Dr hab. Maciej Zastempowski

SEKTOR MSP WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE – wykład

Dyżury – wtorek 14.00 – 15.00 pok. 36A

Adres e-mail: [e-mail]

strona www.kzp.umk.pl – w aktualnościach wszelkie informacje odnośnie zajęć.

Warunki zaliczenia:

• Test

• Zakres zagadnień:

  • Problematyka wykładu

  • Literatura obowiązkowa

Literatura:

• M. Zastempowski, „Uwarunkowania budowy potencjału innowacyjnego polskich małych i średnich przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2010 (tylko I rozdział – literatura obowiązkowa)

• P. Dominiak, „Sektor MSP we współczesnej gospodarce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005:

  • rozdział 1 Analizy porównawcze sektora MSP

  • rozdział 2 MSP – meandry historii (literatura obowiązkowa)

• A. Brussa, A. Tarnawa, „Raport o stanie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce”, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2011.

• H. Simon, M. Dietl, „Tajemniczy mistrzowie XXI wieku”, Difin, Warszawa 2009

Literatura uzupełniająca:

• SME – portal – http://ec.europa.eu/enterprises/sme

• D. Storey, F. Green, “Small Business and Entrepreneurship”, Pearson 2010.

03.10.2012

Krótka historia zainteresowania problematyką sektora MSP:

1. Lata 70-te XX w. pierwsze czasopisma

2. 1971 – Raport komisji J. E. Boltona, Wielka Brytanmia (MSP lepiej radzą sobie ze stagflacją)

3. 1973 – E. Schumecher, Smal lis beautuful

4. 1979 – D. Birch – USA (MSP tworzą więcej nowych miejsc pracy niż DP)

5. Ekonomia podaży

Stagflacja – pojęcie, zjawisko makroekonomiczne oznaczające jednoczesne występowanie stagnacji, inflacji oraz bezrobocia. Przyczyn tego zjawiska upatruje się w negatywnym szoku podażowym, który powoduje zarówno wzrost cen, jak też i ograniczenie produkcji. Dobrze z tym zjawiskiem radzą sobie małe i średnie przedsiębiorstwa.

Problemy definicji MSP (3 problemy):

• Problem doboru kryteriów

• Kwestia mierników i sposobów ocen

• Określenie progów/pułapów i granic

10.10.2012

Najczęściej stosowane kryteria wyodrębniania MSP.

Zakreślone – najczęściej pojawiające się

Próba standaryzacji definicji MSP:

1996 – Rekomendacja Komisji Europejskiej nr 96/280/EC

1 stycznia 2005 weszła w życie nowa Rekomendacja regulująca definicję małego i średniego przedsiębiorstwa, uchwalona 6 maja 2003r.

*Artykuł 1 załącznika wprowadza definicję przedsiębiorstwa, które rozumiane jest jako:

… jakakolwiek jednostka gospodarcza bez względu na formę organizacyjno-prawną.

Jak zdefiniować MSP -> liczba osób zatrudnionych +/- (bilans) roczny obrót

Nowa definicja małego i średniego przedsiębiorstwa w UE

Przedsiębiorstwa	MIKRO	MAŁE	ŚREDNIE
Zatrudnienie	<10	<50	<250
Przychody netto ze sprzedaży	do 2 mln euro	do 10 mln euro	do 50 mln euro
Suma aktywów z bilansu	do 2 mln euro	do 10 mln euro	do 43 mln euro
Powiązania	- przedsiębiorstwa autonomiczne - przedsiębiorstwa partnerskie - przedsiębiorstwa ściśle powiązane

Przedsiębiorstwo niezależne – nasze przedsiębiorstwo posiada mniej niż 25% kapitału lub głosów w innych przedsiębiorstwach a/lub inne przedsiębiorstwa posiadają mniej niż 25% kapitału lub głosów w naszym przedsiębiorstwie.

Przedsiębiorstwo może posiadać kilku inwestorów, z których każdy ma w nim poniżej 25% kapitału lub głosów, i nadal pozostać przedsiębiorstwem niezależnym pod warunkiem, że inwestorzy ci nie są ze sobą związani (”przedsiębiorstwa związane).

Jeśli owi inwestorzy są ze sobą związani, przedsiębiorstwo zostanie uznane za partnerskie lub związane, w zależności od indywidualnej sytuacji.

Ustawodawca przewidział jednak odstępstwo:

* za przedsiębiorstwo niezależne można uznać nawet takie, w którym próg 25% jest osiągnięty, lub nawet przekroczy przez grupę inwestorów, przy założeniu jednak braku ścisłego powiązania.

Są to:

Spółki kapitałowe podwyższonego ryzyka - całkowita inwestycja w danym przedsiębiorstwie jest mniejsza niż 1,25 mln euro,

Uniwersytety - + ośrodki badawcze typu non-profit,

Inwestorzy instytucjonalni - w tym regionalne fundusze rozwoju,

Małe samorządy lokalne - roczny budżet <10 mln euro, liczba mieszkańców <25tys.

Przedsiębiorstwo partnerskie – nasze przedsiębiorstwo posiada co najmniej 25% lecz nie więcej niż 50% kapitału lub głosów w drugim przedsiębiorstwie, a/lub drugie przedsiębiorstwo posiada co najmniej 25%, lecz nie więcej niż 50% kapitału lub głosów w naszym przedsiębiorstwie.

Nasze przedsiębiorstwo A posiada 33% udziałów w firmie C i 49% udziałów w przedsiębiorstwie D, podczas gdy B posiada 25% udziałów w naszym przedsiębiorstwie. Aby obliczyć liczbę osób zatrudnionych i dane finansowe naszego przedsiębiorstwa, dodajemy odpowiednie procenty danych dla B, C, i D do naszych łącznych danych.

NASZE DANE ŁĄCZNE = 100% A + 25% B + 33% C + 49% D.

Przedsiębiorstwo ściśle powiązane – nasze przedsiębiorstwo posiada ponad 50% głosów udziałowców lub wspólników w innym przedsiębiorstwie, a/lub inne przedsiębiorstwo posiada ponad 50% głosów w naszym przedsiębiorstwie.

Nasze przedsiębiorstwo A posiada 51% udziałów w przedsiębiorstwie C i 100% udziałów w przedsiębiorstwie D, podczas gdy B posiada 60% udziałów w naszym przedsiębiorstwie. W związku z tym, że w każdym przypadku udział wynosi powyżej 50% przy obliczeniu liczby zatrudnionych i pułapów…

24.10.2012

POJĘCIE I KLASYFIKACJA MSP

Klasyfikacja przedsiębiorstw eg struktury organizacyjnej P.F. Druckera:

• Biznes jednoosobowy – właściciel sam zajmuje się zarządzaniem zarówno strategicznym, jak i operacyjnym

• Mały biznes – w strukturze organizacyjnej pojawia się szczebel pośredni pomiędzy właścicielem, a pracownikami produkcyjnymi – co najmniej jeden dział firmy posiada swojego kierownika

• Biznes średniej wielkości – zarządzanie strategiczne nie może już być prowadzone przez jedną osobę, ale wymaga pracy zespołu, zarządzanie operacyjne jest już działaniem na pełen etat

• Biznes duży – działania strategiczne, jaki i operacyjne są realizowane przez kilka osób

• Biznes bardzo duży – zarówno działania operacyjne, jak i strategiczne powinny być koordynowane przez zespół, a każde stanowisko wymaga usług ze stron kilku osób na pełnych etatach.

10 najważniejszych cech małego przedsiębiorstwa

Różnice między MSP a dużym przedsiębiorstwem Sfera zarządzania
Cechy charakterystyczne
Funkcje kierownicze pełni
Wiedza z zakresu kierowania
System informacji
System zarządzania oparty na zasadach
Rola planowania
Znaczenie intuicji
Podejmowanie decyzji grupowych

Różnice miedzy MSP a dużym przedsiębiorstwem Sfera organizacji
Cechy charakterystyczne
Rodzaj struktury organizacyjnej
Droga przekazywania informacji
Przekazywanie wskazówek i kontrola poleceń
Przekazywanie uprawnień kierowniczych
Stopień formalizacji zadań
Elastyczność struktury organizacyjnej

Różnice między MSP a dużym przedsiębiorstwem Sfera badawczo-rozwojowa
Cechy charakterystyczne
Wyodrębnione działy badawczo-rozwojowe
Prowadzenie działań naukowych
Rozwój nowych produktów i technologii

Różnice między MSP a dużym przedsiębiorstwem Sfera zbytu
Cechy charakterystyczne
Rynek zbytu
Pozycja na rynku

Różnice między MSP a dużym przedsiębiorstwem Sfera finansów
Cechy charakterystyczne
Własność kapitału
Dostęp do rynku kapitałowego
Wspieranie państwa w sytuacjach kryzysowych

Różnice między MSP a dużym przedsiębiorstwem Sfera zaopatrzenia i gospodarki materiałowej
Cechy charakterystyczne
Pozycja na rynku zaopatrzenia
System zaopatrzenia materiałowego

Różnice między MSP a dużym przedsiębiorstwem Sfera zatrudnienia
Cechy charakterystyczne
Liczba zatrudnionych
Zatrudnienie absolwentów szkół wyższych
Kontakty międzyludzkie

Różnice między MSP a dużym przedsiębiorstwem Sfera produkcji
Cechy charakterystyczne
Rodzaj produkcji
Podział pracy
Rodzaj stosowanych maszyn i urządzeń
Możliwość obniżki kosztów wraz ze wzrostem ilości produkcji
Wprowadzane innowacje

31.10.2012

1.5. Definicja małego i średniego przedsiębiorstwa w Polsce.

Lata 90-te przyniosły w Polsce wielokrotne próby jednoznacznego zdefiniowania i sklasyfikowania sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

Powstało szereg różnorodnych wersji definicji, które na przestrzeni ostatnich lat ulegały kolejnym modyfikacjom. Później zaprezentowane zostaną te najczęściej przytaczane.

Nowa definicja małego i średniego przedsiębiorstwa w Polsce eg Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (z dnia 2 lipca 2004 – rozdział 7)

Przedsiębiorstwa	MIKRO	MAŁE	ŚREDNIE
Zatrudnienie	<10	<50	<250
Przychody netto ze sprzedaży	do 2 mln euro	do 10 mln euro	do 50 mln euro
Suma aktywów z bilansu	do 2 mln euro	do 10 mln euro	do 43 mln euro
Powiązania	- przedsiębiorstwa autonomiczne - przedsiębiorstwa partnerskie - przedsiębiorstwa ściśle powiązane

1.6. inne klasyfikacje MSP.

W praktyce spotkać można wiele różnych interesujących klasyfikacji przedsiębiorstw dokonywanych z punktu widzenia różnych kryteriów.

Są nimi np.:

• Forma i charakter własności

• Położenie geograficzne i obszar prowadzonej działalności

• Forma organizacyjno-prawna

Możliwe są również inne podziały MSP, np.:

• Wg D. Birch’a (USA) na dwa rodzaje:

  • Przedsiębiorstwa substytucji dochodów

    • Około 80-90% małych przedsiębiorstw

    • Właściciel nie pracuje dla firmy, lecz dla siebie

    • Główny cel: stabilne dochody dla siebie i rodziny

  • Przedsiębiorstwa przedsiębiorcze

    • Około 12-14% małych przedsiębiorstw

    • Główny cel: rozwój i ekspansja; w perspektywie duża korporacja

• Wg P. Davidssona (USA) na trzy rodzaje:

  • Przedsiębiorstwa rzemieślnicze

    • główny cel: przetrwanie przedsiębiorstwa, nie jego rozwój,

    • stabilne przychody,

    • koncentracja na sferze produkcji, nie na organizacji i zarządzaniu

  • Przedsiębiorstwa „ożywcze”

    • właściciel to przedsiębiorca,

    • cele: rozwój, maksymalizacja zysków,

    • elastyczność działania.

  • Przedsiębiorstwa administracyjne

    • rola właściciela nie mało wyraźna,

    • ważna struktura organizacyjna,

    • trwałe korzyści w długim horyzoncie czasu.

• wg. J. Argenti na dwa rodzaje:

  • Przedsiębiorstwa rosnące

    • wymagający, ulegający ciągłemu rozwojowi rynek,

    • rozwój jedyną szansą przetrwania.

  • Przedsiębiorstwa stabilne

    • ustabilizowany rynek; spokojna nisza rynkowa,

    • korzyści skali nie są istotne,

    • brak możliwości rozwoju przez zwiększenie sprzedaży.

• W tym dwa skrajne przypadki (krótki okres życia):

  • Przedsiębiorstwo „martwo urodzone”

    • nie osiągają dla swoich produktów fazy dojrzałości

    • właściciel to specjalista w swojej dziedzinie; brak wiedzy z zarządzania.

  • Przedsiębiorstwa „meteory”

    • podstawą firmy są innowacyjne produkty,

    • rosną szybko bez wykształconych struktur organizacyjnych.

II. Znaczenie sektora MSP w gospodarce:

2. Rola sektora MSP w rozwoju gospodarki

2.1. Efekt postępu technicznego (innowacyjność)

2.2. Efekt zatrudnienia

2.3. Efekt ekologiczny

2.4. Efekt produkcyjny

2.5. Efekt stabilizacyjny

2.6. Efekt regionalnej decentralizacji

2.7. Efekt mobilizacji kapitału

2.8. Efekt transformacyjny

2. Rola sektora MSP w rozwoju gospodarki.

• Zagadnienia dotyczące znaczenia i roli MSP w gospodarce poszczególnych państw nie są zagadnieniami, którymi zajmują się tylko współcześni badacze.

• Tematyka ta pojawia się już w pracach takich ekonomistów jak np.:

  • Karol Marks

  • Alfred Marschal

  • Josef Alois Schumpeter

K. Marks – uważał, iż gospodarka cechuje się tendencją do stopniowej eliminacji MSP.

Główną przyczyną tego procesu są dynamicznie zachodzące procesy akumulacji kapitału, powodujące stopniowe eliminowanie niewielkich właścicieli kapitałów, poprzez przejmowanie ich przez dużych.

A. Marschall – dokonał negatywnej weryfikacji poglądów K. Marksa.

Czynniki zapobiegające eliminacji MSP z rynku:

• Trudności w sprzedaży bardzo dużych ilości towarów

• Istnienie sił przeciwdziałających skupianiu przez duże podmioty zbyt wielu „argumentów” w walce konkurencyjnej z MSP

W gospodarce (w warunkach niedoskonałej konkurencji) wzrost liczby dużych podmiotów stymuluje tworzenie nowych MSP.

J. A. Schumpeter – twórca podwalin współczesnej teorii przedsiębiorczości – uważał, iż rola sektora MSP polega na:

„nieustannym rewolucjonizowaniu od środka struktury gospodarczej, nieustannym burzeniu starej i ciągłym tworzeniu nowej (struktury)”.

Proces ten zależy od:

• Stopnia rozwoju gospodarki

• Ustroju społeczno-gospodarczego

• Stosunku społeczeństwa do sektora MSP

• Oraz polityki wobec tego sektora

Czynniki determinujące marginalizację sektora MSP.

Duży wykres z książki!!!!

1. Czynniki związane ze stroną podażową na poziomie przedsiębiorstwa.

   1. Początek kapitalizmu – wszystko małe

   2. Rewolucja przemysłowa:

      • 1780-1830 – przemysł lekki (włókiennictwo) i ciężki (hutnictwo)

      • 1830-1850 – infrastruktura, transport kolejowy

Skutki rewolucji przemysłowej to:

• wzrost wydajności pracy

• obniżenie kosztów produkcji

• nowe technologie

• początki wolności gospodarczej

• zmiany organizacji pracy – fabryki (ekonomika skali, F.W. Taylor – zasada naukowego zarządzania)

• zmiana maszyn (z drewnianych na metalowe)

  1. Zmiany relacji między własnością i władzą.

  2. Dokończyć

  3. II wojna światowa

     • Przyspieszenie rozwoju technologii

     • Zmiana metod organizacji, produkcji, zarządzania

     • Powstanie wielkich międzynarodowych korporacji

Konkludując:

• Coraz mniej miejsca dla działań przedsiębiorczych

• Preferowanie rozwoju dużych podmiotów

1. Czynniki popytowe związane z masowością i homogenicznością potrzeb odbiorców.

2. Czynniki związane z rynkiem/konkurencją.

3. Teoria ekonomii.

   1. Nie miała bezpośredniego wpływu na kształtowanie się procesów gospodarczych.

   2. Jeżeli nie była rażąco odmienna od realiów – utwierdzała w słuszności podejmowanych działań

   3. Początek kapitalizmu – ekonomia klasyczna:

      • Przyszłość należy do dużych podmiotów – A. Smith, Badania nad naturą i przyczyną bogactwa narodów (1776)

      • Niewidzialna ręka rynku

   4. Ekonomia neoklasyczna: II połowa XIX w. – lata 30 XX w.

      • Eksponowała korzyści skali – wzrost wielkości jest opłacalny

      • Teoria firmy jest statyczna (niezmienność wielu czynników) – model konkurencji doskonałej i jednolitej ceny.

      • Wolny rynek

   5. K. Marks:

      • Dominacja wielkich monopoli

      • Degeneracja kapitalizmu

   6. J. A. Schumpeter:

      • Rozwój MSP zagrożony przez wielkie korporacje

      • Małe szanse zahamowania tego procesu

   7. John Maynard Keynes:

      • Wolny rynek jest niesprawny

      • Ingerencja państwa w rynek

      • Dominacja dużych podmiotów

   8. Ernst Friedrich Schumacher:

      • Małe jest piękne: spojrzenie na gospodarkę świata z założeniem, że człowiek coś znaczy, 1973

      • Pierwszy, który zwrócił uwagę na znaczenie MSP dla rozwoju gospodarczego

4. Polityka gospodarcza.

   1. Teoria ekonomii wpłynęła znacznie na kształtowanie się koncepcji politycznych

   2. Ekonomia klasyczna i neoklasyczna (do lat 30 XX w.)

      • Związana z liberalnymi koncepcjami politycznymi – wolność gospodarcza jest podstawą (państwo psuje mechanizm rynkowy)

   3. Wielki kryzys (1929-1933) – zmiana sposobu patrzenia na gospodarkę rynkową:

      • Polityka interwencjonizmu państwowego J. M. Keynesa

5. Czynniki związane z rynkiem pracy i systemem edukacyjnym.

   1. Rozwój dużych przedsiębiorstw wpłynął na kreowanie miejsc pracy:

      • Dynamiczne sektory

      • Nowoczesne technologie

      • Lepiej płatne – bardziej atrakcyjne

      • Poczucie bezpieczeństwa (związki zawodowe)

      • Wszyscy szukali pracy w DP.

   2. System edukacji dostosowany do wymagań rynku.

6. Inne czynniki.

   1. Produkcja na potrzeby wojska:

      • Przed i po II wojnie światowej

      • Niemcy, ZSRR, Japonia, Wielka Brytania, USA

      • Promowanie dużych przedsiębiorstw

   2. Teoria kosztów transakcyjnych (poszukiwanie informacji, zarządzanie i zawieranie kontraktów, kontrola)

      • Ronald Harry Coase

      • Zgodnie z teorią jeśli firma wzrasta, rosnące koszty transakcyjne związane z transakcjami rynkowymi przewyższają koszty związane z rozwojem produkcji

      • Rosnące koszty umów z dostawcami skłaniały do integracji pionowej

Marginalizacja – podsumowanie.

Lista czynników bardzo długa:

• Działały w długim okresie

• Trudno znaleźć coś co działało w drugim kierunku

• Wypychały MSP z rynku

• Konsekwencje ekonomiczne, polityczne i społeczne

• Dostrzeżono zagrożenia w latach 50-tych X w.

• MSP spychane pomiędzy wielki kapitał a najemnych pracowników

14.11.2012

Determinanty renesansu sektora MSP

WYKRES!!!!!!!!!!!!

1. Postęp techniczny

1. Drugi przełom gospodarczy – zmiany w techn ice od połowy lat 70-tych XX w.

2. Innowacje w informatyce i telekomunikacji (ICT – information and Communications technology):

   1. Przełamanie barier rozwoju MSP:

      • Dostęp (koszt) informacji

      • Obniżka kosztów transakcyjnych

      • Dostęp do rynków odległych geograficznie

      • Poprawa sprawności zarządzania

      • Obniżenie kosztów promocji

      • Łatwiejszy dostęp do źródeł finansowania

   2. rozwój bardzo gwałtowny – globalny:

      • produkcja i usługi (bankowość, przesył informacji, doradztwo, media, Internet)

      • DP rozpoczęły restrukturyzację (aby poprawić efektywność):

        • Spin-off

        • Subcontracting

        • Franchising

        • Outsourcing

3. DP wysokie koszty pracy (związki zawodowe) – istotny motyw redukcji miejsc pracy.

1. Rozwój gospodarczy.

   1. Wzrost zamożności społeczeństwa.

   2. Globalizacja:

      1. Ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności o integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się „jednego świata”, światowego społeczeństwa.

      2. Różnie pojmowany jej wpływ na MSP

      3. Raport OECD:

         • Globalizacja to zagrożenie dla znacznej większości MSP

         • Niewiele MSP czerpie korzyści z globalizacji

      4. Paradoks globalizacji

         • John Naisbit, Global paradox

         • Podtytuł: The bigger the Word economy, the more powerful its smallest players

         • “gdy świat integruje się pod względem gospodarczym, jego element skłądowe stają się coraz bardziej liczniejsze, mniejsze i coraz ważniejsze. A więc globalna gospodarka rośnie, podczas gdy jej części zmniejszają się. Im bardziej gospodarka światowa staje się otwarta tym bardziej będzie zdominowana przez MSP” – paradoks globalizacji

   3. Zmiana preferencji pracowników:

      1. 1971 – Raport komisji J. E. Boltona, Wielka Brytania:

         • MSP lepiej radzą sobie ze stagflacją

         • Bardziej przyjazne dla pracowników

         • Negatywna zależność pomiędzy satysfakcją z pracy a wielkością firmy

   4. Rozwój sektora usług:

      1. Duża rola MSP w tym sektorze

      2. Usługi to sektor gdzie korzyści skali nie odgrywają wiodącej roli – DP głównie w sferze produkcji

2. Stagflacja

   1. Stagflacja – (stagflation, stagflacja + inflacja)

      1. Zjawisko makroekonomiczne, polegające na jednoczesnym paradoksalnym występowaniu w gospodarce państwa zarówno znaczącej Inflacji, jak i stagnacji gospodarczej (inflacja zwykle wiąże się z fazą wzrostu w cyklu koniunkturalnym):

      2. Nałożenie się silnej inflacji i wzrostu bezrobocia – głęboki wpływ na:

         • Teorię ekonomii’

         • Politykę gospodarczą

      3. Teoria ekonomii – przywrócono główną rolę postaci przedsiębiorcy i przedsiębiorczości – ekonomia podaży:

         • Teoria społeczeństwa przedsiębiorczego ceniącego:

           • Samodzielność i niezależność w pracy

           • Akceptującego ryzyko

   2. polityka gospodarcza

      1. stagflacja to zimny prysznic dla powojennej gospodarki (opartej o przemysł samochodowy, przetwórczy, elektroniczny i mechaniczny)

      2. kryzys naftowy, określany też mianem kryzysu paliwowego, energetycznego lub szoku naftowego to kryzys gospodarczy, który rozpoczął się w 1973r. i objął wszystkie kraje wysoko uprzemysłowione i uzależnione od ropy naftowej i wszystkie dziedziny gospodarki światowej:

         • 1973 (wojna izraelsko-arabska; embargo OPEC na ropę dla USA)

         • 1979-1982 (rewolucja irańska)

      3. Silna konkurencja gospodarki Japońskiej

      4. USA, WB – polityka keynesowska zawiodła:

         • Reganomika – z ang. Reaganomics – (zlepek słów Reagan i economics); ekonomia podażowa, która była prowadzona w latach 80-tych XX w. w USA za prezydentury Ronalda Reagana

         • Thatcheryzm – jeden z nurtów neokonserwatyzmu, polityka premier Margaret Thatcher.

      5. Polityki te opierały się o liberalne idee wolnego rynku

3. Inne czynniki

   1. Opór właścicieli małych firm przed zwiększeniem rozmiarów

   2. Większa elastyczność

Znaczenie sektora MSP w gospodarce.

• Problematyka roli MSP w gospodarce prawdziwego znaczenia nabrała dopiero w latach 70-tych XX w.

• Głównym czynnikiem, który zdecydował o wzroście znaczenia sektora MSP okazała się jego wysoka innowacyjność

• Wśród pozostałych czynników wymienia się:

  • Zmiany w technice wytwarzania i usług (rewolucja technologiczna – miniaturyzacja)

  • Rozwój sektora usług (usługi reklamowe, marketingowe, badania rynku)

  • Wzrost konkurencji Trzeciego Świata i spadek międzynarodowej konkurencyjności dużych firm

  • Zmiany na rynkach czynników produkcji

  • Wzrost cen energii i spadek światowego popytu

  • Tzw. efekt makroekonomiczny (naprzemienne występowanie okresów wzrostu i recesji)

  • Czynniki polityczne, promocja kultury przedsiębiorczej i antyrządowe uprzedzenia

  • Moda i zmiana gustów

  • Zmiana strategii dużych przedsiębiorstw

• Znaczenie gospodarcze sektora MSP oceniane jest wg wielu kryteriów, wśród których znajdują się także kryteria pozaekonomiczne np.:

  • Powstanie klasy średniej (warunek stabilnej demokracji i rozwoju)

  • Likwidowanie luki technologiczno-gospodarczej między państwami

• Rola sektora MSP z punktu widzenia ośmiu najczęściej eksponowanych efektów ich działalności:

  • Postępu technicznego (innowacyjności)

  • Zatrudnienia

  • Ekologicznego

  • Stabilizacyjnego

  • Regionalnej decentralizacji

  • Mobilizacji kapitału

  • Transformacyjnego

2.1. Efekt postępu technicznego (innowacyjność):

• Innowacyjność uznaje się za jeden z głównych przejawów przedsiębiorczości, a innowacje za warunek przetrwania oraz rozwoju MSP

Słabe i mocne strony MSP w dziedzinie innowacji
Silne strony
Zdolność szybkiego reagowania w celu natychmiastowego dostosowania się zmiennych wymagań rynkowych. Brak biurokracji: dynamiczni, przedsiębiorczy menadżerowie reagują szybko na nowo otwierające się możliwości i są skłonni do podejmowania ryzyka. Efektywna nieformalna sieć komunikacji, szybka na wewnętrzne problemy.

• 75% nowości MSP wykorzystują w ciągu 2 lat, dużym zaś w tym okresie udaje się wdrożyć tylko 30%

• Te zdolności są wynikiem zarówno konieczności efektywnego wykorzystania bardzo ograniczonych zasobów wskutek nacisku konkurencji, jak i bezpośredniego zaangażowania przedsiębiorcy (innowatora) w proces innowacji (badania i wdrażanie).

2.2. Efekt zatrudnienia.

• Korzystny wpływ MSP na efekty zatrudnienia ma wymiar wielowątkowy.

  • W podmiotach zatrudniających do 259 pracowników w 2008 roku znalazło zatrudnienie w Polsce ponad 6,6 mln osób, tj. 69,7% wszystkich pracujących w przedsiębiorstwach.

  • Znaczenie MSP jako pracodawcy mierzone udziałem zatrudnionych w MS w Ogólnej liczbie zatrudnionych jest różne w różnych krajach – waha się od 57% (Niemcy) do 79% (Grecja, Portugalia) – Polska 69,7%.

• MSP mają poważny udział w systemie szkolenia i kształcenia zawodowego:

  • W Niemczech około 85% wszystkich uczniów zdobywało kwalifikacje zawodowe w przedsiębiorstwach małych i średnich (60% w przedsiębiorstwach o zatrudnieniu mniejszym niż 100 osób)

• MSP generują mniejszy poziom bezrobocia:

  • O ile duże przedsiębiorstwa zmieniają lokalizację na taką, która zwiększa opłacalność przedsięwzięcia, o tyle MSP są wierne lokalizacji pierwotnej

• Koszt zorganizowania jednego miejsca pracy w MSP jest kilkakrotnie niższy w przedsiębiorstwach dużych.

2.5. Efekt stabilizacyjny.

• Powszechne przekonanie o skutecznym radzeniu sobie przez MSP z recesją, kryzysem gospodarczym, załamaniem koniunktury potwierdza się w Weilu dziedzinach gospodarki.

• MSP reagują na zakłócenia (kryzys) stosowaniem metod z reguł bardziej akceptowalnych społecznie, tj.: wykorzystanie własnych rezerw, w tym środków prywatnych, przeprowadzanie szybkiej kuracji odchudzającej, szybkie angażowanie się w nowe obszary działania i szybkie przestawienie się na nową produkcję, gdy kryzys mija.

• Duże firmy przyjmują zaś zasady przenoszenia zasobów w obszary zapewniające wyższą efektywność zaangażowanego kapitału (specjalne strefy, kraje o preferencjach podatkowych).

• Nierzadko też duże firmy po państwowe subwencje i dotacje, które mają ratować miejsca pracy.

28.11.2012

2.6. Efekt regionalnej decentralizacji.

• MSP głównie te tradycyjne, dla swojego powstania i funkcjonowania nie wymagają szczegółowych uwarunkowań infrastrukturalnych.

• Ich lokalizacja jest możliwa właściwie wszędzie, a więc również tam, gdzie dużym przedsiębiorstwom się to nie opłaca.

• Ta funkcja MSP nie tylko sprawia, że tworzy się zdecentralizowaną sieć handlowa, usługowa, transportowa, itp., lecz również ogranicza tendencje monopolistyczne w gospodarce.

2.7. Efekt mobilizacji kapitałów.

• MSP prowadzą specyficzną politykę finansową, polegająca na korzystaniu z określonych źródeł finansowania powstania i rozwoju przedsiębiorstwa.

• Źródłami tymi są najczęściej finansowe zasoby właściciela, jego rodziny; niekiedy przybierają też postać pożyczek od znajomych, a rzadziej obejmują obce źródła finansowania.

• Tego typu zachowania przynoszą zasadniczą korzyść, polegającą na angażowaniu zasobów (takich jak: nieruchomości złoto gotówka dobra konsumpcyjne trwałego użytku), które byłyby przeznaczone na konsumpcje odłożone na „czarną godzinę” w najlepszym zaś wypadku złożone w banku.

2.8. Efekt transformacyjny.

• Niektóre z wymienionych cech MSP ujawniają bardzo korzystny ich wpływ na gospodarkę w okresie transformacji.

• Ich znaczenie polega wtedy zarówno na neutralizowaniu negatywnych skutków reform, jak i wspieraniu nowych wartości i nowej strategii zachowań rynkowych.

1. Poprzez pozytywne aspekty swojej działalności (nowe inwestycje, nowa produkcja) przyczyniają się do tworzenie pozytywnego obrazu przedsiębiorcy, postaw przedsiębiorczych i wzrostu odpowiedzialności za swój własny los.

2. Przyczyniają się do zmniejszania bezrobocia zwłaszcza przez tworzenie nowych miejsc pracy w obszarach trudnych do zagospodarowania.

3. Tworzą infrastrukturę usługowa i kooperacyjną dla napływających kapitałów zagranicznych, przenosząc na grunt polskiej gospodarki nowe produkty, nowe rozwiązania techniczne, technologiczne i metody działania

4. Przyspieszają proces dochodzenie do gospodarki rynkowej zarówno poprzez zmiany struktury własnościowej, jak i rynkowe zachowania (konkurencyjność, efektywność).

5. „Wymuszają” prawno-organizacyjne zmiany dostosowujące przepisy i instytucje do potrzeb zmieniającej się gospodarki.

Reasumując można stwierdzić, iż sektor MSP:

- Stymuluje rozwój gospodarek poszczególnych państw,

- Wpływa pozytywnie na rozwój regionów,

- Jest fundamentem stabilnego rozwoju współczesnych gospodarek.

05.12.2012 – brak zajęć!!!!!!

12.12.2012

Tajemniczy mistrzowie XXI wieku.

1. Kim są? Wybrani mistrzowie z całego świata.

Jak to możliwe, że stosunkowo niewielki kraj europejski – Niemcy tak długo utrzymał tę pozycję…

Kto jest tajemniczym mistrzem?

1. Firma zajmująca pierwsze, drugie lub trzecie miejsce na globalnym rynku albo pierwsze miejsce na swoim kontynencie. Pozycja na rynku zależy głównie od udziału w rynku (lub udział względny).

2. Przychody powyżej 3 mld euro.

3. Niski poziom obecności w świadomości publicznej (anonimowość).

Hermann Simon mówi o nich w ten sposób:

Tajemniczy mistrzowi XXI wieku:

1. Dominują na swoich rynkach na całym świecie

2. Znacznie się rozsrastają

3. Wskazują na godne uwagi zdolnością do przetrwania

4. Często specjalizują się w produktach bez rozgłosu

5. Stali się konkurentami globalnymi

6. Są firmami skutecznymi, ale nie cudownymi

Nauki płynące od TM (tajemniczych mistrzów):

1. Dotychczas proces nauki zazwyczaj przebiegał od wielkich, znanych korporacji do średnich i mniejszych firm.

2. Około 90% wszystkich studiów przypadków dotyczy wielkich korporacji.

3. Innymi słowy jedynie wielkie firmy mogą nas czegoś nauczyć.

4. Praktyka TM pokazuje, że nawet wielkie korporacje mogą wiele nauczyć się od TM.

2. Wzrost i czołowa pozycja na rynku.

Cele i ich systematyczne osiąganie odgrywają centralną rolę w strategii i rozwoju TM.

1. Głównymi celami są: wzrost i czołowa pozycja na rynku.

2. Cele są bardzo ambitne, długookresowe i rozciągają się na pokolenia.

3. W realizacji celów nie rezygnuje się z elastyczności firmy.

4. Wyznaczniki czołowej pozycji na rynku to: udział, technologia, innowacja, jakość i reputacja.

5. Zdobywają większe udziały w rynku dzięki większej efektywności a nie w efekcie agresywnego wyznaczania cen.

3. Rynek i koncentracja.

Większość TM.

1. Wąsko definiuje swoje rynki i rozbudowuje na nich swoją pozycję.

2. Wąska def. Rynku oznacza iż światowe rynki TM są i pozostaną małe.

3. Rynek definiowany jest z perspektywy klienta – jego potrzeb.

4. Specjalizuje się w superniszach. Obsługiwany łańcuch wartości jest wąski i głęboki.

5. Rzadko redefiniują rynki i wprowadzają zmiany w podstawowej technologii.

6. Motywem dywersyfikacji jest nie minimalizowanie ryzyka a przezwyciężanie barier wzrostu i lepsze wykorzystanie swoich kompetencji.

4. Globalizacja.

Chociaż zaczyna się od koncentracji na wąskich rynkach, globalizacja jest drugim filarem strategii TM.

1. Globalizacja powoduje, że nawet wąskie rynki stają się duże.

2. Globalizacja jest dominującą siłą napędową wzrostu TM.

3. Podstawą powodzenia strategii opartej na globalizacji jest to, że klienci tej samej gałęzi przemysłu w różnych krajach zazwyczaj mają podobne potrzeby.

4. TM wolą wcześnie wchodzić na zagraniczne rynki i wolą robić to w pojedynkę.

5. O ich sukcesie decyduje głównie uzyskanie przewagi pioniera i bezpośrednie relacje z klientami (własne filie).

5. Klienci, wyroby, usługi.

Bliskość z klientem jest centralnym elementem strategii TM.

1. Ich złożone produkty wymagają bliskich i ciągłych relacji z klientami.

2. Większość TM prowadzi sprzedaż bezpośrednią.

3. Naczelne kierownictwo ceni ciągłe kontakty bezpośrednie z klientami i regularnie je utrzymuje.

4. Wymagania klientów dotyczą raczej efektywności niż ceny.

5. Wachlarz wyrobów i usług jest tak zaprojektowany by ściśle zaspokoić potrzeby klientów.

6. Wyroby są wyrafinowane i wykorzystuje się w nich sprawdzone technologie.

7. Większość TM nie konkuruje cenami.

6. Innowacja.

Innowacja jest jednym z kluczowych filarów czołowej pozycji TM na rynku.

1. Firma osiąga i utrzymuje czołową pozycję na rynku światowym jedynie dzięki innowacjom. Samo naśladownictwo nie wystarczy.

2. Innowacja musi zwiększać wartość dla klienta i/lub obniżać koszty.

3. TM są wybitnymi innowatorami w przemyśle przetwórczym i w usługach.

4. Większość TM wprowadza innowacje nieustannie, krok po kroku wprowadzając drobne innowacje.

5. Klienci są bardzo ważnym źródłem pomysłów i są włączani w proces innowacyjny.

7. Konkurencja.

Strategie konkurencyjne TM odbiegają od standardowych recept, często podawanych w literaturze biznesowej.

1. Rynki TM mają zazwyczaj charakter oligopoli.

2. Pomimo globalizacji, nowi konkurenci niezbyt często wchodzą na rynki TM.

3. Profil konkurencyjny TM jest złożony. Zazwyczaj posiadają oni kilka strategicznych przewag konkurencyjnych. Jedną z głównych jest jakość i doradztwo.

4. Są to przewagi trudne do skopiowania i stanowią doskonałe bariery wejścia dla konkurentów.

5. Cena jest najsłabszą stroną konkurencyjną TM – dlatego ciągła praca nad kosztami i racjonalizacje.

6. Nadmierne nastawienie na konkurencję jest niebezpieczne. Największą uwagę należy zwracać na klientów i na kompetencje, a nie na konkurentów.

8. Finansowanie, organizacja i środowisko biznesowe.

1. Samofinansowanie jest i pozostaje najważniejszym źródłem kapitału.

2. Struktura organizacyjna jest najczęściej funkcjonalna i nieskomplikowana.

3. Zarządy TM są mocno odchudzone.

4. W zarządzaniu wykorzystuje się najnowocześniejsze techniki informacyjne.

5. Większość opiera się na wąskim stopniu integracji pionowej.

6. W sferze B+R przywiązuje się wagę do autonomii i znacznej głębi.

7. TM szeroko stosują outsorcing kompetencji nie mających charakteru podstawowego (z uwagi na koszty).

8. TM niechętnie zawierają sojusze strategiczne (wolą zachować pełną kontrolę, brak pewności czy inni potrafią rozwiązać ich problemy)

9. Pracownicy.

Efektywność firmy to efektywność pracowników.

1. TM wielką wagę przykładają do lojalności, wyszkolenia, motywacji i elastyczności pracowników.

2. Wskaźniki zwolnień i fluktuacji pracowników są niskie.

3. U TM istnieje kultura wysokiej efektywności. Nie ma tolerancji wobec leni.

4. TM dbają o to by mieć więcej pracy niż ludzi. Jest to dobra siła napędowa wydajności pracy.

5. Praca opera się na małych jednostkach, które zapewniają przejrzystość wyników osiąganych przez poszczególnych pracowników.

6. Centrale większości TM znajdują się na terenach wiejskich.

7. Przyciąganie pracowników o wysokich kwalifikacjach stanowi poważne wyzwanie dla TM.

10. Przywódcy.

Źródłem sukcesów TM są ich przywódcy.

1. Większość TM stanowi własność rodzinną.

2. Kluczem do powodzenia jest osobowość przywódcy.

3. Ogromne znaczenie ma ciągłość przywództwa. Dyrektorzy naczelni pozostają na swoich stanowiskach przez bardzo długi czas. Najbardziej uderzająca różnica pomiędzy TM a wielkimi globalnymi korporacjami.

4. Najczęstsze cechy przywódców TM to: determinacja, nieustraszoność, niewyczerpana energia i zdolność inspirowania innych.

5. Przywódcy TM są autokratami, kiedy chodzi o podstawowe wartości, a uczestniczący w sprawach wdrażania tych wartości do praktyki.

11. Nauki dla małych firm.

Nie każda firma może stać się liderem na rynku światowym ani nie powinna do tego dążyć. Nawet w zglobalizowanym świecie będą istnieć firmy o lokalnym zasięgu.

• Obok Starbucksa będzie działała miejscowa kawiarnia.

• Lekarza rodzinnego nie zastąpi odległy diagnosta z Indii czy Chin.

MF mogą się wiele nauczyć od TM.

1. Ambitne cele, koncentracja na wąskich rynkach, globalizacja, bliskość z klientem, innowacja – wszystko to idealnie pasuje do MF (niektóre mogą stać się TM).

2. Na każdym rynku lokalnym istnieje mistrz – najlepsza restauracja, doskonały sklep z odzieżą czy delikatesy.

3. Ambicja, żeby być najlepszym na swoim rynku i zająć na nim czołową pozycję (wyższa efektywność, innowacyjność) są celami nie tylko na rynkach globalnych ale i lokalnych.

4. Podobnie inne nauki TM – jak przewagi konkurencyjne, niska fluktuacja zatrudnienia, unikanie nadmiernego outsourcingu można zastosować w MF.

5. Co robić, gdy będąc liderem na rynku lokalnym dostrzeże się na nim ograniczone możliwości dalszego rozwoju?

TM dają jedną odpowiedź – wybrać raczej ekspansję regionalną niż wchodzić do nowych, nieznanych dziedzin działalności !

MF zazwyczaj w takiej sytuacji starają się pozostać na miejscu i zdywersyfikować swoją działalność. Trzeba jednak pamiętać, iż nawet na rynku lokalnym „majster-klepka w każdym fachu i mistrz w żadnym” przegra w rywalizacji z skoncentrowanym specjalistą.

Lepiej ze sprawdzonymi kompetencjami pozostać na wąskim rynku i rozszerzyć skalę działalności poprzez ekspansję regionalną.

TAJEMNICZY MISTRZOWIE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARKI

Podsumowanie.

Cechy charakterystyczne światowych tajemniczych mistrzów

1. Główne cele to: wzrost i czołowa pozycja na rynku.

2. Wąska definicja rynki, są superniszowcami.

3. Globalizacja stanowi główną siłę napędową ich wzrostu.

4. Bliskość z klientem jest centralnym elementem strategii.

5. Innowacja jest jednym z kluczowych filarów ich czołowej pozycji na rynku

6. Jakość i doradztwo to główne strategiczne przewagi konkurencyjne.

7. Samofinansowanie jest najważniejszym źródłem kapitału.

8. Źródłem sukcesów są ich przywódcy.

TAJEMNICZY MISTRZOWIE POLSKIEJ GOSPODARKI W ŚWIETLE BADAŃ EMPIRYCZNYCH

Projekt badawczy MNiSzW nr N N115 008237

Niematerialne wartości źródłem ukrytej przewagi konkurencyjnej tajemniczych mistrzów polskiej gospodarki

Okres realizacji: 2009-2011

Tajemniczy mistrz polskiej gospodarki

1. Firma zajmująca pierwsze, drugie lub trzecie miejsce na rynku europejskim oraz lider na rynku polskim.

2. Przychody poniżej 3 miliardów euro.

3. Niski poziom obecności w świadomości publicznej (anonimowość).

Stworzona lista obejmowała 79 podmiotów.

Badanie:

• Instytut Badania Opinii „Homo Homini” z Warszawy,

• sierpień – grudzień 2010 r.,

• 41 firm.

Wybrane przykłady tajemniczych mistrzów polskiej gospodarki:

• DGS S.A. – powstały 1991 r. światowej klasy producent zakrywek do opakowań szklanych – pierwsza pozycja na rynku polskim i trzecia na globalnym.

• Grupa Selena - obecnie Grupa jest wśród trzech największych producentów piany poliuretanowej na świecie i skutecznie konkuruje na światowych rynkach chemii budowlanej z globalnymi koncernami o wieloletniej tradycji.

• HTL - Strefa S.A. – powstały w 1994 r. największy na świecie producentem nakłuwaczy bezpiecznych i lancetów personalnych – 50% rynku USA, 20% rynku światowego.

• Optopol Technology S.A. – powstały w 1992 r. lider rynku okulistycznych tomografów do mikrochirurgii oka wykorzystujący tzw. tomografię spektralną; współtwórca prof. Andrzej Kowalczyk - Instytut Fizyki UMK – 25% rynku światowego.

• Inter Groclin S.A. – powstały w 1946 r. producentem poszyć foteli samochodowych dla takich firm jak: Renault, BMW, Ford, Mitsubishi, Audi, VW, Opel, Peugeot, Volvo, Smart, Suzuki, Mercedes i Porsche.

• Talens Art. Polska – powstały w 1994 r. producent akcesoriów malarskich, lider europejskiego rynku podobrazi malarskich (blejtram).

Konkludując:

1. Pod wieloma względami polscy tajemniczy mistrzowie dorównują światowym tajemniczym mistrzom, dotyczy to głównie:

• pozycji na rynku,

• sposobu definiowania rynku – specjalizacja, niszowość ,

• bliskości relacji z klientem,

• jakości jako przewagi konkurencyjnej,

• roli innowacji, samofinansowania i przywództwa.

1. Polscy tajemniczy mistrzowie odstają od światowych tajemniczych mistrzów głownie pod względem wykorzystania szans, jakie niesie z sobą globalizacja.