A) PROMIEN:uwarun. obec.prom.pierw.Nat.prom.jądrowa-w wyniku samorzutnego rozpadu niestabilnych jąder,który polega na samorz zachodzącej przem.jądra w wyniku której emituje ono prom.alfa(cząstki +),beta(elektrony -),gamma(ładunek 0,fala elektrom.)przechodząc w inne jądro lub w to samo,ale o niższym stanie energetycz.Pr.rządzące tymi zależ:N(t)=Noe-λt(λ-stała rozpadu -prawd.rozpadu 1jądra w jedn.czasu;No-pocz.liczba jąder)Czas połow.rozpadu zaniku T:N(T)/ No=1/2=e-λt;T=ln2/ λ=0,693/ λ.ł(śr.czas życia jąder)=1/ λ=T/0,693=1,44T.Aktywnośc prom.A:A(dNlt/dt= λN(t)= λNoe-λt.A ozn.liczbę rozpadów w jedn.czasu dla pewnej ilości subs.prom.Za pomocą A okresla się koncentrację danego izotopu w badanym środ.Jedn. A-bekerel[1Be],1kiur[1Ci].1Be-aktywnośc źródła w którym 1rozpad zachodzi w 1 sek.1Ci-1g radu(226 l.mas)226Ra=3,7*1010rozpadów/sek.W nat.wyst.pierw.prom.powiązane są genetycznie w szeregi(rodziny)prom.3naturalne szeregi:uranowo-radowy(na pocz.238U o T=4,5*109lat a kończy trwały izotop 206Pb)uranowo-aktynowy(235U T=7,5*108lat koniec 207Pb)torowy Th(232Th T=1,39*1010lat.W sk.pods.źródła prom.to 238U, 232Th, 40K.Śr,zaw.w sk.Th,U 10-6 g/gskały[ppm],ilośc potasu w% (najw).Najw.izotopu U w sk.magm,wodach juwenilnych i źródłach min.leżących w sąsiedztwie sk.prom.Najw.prom-sk.kwaśne,Najm.zasadowe.Duża prom:iły,łupki,sole potas,fosforyty.Śr:iłypiaszcz,łupki.Niska:paski,piaskowce,dolom,anhyd,gipsy,margle,sól kam,węgle.Nie tylko sk,tez wody i gazy.Nat.prom.wód i gazów jest związana z obec.radu226Ra o T=1620lat, 228Ra o T=6,7lat, 224Ra o T=3,34lat,radon 222Rh 3,82dnia.Bad.geof:bad.gamma,wys.przenik,en,b.duż pr.rozch.się.Iγ=.Ioe-ud(Io-pirw.nat.prom.gamma,u-wys.adsorbcji,d-gr.ośr.przez który przechodza prom)Zjawisko z wymuszoną prom.wiąże się z oddział.neutronów z jądrami atomów wchodzących w skład sk.Przy zderzeniu neutronu z jądrem zachodzą 2procesy:rozpraszania-polega na zderzeniu neutronu z jądrem atomu i przekazaniem mu
B)en.oraz zmiana kier.ruchu neutronów.Zderzenia mogą być sprężyste i niespr.Zd.sprezyste ma typowo kinetyczny,char.neutron przekazuje tylko en.kin.Końcowym etapem rozpraszania jest wychwyt natronu przez atomy sk.neut.przek.en.wew.i kinet.W geof wyk.sie pomiary typu neutron-neutron,neutron-gamma.Wzbudz.prom.sk:jądra trwałych izotopów wchodzących w skład sk.pod wpływem dział.neutronu(lub innej czastki)staja się prom.i rozpadaja się .Po rozpadzie emitowane są cząstki αiβ a niektóre izotopy emituja α,β,γ.Ze zmian nateż.prom.w czasie okresla się okres połow.rozpadu aktywowanego izotopu i ustala się jego obec.w danym ośrodku.Na pods.znajomosci prom.izotopow i reakcji jdrowych dzieki ktorym one pows.wnioskuje się o zjaw.w sk.wyjsciowych trwalych izotopow.
SEJSMOLOGIA:zajmuje się obserwacja fal nat.rozchodzących się w skorupie ziem(trzęsienia ziemi):opisowa(zajmuje się trzes.ziemi od str.geolog.i geograf),teoret(rozchod.fal w ziemi),sejsmometria.Wiąże się z zagad.tj:lokalizacja wstrząsów górn i obl.en.sejsmicz.Dział.człowieka powoduje naruszenie równowagi w górotw,co prowadzi do wyzwolenia akumulowanej en.odkszt.i pows.wstrząsu połączonego z deformacją.SG zajmuje się met.obserwacji wstrząsów górn,oprac.i intern.zapisów sejsmolog.Wykorz.sprzęt i aparaturę stos.w badaniach trzęsień ziemi.Podst.pomiarem jest określ.param.źródła wstrząsu :lokal.źródła,obl.en.sejs.teoret.model mech.wstrząu.Na pods.tego ocenia się stan zagrożenia tąpaniami,przewiduje się możliw.wyst.tąpań,skuteczność podjętych kroków prewencyjnych.
MET.ŁAD.ELEK:polega na wykorz.zależ.kształtu izopowierzchni potencjału elekt(pow.ekwipotencjalna)od kształtu naelektryzowanego przewodnika skalnego leżącego w środ.o dużym oporze.Przewodnik podłączony do 1 z biegunów źródła elek.i otrzymuje on odpowiedni ład.elek.Jego pow.przyjmuje kształt pow.ekwipotencjalnej,ponieważ ład.elek.rozkładając się na pow.przewodnika tworzy określ.jednakową wartość
C)potencjału.Ponieważ pow.ekwipot.zachowuje swój kształt nawet w dużej odl.od obiektu to badając ją z pow.można otrzymac rzut pionowy kształtu badanego obiektu.Metodyka:Pomiar bezpośr.to natężenieI ,różnica potenc.w obw.zasilającym złoże oraz spadek napięcia V w obw.pomiarowym.Ukł.pomiarowy składa się z niezmiennego obw.zasilania i poruszającego się po pow.obserwacji obw.pomiarowego.Jeden biegun obw.zasilającego umieszcza się w złożu a drugi wynosi się poza obszar badań tak,żeby nie miał on wpływu na pomiary.W zal.od rozmieszczenia elektrod w obw.pomiarowym wyróżniamy 2 ukł : podstaw.pom.potenc,pomocniczy pom.gradientu.Zależy od sposobu wywołania w sk.zmiennych pól elektromag,sposobu i miejsca interpretacji.Wyróznia się sposoby:niezmiennej pętli,nieskończenie długiego kabla,sposób profilowania indukcyjnego i impulsowego,sposób profilowania indukcyjnego,dipolowego.Pomiar:amplituda dla czasu T, który minął od pocz.impulsu.Ukł.indukcyjny:pomiar składowych pola magn.Interpr: Określ.konturów danego złoża oraz przy badaniu filtracji wód podz,kier.i pr.tej filtracji,która opiera się na rozw.teoret.odniesionych do wynikow eksperymentalnych.Wykresy anomalii pola magn.PROSPEKCJA:złoż rud ,kruszców,nawet w stanie rozproszonym OPÓR POZORNY-opór mieszany w środ.niejednor.nie jest op.rzeczyw.tylko wypadkowym op.wszystkich utworów leżących na danym obszarze(opór fikcyjny).Jedynie w środ.jednorod. op.pozorny=op.rzecz.Op.poz.nie zal.od nat.prądu źródła elek.dlatego też jest szeroko wykorz.jako wielkość interpretacyjna,pozwala on na pods.porównanie jego obl.teoret.z pomiarami praktycznymi określać pods.param.przekroju geolog:opory elek,miąższośc warstw,kształt,wymiary ciał które tworzą dany ośr.geologiczny.Jezeli obl.lub zmierz.wartość potenc. czy nat.pola elek na niejedno.ośrodku geolog.podstawi ή do wyrażenia Vm=Iq/2πr(I-nat.pola ele,Vm-pot.pola el,q-opór wł,r-odl.od źródła pradu do pkt obserw)w celu obl.oporu wł.to otrzyma się wyraż.odpowi.fikcyjnemu
D)jednorod.ośrodkowi geolog.IZOCHRONA-linia lub pow.w przestrzeni która łączy pkty o tym samym czasie przyjścia fali(położ.czoła fali).HODOGRAF-wykres zal.przebiegu fali sejm.od odl.miedzy pkt.jej pobudzenia a pkt.jej obserw.CZAS PODWÓJNY PION:czas fali która przebiega od miejsca jej pobudz.a nast.odbicia się od warstwy i powrotu,kąt 0°.PRĘDKOŚĆ POZORNA: w znacznych odl.od źródła powst.fali można przyjąć,że fronty fal są płaskie.Przy ukosnym podaniu czół fal na odcinek S1S2=ΔX,czas przejścia frontu od pkt. S1doS2 wyniesie Δt=t2-t1.Łatwo się zorien.z rys,ze odc. fale przebedzie z pr.U*= ΔX/ Δt.Pr.tą nazyw.pr.pozorną.CECHY DYN.FALI SPR:drgania harm:to drgania których wielkości fiz.zmieniaja się sinusoidalnie.Gdybyśmy za wiel.fiz.przyjęli wiel.składowej pionowej U ruchu cząstki to wtedy ruch ten będzie schar.równ:U=Asin(2πft+γ)-(A-amplit.drgań,f-czestot[Hz],t-czas[s], γ-faza pocz.drgania).Okres fali mierzymy od grzbietów.Każde drganie char.3wiel:ampli.a,częst.f,faza pocz.Każdy ruch drgań można rozpatrywać jako złożony z kilku elementarnych drgań hormon.Drganie wypadkowe jest sumą harm,czyli wynikiem ich nakładania się.Gdy w ten sposób rozważymy drganie odbywające się w przestrzeni trójwymiarowej,to mamy 3składowe ruchy v,y,z.Drgania złożone ze skończonej ilości drgań harm.są drganiami ciągłymi a fun.jakie można uważac za ich sume noszą nazwe fun.okresowych,char.sie widmami liniowymi.WIDMO:Zapis fali sejs.jest typu impulsowego(ma ogranicz.czas trwania)jest nieokresowy,można uważać je za sumę drgań harm.Analiza tych drgań polega na obl.widma amplitud i faz składowych drgań harm.Analiza widmowa(rozkład widmowy)drgania jest jednoznaczna czyli każdy impuls sejs.mozna przedst.za pomoca tylko 1pary widm.Matem.przepr.sie to za pomocą szeregów Fourier'a.W wyniku
E)anal.widm.otrzym.widma ciągłe amplitud i faz.Widmo ciągłe przeds.nieskoń.ilość drgań składowych o ampli.okreś.linią wykresu.drgania o czestot.δo-drganie to wyk.najw.amplit.wiec czest.δo jest domin.w danym widmie.Różne rodz.fal cechyja się odmiennymi widmami amplitud,co umozl.nam rozróżnienie rodz.fal-jest to niemoż.przy anal.cech kin.Analiza widm.umoż.wzmacnianie syg.użytecznego przy osłabianiu syg.zakłócającego.Fala ma szer.zakres en,szer.pasmo czestot,zróżnic.widmo,co zal.od war.geolog,wielkości i rodz.MW.Wokół otworu strzałowego mamy strefe trwałych odkszt.w pewnej odl.dop.lezy strefa gdzie ośr.stos.sie do pr.Hooka.W miare oddalania się od pkt.strzał.maleja czestot.pozorne i ampli.Zmniejszanie się pozornych ampli.wiaze się z rozszerzaniem się czoła fali oraz włas.sprez.ośr.Amplit.maleje w miare wzrostu drogi fali. Pochłanianie i przenoszenie en.fal sprez.TRZĘSIENIA:Przebieg.we wnętrzu ziemi gwałtowne wyzwolenie dużych ilości en,częściowo emitowanej w postaci fal sejs,czemu towarz.nieodwracalne reform.ośr. skalnegoDo okreś.stopnia intensywności (natężenia) t.z. w określ.miejscu są stos.skale oparte na ocenie skutków trzęs.na pow.Ziemi (Mercallego-Cancaniego-Sieberga skala). Do oceny wielkości t.z.w ognisku stos.się skale oparte na instrumentalnych zapisach t.z;do tej grupy należy w szczeg. skala magnitud (Richtera skala). En.najsilniejszych t.z.jest przeszło 100 tys. razy większa od en.wybuchu bomby atomowej zrzuconej na
F)Hirosimę. W wypadku większości płytkich t.z.po trzęs.gł.wyst.tzw.wstrząsy następcze,zw.też replikami(ich liczba może dochodzić do wielu tysięcy),których liczba i nat.maleją w miarę upływu czasu;niekiedy przed trzęs.gł. wyst.słabsze tzw.wstrząsy poprzedzające. Znane są również słabe i liczne t.z. zwane rojowymi,w których trzęs.gł. nie wyst.Do rejestracji fal sejs.wyw.przez t.z.służą sejsmografy i akcelerografy(rejestr.wielkosc przyspieszenia czastek ośr)znajd.sie w stacjach sejsmolog;analiza zapisów tych przyrz.dostarcza inform.o bud.wnetrza ziemi(sejsmologia).
Energia:Ocenę en.wstrząsu można można prowadzic albo opierając się na fiz.zdef.en.sejs.lub na empir.wyzn.magnituda wstrzasu:E(r)=-4πr2ł1ξł2σrdu/dt dt(σr-napr.radialne,ł1-czas pocz,ł2-czas koń)E(r)=Eo+E1(r)+E2(r) r=ζ.En.odkszt: Eo=4πr2ρνpξ(δu/δt)2dt.dla fal objet,emit.z ogniska punkt.w jedno.i nieogr.ośr.mozna stos: Eo=2πρνr2T(Af)2-(f-czest,T-czas trw,A-amplit.przem.Skalę wielk.wstrz.okreś.magnituda wstrz:M=logA(Δ)/AO(Δ), Δ=100km.magnituda jest wyzna.dla fal obj.lub pow:M=log(Af)+c1log Δ+c2(c1,c2-stałe, Δ-odl.epicentr,E0=5*1011J;ML=5,2(słabe t.z) E0=1*104J;ML>1(szkody gór) E0=1*107 J;ML>2,7(widzialne szkody gór)