalnej gospodarki daje trwałe fundamenty rozwoju regionu. Dlatego powinien on być przedmiotem troski lokalnych władz samorządowych.
Ponieważ żyjemy w kraju, w którym społeczne nauczanie kościoła katolickiego nie jest rzeczą obojętną, warto przy okazji zwrócić uwagę na fakt, że klastry są doskonałym sposobem realizacji personalistycznych idei w tej nauce zawartych. Idea uczestnictwa, silnie podkreślana w pismach Jana Pawła II jest podstawą funkcjonowania klastrów.
6. Przedsiębiorstwa rodzinne
Polskie reformy początku lat 90-tych powiodły się dzięki niesamowitej eksplozji przedsiębiorczości. Powstało wówczas ponad milion drobnych przedsiębiorstw. Jednak ich naturalny rozwój został zahamowany. Składane łóżka i szczęki ponoć szpeciły okolicę, a gwałtowny napływ dewiz z handlu przygranicznego przyprawiał o ból głowy ówczesną prezes NBP. Jesteśmy w Przemyślu - mieście w którym wielu wspomina z rozrzewnieniem te czasy.
Jednym ze sposobów poradzenia sobie z tym „problemem” było podniesienie tzw. progu inicjatywy gospodarczej. Tego nie da się łatwo odwrócić. Można jednak zauważyć, że wewnątrz klastra próg inicjatywy gospodarczej może ulec znacznemu obniżeniu. To jest szczególnie ważne dla wsi. Przestańmy wreszcie postrzegać polską wieś jako nasz problem. To jest nasze bogactwo - podobnie, jak bogactwem były setki tysięcy drobnych przedsiębiorców.
7. Prawo
Rozwój klastrów wiejskich rozwiązałby wiele istotnych problemów. Podkarpacie to region, którego bogactwem są wiejskie gospodarstwa rodzinne. Silne są tu tradycje przedsiębiorczości wiejskiej. Wymogiem chwili jest współpraca tych z reguły drobnych przedsiębiorstw. Klastry mogą być idealnym sposobem realizacji tej współpracy. Istnieją jednak bariery prawne to uniemożliwiające. W sejmie jest złożony projekt ustawy zmieniającej ten stan rzeczy.
Nawiasem mówiąc możliwość uczestniczenia w pracach nad tą ustawą pozwoliła mi z bliska dostrzec słabości polskiego parlamentaryzmu. I nie jest to wbrew powszechnym mniemaniom problem wyboru właściwych ludzi. ¯aden parlament na świecie nie składa się z samych aniołów i geniuszy. Prace nad ustawą w poprzedniej kadencji storpedował jeden sejmowy prawnik, który orzekł iż przedsiębiorstwa nie mogą równocześnie ze sobą konkurować i współpracować, więc idea klastrów jest nielogiczna. Warto przy tym wiedzieć iż nikt go w tej kwestii o zdanie nie pytał (nie jest to zagadnienie prawne). Po prostu wykorzystał sposobność do pochwalenia się swą wyższością intelektualną nad tymi durnymi posłami i ich współpracownikami. A potem jego opinia została wykorzystana do politykierskiej rozgrywki (projekt firmowany przez LPR nie mógł być dobry).
Każdy z nas myśli stereotypami. Jednym z polskich stereotypów jest przekonanie iż u nas nic nowego nie da się zrobić. Kiedyś naukowcy wyliczyli, że zwierzę o takiej budowie ciała jaką ma trzmiel nie ma prawa latać. Ale trzmiel o tym nie wie ...
Obecnie jest sprzyjający klimat polityczny i jesteśmy przekonani, że ustawa zostanie uchwalona, dając impuls do rozwoju klastrów wiejskich.
8. Rola samorządów
Zapewne przynajmniej niektórzy z obecnych zastanawiają się, jak można te szczytne idee przekuć na samorządową rzeczywistość. Myślę, że istotna jest sama świadomość tego, że lokalna gospodarka jest dla nas najważniejsza. Przekonanie o tym, że współpraca z dostawcami z Warszawy, czy Krakowa jest korzystniejsza, niż zwrócenie się do firm lokalnych zdaje się być dość powszechne. Pytałem kiedyś znajomego przedsiębiorcę, sprzedającego swe produkty w całej Europie - dlaczego miejscowy samorząd zwrócił się do niego dopiero w chwili, gdy potrzebny był ekspert dla oceny wadliwie wykonanej inwestycji. On mi odpowiedział: kontakty biznesowe z samorządami to same kłopoty. Z jednej strony są jakieś korupcyjne podejrzenia, z drugiej oczekiwania, że wykona zlecenia za pół darmo, będzie czekał w nieskończoność na zapłatę lub bez problemów zmieniał warunki dostawy etc. No to on woli już wspierać od czasu do czasu lokalne inicjatywy całkiem darmo.
Z jednej strony mamy rosnącą rolę samorządów, a z drugiej powszechną podejrzliwość (pewnie nie zawsze bezpodstawną). Klaster jest w tej sytuacji wymarzonym rozwiązaniem. Klaster nie jest strukturą zamkniętą. £atwo do niego wejść i wyjść. Uczestniczenie w nim samorządów nie prowadzi więc do zachwiania warunków równych szans i zakłócenia konkurencji. Partnerstwo publiczno prywatne realizowane w obrębie klastra jest wręcz idealnym sposobem wsparcia dla rozwoju lokalnej gospodarki.
Nawet jeśli samorząd nie będzie miał bezpośrednich korzyści z powstawania klastrów - powinien wspierać ich powstawanie i rozwój. Katalog konkretnych działań, jakie można w tej materii podjąć jest długi: od upowszechniania informacji, poprzez wsparcie organizacyjne (jak choćby użyczenie lokalu), po aktywne uczestnictwo.
9. Co dalej
Jest taki dowcip o informatykach: jak informatyk poluje na słonie? £apie pierwsze napotkane zwierzę, maluje je na kolor popielaty i sprzedaje jako słonia. W Polsce tego typu działania nie są czymś wyjątkowym. Jednym z celów władz samorządowych jest uzyskanie środków z funduszy strukturalnych. Słowo klaster coraz częściej pojawia się we wszelkich strategiach rozwoju. Istnieje obawa, że pojawia się ono wskutek refleksji: co by tu napisać, żeby dali pieniądze. Pieniądze rzeczywiście są. W latach 2007-2013 na wspieranie klastrów ma być z funduszy unijnych przeznaczonych ponad 100 mln euro. Ale ważniejsze od zdobycia środków jest sensowne ich wykorzystanie. W zgodzie z teorią cywilizacji Feliksa Konecznego, możemy stwierdzić iż w Polsce ścierają się wpływy dwóch cywilizacji: bizantyjskiej i łacińskiej. Wpływy tej pierwszej powodują podejmowanie wielkich zamierzeń, rozrost biurokracji i ograniczenie wolności gospodarczej. Natomiast cywilizacja łacińska dostrzega pojedynczych ludzi i dąży do zapewnienia im swobody rozwoju - w tym maksimum wolności gospodarczej. Wolność gospodarcza może być różnie rozumiana. Warto zwrócić uwagę na austriacką szkołę ekonomii, która znacznie różni się pod tym względem od doktryny anglosaskiej. Cywilizacja łacińska sprzyja powstawaniu klastrów. Społeczeństwo opowiedziało się za nią wybierając „Polskę solidarną”. Nie każmy więc wierzyć chłopu z Bieszczad, który idzie kilka kilometrów do miasta na piechotę, bo go nie stać na bilet, że jego największym zmartwieniem jest budowa autostrad lub metra w stolicy
Obecnie jesteśmy na początku drogi. Wypracowaniu planów konkretnych działań ma pomóc organizowana w marcu konferencja poświęcona stricte idei klastrów. Warto podjąć wysiłki by w miejsce klastrów nie powstawały struktury klastropodobne budowane według zasad cywilizacji bizantyjskiej.
Jerzy Wawro, 15 luty 2007
Polityka wspierania klastrów - rekomendacje IBnGR
niedziela, 15 maja 2005 13:24 | | |
W dniu 26 kwietnia br. odbyła się w Warszawie konferencja pt. "Polityka wspierania klastrów - rekomendacje dla Polski" zorganizowana przez IBnGR we współpracy z PARP oraz MGiP. Konferencja zorganizowana była w ramach Polskiego Forum Strategii Lizbońskiej - Forum Segmentowe Wiedza i Innowacje dla Rozwoju.
Przygotowano propozycje kształtowania polityki gospodarczej Polski w odniesieniu do klastrów (zob. http://www.klastry.pl/index_tresc.php?plik=1&k=tab_wydarzenia&id=19). Sformułowany program całkowicie pomija kwestię klastrów wiejskich.
Program szkoleń promujących clustering
niedziela, 15 stycznia 2006 12:24 | | |
14 grudnia 2005 r., w Hotelu Sheraton w Warszawie, odbyła się konferencja otwierająca projekt „Program szkoleń promujących clustering”.
W trakcie konferencji "podkarpacki model klastra" zaprezentował Józef Kamycki.
1