ETAPY ROZWOJU I GRUPY WIEKOWE

WSTĘP

We „Wskazówkach dla skautmistrzów” Baden-Powell napisał:

W tym trudnym wieku to co jest dobre dla młodzieńca szesnastoletniego nie jest tak dobre dla piętnastolatka, a dla trzynasto- bądź czternastolatka może być nawet złe... Chociaż wychowanie skautowe ma te same cztery cele w przypadku starszych i młodszych chłopców (charakter, umiejętności manualne, zdrowie, altruizm), to szczegóły działania różnią się w zależności od kolejnych etapów rozwoju dziecka.

Więc od samego początku program skautowy był przeprowadzany w sposób specyficzny dla każdej grupy wiekowej. Ale które z tych grup powinny być utrzymane? Metoda skautowa była pierwotnie przewidziana dla młodzieży w wieku od 12 do 16 lat. To dla młodych ludzi w tym wieku Baden-Powell zorganizował swój pierwszy, eksperymentalny obóz na wyspie Brownsea w 1907 roku. Wkrótce potem pojawiła się potrzeba rozszerzenia Ruchu na młodszych chłopców, na „Wilczki”, pierwotnie w wieku od 8 do 11 lat; potem na starszych chłopców „Wędrowników”, od 17 do 20 lat. Tradycyjnie skauting uznaje trzy główne okresy wiekowe: dzieciństwo (8-11); wiek młodzieńczy (12-16); młodość (17-20).

Wiele stowarzyszeń skautowych na całym świecie zachowało tradycyjny podział na trzy grupy wiekowe. Jednakże ważną częścią waszej pracy nad odnowieniem programu jest zadanie pytania czy podział wiekowy istniejący w waszej organizacji odpowiada różnym etapom rozwoju dziecka tak jak i podziałom wiekowym preferowanym przez system szkolnictwa oraz system społeczny w waszym kraju.

Ustalenie zrównoważonego i logicznego systemu grup wiekowych jest pierwszym warunkiem dla ustalenia celów wychowawczych i projektowania schematu rozwoju osobistego.

To czwarte narzędzie RAP-u (Odnowionego Podejścia do Programu) ma na celu towarzyszenie wam w tym zadaniu. W 10. rozdziale „Zielonej Wyspy” możecie przeczytać jak członkowie Narodowego Komitetu Programowego ustalili system podziału wiekowego dla ich stowarzyszenia i jakie problemy napotkali podczas wykonywania tego zadania.

ZASADY/ POJĘCIA

1. Etapy rozwoju.

Psycholodzy zidentyfikowali wiele kolejnych etapów rozwoju dzieci i młodych ludzi. Różne

obszary rozwoju osobistego, które poznaliśmy wcześniej (fizyczny, intelektualny, emocjonalny, społeczny, duchowy oraz charakterologiczny) oddziałują na siebie w pewnych okresach aby stworzyć tymczasowy stan równowagi bądź nierównowagi, który nazywamy etapem. Te etapy reprezentują kolejne kroki w procesie integracji różnych obszarów rozwoju.

Chociaż można zaobserwować pewne stałe czynniki, etapy rozwoju nie są uniwersalne. Czynniki socjologiczne i ekonomiczne mają wpływ na czynniki czysto fizjologiczne i psychologiczne tworząc różne tempo i kroki zależnie od kultury i ery. Co więcej, zależnie od wybranych kryteriów (psychologicznych, społecznych, etc.) etapy rozwoju mogą być na różne sposoby analizowane.

Z tego powodu ważne jest regularne sprawdzanie odpowiedniości rozważanych etapów rozwoju i poddawanie ich rewizji tak aby odpowiedzieć możliwie najlepiej na potrzeby młodych ludzi. Od samego początku należy zauważyć, że młody człowiek to nie miniatura dorosłego. W każdym wieku on lub ona ma swe cechy charakterystyczne i zainteresowania. Dlatego też konieczne jest stopniowanie celów wychowawczych według potencjału osiągniętego przez młodą osobę.

Przed 7. rokiem życia:

Można zauważyć, że przed 7. rokiem życia zdolność dziecka do współpracy z grupą jest mocno ograniczona. Jest to bardzo ważna kwestia, którą należy wziąć pod uwagę jeżeli planujecie utworzenie programu dla tej grupy wiekowej. Jeden z kluczowych elementów metody skautowej (system grupowy) nie może być wprowadzony poniżej 7. lub 8. roku życia (Narzędzie RAP nr7).

Późne dzieciństwo:

Pewne etapy można łatwo rozpoznać, np. „późne dzieciństwo” pomiędzy 7/8 a 10/11 rokiem życia, które charakteryzuje się pewnym poziomem stabilności. Mówi się o tym nawet jako o „dziecięcej dojrzałości”. Dziecko jest zrelaksowane, akceptuje swoje ciało, wykazuje ciekawość intelektualną i łatwo integruje się z grupą. Jest to wiek zuchowy.

Okres dojrzewania:

Ta stabilność zostanie przerwana pomiędzy 10 a 12 rokiem życia (wcześniej u dziewcząt, później u chłopców) przez pojawienie się licznych zmian, zarówno na poziomie osobistym (przyspieszenie rozwoju fizycznego, rozpoczęcie okresu dojrzewania, nowy etap logicznego rozumowania) jak i na poziomie społecznym ( w wielu krajach ukończenie szkoły podstawowej i rozpoczęcie średniej). Psycholodzy nazywają to kryzysem wczesnego wieku młodzieńczego, co charakteryzuje się odrzuceniem zasad z dzieciństwa, kwestionowaniem autorytetu dorosłych, zainteresowaniem mniejszymi grupami społecznymi, etc.

Wiek młodzieńczy:

Pomiędzy 13 a 15 rokiem życia, wraz osiągnięciem dojrzałości płciowej i ustaleniem tożsamości płciowej oraz z rozwojem myślenia logicznego następuje nowy etap. Jednakże faza zmian, która rozpoczęła się w wieku 11 lub 12 lat trwa; dopiero w wieku 16 lub17 lat nowa równowaga zostaje stopniowo osiągnięta. Pomiędzy 11 a 16 rokiem życia trwa dosyć nieustabilizowany etap, podczas którego tempo rozwoju bardzo się różni zależnie od płci (dziewczęta szybciej osiągają dojrzałość) i od czynników społecznych i kulturowych. To wyjaśnia szeroki zasięg systemów podziałów wiekowych stosowanych przez stowarzyszenia. Jednakże różnice występują zwykle pomiędzy wczesnym (10/11-14/15) a późnym (14/15-17/18) okresem młodzieńczy. Potem rozpoczyna się młodość ze swoim najważniejszym wyzwaniem przyjmowania roli dorosłych i pełnej integracji ze społeczeństwem.

2. Grupy wiekowe.

Jak wspomniano powyżej, tradycyjny system składa się z trzech grup wiekowych:

• Zuchy, 6/7/8-11/12

• Harcerze, 11/12-16/17

• Wędrownicy/ Harcerze Starsi, 16/17-21/22

Ten system był w użytku bardzo długo i wciąż można go spotkać w wielu krajach. Odpowiada to trzem głównym etapom rozwoju:

• Dzieciństwo

• Wiek młodzieńczy

• Młodość

Środkowa grupa, harcerze, miała pierwotnie najszerszy zakres wiekowy od najmłodszych do najstarszych (5-6 lat). Jak już wspomniano, było to spowodowane faktem, iż ta grupa wiekowa od początku stanowiła podstawę i kręgosłup Ruchu. Co więcej, ta grupa zastosowała w największym zasięgu fundamentalne elementy metody skautowej: system małych grup lub system grupowy.

Różne modele.

Dziś w Europie można zauważyć wiele modeli. Diagram 12 prezentuje kilka najbardziej znaczących.

Wiele stowarzyszeń, tak jak brytyjskie, dodało grupę przedzuchową obejmującą 5-, 6- i 7-latków. Inne, tak jak duńskie, rozwinęły system z bardzo wąskimi grupami wiekowymi. Jak widać istnieją wszelkiego rodzaju możliwości zależnie od cech narodowych, społecznych i kulturowych. Jednakże, ważne jest wzięcie pod uwagę różnych kryteriów przed podjęciem ostatecznego wyboru.

1. Całkowity zasięg oddziaływania Skautingu i równowaga pomiędzy grupami wiekowymi.

Zostało już powiedziane, że Skauting był pierwotnie stworzony dla przedziału wiekowego 12-16. Grupy wiekowe Zuchów i Wędrowników zostały dodane później rozszerzając całkowity zasięg oddziaływania Skautingu z 5 do 12 lat. Z latami ta tendencja jeszcze się wzmocniła i w niektórych stowarzyszeniach sięga teraz 15 lat i więcej. Okres ten jest teoretyczny jako że w rzeczywistości jedynie niewielki procent młodych ludzi pozostaje w stowarzyszeniach przez cały ten czas. Z jednej strony trudno jest zaproponować programy, które byłyby atrakcyjne i wystarczająco zróżnicowane aby pokryć wszystkie grupy wiekowe; z drugiej strony, konkurencja innych zajęć oraz koleje losu (przeprowadzka, zmiana szkoły, etc.) uniemożliwiają młodzieży przedłużenie członkostwa.

Jako że decyzja o zapisaniu dziecka do młodszych grup wiekowych należy często do rodziców, pomiędzy młodszymi a starszymi grupami wiekowymi następuje utrata członków.

Rozszerzanie teoretycznej długości oddziaływania skautowego poprzez dodanie grupy przedzuchowej skutkuje ostrą redukcją członkostwa w Ruchu powyżej 14. roku życia. W niektórych stowarzyszeniach, dzieci w wieku 5-10 lat to ponad 75% członków. To tworzy obraz skautingu jako organizacji dla dzieci i zniechęca młodzież.

2. Wprowadzanie systemu grupowego.

We wszystkich grupach wiekowych młodzi ludzie są podzieleni na małe grupy, a za każdą z nich jest odpowiedzialna jedna z tych osób. Celem tego systemu, jak wyjaśniał sam Baden-Powell, jest przekazanie młodzieży maksimum odpowiedzialności i w ten sposób umożliwienie im pełnego rozwijania zainteresowań (RAP, narzędzie 7.).

System grupowy można opisać z dwóch punktów widzenia:

1. Grupa rówieśnicza.

Młodzi ludzie w podobnym wieku mają podobne zainteresowania i chcą współpracować w obrębie małej grupy (szóstki, patrolu, drużyny). To daje im możliwość rozwinięcia związków pomiędzy równymi. Na diagramie 13. prezentujemy to zjawisko na osiach poziomych.

2. Przywództwo.

Mała grupa jest dowodzona przez jednego z młodych ludzi. On lub ona jest odpowiedzialny za zarządzanie grupą i przekazuje swoje doświadczenia i wiedzę młodszym członkom. To stwarza inny rodzaj związku oparty na pewnym poziomie nierówności: związek pomiędzy młodszym i starszym lub nowym i starym członkiem. Na diagramie 13. prezentujemy to na pionowych osiach.

Dlatego system grupowy tworzy podwójny system naturalnego szkolenia: poprzez współpracę z grupą równolatków ( nauka poprzez współdziałanie i wzajemny wpływ); poprzez przekazywanie doświadczeń i wiedzy przez starszych.

Te dwa aspekty, grupy rówieśniczej i przywództwa, mogą ze sobą kolidować. Jeżeli dajemy pierwszeństwo grupie rówieśniczej, patrole będą się składać z młodych ludzi w tym samym wieku (diagram 13a). Skutkiem tego przywództwo będzie słabe ze względu na małe różnice w dojrzałości i doświadczeniu pomiędzy liderem grupy a jej członkami. Jeżeli damy pierwszeństwo przywództwu, istnieje tendencja do oddawania odpowiedzialności za zarządzanie grupą osobie starszej, która już zdobyła duże doświadczenie. To oznacza, że wystąpi duża różnica wieku i zainteresowań pomiędzy członkami grupy i aspekt grupy rówieśniczej może zupełnie zniknąć.

Istnieje ryzyko wystąpienia dwóch negatywnych skutków: jeżeli zainteresowania najstarszych i najmłodszych członków grupy będą się bardzo różniły trudno będzie zorganizować zajęcia ciekawe dla wszystkich. Jako, że łatwiej jest zaoferować zajęcia młodszym, starsi stracą zainteresowanie i odejdą z grupy.

W stowarzyszeniach, które mają system bardzo szerokich grup wiekowych (szczególnie w grupie środkowej) często występuje utrata 14/15-latków. Pozostają tylko ci, którzy podejmują funkcje zastępowych. Jednakże, jako rezultat tej różnicy wieku, ci zastępowi zwykle przejmują zbyt wiele władzy nad młodszymi członkami. To skutkuje niezrównoważonym systemem podejmowania decyzji i podziału odpowiedzialności w obrębie grupy. Ten sposób funkcjonowania ryzykuje autorytarność , brak demokracji oraz zaprzestanie spełniania potrzeb wychowawczych zarówno starszych jak i młodszych członków grupy.

Przeciwnie, jeśli różnica wieku w obrębie danej grupy jest zmniejszona, aspekt grupy rówieśniczej będzie dominujący. W tym przypadku, zainteresowania w obrębie grupy będą podobne więc łatwiej będzie zorganizować zajęcia i grupa będzie funkcjonować według bardziej demokratycznych zasad co umożliwi wszystkim członkom wzięcie udziału w podejmowaniu decyzji i w podziale odpowiedzialności. Z drugiej strony, dużą część grupy będą stanowiły każdego roku osoby nowe więc trudno będzie przekazywać doświadczenie, wiedzę i tradycje.

Dlatego powinno się uważać aby równowaga pomiędzy tymi dwoma aspektami została zachowana (diagram 13c).

JAK USTALIĆ GRUPY WIEKOWE

Waszym zadaniem jest sprawdzenie czy system grup wiekowych w waszym stowarzyszeniu jest odpowiedni i, jeżeli to konieczne, zaproponowanie zmian.

1. Ocena istniejącego systemu.

Pierwszy krok to ocena istniejącego systemu grup wiekowych.

• Jak rozkłada się członkostwo w poszczególnych grupach?

Sprawdźcie statystyki dotyczące członkostwa. Czy członkowie są mniej więcej równo podzieleni na grupy wiekowe czy też zauważacie brak równowagi pomiędzy poszczególnymi grupami? W stowarzyszeniach, które mają właściwą równowagę pomiędzy grupami wiekowymi, liczba członków poniżej 12. roku życia jest w przybliżeniu równa liczbie osób powyżej 12 lat. Jeżeli zauważacie znaczący brak równowagi pomiędzy tymi dwoma liczbami, np. 2/3 do 1/3 (diagram 14a), musicie poddać rewizji program dla starszych grup wiekowych.

Interesujące jest również sprawdzenie połączeń pomiędzy grupami wiekowymi (diagram 14b): np. jak dzielą się pomiędzy zuchów i harcerzy jedenasto- i dwunastolatki, a jak szesnasto- i siedemnastolatki między harcerzami a harcerzami starszymi (w przypadku systemu tradycyjnego). To porównanie da wam możliwość sprawdzenia czy starsze grupy wiekowe są wystarczająco atrakcyjne.

W przykładzie podanym na diagramie 14c możecie zauważyć znaczące pokrywanie się grupy wiekowej zuchów i harcerzy, co może sugerować, że sekcja harcerska nie jest w stanie zainteresować wcześniejszych zuchów. Podobnie, daje się zauważyć, że 15- i 16-latki dzielą się mniej więcej po równo między harcerzami a harcerzami starszymi co stwarza problem.

• Jaki jest podział wiekowy w obrębie każdej grupy wiekowej?

Następnie powinniście rozważyć jak rozkłada się wiek członków w obrębie danej grupy wiekowej. W przykładzie na diagramie 15b zauważalny jest brak równowagi pomiędzy ilością 12-13-latków a 14-15-latków wśród harcerzy.

Inny system podziału na grupy wiekowe mógłby umożliwić rozwiązanie tego problemu.

• Jaki jest przepływ członków w każdej z grup wiekowych?

Czasami młodzi ludzie wstępują do Ruchu, ale szybko rozczarowują się niskim poziomem programu. W tym przypadku co roku występuje duży procent nowych członków. Jest to zjawisko ukryte więc może być trudno zauważyć je. Dlatego konieczne jest przeprowadzenie badań w niektórych drużynach aby sprawdzić ilość członków przychodzących i odchodzących z drużyny każdego roku.

2. Kryteria dobrze przystosowanego systemu grup wiekowych.

Mogą być dwa powody nierównego podziału członków pomiędzy różne grupy wiekowe:

• Niski poziom programu w jednej z grup wiekowych;

W tym przypadku cele wychowawcze grupy wiekowej, zajęcia i zastosowane metody powinny być poddane rewizji. Zbadamy ten problem później.

• System podziału wiekowego jest nieprzystosowany do potrzeb.

Jakie są kryteria dla dobrego systemu grup wiekowych?

1. Respektuje etapy rozwoju osobistego dziecka

Nawet jeżeli tempo rozwoju nie jest takie samo we wszystkich kulturach, są pewne stałe czynniki, które powinny być wzięte pod uwagę. Ważne jest aby nie rozszerzać grupy dziecięcej poza wiek 12 lat ani tworzyć zbyt szerokiej grupy wieku młodzieńczego łączącej wczesny wiek dojrzewania z wczesnym wiekiem dorosłym. Z pewnością znajdziecie w waszym kraju publikacje psychologiczne opisujące etapy rozwoju dziecka. Odniesienie się do nich może być przydatne.

b. Bierze pod uwagę istniejące podziały społeczne

Jeżeli szkoła średnia zajmuje się młodymi ludźmi w wieku 12-16, jest to silny argument za utworzeniem grupy młodzieńczej odpowiadającej temu przedziałowi wiekowemu. Zawsze jest konieczne porównanie teoretycznej definicji etapów rozwoju ustalonej przez psychologów dziecięcych z realiami społecznymi. Godne polecenia jest zorganizowanie seminarium łączącego psychologów, wychowawców, pracowników społecznych i drużynowych harcerskich w celu przedyskutowania tej sprawy i wyciagnięcia przydatnych wniosków.

3. Bierze pod uwagę zasoby ludzi dorosłych w stowarzyszeniu.

Nawet jeżeli macie teoretyczne podstawy do zamiany klasycznego systemu trzygrupowego na system cztero- lub pięciogrupowy, przed podjęciem decyzji należy sprawdzić czy wasze stowarzyszenie posiada wystarczające zasoby ludzi dorosłych tak co do ilości jak i jakości aby dobrze przeprowadzić reformę.

Wiele stowarzyszeń doświadczyło poważnych trudności, które były rezultatem zbyt szybkiej

próby podzielenia ich sekcji harcerskiej na dwie grupy. Ten rodzaj reformy wymaga wydajnego systemu rekrutacji i szkolenia drużynowych.

3. Proponowanie rozwiązań.

Przygotowanie gotowej do wprowadzenia i dobrze umotywowanej propozycji jest waszym zadaniem:

Gotowa do wprowadzenia:

Wasza propozycja musi działać na poziomie zwykłych członków. Będzie konieczne pilotażowe przetestowanie jej na kilku drużynach przed zajęciem się szczegółami.

Dobrze umotywowana:

Pamiętajcie, że wasza propozycja będzie musiała być zatwierdzona przez waszą Radę Naczelną i prawdopodobnie przez Walny Zjazd. Podjęcie decyzji dotyczącej systemu grup wiekowych z pewnością jest trudne. Ze względu na tradycję, występuje tutaj zwykle spory opór przeciw zmianom. Wasze argumenty muszą być solidne i oparte na szczegółowej analizie etapów rozwoju; muszą też brać pod uwagę opór przeciw zmianom.

RAP nie ma na celu ograniczenia waszej kreatywności poprzez proponowanie gotowych rozwiązań. Jednakże możemy dać wam kilka rad:

• Giętkość

Tempo rozwoju różni się zależnie od cech indywidualnych. Nałożenie na siebie jednego roku pomiędzy wszystkimi grupami wiekowymi nadaje systemowi większą giętkość i ułatwia dopasowanie go do indywidualnych potrzeb, jak i zapewnia gładszy przepływ z jednej grupy do następnej. Ponadto taki system może być też przystosowany do różnego tempa dojrzewania dziewcząt i chłopców. Np. jako że okres dojrzewania następuje u dziewcząt około roku wcześniej niż u chłopców powinny one przechodzić z grupy dziecięcej do pośredniej wcześniej.

• Prostota

Nie bądźcie zbyt ambitni. Zwykle najlepsze rozwiązania to te najprostsze. Zarówno drużynowym jak i młodym ludziom trudno będzie zrozumieć zbyt wyszukaną propozycję co może spowodować, że nie zostanie ona właściwie wprowadzona.

• Najważniejsze kryteria

Czteroletnia rozpiętość wiekowa zapewnia właściwą równowagę pomiędzy aspektami grupy rówieśniczej a przywództwa w grupie; przestrzegajcie głównych etapów rozwoju; pamiętajcie, że im więcej grup wiekowych tym trudniej zabezpieczyć potrzebne zasoby dorosłych. Rozwiązania a i b przedstawione na diagramie 15. mniej więcej spełniają te kryteria.

Pierwsze rozwiązanie bardziej bierze pod uwagę trzy główne etapy rozwoju (dzieciństwo, wiek młodzieńczy i młodość) umożliwiając jednocześnie rozróżnienie pomiędzy pierwszym i drugim etapem wieku młodzieńczego. Wymaga to jednak zwiększonych zasobów osób dorosłych.

Drugie wydaje się być bardziej odpowiednie dla nowych stowarzyszeń. Jako że każda grupa wiekowa może pokryć zasięg do 5 lat, preferuje się aspekt przywództwa przed aspektem grupy rówieśniczej lecz przy zachowaniu pewnej równowagi. System ten jest mniej wymagający w kwestii zasobów osób dorosłych.

4.Strategia rozwoju.

Wybór systemu grup wiekowych to nie tylko najważniejszy wybór wychowawczy stowarzyszenia; oznacza to także wybór strategii rozwoju. Żadne stowarzyszenie nie może jednak zrobić wszystkiego na raz. Trzeba ustalić priorytety, np.:

Przyznanie pierwszeństwa młodszym grupom wiekowym

To daje szybki „zwrot inwestycji”. Liczba członków w sekcji zuchowej, a nawet bardziej w przedzuchowej może szybko wzrosnąć. Decyzja o wstąpieniu do Ruchu częściej jest podejmowana przez rodziców niż przez dzieci. Istnieje silna społeczna potrzeba zorganizowania dzieciom zajęć w czasie wolnym. Ponadto, zawsze łatwiej jest wprowadzić program dla tej grupy wiekowej niż dla młodzieży, tak starszej jak i młodszej.

Jednakże można zauważyć także skutki negatywne:

• Pierwszy to „skutek kulki śnieżnej”. Z powodu braku równowagi na korzyść młodszych grup wiekowych stowarzyszenie będzie widziane jako ruch dziecięcy, co spowoduje opuszczanie go przez młodzież.

• Drugi skutek negatywny będzie oddziaływał na dorosłych drużynowych. Dając pierwszeństwo młodszym grupom wiekowym wywołujemy pokusę do powoływania na funkcje drużynowych młodzieży. W rezultacie istnieją organizacje mające wielu drużynowych w wieku 15-18.

• W tym wieku możliwe jest bycie dobrym organizatorem zajęć ale nie ma się wystarczająco dużo doświadczenia aby być prawdziwym wychowawcą. Jeżeli stowarzyszenie nie kompensuje tego poprzez rozwijanie sekcji dla 16-20-latków oraz rekrutację i kształcenie starszych drużynowych to będzie zmuszona zawężyć zakres swojego programu dostosowując go do poziomu swoich drużynowych. Program skautowy będzie się stopniowo redukował do serii powtarzających się zajęć.

• W ten sposób starsze grupy wiekowe przestaną się rozwijać. Sekcja przedzuchowa i zuchowa (5-12 lat) będzie stanowić 4/5 członków natomiast grupa harcerska , która stanie się wtedy grupą najstarszą w rzeczywistości nie będzie wychodzić poza 14/15-latków. Można się zadowolić tą sytuacją ale będzie to oznaczało akceptację porażki.

Przyznanie pierwszeństwa starszym grupom.

Inną możliwą strategią jest przyznanie pierwszeństwa sekcjom młodzieży młodszej i starszej. To oznacza akceptację wyzwania. W tym wieku przyłączenie się do Ruchu to wybór osobisty. Każda młoda osoba rozczarowana programem odejdzie. Młodzież jest bardziej wymagająca i trudniej jest ją utrzymać.

W konsekwencji, „zwrot inwestycji” jest tutaj o wiele wolniejszy. Uzyskanie kilku tysięcy członków w wieku 16-20 lat może wymagać ponad 10 lat wysiłków. Ale patrząc długoterminowo jest to owocna strategia.

• Po pierwsze, ponieważ zgadza się z pierwotnym celem Ruchu. Zawsze należy pamiętać, że celem skautingu jest pomóc młodym ludziom w odegraniu kreatywnej roli w społeczeństwie. Nie da się osiągnąć tego celu zapewniając program tylko do 14 roku życia.

• Również ponieważ program młodszych sekcji będzie się rozwijał tylko poprzez osiągnięcie celów wychowawczych najstarszej sekcji. Sukces w wychowaniu odmierza się poprzez rezultaty osiągnięte w wieku lat 18-20 a nie 13-14. Nie jest możliwe zmierzenie trafności celów wychowawczych dla dzieci jeżeli nie można jednocześnie zaobserwować co to daje w kategoriach postępu aż do dorosłości czyli innymi słowy u ludzi w wieku 18-19lat (Narzędzie RAP nr3: Ogólne cele wychowawcze).

• Rozwój sekcji najstarszej zatrzyma sekcję młodzieżową ponieważ znajdzie ona swoje miejsce pomiędzy dzieciństwem a dorosłością.

• Silna sekcja harcerska i wędrownicza zapewnią równowagę wieku i przybliżą stowarzyszenie do optymalnego modelu członkostwa zakładającego 50% członków poniżej 12 lat i 50% powyżej.

• I w końcu, rozwój najstarszej grupy będzie miał pozytywny wpływ na dorosłych drużynowych. Z jednej strony unikniemy w ten sposób potrzeby posiadania zbyt młodych drużynowych, z drugiej, ulepszy to system rekrutacji drużynowych. To z kolei będzie miało korzystny wpływ na młodsze grupy. W Europie zauważalne jest, że stowarzyszenia posiadające silne najstarsze sekcje, mające duży procent członków starszych, wykazują też największą dynamikę i prowadzą najowocniejsze programy we wszystkich sekcjach.

Dodatek nr 6. Etapy rozwoju. - I i II etap dzieciństwa

WIEK	ROZWÓJ FIZYCZNY	ROZWÓJ INTELEKTUALNY	ROZWÓJ EMOCJONALNY
NARODZINY	 Waga: 3-4kg.  Wzrost: 50cm.  Stopniowy rozwój postawy, chwytania, chodzenia.	 Etap zmysłowo- motorowy: powstawanie wzorów zachowania jako połączenie percepcji i ruchu w celu osiągnięcia celu	 Podstawowe reakcje emocjonalne: stany zadowolenia i niezadowolenia; przyjemność kojarzona ze ssaniem (etap oralny);  3 miesiące: uśmiech w odpowiedzi na twarze ludzkie
6-9 MIESIĘCY	 Pozycja pionowa	 Aktywne zabawy	 Rozpoznawanie matki
10-12 MIESIĘCY	 Pierwsze kroki
2 LATA	 Czystość (kontrola zwieraczy)	 Umysłowe wyobrażenie wzorów działania  Pojawienie się zabaw symbolicznych  Nabywanie pojęć przedmiotów, przestrzeni, czasu i relacji pomiędzy przyczyną a skutkiem	 Etap analny: wartość emocjonalna przywiązywana do kontroli zwieraczy
3 LATA	 Rozwój zwalnia		 Etap genitalny: zainteresowanie genitaliami; masturbacja; ciekawość dotycząca różnic płciowych
4 LATA			 Emocjonalna identyfikacja z rodzicami i starszym rodzeństwem oparta na zaufaniu i podziwie  Rozwój zdolności artystycznych
5-7 LAT	 Precyzja ruchów i równowaga	 Intuicyjne myślenie (potwierdzenie bez dowodu)	 Okres ukryty(?)  Energia seksualna skierowana na inne cele

WIEK	ROZWÓJ SPOŁECZNY	ROZWÓJ DUCHOWY	ROZWÓJ CHARAKTERU
NARODZINY	 Brak rozróżnienia między sobą a innymi		 Brak świadomości samego siebie
6-9 MIESIĘCY	 Strach przed obcymi
10-12 MIESIĘCY	 Opóźnione naśladowanie
2 LATA	 Pojawienie się funkcji symbolicznej (zdolność do przedstawiania nieobecnych przedmiotów  Pierwsze słowa (20 słów w wieku 2 lat)	 Pierwsze doświadczenia związków dają podstawę, na której buduje się pierwszy obraz Boga	 Pojawienie się „NIE”, znaku tworzenia się tożsamości
3 LATA	 Samolubna mowa; zbiorowe monologi  Zainteresowanie swoim wyglądem  Nieśmiałość	 Akceptacja zasad i ideałów wyznawanych przez rodziców  Zamieszanie pomiędzy obrazem ojcowskim a pojęciem Boga	 Identyfikacja z rodzicem tej samej płci (kompleks Edypa)  Powstanie „Superego”
4 LATA		 Religijność antropomorficzna, magiczna i egocentryczna
5 LAT	 Rozwój języka (2,5 tys. Słów)  Zasady uważane za niepojęte i ustalane przez dorosłych  „Moralny realizm”: błędy osądzane przez wyrządzoną szkodę; zamiary ignorowane; akceptacja norm moralnych	 Pojęcie dobra i zła związane z religią

Późne dzieciństwo, wiek dojrzewania, młodość.

WIEK	ROZWÓJ FIZYCZNY	ROZWÓJ INTELEKTUALNY	ROZWÓJ EMOCJONALNY
7-10 LAT	 Wolniejszy rozwój  Akceptacja swojego ciała	 Ciekawość intelektualna  Rozwój zdolności logicznego rozumowania na konkretnych danych  Pojęcie ochrony, zdolność klasyfikowania, tworzenia serii i liczenia	 Okres ukryty  Emocjonalna równowaga  Emocjonalne przywiązanie wychodzące poza obszar rodziny
10-11 LAT (DZIEW.) 11-12 LAT (CHŁ.)	 Początek okresu dojrzewania  Przyspieszenie rozwoju (najpierw wzrost, potem waga);  Niezgrabność  Pojawienie się drugorzędnych cech płciowych	 Etap konkretnych logicznych działań  Rozwój zdolności logicznego rozumowania na danych abstrakcyjnych	 Przebudzenie impulsów seksualnych wraz z początkiem okresu dojrzewania  Silne lecz niejasne emocje  Potrzeba przyjaźni  Potrzeba potwierdzenia się jako jednostki  Identyfikacja z bohaterami
13-15 LAT	 Akceptacja swojego ciała (z trudem?)  Dojrzałość seksualna	 Etap formalnych logicznych działań (rozumowanie poprzez hipotezy i dedukcję)	 Przebudzenie kompleksu Edypa  Rozwój tożsamości seksualnej  Kryzys młodzieńczy, idealizm i depresja  Wiek przyjaźni  Pociąg do płci przeciwnej (wcześniej u dz.)
15-16 LAT			 Solidarność z rówieśnikami  Problemy, intensywne wrażenia  Potrzeba bezpieczeństwa, sukcesu, osiągnięć
17-20 LAT	 Rozwój fizyczny zakończony		 Związki oparte na zażyłości i uzupełnianiu się  Związki uczuciowe

WIEK	ROZWÓJ SPOŁECZNY	ROZWÓJ DUCHOWY	ROZWÓJ SYTUACYJNY (szkoła, grupy)
7-10 LAT	 Wzajemne wymiany  Przyjmowanie różnych ról; zdolność do wyobrażania sobie siebie na miejscy innych ludzi  Dziecko stara się przystosować się do grupy i zostać tam docenionym	 Akceptacja rodzinnego dziedzictwa duchowego  Dostosowanie się do konwencjonalnej moralności  Orientacja na prawo i porządek	 Dziecko odkrywa siebie jako osobowość wielostronną  Zdobywa głębsze zrozumienie samego siebie  Okres buntu i odrzucenia dotychczasowych wzorców  Kryzys tożsamości
10-12 LAT	 Zasady z dzieciństwa kwestionowane  Zdolność do tworzenia nowych zasad poprzez obustronną zgodę  Grupy tworzone w celu wspólnych zajęć	 Rozwój moralnej autonomii  Akceptacja zasad moralnych jako sposób podziału praw i odpowiedzialności w obrębie grupy	 Poszukiwanie nowych wzorców aby rozwinąć swoją tożsamość
13-15 LAT	 Okres społecznej ...?  Bunt przeciw władzy  Wysiłki w celu zdefiniowania osobistych zasad moralnych  Pojęcie umowy i demokratyczna akceptacja prawa	 Praktyki religijne z dzieciństwa kwestionowane  Użycie symboli w celu wyrażenia znaczenia duchowego  Indywidualna świadomość zasad („osobisty kodeks honorowy”)	 Powstawanie obrazu samego siebie
15-16 LAT	 Tworzenie bardziej zażyłych grup opartych na wzajemnym zaufaniu  Poszukiwanie wspólnej tożsamości	 Zainteresowanie ideologiami i religiami  Akceptacja uniwersalnych wartości (Prawa Człowieka)	 Rozwój osobistej autonomii  Potwierdzenie osobistych wyborów
17-20 LAT	 Uznanie wzbogacenia poprzez akceptację indywidualnych różnic  Poszukiwanie roli społecznej  Problem integracji społecznej i zawodowej	 Dostosowanie się do grupy  ?	 Poszukiwanie roli społecznej

GENERALNE CELE WYCHOWAWCZE

WSTĘP

Trzeci rozdział RAP został stworzony, aby pomóc Ci rozwinąć generalne cele wychowawcze twojego stowarzyszenia/ organizacji. W rozdziale 9 pt. The Green Island (Zielona Wyspa) możesz przeczytać w jaki sposób Narodowy Komitet Programowy podejmuje to zadanie.

Skauting ma jasny cel: pomóc młodym ludziom w rozwijaniu ich pełnego potencjału, aby mogli się spełnić jako jednostki i przyczynić się do rozwoju społeczeństwa. Narodowa Organizacja skautowa prezentuje ten cel w swojej propozycji programowej, która powstała w oparciu o analizę potrzeb młodych ludzi w określonym czasie i konkretnym kontekście społeczno-kulturowym. Jej cele wychowawcze są bardziej konkretnym i precyzyjnym wyrażeniem tego celu. Określają one ściśle, dla każdej sfery rozwoju personalnego, oczekiwane rezultaty do uzyskania przez młodą osobę do czasu opuszczenia Związku, ukończywszy program dojrzałej sekcji wiekowej (the senior age section). Te rezultaty powinny być dostrzegalne przez samego młodego człowieka, jego rówieśników i dorosłych instruktorów.

Dlatego określenie `ogólne' oznacza `powinny być osiągnięte do momentu, kiedy Ruch Skautowy wspiera jednostkę w jej rozwoju indywidualnym'. The senior age section jest ogromnie ważna; umożliwia organizacji stworzenie i ocenę generalnych celów wychowawczych. W większości przypadków, górna granica wieku określona przez narodową organizację skautową to 18-25 lat, w zależności od zasobów ludzkich i finansowych dostępnych w celu zapewnienia niezbędnego wsparcia młodym ludziom i ich instruktorom. Granica wieku nie powinna być wyższa niż ta, którą określiliśmy, gdyż bardzo istotne jest aby Skauting pozostał ruchem młodzieżowym. The senior section nie powinna być rozpatrywana głównie jako źródło kadry dla młodszych sekcji wiekowych, ale jako integralna część młodzieżowego członkostwa. A senior age section, która może przyciągnąć i utrzymać dużą ilość młodych ludzi dowodzi powodzenia programu młodzieżowego o wysokiej jakości, jako że młodzi ludzie podejmują swoje własne decyzje w przeciwieństwie do dzieci, za które decyzje o spędzaniu wolnego czasu podejmują ich rodzice.

Ogólne cele wychowawcze jasno definiują rezultaty, które mają przynieść. I tylko po sformułowaniu ich przez organizację, będzie ona mogła ocenić czy doświadczenia wychowawcze jakie oferuje młodym ludziom są efektywne czy nie i jak mogą być poprawione. Kiedy zostaną sformułowane, będzie możliwe ustanowienie podobnych celów wychowawczych dla młodszych sekcji wiekowych i przez to zapewnić płynne przejście z jednej grupy wiekowej do następnej.

POJĘCIA

1. Czym jest cel wychowawczy?

Cel wychowawczy jest oczekiwanym rezultatem pod koniec procesu wychowawczego i wyrażony jest w ramach nowych umiejętności do osiągnięcia. Cele mogą być ilościowe, kiedy to określa pożądane zmiany w ilości, albo jakościowe, kiedy mówimy o jakości.

To istotne na tym etapie by zrobić wyraźne rozróżnienie między następującymi pojęciami.

• Zasady wychowawcze - wartości które leża u podstawy nastawienia wychowawczego

• Cel wychowawczy - intencja wychowawcy

• Cele wychowawcze - umiejętności do osiągnięcia przez ucznia przed końcem procesu uczenia się

• Warunki wstępne - wiedza, nastawienia lub umiejętności, które są absolutnie niezbędne by zacząć nową fazę procesu wychowawczego.

Cele wychowawcze zazwyczaj koncentrują się na wychowawcy, wyrażając jego lub jej intencje lub obawy, lub gdy koncentrują się na uczniu - jego lub jej postęp i osiągnięcia.

Ogólnie mówiąc, edukacja zakłada prowadzenie ucznia od początkowego etapu do nowego stadium (diagram 8a). Gdy uczeń nie jest w stanie zrobić czegoś przed procesem nauki, osiąga tę zdolność w jego trakcie.

Jeżeli uczeń przechodzi sam przez te etapy, nie stanowi to edukacji. Na przykład wszyscy młodzi ludzi zazwyczaj szybko rosną w wieku 9-12 lat. Żaden wychowawca nie może poszczycić się zaliczeniem tego jako rezultatu (diagram 8b).

Etap wstępny Proces edukacyjny Nowe stadium

(a)

Etap wstępny Spontaniczny rozwój Nowe stadium

(b)

Etap wstępny Proces edukacyjny Nowe stadium

(c)

Etap wstępny Proces edukacyjny Nowe stadium

Ocena

(d)

Diagram 8 - proces wychowawczy

Jeżeli nowe stadium jest identyczne ze stanem początkowym, edukacja nie miała miejsca. Jeżeli uczeń nie nauczył się niczego nowego, oznacza to, że czynił niewielki wysiłek i powrócił do punktu startowego (diagram 8 c).

Możemy sobie także wyobrazić, w której wychowawca wierzy, że młoda osoba rozwinęła nową umiejętność jednak w rzeczywistości on lub ona osiągnął/ ęła ją już wcześniej. Dlatego tak istotne jest aby ocena miała miejsce zarówno przed jak i po każdym procesie uczenia (diagram 8 d).

Ocena (ewaluacja) jest zazwyczaj przeprowadzana po doświadczeniu uczenia się. Główną sprawą jest określenie co uczeń z niego zyskał. To stanowi ostateczną ewaluację. Jakkolwiek równie ważne jest podjęcie ewaluacji początkowej (przed nauką) zadając sobie pytanie, czy młodzi ludzie, których wspieram już posiadają proponowane umiejętności? Innymi słowami jaki jest punkt startowy młodych ludzi? Ewaluacja wstępna umożliwia sprawdzenie czy uczniowie mają podstawowy poziom wymagań lub warunków wstępnych, aby umożliwić im zdobywanie nowych umiejętności.

1. Dwie główne strategie

Możemy wyróżnić dwie główne strategie w edukacji:

1. Traktowanie stanu początkowego uczniów jako punkt odniesienia

Młodzi ludzie są na tym poziomie i będę próbować pomóc im w zrobieniu tak dużych postępów, jak to możliwe. Jest to wyrażone w ramach intencji lub celu edukacyjnego, na przykład: spróbuj maksymalnie rozwinąć swoją kreatywność. Jest w tym, logika kryjąca się za tradycyjnymi programami szkolnymi. Nie są one tworzone tak aby wszyscy uczniowie znali ich pełną treść. Naprawdę niewielka ilość uczniów zapamiętuje niewiele lub nic, niewielka ilość uczniów zapamiętuje wszystko lub prawie wszystko, najwięcej jednak wypada pomiędzy tymi skrajnościami. To prowadzi nas do przedstawienia znanego wykresu Gaussa (diagram 9).

Ta strategia przyjmuje zasadę, że program nie może być wypełniony przez wszystkich, więc jest nieprzystępny. W zasadzie jego celem jest umiejscowienie jednostek w systemie i przyporządkowanie w stosunku do innych. Dlatego w diagramie 9 wynika Paula jest gorszy od Denis, której wynik jest z kolei lepszy od Gerarda. Można więc powiedzieć, że wynik Paula wypada poniżej średniego poziomu grupy (nie udało mu się uzyskać zaliczenia), podczas gdy wynik Gerarda jest bardzo zbliżony do średniej, a wynik Denise wykracza znacznie ponad średnią. Uczniowie są oceniani nie w oparciu o swoje własne wyniki, ale w porównaniu z innymi, albo w porównaniu z jakąś zewnętrzną normą, czy standardem (przyjętym na przykład dla grupy wiekowej). To jest ocena normatywna.

To be drawn

Diagram 9 - Ocena normatywna

2. Traktowanie nowego stanu, który mają osiągnąć uczniowie, jako punktu odniesienia

W tym przypadku, wychowawca próbuje określić swoje oczekiwania dotyczące tego, które z wymienionych: wiedza, umiejętności, postawy, zostaną osiągnięte pod koniec procesu wychowawczego przez uczniów. Są one sformułowane w ramach celów wychowawczych.

Mając już tak dokładnie określone umiejętności, które uczeń miałby nabyć, wychowawca powinien następnie przygotować ścieżkę, która będzie prowadziła od stanu początkowego do nowego stanu. Wychowawca będzie musiał trochę się cofnąć, aby to zrobić: zaczynając od ogólnego celu wychowawczego, będzie musiał/ a określić następne kroki od końca procesu, do samego początku (pośrednie cele wychowawcze), które uczeń ma realizować, w celu osiągnięcia określonych umiejętności. Takie jest podejście proponowane przez RAP.

Ogólny cel wychowawczy określa jeden z rezultatów oczekiwanych w końcowym etapie programu skautowego w kategoriach umiejętności, która ma być osiągnięta przez młodego człowieka.

Każdy ogólny cel wychowawczy należy podzielić na kilka section educational objectives (lub celów pośrednich), zaadaptowany do możliwości każdej grupy wiekowej (diagram 10).

Od kiedy Skauting jest ruchem samo-wychowawczym, cele wychowawcze proponowane przez narodową organizację są adaptowane do potrzeb poszczególnych jednostek poprzez ciągły dialog między każdym młodym człowiekiem i wspierającym go dorosłym.

Wtedy stają się one osobistymi celami wychowawczymi. Przyjrzymy się temu nieco bardziej dokładnie w Rozdziale 8 RAP-u: Progressive Scheme (Schemat postępujący).

1. Dlaczego niezbędne jest określanie ogólnych celów edukacyjnych?

Określenie ogólnych celów edukacyjnych umożliwia:

• Wyrażenie celu Skautingu jakim jest wspieranie młodych ludzi w realizacji ich najpełniejszego potencjału w realnych, łatwo sprawdzalnych ramach. Co jest tu najważniejsze, to ani działanie, ani metoda, ale młody człowiek i jego własny rozwój.

• Określenie spójnych ogólnych celów edukacyjnych dla wszystkich sekcji wiekowych (section educational objectives).

• Zapewnienie solidnych podstaw dla oceny własnego postępu we wszystkich dziedzinach rozwoju (RAP Tool 8: Progressive Scheme).

• Zaangażowanie dorosłych liderów w realizacje wspólnego celu Organizacji.

1. Różne typy ogólnych celów edukacyjnych

W oparciu o wychowawcze propozycje każdej organizacji, w każdej z sześciu dziedzinach rozwoju (psychicznym, intelektualnym, emocjonalnym, społecznym i rozwojem charakteru) niezbędne jest określenie:

• Wiedzy, która ma się osiągnąć (aby wiedzieć)

• Umiejętności, których trzeba się nauczyć (aby umieć zrobić)

• Postawy, które należy wykształcić (aby być).

1. Charakterystyka dobrego celu wychowawczego

Dobry cel wychowawczy sformułowany jest w jasny, łatwy do zrozumienia sposób i spełnia następującą charakterystykę (S.M.A.R.T.):

• Specyficzny, konkretny (Specific) - obejmuje tylko jeden temat i jest wyrażony w jasny i precyzyjny sposób;

• Łatwy do sprawdzenia (Measurable) - wyrażony w kategoriach łatwego do obserwacji zachowania;

• Osiągalny (Attainable) - nawiązuje do możliwości młodych ludzi, których dotyczy;

• Realny (Realistic) - może być osiągnięty w istniejących warunkach (czas, zasoby);

• Z określonym czasem (Time scale) - limit czasowy musi być określony.

JAK USTALAĆ OGÓLNE CELE WYCHOWAWCZE

Jest kilka kroków, które należy podjąć w trakcie formułowania ogólnych celów wychowawczych.

1. Określanie priorytetów i możliwości wsparcia

1. Ocenianie poprzednich działań

Praca dotąd podejmowana przez Narodowy Komitet Programowy umożliwiła określenie priorytetów da młodych ludzi w różnym wieku i obojga płci: analizę potrzeb młodych ludzi w specyficznym kontekście społeczno-kulturowym wraz z oczekiwaniami partnerów; propozycja wychowawcza prezentująca służbę zaoferowaną przez narodową organizację skautową; identyfikacja różnych dziedzin osobistego rozwoju i wychowawczych ścieżek w każdej dziedzinie rozwoju. Rezultaty tej pracy powinny być raz jeszcze przestudiowane i przedyskutowane, aby wybrać najbardziej odpowiednią ścieżkę. Zaleca się wybór od trzech do sześciu ścieżek dla każdej dziedziny rozwoju.

ZUCHY HARCERZE H. STARSI

Cel pośredni Cel pośredni Cel pośredni

Cel pośredni Cel pośredni Cel pośredni CEL OGÓLNY

Cel pośredni Cel pośredni Cel pośredni

Diagram 10 - Section objectives prowadzące do ogólnych celów wychowawczych

2. Określanie limitów wiekowych

Zanim pokusimy się o sformułowanie ogólnych celów wychowawczych, jest istotne aby ustalić górną granicę wiekową dla członkostwa w senior age section w każdej organizacji. Aby to zrobić, różne czynniki muszą być wzięte pod uwagę, z uwzględnieniem potrzeb młodych ludzi w specyficznej społeczności, w której żyją, zabezpieczenie młodzieży i wzięcie pod uwagę dostępnych organizacji zasobów. Od kiedy ta kwestia dotyczy organizacji, jako całości, różne inne podejmujące decyzje władze będą musiały zostać zaangażowane w debatę. Jeżeli konsensus nie będzie możliwy do osiągnięcia, Narodowy Komitet Programowy powinien ustalić teoretyczny limit wiekowy, na przykład 18, 20, 22 albo 25 lat, aby umożliwić stworzenie jasnych ram dla młodzieżowego programu.

3. Uzyskiwanie wsparcia

Określanie celów wychowawczych jest ogromnym wyzwaniem, czasochłonnym zadaniem i może być pomoce zapytanie o radę czy wsparcie ze strony ludzi specjalizujących się w wychowaniu młodych ludzi według wcześniej ustalonych granic wiekowych (18-25). Rolą tych specjalistów powinno być zapewnienie, że te cele są określone jasno, z użyciem właściwej terminologii, i że spełniają wymagania charakterystyki S.M.A.R.T.

1. Branie pod uwagę potrzeb dziewcząt i chłopców

Tak jak ogólne cele wychowawcze muszą być stopniowo podzielone i wyrażone w różnych ramach dla każdej grupy wiekowej, warto poruszyć także kwestię czy powinny się one różnić również w zależności od płci młodych ludzi, których to dotyczy. Czy powinno się określać specyficzne cele wychowawcze dla dziewcząt i chłopców osobno?

Różnice między płciami nie powinny być ignorowane: na przykład różnice fizyczne, podobnie jak i różnice w rytmie rozwoju (RAP Tool 4: Age Sections - Grupy Wiekowe). Najbardziej tradycjonalne społeczności opierają się na istnieniu różnych ról każdej płci. Nawet we współczesnej Europie, wiele kobiet przyjmuje tradycyjne role “żon pozostających w domu”, odpowiedzialnych za prowadzenie domu i wychowanie dzieci. Jakkolwiek tradycyjne role przypisane kobietom i mężczyznom coraz częściej są stawiane pod znakiem zapytania. Ludzie nie chcą dłużej akceptować dyskryminacji. Trudno jest zrozumieć dlaczego kobietom odmawia się pełnienia określonych ról społecznych albo wykonywania niektórych zawodów.

Z perspektywy wychowawczej, najważniejszą kwestią jest umożliwienie każdej jednostce rozwoju pełnego potencjału bez ograniczenia do tradycyjnych męskich lub kobiecych ról.

Utrzymanie tych ról społecznych ma niewątpliwie silny wpływ na wychowanie zarówno dziewcząt, jak i chłopców. Nawet dzisiaj, wychowanie w rodzinie i wpływ tradycyjnych struktur społecznych może prowadzić do preferowania różnych celów wychowawczych w stosunku do dziewcząt, a innych w stosunku do chłopców. U chłopców, można podkreślić rolę zmagania, ducha współzawodnictwa, umiejętności bycia asertywnym i radzenia sobie z konfliktami, natomiast u dziewcząt znaczenie ma potencjalna możliwość uwiedzenia, conviviality, umiejętności negocjacji i budowania relacji.

Te rozmaite podejścia wychowawcze zazwyczaj uważa się za oparte na naturalnych różnicach między dziewczętami, a chłopcami, kiedy tak naprawdę zależą one głównie od wpływu tradycyjnego podziału ról społecznych.

Jeżeli chcemy pomóc dziewczętom i chłopcom w osiągani i pełnego potencjału, niezbędne jest znalezienie równowagi między tymi tradycyjnymi procesami wychowawczymi. Oznacza to, że chłopcy powinni mieć szansę rozwijania swoich umiejętności komunikacyjnych i relacji między ludźmi, a dziewczętom powinno się zapewniać okazję do rozwijania asertywności, ducha współzawodnictwa i umiejętności radzenia sobie z konfliktami.

W takim razie nie ma potrzeby określania odrębnych celów wychowawczych dla chłopców i dziewcząt, ale zestaw takich celów powinien być przystosowany do indywidualnych potrzeb. Przyjrzymy się temu nieco bliżej w RAP Tool 8: Progressive Scheme.

3. Formułowanie ogólnych celów wychowawczych

a. Kształcenie

Zaleca się przeprowadzenie kilku zadań dla przećwiczenia formułowania celów wychowawczych. Pomocne może być na początku stworzenie listy czasowników które powinny albo nie powinny być używane przy formułowaniu celów.

Prosta rada by używać tylko czasowników opisujących działania, które są widoczne (diagram 11). Nie powinno się używać czasowników jak wiedzieć, rozumieć czy nauczyć się, ponieważ nie jest to jasne czy jednostka wie czy rozumie z wyjątkiem gdy jest w stanie wyjaśnić lub pokazać.

WIEDZA	UMIEJĘTNOŚCI	POSTAWY
Wyjaśniać Opisać Zbadać Zidentyfikować Wymienić Powiedzieć Wyrazić Odkryć Analizować	Być w stanie Demonstrować Pokazać Uczestniczyć Rozwijać Tworzyć Robić Wprowadzać/ Wdrażać Podejmować	Akceptować Szanować Cenić Zachowywać Oceniać/ Sądzić Rozpoznawać Doceniać Grać Angażować się

Diagram 11 - Przykłady czasowników dla celów wychowawczych

1. Przyjrzyjmy się przykładom

Pod koniec tego rozdziału można znaleźć kilka przykładów ogólnych celów wychowawczych dla każdej dziedziny rozwoju. Może być to przydatne Twojemu Narodowemu Komitetowi Programowemu aby omówić trafność tych przykładów zanim sformułujecie swoje własne. Przykłady można również uzyskać z innych narodowych organizacji skautowych albo innych organizacji wychowawczych.

2. Tworzenie celów

Dla każdej wybranej ścieżki, jeden lub więcej celów powinien być sformułowany w zakresie wiedzy, umiejętności czy postaw, które należy osiągnąć.

Przykład:

W RAP Tool 2: Areas of Growth (Pola rozwoju), nawiązujemy do rozwoju fizycznego, gdzie proponujemy trzy ścieżki edukacyjne.

• Pierwszą jest identyfikacja potrzeb, pozwólcie nam zdefiniować cel nawiązujący do tej ścieżki edukacyjnej. Proponujemy:

Jest w stanie opisać główne procesy biologiczne zachodzące w swoim organizmie, akceptuje swoje fizyczne możliwości i podejmuje działania aby chronić swoje zdrowie.

• Dla drugiej, utrzymania, proponujemy:

Szanuje swój wygląd, dba o własną higienę osobistą i higienę otoczenia, utrzymuje odpowiednią i zrównoważoną dietę i osiąga równowagę podziału czasu między wypoczynek, działania fizyczne, intelektualne i społeczne.

• Dla trzeciego, efektywności, proponujemy:

Rozwija własne zmysły (wzrok, słuch, smak, zapach i dotyk) oraz kondycję fizyczną, rekompensują ewentualne braki.

Postępujcie podobnie w zakresie innych pól rozwoju.

Załącznik 5. Generalne cele wychowawcze - przykłady

Rozwój fizyczny

Ścieżki edukacyjne	Cele wychowawcze
	Przyjmuje własny udział w odpowiedzialności za harmonijny rozwój swojego ciała.
Identyfikacja potrzeb	Jest w stanie opisać główne procesy biologiczne, które zachodzą w ich ciele, akceptuje swoje fizyczne możliwości i podejmuje działania w celu ochrony swojego zdrowia.
Utrzymanie	Szanuje swój wygląd, dba o własną higienę osobistą i higienę otoczenia, utrzymuje odpowiednią i zrównoważoną dietę i osiąga równowagę podziału czasu między wypoczynek, działania fizyczne, intelektualne i społeczne.
Skuteczność	Rozwija własne zmysły (wzrok, słuch, smak, zapach i dotyk) oraz kondycję fizyczną, rekompensują ewentualne braki.

Rozwój intelektualny

Ścieżki edukacyjne	Cele wychowawcze
Zbieranie informacji	Rozwija własny zmysł ciekawości i systematycznie zbiera informacje aby poszerzyć swoją wiedzę.
Przetwarzanie informacji	Jest w stanie analizować i klasyfikować informacje jak również odnieść to do własnego doświadczenia i otoczenia.
Rozwiązywanie problemów	Jest w stanie zaadaptować się w różnych sytuacjach rozwijając pojemność myśli, innowacji i przygody. Jest w stanie rozwiązywać problemy przez tworzenie hipotez, eksperymenty i wyciąganie wniosków. Prezentuje duch wynalazku i pomysłowości poprzez wykorzystanie własnych umiejętności technicznych i manualnych. Szanuje naukę i technikę jako sposoby zrozumienia i pomagania ludziom, społeczeństwu i światu.

Aktywny rozwój

Ścieżki edukacyjne	Cele wychowawcze
Samoodkrywanie i świadomość	Jest w stanie rozpoznać i zaakceptować swoje emocje i zrozumieć przyczyny i efekty, które mogą mieć wpływ na innych ludzi.
Samowyrażanie się	Jest w stanie wyrazić różne rodzaje emocji z wykorzystaniem rozmaitych technik kreatywnych (np. muzyki, tańca, teatru, malowania, poezji, gry aktorskiej).
Odpowiedzialność i samokontrola	Zachowuje się asertywnie i jest czuły w stosunku do innych ludzi bez zahamowań i agresji, respektując własną uczciwość i uczciwość innych. Akceptuje i respektuje własną seksualność i seksualność innych jako wyraz miłości. Jest w stanie docenić dobre rzeczy w życiu jako rekompensatę złych i pozostać w stanie emocjonalnej równowagi i szczęścia.

Rozwój społeczny

Ścieżki edukacyjne	Cele wychowawcze
Relacje i komunikacja	Jest chętny do odkrywania innych sposobów na życie i uważa różnorodność wzbogacającą bardziej niż zagrażającą. Jest w stanie rozpoznać i sprostać stereotypom seksualnym i etnicznym. Jest w stanie zidentyfikować różne przyczyny konfliktów, ćwiczy unikanie konfliktów i umiejętności ich rozwiązywania oraz stosuje je w życiu codziennym aby wspomóc pokój.
Współpraca i przywództwo	Jest w stanie pracować w grupie, skutecznie się komunikować, podejmować wspólne projekty i aktywnie służyć społeczności lokalnej wpływając na proces zmiany na rzecz wspólnego dobra.
Solidarność i służba	Jest w stanie wyjaśnić w jaki sposób wszystko na świecie jest częścią połączonego i zrównoważonego systemu oraz że podtrzymywany rozwój angażuje współzależność wielu ludzkich i naturalnych czynników. Jest w stanie połączyć działania lokalne z szerszym kontekstem globalnym. Jest w stanie wyjaśnić główne zasady praw człowieka i wiele sposobów w jakich mogą być kwestionowane lub promowane poprzez czynniki społeczne, ekonomiczne, polityczne i kulturalne, stosując je we własnym życiu i podejmując stosowne działania.

Rozwój duchowy

Ścieżki edukacyjne	Cele wychowawcze
Powitanie, podziw, praca, wiedza	Poszukuje Duchowej Rzeczywistości poprzez: odkrywanie cudów natury, wczuwanie się w pozycję innych ludzi, współpracę z innymi aby ulepszyć świat, podejmując odpowiedzialność za swój własny rozwój.
Uwielbienie	Jest w stanie rozpoznać i wyjaśnić duchowe znaczenie doświadczeń indywidualnych i zbiorowych.
Odkrycie duchowe	Odkrywa duchowe dziedzictwo własnej społeczności i komunikuje się z innymi bez względu na ich wyznanie, szukając możliwości nawiązania komunikacji pomiędzy ludźmi.
	Czyni swoje duchowe zasady częścią własnego codziennego życia osiągając konsekwencję i równowagę między nimi, własne życiem osobistym i uczestnictwem w życiu społeczeństwa.

Rozwój charakteru

Ścieżki edukacyjne	Cele wychowawcze
Tożsamość	Umie rozpoznać swoje możliwości i ograniczenia, ma krytyczne podejście do siebie, akceptuje siebie takim, jakim jest i utrzymuje dobry wizerunek swojej osoby.
Autonomia/ niezależność	Podchodzi do życia z radością/ entuzjazmem i poczuciem humoru. Podejmuje odpowiedzialność za swój własny rozwój i ustala sobie cele aby to osiągnąć. Prezentuje krytyczną świadomość wobec otaczającego go świata i jest w stanie podejmować własne decyzje i zaakceptować ich konsekwencje.
Zaangażowanie	Wyraża swoje poglądy asertywnie, wyraża zaangażowanie i wytrwałość bez względu na trudności.
	Czyni wysiłki by stać się niezależnym finansowo i ceni pracę swoją, jak i innych ludzi.

OBSZARY ROZWOJU OSOBOWEGO

Wstęp

Ten materiał został stworzony, aby wdrożyć drugi krok na drodze `RAP' - zdefiniowanie obszarów rozwoju osobowego. Więcej informacji możesz znaleźć w rozdziałach od 2 do 8 „Zielonej Wyspy”.

Pamiętaj, że obszary rozwoju osobowego nie zostały zdefiniowane w sposób dowolny, ale zgodnie z celami skautingu. Zostały one jasno sprecyzowane w chwili założenia ruchu skautowego i biorą pod uwagę wszystkie obszary osobowości.

Baden-Powell we „Wskazówkach dla skautmistrzów” napisał:

Celem kształcenia skautowego jest poprawa standardu przyszłego obywatelstwa zwłaszcza w zakresie charakteru i zdrowia, zastąpienie własnego ja służbą, uczynienie młodzieży sprawnymi fizycznie, intelektualnie, społecznie i moralnie tak, aby tę sprawność mogli wykorzystać w służbie na rzecz innych.

W pierwszym artykule Konstytucji Światowej Organizacji Ruchu Skautowego cel skautingu został zdefiniowany w sposób następujący:

Celem ruchu skautowego jest przyczynianie się do rozwoju młodych ludzi w osiąganiu przez nich pełnego fizycznego, intelektualnego, społecznego i duchowego potencjału jako jednostki, jako odpowiedzialni obywatele i członkowie swoich lokalnych, narodowych i międzynarodowych wspólnot.

Rap wyróżnia sześć obszarów rozwoju osobowego:

• rozwój fizyczny

• rozwój intelektualny

• rozwój emocjonalny

• rozwój społeczny

• rozwój duchowy

• rozwój charakteru

Z pewnością zauważysz, że główną zmiana przez nas proponowaną jest włączenie obszaru nazwanego rozwojem emocjonalnym. Nie jest to odejście od oryginalnych założeń Baden-Powell'a ponieważ zawsze podkreślał on wagę poczucia szczęścia, „umiejętności zabawy” jak i wyrażania samego siebie. Sądzimy, że obszar emocjonalny oraz uczucia, które są niezbędne do odczuwania szczęścia, były zazwyczaj lekceważone w programach skautowych i powinno się im poświęcić więcej uwagi.

POJĘCIA

Skauting bierze wszystkie sfery osobowości pod uwagę, dlatego wyróżnia kilka obszarów rozwoju.

Każda młodą osobę zachęca się to podejmowania odpowiedzialności za swój własny rozwój.

Cele wychowawcze skautingu są oparte na obszarach rozwoju, które nie powinny być uznawane za oddzielne elementy, ale części składowe.

RAP proponuje model przedstawiony na diagramie 6.

Wszystkie te sfery zostały zaprezentowane oddzielnie na tym samym poziomie w celu łatwiejszego ich przeanalizowania. Ale w rzeczywistości są one ze sobą ściśle powiązane i tworzą ludzką osobowość.

Przedstawmy to na konkretnym przykładzie - tworzenia sześcianu z tektury. Zaczynamy od narysowania na tekturze sześciu ścianek tworzących krzyż. Te sześć ścian jest identycznych. Występują one na tym samym poziomie tak samo, jak sześć obszarów rozwoju wcześniej już opisanych. Ale aby zbudować sześcian musimy połączyć wszystkie ścianki ze sobą na różnych płaszczyznach (wykres 7). W ten sam sposób, kiedy osobowość człowieka się rozwija, te sześć obszarów rozwoju wzajemnie na siebie oddziałuje, lecz mogą one być poprawnie opisane z różnych perspektyw.

Ciało leży u podstaw wszystkiego: emocji, inteligencji, charakteru społecznego. To poprzez zmysły i ciało poznajemy świat i komunikujemy się z innymi. Ale na sam rozwój fizyczny wpływają stosunki społeczne i emocje. Zaburzenia, takie jak otyłość, są często wynikiem problemów emocjonalnych. Sfera duchowa związana jest z sensem życia. Nie może rozwijać się oddzielnie od czyjegoś związku z innymi lub ze sobą. Jest to oparte na poczuciu przynależności, inteligencji i sferze emocjonalnej. Ostatecznie, charakter jest sferą jednoczącą osobę i tworzącą jej tożsamość.

Wykres 6 - obszary rozwoju osobowego

Człowiek składa się z: ciała - rozwój fizyczny

inteligencji - rozwój intelektualny

emocji - rozwój emocjonalny

charakteru społecznego - rozwój społeczny

duszy - rozwój duchowy

tożsamości - rozwój charakteru

Wykres 7 - sześcian.

Rozwój fizyczny, rozwój intelektualny, rozwój emocjonalny, rozwój społeczny,

rozwój duchowy, rozwój charakteru.

Byłby to poważny błąd, gdybyśmy rozpatrywali osobno każdy z obszarów rozwoju. Ludzka osobowość nie może być podzielona na kawałki. Wręcz przeciwnie, celem edukacji jest pomoc dzieciom i młodym ludziom w stopniowym budowaniu ich tożsamości i rozwijaniu własnej autonomii, czyli wyrobienie umiejętności łączenie wszystkich tych obszarów własnej osobowości w jeden spójny plan życia. To dlatego Baden-Powell tak mocno podkreślał rozwój charakteru.

Należy wyciągnąć z tego wnioski, kiedy mamy do czynienia z celami edukacyjnymi. Możemy zdefiniować cel edukacyjny mając na myśli jeden z obszarów wzrostu, ale w rzeczywistości będzie on miał wpływ także na pozostałe. Nie możemy zdecydować się na rozwijanie tylko ciała, charakteru czy natury społecznej. Którykolwiek z obszarów pragniemy rozwijać, wszystkie będą poddane wpływom.

Zajmujemy się tutaj podstawowymi, niezmiennymi elementami zdefiniowanymi we „Wstępie do RAP”. Dlatego na tym poziomie, organizacje narodowe nie muszą wykazywać się inwencją ale, muszą upewnić się czy ich programy obejmują wszystkie obszary osobowości.

Na końcu tego rozdziału znajdziesz podsumowanie elementów zaproponowanych w „Zielonej Wyspie”. Każdy z obszarów rozwoju jest zdefiniowany oraz zasugerowano możliwe sposoby pracy z nimi, które mogą być wykorzystane w następnym kroku do zdefiniowania ogólnych celów edukacyjnych twojego programu.

DEFINICJA

Próbowaliśmy zdefiniować każdy z obszarów rozwoju osobowego za pomocą pojęć edukacyjnych w najprostszy i najkonkretniejszy sposób. Nie musisz zaakceptować tej sugestii. Możesz mieć inny pomysł lub bardziej kompletną propozycję, zawsze możesz zmienić sformułowania.

ŚCIEŻKI EDUKACYJNE

W zakresie każdego obszaru rozwoju należy zdefiniować priorytety (ścieżki edukacyjne), biorąc pod uwagę potrzeby i aspiracje młodych ludzi w twoim konkretnym kręgu kulturowym i społecznym. Na podstawie każdej ze ścieżek edukacyjnych możesz sformułować zwięzłe cele wychowawcze. Zaproponowaliśmy tutaj kilka przykładów, ale namawiamy do znalezienia takich, które najlepiej pasują do sytuacji młodych ludzi w twoim kraju.

Na przykład w obszarze rozwoju intelektualnego, proponujemy trzy priorytety: zbieranie informacji, obróbkę informacji oraz rozwiązywanie problemów. Wybór ten oparty jest na potrzebie zachęcania młodych ludzi do samodzielnego myślenia zamiast ulegania wpływom masmediów w społeczeństwie masowej komunikacji. Można zdefiniować inne naglące potrzeby, które można ująć w różne ścieżki edukacyjne. RAP ma za zadanie zaproponowanie spójnego podejścia, a nie konkretnych treści, pobudzenie twojej wyobraźni i twórczości.

Jak zdefiniować obszary rozwoju osobowego

W rozdziałach 2-8 „Zielonej Wyspy”, Ewa Władimir i jej przyjaciele spędzają weekend na wsi z profesorem Kasselem chcąc dowiedzieć się czegoś o tych obszarach. Jest to dosyć długa część książki. Próbuje spojrzeć na ludzki rozwój z perspektywy wychowawczej, która jest spójna z propozycją Baden-Powell'a.

Radzimy uważnie przeczytać te rozdziały, a później zorganizować dyskusję na forum, na przykład, Rady Naczelnej, aby zadecydować, które nowe elementy chcielibyście zaadoptować dla wzbogacenia własnego programu.

Druga sugestia, która jest niewątpliwie skuteczniejsza ale i bardziej wymagająca, to zorganizowanie dwu lub trzydniowego seminarium na temat obszarów rozwoju z udziałem specjalistów z zakresu zdrowia, wychowania i kształcenia, takich jak:

• lekarze, specjaliści od wychowania fizycznego odpowiedzialni za rozwój fizyczny

• wychowawcy i / lub nauczyciele odpowiedzialni za rozwój intelektualny

• psychoterapeuci i / lub specjaliści w artystycznym czy dramatycznym wyrażaniu się odpowiedzialni za rozwój emocjonalny

• socjologowie, pracownicy socjalni odpowiedzialni za rozwój społeczny

• filozofowie i / lub religioznawcy odpowiedzialni za rozwój duchowy

• psychologowie i / lub wychowawcy odpowiedzialni za rozwój charakteru

Specjaliści ci powinni być starannie wybrani tak, by upewnić się, że znają kolejne etapy rozwoju od dzieciństwa po wiek dorosły. Instruktorzy harcerscy z dużym doświadczeniem powinni być także zaproszeni.

Każdy uczestnik powinien wcześniej otrzymać kopię tego rozdziału oraz rozdziału 2 „Zielonej Wyspy”. W ten sposób każdy będzie w stanie aktywnie uczestniczyć w dyskusji. Celem dyskusji będzie wyjaśnienie zawartości różnych obszarów rozwoju, kolejnych jego stopni oraz kluczowych zagadnień wychowawczych w kontekście własnego kraju i kultury. Wtedy można wybrać ścieżki wychowawcze, aby w końcu wyłonić główne cele wychowawcze twojego programu.

Jednak przede wszystkim drugi krok RAP ma za zadanie zbudowanie twojego przyszłego programu dla młodzieży na solidnych podstawach. To jest ważny krok, umożliwiający sformułowanie celów wychowawczych z uwzględnieniem rozwoju każdej jednostki.

Dodatek 4 Obszary rozwoju osobowego

ROZWÓJ FIZYCZNY

Definicja: stawanie się odpowiedzialnym za rozwój i funkcjonowanie własnego ciała

Ścieżki edukacyjne

A) Identyfikacja potrzeb

• rozumienie zasad funkcjonowania własnego ciała,

• zrozumienie zmian zachodzących w organizmie,

• zrozumienie zależności między organizmem, środowiskiem, potrzebami ciała i jego naturalnymi rytmami (tlen, wyważona dieta, sen),

• poszanowanie własnego organizmu, unikanie nadużyć,

B) Utrzymanie (dbałość o kondycję i zdrowie)

• opieka zdrowotna, higiena,

• żywienie,

• ćwiczenia,

C) Wydajność

• rozwijanie zmysłów: dotyku, wzroku, smaku, słuchu, zapachu,

• podnoszenie odporności, siły, giętkości, zwinności, samokontroli,

• walka z kalectwem.

ROZWÓJ INTELEKTUALNY

Definicja: rozwijanie umiejętności samodzielnego myślenia, wprowadzania zmian, używania informacji w oryginalny sposób do adaptacji w nowych warunkach.

Ścieżki edukacyjne:

A) Zbieranie informacji

• ciekawość

• badania

• poszukiwania

• obserwacja

B) Obróbka informacji

• analiza danych

• segregowanie i klasyfikowanie

• zapamiętywanie

C) Rozwiązywanie problemów

• duch wynalazczości i kreatywności

• eksperymentowanie

• hipotezy i dedukcje

ROZWÓJ EMOCJONALNY

Definicja: Rozpoznawanie własnych uczuć oraz nauka wyrażania ich w celu zdobycia i utrzymania wewnętrznego poczucia wolności, równowagi i dojrzałości emocjonalnej

Ścieżki edukacyjne:

A) Poznawanie siebie, samoświadomość

• rozpoznawanie i akceptacja własnych emocji

• poznawanie siebie

B) Wyrażanie siebie

• wyrażanie własnych emocji na rozmaite i kreatywne sposoby

C) Odpowiedzialność i samokontrola

• kontrolowanie własnych uczuć i emocji w celu respektowania własnej i cudzej integralności

• reagowanie w odpowiedzialny sposób na uczucia skierowane ku sobie

• kontrolowanie agresji

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Definicja: przyswajanie pojęć wzajemnych zależności z innymi oraz rozwijanie własnych umiejętności współpracy i przewodzenia

Ścieżki edukacyjne:

A) Związki i komunikacja

• wykształcenie poczucia wartości związków z innymi (akceptowanie różnic, otwartość, umiejętność słuchania),

• nabywanie umiejętności komunikacji,

• partnerstwo między kobietami i mężczyznami,

• odrzucenie stereotypów społecznych i narodowych oraz uprzedzeń,

B) Współpraca i przewodzenie

• nauka współpracy: budowania ducha zespołu, podejmowania zadań w zespole, budowanie, przestrzegania i oceniania zasad obowiązujących w grupie, zrozumienia współzależności, przeprowadzania wspólnych projektów, wychowanie obywatelskie,

• podejmowanie odpowiedzialności i praca na rzecz innych,

C) Solidarność i służba

• odkrywanie współzależności między jednostkami i społecznościami, rozwijanie poczucia przynależności do większych społeczności,

• rozwijanie poczucia służby i wspólnego dobra, przyjmowanie zasad demokracji i sprawiedliwości społecznej.

ROZWÓJ DUCHOWY

Definicja: zdobywanie głębszej znajomości i zrozumienia duchowego dziedzictwa własnej społeczności, poznawanie duchowej rzeczywistości, która nadaje życiu sens, wyciąganie wniosków odnoszących się do własnego życia oraz respektowanie duchowych wyborów innych osób.

Ścieżki edukacyjne:

A) Powitanie

• słuchanie,

• bycie otwartym na innych,

• okazywanie współczucia,

B) Zachwyt

• wrażliwość na cuda natury i życia,

• rozpoznawanie w nich duchowej rzeczywistości,

C) Praca

• aktywny udział w życiu własnej społeczności,

• współodpowiedzialność,

• współpraca z innymi mająca na celu wprowadzenie ulepszeń,

D) Mądrość

• rozwijanie poczucia odpowiedzialności za samego siebie,

• samodyscyplina,

E) Modlitwa

• rozpoznawanie znaczenia minionych zdarzeń, umiejętność wyrażania go,

F) Odkrycia duchowe

• poznawanie i odkrywanie dziedzictwa duchowego własnej społeczności,

• wyciąganie wniosków odnoszących się do własnego życia.

ROZWÓJ CHARAKTERU

Definicja: uznanie odpowiedzialności za siebie i własnego prawa do rozwoju, nauki i wzrastania w poszukiwaniu szczęścia oraz respektowanie tego prawa u innych. Nauka podejmowania decyzji, wyznaczania celów i identyfikowania koniecznych kroków do ich osiągnięcia.

Ścieżki edukacyjne:

A) Tożsamość

• poznawanie samego siebie, wyznaczanie celów we własnym rozwoju osobowym,

B) Autonomia

• umiejętność samodzielnej oceny, umiejętność podejmowania decyzji, dokonywania wyborów i akceptowania ich konsekwencji,

C) Zaangażowanie

• umiejętność oceny ryzyka i podejmowania odpowiednich działań, zaangażowanie w pracę, wytrwanie mimo trudności .

CZĄSTKOWE CELE WYCHOWAWCZE

(chyba nie jest to najlepsze tłumaczenie słowa „section” ale mam nadzieję, że wiesz o co chodzi i jak to poprawnie nazwać po polsku, poza tym education to przede wszystkim edukacja ale też i wychowanie tylko że edukacyjne cele mi tu trochę nie leżą... )

Wstęp

Piąty rozdział RAP służy sprecyzowaniu cząstkowych celów wychowawczych dla wszystkich poziomów wiekowych w twojej organizacji. W 11 rozdziale „Zielonej Wyspy” możesz przeczytać o tym jak przygotowano zarys celów wychowawczych opartych na celach ogólnych zaczynając od harcerzy starszych aż po zuchy. Tego typu zarys jest przydatny zarówno dla leaderów jak i młodych ludzi gdyż ułatwia im to dokonania oceny własnych celów oraz motywuje do dalszego rozwoju. Problem ten zostanie szerzej omówiony razem z zagadnieniem cząstkowych metod w doskonalonym programie.

Pojęcia

1. Czym jest cząstkowy cel? Cele cząstkowe definiują dla każdego obszaru rozwoju, rezultaty, które uzyskać może młoda osoba do czasu zakończenia programu dla danej grupy wiekowej. Podążają oni tymi samymi ścieżkami edukacyjnymi sprecyzowanymi jako ogólne cele wychowawcze po to aby zapewnić gładkie przejście z jednej grupy do drugiej. Cele dla danej grupy mogą być także uznawane za cele bezpośrednie prowadzące krok po kroku od zuchów przez harcerzy do harcerzy starszych, do pełnego osiągnięcia celów wychowawczych.

2. Cel

wyrażenie przesłanek ruchu skautowego dotyczących pomocy młodym ludziom w doskonaleniu się w konkretny, realistyczny sposób dostosowany do ich wieku

zapewnienie zgodności między celami wychowawczymi dla każdej grupy wiekowej i ogólnymi celami wychowawczymi

zachęcenie młodych ludzi do samo rozwoju we wszystkich obszarach oraz dostarczenie podstaw dzięki którym mogliby ustalić własne cele oraz ocenić swoje postępy

dostarczenie instruktorom jasnego podstaw do pracy z młodzieżą

rozpoczęcie dyskusji na temat otwartych, opartych na wzajemnym zaufaniu relacji między młodzieżą a dorosłymi

3. Treść W ramach sześciu obszarów rozwoju cele cząstkowe precyzują zgodnie z poziomem rozwoju i charakterystyką każdej grupy wiekowej wiedzę, umiejętności i postawy, które próbujemy osiągnąć. Są one zgodne z ogólnymi celami wychowawczymi.

JAK SFORMUŁOWAĆ CZĄSTKOWE CELE

Należy rozróżnić kilka etapów formułowania cząstkowych celów edukacyjnych.

1. Ocena dotychczasowej pracy - przed ustaleniem celów cząstkowych ważna jest ocena sprecyzowanych już dla każdego obszaru rozwoju i każdej grupy wiekowej ogólnych celów wychowawczych. Warto zaprezentować je w postaci diagramu zostawiając miejsce na cele cząstkowe.

2. Formułowanie celów cząstkowych - Jeżeli cele cząstkowe mają motywować młodych ludzi muszą one stanowić pewnego rodzaju wyzwanie ale jednocześnie muszą być osiągalne. Cele dla różnych obszarów rozwoju wzajemnie na siebie oddziaływają. Niektóre cele mogą wzmacniać zachowania, których oczekiwać można w ramach kolejnego etapu rozwoju, natomiast inne mogą powodować postępowanie nietypowe. Dla każdej grupy wiekowej oraz dla każdej ścieżki edukacyjnej należy zdefiniować kilka celów prowadzących do ogólnych celów wychowawczych oraz odnoszących się do potrzeb młodych ludzi w każdej z grup wiekowych oraz do celów sprecyzowanych w propozycji wychowawczej. W oparciu o ogólne cele wychowawcze, cele dla zuchów powinny zostać sformułowane jako pierwsze a następnie cele dla harcerzy i harcerzy starszych.

Można wykorzystać następujący diagram (NR 14)

1. wybierz jeden obszar rozwoju - np. rozwój intelektualny

2. wybierz jedną ścieżkę edukacyjnych - np. zbieranie informacji]

3. zapisz ogólny cel wychowawczy już wyznaczony dla tego obszaru rozwoju i ścieżki edukacyjnej np. rozwija ciekawość i systematycznie zbiera informacje rozszerzając swoją wiedzę

4. określ cel wychowawczy dla zuchów w zakresie tej samej ścieżki edukacyjnej. Należy wziąć pod uwagę cechy charakterystyczne dla danego wieku. Na przykład w wieku 9 - 10 lat dziecko zaczyna logicznie rozumować w oparciu o posiadane informacje, jest ciekawe wszystkiego i zbiera różnorodne rzeczy. Ważne jest wykorzystanie tego zainteresowania. Możesz więc napisać:

Potrafi zaobserwować szczegóły oraz zbierać i klasyfikować przedmioty według konkretnych kryteriów.

5. Teraz zdefiniuj wychowawcze cele dla harcerzy biorąc pod uwagę cechy charakterystyczne tej grupy wiekowej. Możesz więc napisać:

Wykazuje zainteresowanie rozszerzaniem swojej znajomości rzeczy i wydarzeń wokół niej/ niego.

6. Pamiętaj, że te trzy cele są stopniowane od najłatwiejszego (dla zuchów) do najtrudniejszego (harcerze starsi). Dla celów ogólnych użyj prostych słów.

7. Powtórz ten proces dla każdej ścieżki edukacyjnej w każdym obszarze rozwoju. Zaleca się ustalenie co najmniej dwóch celów dla każdej ścieżki edukacyjnej w każdym obszarze rozwoju.

8. Ogólny cel wychowawczy powinien być zgodny z ostatnim krokiem harcerzy starszych.

Diagram 16 - formułowanie cząstkowych celów wychowawczych

Ścieżki edukacyjne

Zbieranie informacji

Ciekawość

Poszukiwanie

Obserwacja

Poziomy rozwoju Cele dla grupy wiekowej

Potrzeby i umiejętności (harcerze starsi)

Rozwija chęć poznania świata i systematycznie

zbiera informacje rozszerzając własną wiedzę

(harcerze)

Wykazuje zainteresowanie poszerzaniem własnej wiedzy

oraz rzeczami mającymi wkoło miejsce.

(zuchy)

Potrafi wyrazić to co budzi zainteresowanie czy zdziwienie

1. Ile celów jest potrzebne? Należy wcześniej określić ile celów zamierzamy wyznaczyć dla każdej grupy wiekowej. Dwa cele wychowawcze dla każdej grupy wiekowej i każdej ścieżki edukacyjnej stanowią minimum umożliwiające postęp.

Wyobraźmy sobie, iż trzy ścieżki edukacyjne zostały ustalone dla każdego obszaru rozwoju. Będziemy więc mieli dwa cele do każdej ścieżki edukacyjnej i każdej grupy wiekowej co w sumie daje 6 celów dla każdego obszaru rozwoju i 36 dla każdej grupy wiekowej. Jest to już poważna ilość.

Ilość wybranych celów zdeterminuje tworzenie własnego schematu rozwoju (patrz rozdział 8 „Tworzenie schematu rozwoju”). Zbyt mała ich ilość nie zapewni stopniowego rozwoju związanego z przechodzeniem z jednej grupy wiekowej do drugiej. Natomiast zbyt duża liczba uniemożliwi ten rozwój całkowicie.

Należy pamiętać, że w normalnych warunkach każdy młody człowiek powinien być w stanie osiągnąć wszystkie założone dla niego cele w obrębie danej grupy wiekowej bez trudu do czasu przejścia do następnej.

dodatek 7 - cząstkowe cele wychowawcze - przykłady

ROZWÓJ FIZYCZNY
Ścieżki edukacyjne	Zuchy	Harcerze	Harcerze starsi
	Potrafi ocenić ryzyko związane z własnymi działaniami	Utrzymuje dobrą formę	Akceptuje własną odpowiedzialność za harmonijny rozwój swojego ciała.
Rozpoznawanie potrzeb	Wie gdzie znajdują się główne ograny wewnętrzne w ciele człowieka	Rozumie zmiany zachodzące w organizmie w czasie dojrzewania	Zna procesy regulujące pracę organizmu
Utrzymanie sprawności	Rozwija dobre nawyki dbania o zdrowie	Podejmuje właściwe kroki w przypadku choroby	Chroni własne zdrowie, akceptuje swoje możliwości fizyczne
Wydajność	Uczestniczy w grach sportowych, zna ich zasady, potrafi zaakceptować przegraną.	Wybrał(a) dyscyplinę sportu i ćwiczy zgodnie z jej zasadami.	Rozwija swoje zmysły i sprawność fizyczną kompensując wszelkie ułomności
ROZWÓJ INTELEKTUALNY
Zbieranie informacji	Potrafi wyrazić to co budzi zainteresowanie czy zdziwienie	Wykazuje zainteresowanie poszerzaniem własnej wiedzy oraz rzeczami mającymi wkoło miejsce	Rozwija chęć poznania świata i systematycznie zbiera informacje rozszerzając własną wiedzę
Przetwarzanie informacji	Potrafi przedstawić wnioski wyciągnięte z opowiadań, bajek oraz ich bohaterów.	Potrafi przeanalizować sytuację z różnych punktów widzenia.	Potrafi analizować i klasyfikować informacje odnosząc je do własnego doświadczenia i otoczenia.
Rozwiązywanie problemów	Wykazuje zainteresowanie znalezieniem przyczyn zjawisk, które obserwuje. Potrafi opisać zastosowanie znanych sobie przedmiotów	Potrafi zidentyfikować główne elementy problemu. Stosuje uzyskane umiejętności w życiu codziennym	Potrafi rozwiązywać problemy wysnuwając hipotezy testując je i wyciągając wnioski . Wykazuje inwencję i kreatywność używając posiadane umiejętności manualne.
ROZWÓJ EMOCJONALNY
Samo-poznawanie i samoświadomość	potrafi rozpoznać i opisać swoje emocje i uczucia	Potrafi zidentyfikować przyczyny swoich reakcji i impulsów	Potrafi rozpoznać i zaakceptować swoje emocje, rozumie ich przyczyny oraz możliwe skutki
samo wyrażanie	Bierze udział w zajęciach z dramy, mimiki oraz innych ćwiczących ekspresję	Wyraża na różne sposoby swoje zainteresowania artystyczne	Potrafi wyrazić różnorodne emocje używając wielu technik (muzyka, taniec, teatr, poezja)
Odpowiedzialność i samokontrola	Potrafi zaakceptować krytykę i przyjąć ją spokojnie Potrafi wyrazić swoją opinię nie raniąc rówieśników z własnej szóstki oraz nie żartując z nich. Zaakceptował(a) różnice między kobietą a mężczyzną jako rzecz naturalną	Próbuje kontrolować swoje reakcje i regulować swoje zachowanie Odkrywa wartość przyjaźni i swoich przyjaciół, unika przewrażliwienia na tle swoich związków z innymi Potrafi podać swoim rówieśnikom poprawną i odpowiednią informację dotyczącą życia seksualnego człowieka.	Potrafi docenić zalety życia i nie poddaje się w przypadku trudności utrzymując równowagę emocjonalna Zachowuje się asertywnie i sympatycznie wobec innych, unika agresji, szanując własną i innych integralność Akceptuje i szanuje własną i innych seksualność jako wyraz miłości
ROZWÓJ SPOŁECZNY
Związki i komunikacja	Szanuje opinie innych	Jest otwarty(ta) na inne opinie, klasy społeczne i sposoby życia	Chętnie poznaje inne sposoby życia uważając różnorodność za sposób wzbogacenia go niż za groźbę. Potrafi poznać i stawić czoła stereotypom etnicznym i seksualnym.
Współpraca i przewodzenie	Akceptuje zasady i zawsze postępuje fair play w czasie gier. Wypełnia obowiązki przydzielone przez szóstkę	Potrafi odegrać rolę mediatora w przypadku konfliktu we własnym zastępie Wykazuje umiejętność podejmowania wspólnych decyzji oraz wprowadzania ich w życie	Potrafi zidentyfikować różne przyczyny konfliktu, opanuje sposoby zapobiegania i rozwiązywania problemów, wykorzysta je w życiu codziennym Potrafi pracować jako część zespołu, efektywnie się porozumiewać, brać udział w zadaniach zbiorowych oraz czynnie działać na rzecz środowiska lokalnego.
Solidarność i służba	codziennie robi dobry uczynek	Bierze udział, wnosząc także własne propozycje, w służbie na rzecz innych podejmowanej przez zastęp czy drużynę	Potrafi wyjaśnić prawa człowieka i sposoby ich łamania oraz promowania poprzez czynniki społeczne, ekonomiczne, polityczne i kulturalne. Stosuje je we własnym życiu i podejmuje odpowiednie działania.
ROZWÓJ DUCHOWY
Powitanie Zachwyt Praca Mądrość	Podziwia i cieszy się przyrodą Zauważa dobre uczynki swoich kolegów	Przygotowuje i prowadzi zajęcia umożliwiające odkrywanie Rzeczywistości Duchowej w naturze Wykazuje chęć słuchania i uczenia się od otaczających go / ją ludzi	Poszukuje Rzeczywistości Duchowej poprzez: odkrywanie cudów natury, sympatyzowanie z innymi ludźmi, współpracę z innymi nad poprawą świata, podejmowanie odpowiedzialności za własny rozwój
Modlitwa	Czynnie uczestniczy w chwilach zadumy czy modlitwie	Uczestniczy ze swoim zastępem we wspólnych zajęciach, które wyrażają ich wiarę lub duchowe doświadczenia.	Potrafi poznać i wytłumaczyć duchowe znaczenie doświadczeń osobowych i kolektywnych.
Duchowe odkrycie	Wykazuje zainteresowanie informacjami dotyczącymi własnego regionu Rozumie, że wartość własnej wiary wyrażą się poprzez stosunek do przyjaciół i rodziny	Pogłębia wiedzę religii / filozofii życiowej którą wyznaje. Nie dyskryminuje ludzi innej wiary, potrafi normalnie z nimi współpracować Dotrzymuje zobowiązań dotyczących własnej wiary lub filozofii życiowej	Poznaje duchowe dziedzictwo swojej społeczności, porozumiewa się ze wszystkimi bez względu na ich wiarę Czyni swoje zasady duchowe częścią każdego dnia osiągając harmonię miedzy swym życiem osobistym i społecznym
ROZWÓJ CHARAKTERU
Tożsamość	Docenia własne umiejętności	Potrafi zaakceptować i przeanalizować krytykę dotyczącą własnego zachowania Próbuje pokonać własne słabości i wykonać zadania dotąd zbyt trudne	Zna swoje możliwości i ich granice, potrafi spojrzeć na siebie krytycznie, akceptuje się i utrzymuje o sobie dobrą opinię
Autonomia	Znosi trudności z humorem	Z pogodą ducha stawia czoła trudnościom oraz próbuje je przezwyciężyć Potrafi samodzielnie podejmować decyzje i wprowadzać je w życie	Cechuje ją /go optymistyczny stosunek do życia, ma poczucie humoru Posiada krytyczny stosunek do świata, potrafi dokonywać wyborów, akceptuje ich konsekwencje Stara się uniezależnić finansowo, ceni pracę swoją i innych
Zaangażowanie	Stopniowo odkrywa, że Prawo Zucha odzwierciedla jej / jego własny stosunek do kolegów i przyjaciół Zazwyczaj wykonuje zadania, których się podejmie	Stara się być konsekwentny Wywiązuje się ze swoich obowiązków Poszukuje informacji na temat przyszłego kierunku studiów / zawodu	Ponosi odpowiedzialność za swój rozwój, wyznacza sobie konkretne cele Potrafi logicznie rozplanować swój czas. Wyraża swoje poglądy asertywnie, podejmuje zobowiązania oraz dotrzymuje ich mimo trudności. Stara się określać swój sposób życia.

1

---