Polityka fiskalna i pieniężna, a deficyt budżetowy

Deficyt budżetowy = wydatki > dochody

Nadwyżka budżetowa = wydatki < dochody

Rodzaje deficytu:

1. deficyt strukturalny - część budżetu jest aktywna, ukształtowana przez aktywną, uznaniową politykę

2. deficyt koniunkturalny część budżetu jest pasywna, ukształtowana przez stan cyklu koniunkturalnego

Rodzaje budżetu

1. rzeczywisty - wyrażone w pieniądzu wydatki deficyt

2. strukturalny - oblicza jakie byłyby dochody wydatki i deficyt gdyby gospodarka osiągnęła produkt potencjalny

3. cykliczny - oblicza wpływ cyklu koniunkturalnego na budżet, mierząc zmiany w dochodach, wydatkach i deficycie powstające gdy produkcja różni się od potencjalnej, a gospodarka jest w okresie boomu lub recesji - to różnica między budżetem rzeczywistym, a strukturalnym.

Gdy PNB ; dochody; aktywność gospodarcza ; przychody z podatku dochodowego od przedsiębiorstw ; wydatki ; przesunięcia w budżecie cyklicznym.

Gdy rząd obniża podatki lub zwiększa wydatki na zbrojenia; deficyt budżetowy ; deficyt strukturalny

Polityka fiskalna zmienia deficyt strukturalny i koniunkturalny.

Czynniki od których zależy pożadany poziom wydatków, dochodów i deficytu:

1. kierowanie popytem (potrzeba hamowania lub pobudzania gospodarki)

w fazie recesji

popyt na pracÄ™

zyski

popyt na inwestycje

bank centralny utrzymuje wysoką stopę procentową, prowadzi twardą politykę pieniężną by niedopuścić do spadku kursu waluty

rząd wydatki lub podatki; aby uzupełnić brakujący popyt

zwiększa deficyt strukturalny by przywrócić pełne zatrudnienie.

W fazie ożywienia

Rząd podatki tworząc nadwyżkę budżetu strukturalnego

2. kombinacja polityki fiskalnej i pieniężnej (rola polityki pieniężnej i fiskalnej w hamowaniu lub pobudzaniu gospodarki)

przykład I

wpływ rządu na PNB (inwestycje, konsumpcja, wydatki)

rząd zwiększa wydatki na zbrojenie; inwestycje;

rzÄ…d stosuje twardÄ… politykÄ™ fiskalnÄ…; deficytu strukturalnego

przykład II

rząd chce zwiększyć inwestycje; prowadzi ekspansywną politykę pieniężną (pobudza do kredytu); podatki; konsumpcji

zachęcenie do inwestowania przez zwiększenie oszczędności społecznych.

Wypychanie - inwestycje wypychane przez politykÄ™ fiskalnÄ…

Mnożnik wydatków rządowych - przyrost PNB związany z przyrostem wydatków rządowych o jednostkę - powoduje to wzrost popytu na pieniądz; wzrost stopy procentowej; spadek inwestycji

Efekt wypychania

• wystÄ™puje w wyniku reakcji rynku pieniężnego

• wzrost deficytu strukturalnego; wzrost stopy procentowej; spadek inwestycji

• część wzrostu PNB może być zrównoważona, gdy wiÄ™kszy deficyt wypycha inwestycje

dług publiczny

• caÅ‚kowite zadÅ‚użenie paÅ„stwa pozostajÄ…ce do spÅ‚acenia

• zwiÄ…zany z deficytem - zmiana dÅ‚ugu publicznego jest równa deficytowi budż.

1. zewnętrzny dług publiczny - w stosunku do obcokrajowców, pociąga za sobą zmniejszenie ilości dóbr i usług dostępnych dla ludności w tym kraju.

2. Wewnętrzny dług publiczny - w stosunku do obywateli danego kraju, pociąga za sobą płatności odsetek na rzecz posiadaczy obligacji.

Wypieranie kapitału przez dług publiczny - ludność przechowuje majątek w formie różnych aktywów (domy, akcje, obligacje rządowe, rachunki oszczędnościowe

Podział aktywów - dług publiczny, aktywa rzeczowe

% S`

s

d

kapitał

jeśli dług publiczny wartość kapitału

kapitał prywatny zostanie wyparty przez dług publiczny

analiza IS-LM ;I - inwestycje, S - oszczędności, L - charakter płynności, M - podaż pieniądza.

Krzywa IS

• pokazuje kombinacje pomiÄ™dzy wysokoÅ›ciÄ… stopy procentowej, a poziomem dochodu narodowego,

• każda kombinacja speÅ‚nia warunek równowagi, pomiÄ™dzy popytem, a dochodem narodowym.

• Gdy stopy procentowe; dochód narodowy

• Gdy stopy procentowe ; dochód narodowy

• Nachylenie ujemne

• Przy wysokiej stopie procentowej spada popyt na inwestycje i spada popyt na konsumpcjÄ™; popyt globalny; dochód

• Od strony wydatków inwestycyjnych, konsumpcyjnych, rzÄ…dowych pokazuje zależność o nachyleniu ujemnym pomiÄ™dzy stopÄ… procentowÄ… i poziomem dochodu narodowego.

%

Dochód narodowy

Krzywa LM

• pokazuje kombinacje pomiÄ™dzy stopÄ… procentowÄ…, a poziomem dochodu narodowego

• speÅ‚nia warunek równowagi popytu na pieniÄ…dz i podaży pieniÄ…dza

• nachylenie dodatnie

• nadwyżkowy popyt na pieniÄ…dz gotówkowy spowoduje podniesienie przez bank centralny stopy procentowej (staÅ‚ podaż pieniÄ…dza)

• od strony popytu na pieniÄ…dz i podaży pokazuje zależność o nachyleniu dodatnim pomiÄ™dzy wysokoÅ›ciÄ… stopy procentowej i poziomem dochodu narodowego

• stopy procentowej; dochodu narodowego

• stopy procentowej; dochodu narodowego

%

LM

Dochód narodowy

Mechanizm transmisyjny

• sÅ‚uży do zrównoważenia rynku dóbr i rynku pieniÄ…dza

• gwarantuje stabilny poziom dochodu narodowego

%

LM

E

IS

Dochód narodowy

Przesunięcia krzywej IS (polityka fiskalna; przesunięcia krzywej LM (polityka pieniężna)

• podaży pieniÄ…dza stopy procentowej

• wydatków paÅ„stwa stopy procentowej

LM

E1

LM1

E

E2

E3 IS1

IS

• poprzez podaży pieniÄ…dza; stopy procentowej; popytu konsumpcyjnego; popytu inwest.; dochodu

wpływ polityki fiskalnej i pieniężnej na gospodarkę

LM1

E1 LM

E4 E2

E3

IS1

IS

1. 
   Å‚agodna polityka fiskalna (IS w prawo)

twarda polityka pieniężna (LM w lewo) E1

2. 
   twarda polityka fiskalna

łagodna polityka pieniężna E2

3. 
   Å‚agodna polityka fiskalna

łagodna polityka pieniężna E3

4. 
   twarda polityka fiskalna

twarda polityka pieniężna E4

dochody i poziom życia

teoria podziału - zajmuje się zagadnieniem rozkładu dochodów i majątku w gospodarce (początkowa alokacja czynników produkcji) oraz kształtowaniem się cen tych czynników na rynku

dochód

• strumieÅ„ zasobu pieniÄ™dzy

• suma pieniÄ™dzy uzyskana w ciÄ…gu roku

majÄ…tek

• wartość netto pieniężnych i rzeczowych zasobów gospodarstwa domowego w danym momencie

krzywa Lorenza

• narzÄ™dzie mierzenia stopnia nierównoÅ›ci dochodu

• wykazuje jaki odsetek caÅ‚kowitegi dochodu otrzymuje odpowiedni odsetek najuboższych

100

krzywa idealnej równości

rzeczywisty rozkład dochodów

skrajna nierówność

• 100

źródła nierówności dochodu

1. zróżnicowanie zarobków - ze względu na uzdolnienia, rodzaj zawodu, wykształcenie

2. zróżnicowanie dochodów z własności - prowadzenie własnego przedsiębiorstwa, dziedziczenie

Teoria produkcji i produkty krańcowe

Funkcja produkcji

• opisuje techniczny zwiÄ…zek miÄ™dzy maksymalnÄ… wielkoÅ›ciÄ… produkcji, a niezbÄ™dnymi do jej wykonania nakÅ‚adami czynników produkcji

• okreÅ›lana dla danego poziomu wiedzy technicznej

• za jej pomocÄ… można wyznaczyć popyt na ziemiÄ™, pracÄ™ kapitaÅ‚

przedsiębiorstwo dążące do maksymalizacji zysków bierze pod uwagę 2 rodzaje rynków

• rynek produktów - przedsiÄ™biorstwo jako dostawca - dopasowanie swojej produkcji do zapotrzebowania przez klientów

• rynek czynników produkcji - przedsiÄ™biorstwo jako odbiorca - kupuje tak by zminimalizować caÅ‚kowite koszty produkcji - to na tym rynku ustalane sÄ… ceny (pÅ‚aca, renta, stopa procentowa) i okreÅ›lony podziaÅ‚ dochodów

produkt krańcowy, a malejące przychody

Prawo malejących produktów krańcowych - przyrost produkcji spowodowany zaangażowaniem kolejnej jednostki pracy

Prawo malejących przychodów - dotyczy zmniejszenia się przychodów produktu w miarę dodawania kolejnych jednostek nakładu zmiennego (praca) do pewnej stałej ilości innego nakładu (ziemia)

Produkt krańcowy danego czynnika produkcji - to dodatkowa produkcja uzyskiwana przy angażowaniu jego kolejnych jednostek, podczas gdy ilość wszystkich innych czynników produkcji pozostaje bez zmian.

Produkt krańcowy pracy - dodatkowa produkcja uzyskiwana z kolejnych jednostek pracy, przy założeniu, że ilośc pozostałych czynników nie zmienia się.

Produkt krańcowy ziemi - przyrost produkcji wywołany zwiększeniem obszaru ziemi, przy utrzymaniu stałego poziomu pozostałych czynników

Teoria produkcyjności krańcowej

• funkcja produkcji opisuje jakÄ… ilość produktu uzyskuje siÄ™ dla dowolnej liczby godzin pracy i pewnej danej liczby akrów ziemi.

• Krzywa popytu na pracÄ™ wyznacza jednakowÄ… dla wszystkich zatrudnionych pÅ‚acÄ™ = produktowi kraÅ„cowemu

d s - Podaż pracy

renty

w e D-popyt na pracę=krań. Prod. pracy

płace

o s Ilość pracy

osed - globalna wielkość produkcji

efektywność rynkowej wyceny czynników produkcji

przyczyny efektywności

• wÅ‚aÅ›ciciele ziemi poprzez konkurencjÄ™ dążą do maksymalizacji renty

• robotnicy konkurujÄ… o najwyższe pÅ‚ace

• ceny rynkowe w wyniku konkurencji osiÄ…gane przy najniższych kosztach produkcji

teoria krańcowego produktu przedsiębiorstwa

krańcowy przychód z czynnika produkcji - produkt krańcowy pomnożony przez utarg krańcowy (przychody), jaki otrzymuje przedsiębiorstwo za dodatkową sprzedaną jednostkę produktu.

Krańcowy przychód z pracy = produkt krańcowy x utarg krańcowy

Krańcowy przychód z ziemi = produkt krańcowy ziemi x utarg krańcowy

Krzywa popytu przedsiębiorstwa na czynnik produkcji = krzywa krańcowego przychodu z tego czynnika

• jest to krzywa malejÄ…ca, bo dziaÅ‚a prawo malejÄ…cych przychodów

Przy maksymalizacji zysku przedsiębiorstwo będzie dążyło aby:

• kraÅ„cowy przychód z pracy = cena pracy = pÅ‚aca

• kraÅ„cowy przychód z ziemi = cena ziemi = renta

zasada minimalizacji kosztów - przedsiębiorstwo dążąc do minimalizacji kosztów całkowitych będzie angażować czynniki produkcji dopóki krańcowe produkty z ostatniej wydanej złotówki nie dędą równe dla wszystkich czynników

zasada substytucji - jeśli cena jednego czynnika produkcji rośnie, a ceny pozostałych czynników nie zmieniają się, to dla przedsiębiorstwa będzie korzystniejsze, aby zastąpić czynnik, który podrożał innymi czynnikami

Wyznaczanie cen czynników produkcji przez popyt ipodaż

• popyt na czynniki produkcji zwiÄ…zany jest z przydatnoÅ›ciÄ… ich w procesie produkcji

• krzywe popytu na czynniki produkcji sÄ… pochodne wzglÄ™dem krzywych popytu na dobra finalne

• wielkość popytu na czynniki produkcji zależy od potrzeb konsumentów, popytu na dobra finalne (konsumpcyjne)

• przy maksymalizowaniu zysku przedsiÄ™biorstwo bÄ™dzie dobierać kombinacjÄ™ czynnika wedÅ‚ug wysokoÅ›ci przychodów z ich produktów kraÅ„cowych.

Renta - dotyczy ceny czynników produkcji (ziemi) o staej podaży

Wartość ziemi - zależy od tego, jaka jest wartośc otrzymywanych upraw

Cena czynnika produkcji zależy od rzadkości dobra i zapotrzebowania na nie.

PÅ‚ace i rynek pracy

Płaca - wyrażona za pomocą siły nabywczej jednej godziny pracy

Wskaźnik płacy realnej = bieżące płace nominalne / CPI

Podaż pracy zależy od:

a. polityki imi

Skumulowany odsetek dochodu

PÅ‚aca jednostkowa

Renta gruntowa

Ilość ziemi

---