MERKANTYLIZM WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE
(plan referatu)
Podstawy teoretyczne - ogólne informacje o merkantylizmie jako doktrynie ekonomicznej
Założenia
Przedstawiciele
Merkantylizm we Francji i w Anglii
Odniesienie założeń merkantylizmu do współczesności.
Cła importowe-zasady działania
Polityka wspierania eksportu
Współczesna polityka Stanów Zjednoczonych
Przemiany w gospodarce japońskiej
Gospodarka importowo - eksportowa krajów Azji południowo -wschodniej ( na przykładzie Korei Południowej ,Chin ,Tajwanu)
Struktura eksportowo importowa w Polsce na tle innych krajów Europy środkowej i wschodniej.
Polityka handlowa Unii Europejskiej - zmiany po wprowadzeniu jednolitego rynku europejskiego.
Wto i jej wpływy na światowy handel.
Polityka handlowa UE - zmiany po wprowadzeniu jednolitego rynku europejskiego
Przyczyny tradycyjnego i współczesnego protekcjonizmu rolnego.
Współczesny protekcjonizm rolny w gospodarce światowej ,wywołujący tak wiele zastrzezeń ze strony rzeczników wolnego handlu , jest jedynie kontynuacją analogicznych tendencji z minionych wieków.
Za przyczyny tradycyjnego protekcjonizmu rolnego możemy uważać dążenia państwa do :
Poszerzenia areału ziemii uprawnych,
Unowocześniania metod produkcji rolnej,
Ochrony drobnych producentów rolnych przed konkurencją zagraniczną ,
Wspomaganie rozwoju przemysłu przetwórczego.
Nasuwa się pytanie jakie nowe przyczyny musiały się pojawić , skoro protekcjonizm rolny jest obecnie największy w krajach wysoko rozwiniętych. Do najwazniejszych przyczyn współczesnego protekcjonizmu rolnego należy niewątpliwie strategiczny charakter żywności , wymagający dużego stopnia samowystarczalności w jej produkcji oraz wzrost wymagań higienicznych w zakresie przetwórstwa rolni-spożywczego.
Oba te czynniki wywołują dążenie społeczeństw w krajach wyżej rozwiniętych do uniezależnienia się od importu podstawowych surowców rolnych oraz przetworzonych towarów spożywczych ( z krajów słabiej rozwiniętych)_ nawet z a cenę dużych nakładów związanych ze skutkami wysokiej ochrony rynku przed konkurencją zagraniczną.
Protekcjonizm rolny opiera się na coraz bardziej skomplikowanych instrumentach ochronnych w miarę ograniczania lub eliminowania znanych sposobów w postaci bezpośrednich premii (subsydiów ) eksportowych , zakazów importu oraz ceł.
WTO i jej wpływ na światowy handel.
Zapis o utworzeniu Światowej Organizacji Handlu został umieszczony w dokumencie końcowym Rundy Urugwajskiej.
W myśl tego dokumentu WTO będzie organizacją mającą za zadanie stymulowanie rozwoju stosunków handlowych między członkami oraz ułatwianie , rozszerzanie i administrowanie porozumień w zakresie wymiany międzynarodowej; ma ona również stanowić ważne forum negocjacji w tym obszarze.
Ważnym zadaniem WTO staję się nadzór nad właściwym wykonywaniem zawartych porozumień , zwłaszcza tych , które można zaliczyć do podstawowych w zakresie światowej wymiany handlowej i usług
Są to:
Porozumienie ogólne w sprawie handlu towarami ( nowe GATT);
Porozumienie ogólne w sprawie handlu usługami;
Porozumienie dotyczące praw własności intelektualnej odnoszące się do handlu włącznie z handlem towarami fałszowanymi;
Stanowisko dotyczące norm i procedur oraz stanowisko dotyczące przedstawiania założeń polityk handlowych;
Cztery porozumienia handlowe wielostronne obejmujące aspekty sektorowe omawiane już w ramach Rundy Tokijskiej-handel samolotamicywilnymi , wołowiną itd.
Pierwsze lata funkcjonowania systemu WTO (obowiązującego od początku 1995 roku) wskazują na dalsze przemiany w międzynarodowym systemie handlowym. Zmiany dotyczą priorytetów i zasad międzynarodowej polityki handlowej.
W ramach systemu GATT głównym celem poltyki handlowej państw była ekspansja handlu przez redukcję ceł i innych barier handlowych oraz eliminację dyskryminacyjnego traktowania. Zobowiązania tego systemu nakazywały więc stopniową liberalizację i powstrzymywały kraje od działań , które byłyby sprzeczne z podstawowymi zasadami systemu.
WTO wymaga od swych członków nie tylko eliminacji barier , ale także wprowadzania jednolitych lub bardzo do siebie zbliżonych rozwiązań prawnych i procedur. Chodzi o utworzenie wspólnych reguł działania dla podmiotów gospodarczych w coraz bardziej zintegrowanej gospodarce światowej, które zapewnią uczestnikomsystemu równoprawną konkurencję.
Przesunięcie akcentu w całym systemie WTO na zapewnienie wspólnych reguł działania jest szczególnie widoczne w nowych porozumieniach :
O handlu i usługach i o ochronie praw własności intelektualnej.
W porozumieniach tych szczególną uwagę zwrócono na środki , które sygnatariusze powinni podjąć , niż na środki , których powinni unikać lub które powinni wyeliminować . Również w porozumieniach hanlowych ( np. o antydumpingu , o barierach technicznych) nacisk położono na zapewnienie jednoltych procedur postępowania , co ma zapewnić większą spójność działania wszystkich członków WTO.
Rozpoczęte w 2000 r. Rokowania wielostronne w handlu rolnym i w obrocie usługowym też zmierzają nie tyle do eliminowania instrumentów wsparcia , ile do sprecyzowania warunków ich stosonia ( np. w rolnictwie przez pogłębienie dyscyplin dotyczących wsparcia wewnętrznego oraz subsydiów eksporowych).
Instrument kontroli przestrzegania zobowiązań WTO.
Instrumentem kontroli przestrzegania zobowiązań WTO , w tym zapewnienia zgodności narodowych przepisów i działań z zobowiązaniamiWTO , jest Mechanizm Przeglądu Polityki Handlowej krajów członkowskich , ustanowiony w trakcie Rundy Urugwajskiej. Okresowo wszyscy członkowie poddawani są ocenie dokonywanej przez pozostałych partnerów .
Tę samą funkcję spełniają liczne notyfikacje , w których członkowie WTO składają sprawozdania ze stopnia wcielenia w życie poszczególnych zobowiązań .
Nowy system kompleksowych i jednolitych reguł działania w kluczowych dziedzinach współpracy międzynarodowej ma daleko idące skutki dla krajów członkowskich. System ten istotnie ograniczył możliwość autonomicznego kształtowania polityki handlowej przez kraje należące do WTO.
Zawężony został zakres dozwolonych instrumentych interwencji w handlu zagranicznym i jednocześnie bardziej precyzyjnie określono proceduey stosowania tych instrumentów. Doszły też nowe zobowiązania w innych dziedzianch niż wymiana towarowa. Rządy musiały przyjąć również dodatkowe zobowiązania , np. dotyczące bieżacego informowania o nowo wprowadzanych wewnętrznych regulacjach technicznych wyrobów , wymogach sanitarnych , weterynaryjnych itd. Wszystko to powoduje , że władze narodowe mają ograniczone możliwości interweniowania w sferze gospodarczej , bez narusznia zobowiązań wielostronnych. Taki kierunek ewolucji funkcji systemu WTO budzi sprzeciw część członków , tym bardziej że postępujący równocześnie wzrost współzalezności potęguje konsekwencje popełnianych błędów.
Cele WTO.
Celem WTO jest nadzór nad wcieleniem w życie i praktycznym funkcjonowaniem wszystkich porozumień Rundy Urugwajskiej , a także zwiększenie efektywnosci działań krajów w zakresie regulacji i liberalizacji wszystkich podstawowych dziedzin wymiany objętych porozumieniami Rundy ( handel dobrami , usługami oraz ochrona praw własności intelektualnej).
WTO stanowi też forum do dalszych negocjacji dotycząych wielostronnej wymiany handlowej , tj. jej liberalizacji i regulacji. Za pośrednictwem własnego Organu Rozstrzygania Sporów (DSB) organizacja ta odpowiada również za administrowanie „ Uzgodnieniem w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów „i zarządza „ Mechanizmem przeglądu polityki handlowej” . Jej zadaniem jest także współpraca z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym w zakresie spraw handlu , rozwoju i polityki walutowej.
Cele i zasady GATT (WTO)
GATT był oparty na kilku podstawowych zasadach, które tworzyły swego rodzaju kodeks dobrego postępowania w handlu międzynarodowym i były podporządkowane realizacji zadań Układu.
Zasady te przejęła ,Światowa Organizacja Handlu (WTO).
Podstawową zasadą jest niedyskryminacja i równość traktowania. Znajduje ona wyraz w bezwarunkowej klauzuli największego uprzywilejowania (KNU) obowiązującej w stosunkach między stronami Układ Ogólnego.
Jej istotą jest równość traktowania zagranicznych partnerów: nie można przyznać szczególnych korzyści jednemu partnerowi i tylko jemu ponieważ wszyscy mają do nich jednakowe prawa.
Jednocześnie nie można dyskryminować jakiegokolwiek członka porozumienia
w stosunkach handlowych.
Należy udzielić mu wszystkich przywilejów, jakie uzyskali i członkowie GATT (WTO). Od tej zasady, podobnie jak od pozostały norm GATT (WTO), istnieją pewne wyjątki. Najważniejszym dopuszczonym odstępstwem od KNU jest możliwość tworzenia stref wolnego handlu i unii celnych.
Z tą pierwszą ściśle się wiąże zasada wzajemności, tj. równości korzyści i koncesji. Zgodnie z tą zasadą żaden członek GATT (WTO) nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek celnych ani też do udzielania innych koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów od partnera. Podczas rokowań następuje więc wymiana koncesji uznanych przez partnerów za równoważne.
Trzecią ważną zasadą jest możliwość interwencji w handlu (np. w celu ochrony rodzimego przemysłu) w zasadzie jedynie za pośrednictwem stawek celnych, a nie za pomocą innych instrumentów polityki handlowej. Cła zostały uznane za w zasadzie jedyny dozwolony środek interwencji państwa w handlu ze względu na to, że wpływają na poziom ceny i tym samym na popyt, a więc nie naruszają zasadniczo mechanizmów rynkowych.
Podstawowym wyjątkiem od tej zasady jest możliwość stosowania ograniczeń ilościowych w celu ochrony bilansu płatniczego, ochrony zdrowia obywateli, zapewnienia bezpieczeństwa itp. (są to tzw. ogólne wyjątki).
Kolejną zasadą jest tzw. klauzula narodowa. Zgodnie z nią produkt importowany nie powinien być traktowany mniej korzystnie niż analogiczne produkty pochodzenia krajowego. Zasada ta dotyczy w szczególności obciążeń podatkowych (zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich), a także innych przepisów i wymagań w zakresie sprzedaży, zakupu, przewozu, dystrybucji
i użytkowania tych towarów na rynku wewnętrznym.
Wszystkie te zasady oznaczają pewne podporządkowanie polityki handlowej krajów członkowskich normom i dyscyplinom GATT (WTO), a tym samym ograniczenie narodowej suwerenności w kształtowaniu stosunków z partnerami handlowymi.
Struktura WTO .
Najwyższym organem WTO jest Konferencja Ministerialna Państw członkowskich , zwoływana przynajmniej co dwa lata. Pełni ona wszystkie funkcje Wto i odpowiada za niezbędne działania . Ma uprawnienia do podejmowania wszelkich decyzji dotyczacych porozumień wielostronnych wynegocjowanych w Rundzie Urugwajskiej i objętych nadzorem WTO , w tym dalszej liberalizacji wymiany gospodarczej państw członkowskich oraz jej regulacji. Jej funkcje między sesjami sprawuje Rada Generalna , która tez wykonuje czynności Organu Rozstzygania Sporów oraz Organu Przeglądu Polityki Handlowej. Jednolita procedura obejmuje wszystkie sprawy nadzorowane przez WTO .
Sekretariatem WTO kieruje Dyrektor Generalny mianowany przez Konferencję Ministerialną , która ustala również jego prawa i obowiązki. Radzie Generalnej podporządkowane są trzy inne Rady , nadzorujące odpowiednie porozumienia Rundy Urugwajskiej:
Rada do spraw Handlu Towarami,
Rada do spraw Handlu Usługami,
Rada do spraw Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS)
Organom tym podporządkowane są organy robocze , tj. komitety i grupy robocze.
W ramach WTO decyzje w większości spraw podejmowane są na zasadzie konsensusu , tzn. decyzje uważane są za przyjęte , jeśli żaden z członków nie zgłosi formalnego sprzeciwu. Gdy osiągnięcie konsensusu nie jest możliwe , przewidziane jest głosowanie . Stosowane sa rózne procedury glosowania , w zależności od wagi sprawy. W większości spraw wymagających glosowania decyzje podejmowane są przez Konferencję Ministerialną i Radę Generalną na zasadzie oddanych głosów. Interpretacja Porozumienia ustanawiającego WTO wymaga uzyskania większości trzech czwartych głosów wszystkich członków. Nie dotyczy to jednak niektórych kwestii, np. zmian klauzuli największego uprzywilejowania oraz klauzuli narodowej , które wymagają konsensusu.
Każde państwo członkowskie dysponuje jednym głosem. Wspólnoty Europejskie mają liczbę głosów równą liczbie ich państw członkowskich.
Członkami pierwotnymi WTO są kraje , które w dniu 1 stycznia 1995 r. należały do GATT , podpisały akt o ustanowieniu WTO , dołączyły doń listę swych koncesji i ratyfikowały WTO do końca 1996 r. Przystąpienie do WTO innych krajów wymaga negocjacji z członkami WTO i zgody dwóch trzecich wszystkich członków.