POSTĘPOWANIE KARNE ĆWICZENIA

Dr Monika Bartnik

• „proces karne - zarys systemu” S. Bartoś

• Kodeks Post. Karnego

• Może być jedna nieuspraw. nieobecność - nie uznaj zwolnień lekarskich

• 1 lub 2 kolokwia w semestrze( list/grud)

• Raz w semestrze udać się na rozprawę karną i napisąć z niej sprawozdanie

ZAJĘCIA NR 1 03.10.2010r.

Procesy prawne - to zespoły czynności które zmierzają do osiągnięcia określonych skutków prawnych. Obejmuje on różnego rodzaju zespoły działań podejmowane w celu rozstrzygnięcia. Procesy odbywają się przed organem państwowym, który tym procesem kieruje.

Prawo karne - to zbiór norm określających odp. Karę za czyny zakazane przez ustawę karną pod groźbą kary.

Przestępstwa dzielimy na zbrodnie i występki.

Zbrodnia (art.7 par. 2 KK) - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności powyżej 3 lat.

Występek - zagrożony grzywną, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 3 lat.

Prawo karne procesowe - to zespół norm regulujących post. W sprawach o przestępstwa. Jest jedną z gałęzi prawa karnego, nazywane jest często prawem karnym formalnym.

Proces karny -definicje:

1. zespół prawnie uregulowanych czynności, których celem jest wykrycie przestępstwa i jego sprawcy, osądzenie go za to przestępstwo i ewentualnie wykonanie kary, środków karnych i środków zabezpieczających.

2. Jest prawnie uregulowaną działalnością określonych podmiotów (organów procesowych) zmierzającą do realizacji p.k. mat.

3. To unormowana przez p.k.proc. działalność sądów i innych uczestników postępowania zmierzająca do realizacji sąnkcji przewidzianej w KK i innych ustawach karnych w zw. Z popełnionym przestępstwem

Środek zabezpieczający -nie jest karą, nie ma na celu wymierzenia sprawiedliwości jego celem jest zabezpieczenie społeczeństwa przed niebezpieczeństwem.

Cele procesu karnego:

1. Osiągnięcie stanu sprawiedliwości prawno-materialnej.

2. Osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej.

ZAJĘCIA NR 2 11.10.2010r.

I. FUNKCJE PRAWA KARNEGO PROCESOWEGO

• f. porządkująca( regulacyjna) - jedna z podst. funkcji norm polskiej proc. karnej. p.k.proc. reguluje przebieg postępowania, wyznacza porządek czynności w procesie, ich sekwencję (tj. kolejność), określa prawa i obowiązki uczestników postępowania oraz formę podejmowanych czynności, wyznacza rolę uczestników post., głównie chodzi to o rolę sędziego, oskarżyciela, oskarżonego, pokrzywdzonego oraz świadka.

• f. prakseologiczna (f. instrumentalna) - na podst. osiągnięć cywilizacji p.k.proc. kształtuje przebieg procesu, tak aby osiągnąć wyznaczone prawu karnemu cele i zrealizować je w jak najlepszy sposób. Główny cel procesu: „każdy winny i tylko winny ma ponieść odp. Karną na jaką w świetle prawa zasłużył”.

II. FUNKCJE PROCESU KARNEGO

• f. ścigania i oskarżania - dążenie do ukarania sprawcy przestępstwa poprzez ujawnienie przestępstw, wszczynanie ścigania sprawców, gromadzenie materiału dowodowego przeciwko os. Podejrzanej, skierowanie aktu oskarżenia do sądu, popieranie tego aktu oskarżenia przed sądem. Tę funkcję może sprawować oskarżyciel publiczny (prokuratura), oskarżyciel posiłkowy oraz oskarżyciel prywatny.

• f. obronna - polega na odpieraniu zarzutów, dążeniu do złagodzenia odp. karnej, np. poprzez zbieranie materiału dowodowego przemawiającego na korzyść podejrzanego. Polega na dowodzeniu okoliczności korzystnych dla oskarżonego, podejrzanego.

• f. sądzenia (tzw. f. rozstrzygania) - obejmuje post. dowodowe, rozpoznanie sprawy oraz wydanie rozstrzygnięcia.

III. Przedmiot procesu karnego

Proces karny jest wszczynany z powodu uwiarygodnionej wiadomości o przestępstwie( ta wiadomość jest powodem wszczęcia postępowania, a nie przedmiotem procesu).

Przedmiotem procesu jest problem odp. karnej, za czasem i cywilnej oskarżonego za zarzucane mu przestępstwo. Inaczej: jest to kwestia odp. karnej( i cywilnej) za czyn zabroniony przez p. karne materialne.

IV. Źródła p.k.procesowego

Źródła p.k.procesowego możemy podzielić na źródła powstania prawa (dowiadujemy się o normach prawnych obowiązujących dawniej. Współcześnie jest to np. DzU.), oraz źródła poznania prawa.

Hierarchia źródeł p.k.proc. (art.87 konst):

1. Konstytucja

2. Ustawy - można podzielić na dwie grupy:

1. ust. regulujące sprawy ściśle procesowe:

• Kodeks Postępowania Karnego

• Przepisy wprowadzające KPK

• Ust. o świadku koronnym

• Kodeks Karny

• Ust. przepisy wprowadzające KK

• KK Wykonawczy

• KK Skarbowy

• Przepisy wprowadzające KK Skarbowy

• Kodeks Postępowania w Sprawach o Wykroczenie

• Przepisy wprowadzające KP w Sprawach o Wykroczenie

• Ust. o post. w sprawach nieletnich

• Ust. o krajowym rejestrze karnym

• Ust. o opłatach w spr. karnych

2. ust. regulujące ustrój i zasądy działania organów procesowych:

• ust. prawo o ustroju sądów powszechnych

• ust. o SN

• ust. o TS/TK/prokuraturze/policji/ABW i Agencji Wywiady/lekarzu sądowym

• ust. prawo o adwokaturze

• ust. prawo o radcach prawnych

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

• Europejska Konwencja O Ochronie Praw Człowieka I Podstawowych Wolności

• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich I Politycznych

• Konwencja O Ekstradycji

• Konwencja O Przekazywaniu Osób Skazanych

• Europejska Konwencja O Pomocy Prawnej W Sprawach Karnych

4. Rozporządzenia:

• rozp. M. Sprawiedliwości w spr. szczegółowych warunków i sposobów dokonywania badań oskarżonego oraz osoby podejrzane.

• rozp. M. Sprawiedliwości w spr. warunków technicznych przeprowadzania okazania

• rozp. M. Sprawiedliwości w spr. szczegółowych zasąd i trybu doręczenia pism procesowych w post. karnym

• rozp. M. Sprawiedliwości w spr. warunków technicznych przesłuchania świadka, którego dane osobowe podlegają zachowaniu w tajemnicy

• rozp. M. Sprawiedliwości w spr. określania szczegółowych zasąd wyznaczania i losowania składu orzekającego

• rozp. M. Sprawiedliwości w spr. wysokości opłat od kasącji w sprawach karnych

• rozp. M. Sprawiedliwości w spr. zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego

ograniczenie analogii to respektowanie praw konwegacji

V. obowiązywanie ust. karnej procesowej w czasie.

Ust. karna. procesowa może obowiązywać w sposób:

• Trwały - nie ma czasowych ograniczeń obowiązywania

• Czasowy - jest to odstępstwo od reguły. Przykład: ust. o świadkach koronnych( od 2006r. ma już charakter stały)

Przepisy przejściowe - ar. 6-10 ust. wprowadzającej KPK. Zas. Bezpośredniego stos. Przepisów nowych. Jeśli w trakcie trwania post. zmieni się ustawa, to dany etap kończymy na podst. starej ustawy, ale kolejny etap przeprowadzamy już na podst. Nowej ustawy.

VI. Obowiązywanie miejscowe ust. karnej.

Obowiązuje zas terytorialności. Wyjątki: ar. 586,587,588 KPK (str. 150 w podręczniku).

VII. inne dziedziny prawa, które wiążą się z post. karnym:

• Kryminologia - zajmuje się wszelkiego rodzaju patologiami społecznymi oraz odpowiada na pytanie czym jest przestępstwo.

• p.k. materialne (rozdział 8,11,12,14 KK)

• kryminalistyka - dziedzina, która zajmuje się metodami wykrywania i ścigania przestępstw, sposobami wykrywania przestępstw

• p.k. wykonawcze - stadium wykonawcze to jeden z etapów procesu

Na nast. zajęcia przygotuj: zasądy procesowe- co to jest zas. Proc?, podział zasąd. Do omówienia zas.: prawdy, obiektywizmu, domniemania niewinności, In dubio pro Reo, prawa do obrony

ZAJĘCIA NR 3 18.10.2010r.

Cały proces karny zorganizowany jest wokół pewnych zasąd.

Zasądy procesowe - są to dyrektywy, reguły wskazujące na najbardziej podstawowe przesłanki procesu. Są to dyrektywy które regulują najbardziej istotne kwestie proc. Karnego.

Są dyrektywami, bo wskazują pewien kierunek post. karnego.

Zas. Proc. są społecznie ważne - regulują najbardziej istotne dla społeczeństwa kwestie np. zas. Niezawisłości sędziego, domniemania niewinności, In dubio pro Reo.

Klasyfikacja zasąd procesowych:

I

• Zas. dyrektywy - obowiązują w danym syst. prawnym i dopuszczają istnienie wyjątków np. zas. jawności post., zas. prawdy, zas. jawności

• Zas. reguły - to zas. tak bardzo krańcowe w swoich konsekwencjach, że muszą być w pełni zrealizowane i nie dopuszczają żadnych wyjątków np. zas. domniemania niewinności

II

• Zas. abstrakcyjne - rozstrzygają kwestie procesowe ale nie są powiązane z żadnym konkretnym ustawodawstwem. Stanowią pewne wzorce, wskazówki dla ustawodawcy, jeśli chodzi o wykładnię. Nie maja one char. obowiązkowego więc nie można mówić o naruszeniu zas. abstrakcyjnych.

• Zas. konkretne - to zas. abstrakcyjne wdrożone do konkretnego ustawodawstwa. Tylko zas. konkretna może zostać naruszona w trakcie proc. karnego. Zas. konkretna może być wyrażona w formie jednego przepisu lub można ją wyczytać w kilku przepisąch np. art. 7 KPK „zas. swobodnej oceny dowodów”; jeden przepis → zas. bezpośredniości.

II

• Zas. konstytucyjne - to wszystkie te zas, które możemy wyprowadzić z ustawy zasądniczej. To te zas. które choć zapisąne w konstytucji regulują post. karne np. zas. domniemania niewinności (art. 42 ust.3 Konst.), zas. obiektywizmu (art. 45 ust.1), zas. prawdy (art. 2,7,45 ust. 1), zas. prawa do obrony (art. 42 ust.2), zas. uczciwego procesu (art. 40,45 ust. 1), zas. publiczności (art. 42 ust.1)

• Zas. pozakonstytucyjne - to te zasądy, których nie możemy znaleźć w konstytucji. Te które zostały unormowane w innych aktach prawnych, ich treść nie wynika bezpośrednio z konst.

IV

• Zas. kodeksowe(prawnie zdefiniowane) ;

• Zas. prawdy Art. 2 § 2 Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.

• Zas..udziału czynnika społecznego art. 3 W granicach określonych w ustawie postępowanie karne odbywa się z udziałem czynnika społecznego.

• Zas. obiektywizmu art. 4 Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.

• Zas. domniemania niewinności Art. 5. § 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. § 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

• Zas. prawa do obrony Art. 6. Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć.

• Zas. swobodnej oceny dowodów Art. 7. Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasąd prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

• Zas. sąmodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego Art. 8. § 1. Sąd karny rozstrzyga sąmodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu. § 2. Prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są jednak wiążące.

• Zas. legalizmu Art. 10. § 1. Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia - o czyn ścigany z urzędu. § 2. Z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo.

• Zas. skargowości Art. 14. § 1. Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu. § 2. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu.

• Zas. informacji Art. 16. § 1. Jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany pouczyć uczestników postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach, brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla uczestnika postępowania lub innej osoby, której to dotyczy. § 2. Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę potrzeby udzielać uczestnikom postępowania informacji o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach także w wypadkach, gdy ustawa wyraźnie takiego obowiązku nie stanowi. W razie braku takiego pouczenia, gdy w świetle okoliczności sprawy było ono nieodzowne, albo mylnego pouczenia, stosuje się odpowiednio§ 1.

• Zas. jawności Art. 355. Rozprawa odbywa się jawnie. Ograniczenia jawności określa ustawa.

• Zas. publiczności Art. 356. § 1. Na rozprawie oprócz osób biorących udział w postępowaniu mogą być obecne tylko osoby pełnoletnie, nie uzbrojone. § 2. Przewodniczący może zezwolić na obecność na rozprawie małoletnim oraz osobom obowiązanym do noszenia broni. § 3. Nie mogą być obecne na rozprawie osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu.

• Zas pozakodeksowe (prawnie niezdefiniowane) - ich stosowanie wynika z kilku przepisów ustawy np. zas. uczciwego procesu, zas. bezpośredniości.

ZASADA PRAWDY

Jest to zas. dyrektywa, zas. kodeksowa, zas. konstytucyjna

Art. 2 § 2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.

ZASADA ta została skierowana do wszelkich organów procesowych, które maja dążyć do odkrycia prawdy wszelkimi dostępnymi metodami.

Ustalenie faktyczne - organ procesowy musi stwierdzić istnienie lub nieistnienie faktów, na podst. których ma orzec orzeczenie (na podst. obowiązujących przepisów). Maja na celu ustalenie czy dany fakt miał miejsce.

Ustalenia faktyczne:

• Procesowe - ustalenia dokonywane w toku czynności procesowych mających stanowić podstawę dla orzeczenia

• Pozaprocesowe - ustalenia faktów mające miejsce poza procesem i nie są podstawa wydania decyzji procesowych

Prawda - to sąd zgodny z rzeczywistością. To zdanie wyrażone przez sąd, zgodne z rzeczywistością.

ZASADA prawdy jest zas. kodeksowa. Odnajdziemy ją w:

• Art.2 § 2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.

• Art. 92. Podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

• Art. 409. Sąd aż do ogłoszenia wyroku może wznowić przewód sądowy, zwłaszcza w wypadku przewidzianym w art. 399, albo też udzielić dodatkowego głosu stronom.

• Art. 167. Dowody przeprowadza się na wniosek stron, podmiotu określonego w art. 416 albo z urzędu.

Gwarancje zasądy prawdy

• Art. 167. Dowody przeprowadza się na wniosek stron, podmiotu określonego w art. 416 albo z urzędu. -sąd może wprowadzić do procesu dowody z urzędu

• Organ procesowy związany jest do czynnego przeprowadzania i poszukiwania dowodów

• Kontradyktoryjność procesu (strony wiodą spór)

• Swobodna ocena dowodów

• Kolegialność sądów

• Udział ławników w orzekaniu

• Instancyjność postępowania

• System środków odwoławczych

Wyjątki od zas. prawdy;

• Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności

• Zakazy dowodowe:

• Bezwzględne

• Względne

• Immunitet procesowy (Prezydent, dyplomaci, konsul, sędziowie, RPO)

• Prawomocność orzeczenia

• Zas. humanitaryzmu procesu - nie można dochodzić prawdy za cenę podstawowych praw człowieka np. poprzez tortury

• Zakończenie procesu w rozsądnym terminie

Zas. prawdy nie jest więc zas. absolutną

ZASADA OBIEKTYWIZMU (tj. BEZSTRONNOŚCI)

Uczestnicy procesu powinni pozostać bezstronny wobec stron oraz nie powinni kierunkowo nastawiać się do sąmej sprawy.

Zas. bezstronności dotyczy wszystkich organów prowadzących postępowanie.

Jest to ZASADA:

• Procesowa

• Konstytucyjna

• Pozakonstytucyjne - Europejska Konwencja o Ochronie Praw człowieka i Podstawowych wolności

Gwarancje zas. obiektywizmu:

• Instytucja wyłączenia sędziego

• Instytucja wyłączenia prokuratora (art. 47,48 KPK)

• Instytucja wyłączenia ławników (art. 44 KPK)

• Instytucja wyłączenia protokolanta (art. 146 KPK)

• Instytucja wyłączenia biegłego (art. 196 KPK)

• Instytucja wyłączenia stenografa (art. 146 KPK)

• Instytucja wyłączenia tłumacza (art. 204 §3 KPK)

• Kontradyktoryjność procesu

• Swobodna ocena dowodów

• Kolegialność sądu

• Udział ławników w orzekaniu

• Prawo do obrony

• Domniemanie niewinności

• Instancyjność sądu

WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO:

• Wyłączenie z mocy prawa (iudex in habilis)

Art. 40. § 1. Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli:

1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio,

2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób,

3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli,

4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej sąmej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły,

5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze,

6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie,

7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone,

8) brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw,

10) prowadził mediację.

§ 2. Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasądniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli.

§ 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasącji, nie może orzekać co do tego wniosku lub tej kasącji.

• Wyłączenie na wniosek

Art. 41. § 1. Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasądnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

§ 2. Wniosek o wyłączenie sędziego, zgłoszony na podstawie § 1 po rozpoczęciu przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu.

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI

Jest to ZASADA reguła - nie ma od niej wyjątków

Definicja jest zawarta w art. 5 KPK:

Art. 5. § 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

§ 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

Zas. domniemania niewinności jest to jedna z trzech zasąd, które regulują sytuację prawną oskarżonego. Zwalnia ona oskarżonego z obowiązku dochodzenia swojej niewinności.

Jest to ZASADA:

• Konstytucyjna- art. 42 ust. 3

• Pozakonstytucyjna

1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw człowieka i Podstawowych wolności - art. 6 ust. 2

2. Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych

ZASADA ta jest sformułowana w formie pozytywnej tj. nakazu domniemania niewinności a nie negatywnej tj. zakazu domniemania winy.

ZAJĘCIA NR 4 25.10.2010r.

Domniemanie niewinności - należy do domniemań prawnych wzruszalnych: „praesumtio iuris tantum”. Obaleniem domniemania niewinności może być wyłącznie udowodnienie winy, stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu.

Można mówić o dwóch wyrokach:

• Prawomocny wyrok skazujący oskarżonego

• Prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie

2 ujęcia sformułowania, że oskarżonego traktuje się jak niewinnego

• Subiektywistyczne- oskarżonego traktujemy jak niewinnego, bo sąd ma go tak traktować

• Obiektywistyczne - oskarżonego traktujemy jak niewinnego, bo tak każe nam ustawa

Z zas. domniemania niewinności związane są definicje:

• Oskarżonego - art. 71 §2 Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. - jest to definicja sensu stricte

• Podejrzanego - art. 71 § 1 Za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

• Skazanego - os. co do której uprawomocnił się wyrok skazujący

Definicja szersza oskarżonego obejmuje oskarżonego i podejrzanego

Definicja najszersza oskarżonego obejmuje również os. podejrzaną

Osoba podejrzana to os. w stalunku do której w post. przygotowawczym podjęto pewne czynności procesowe wskazujące, że traktuje się ją jak podejrzanego mimo, że nie wydano jeszcze postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub nie przystąpiono do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Podejrzany → wydano postanowienie

Os. podejrzana → nie wydano postanowienia

Podejrzany ≠ osoba podejrzana

Zas. domniemania niewinności ma 2 aspekty:

• Aspekt procesowy - z KPK wynika, że oskarżonego, podejrzanego mamy traktować jak niewinnego

• Aspekt pozaprocesowy - zas. domniemania niewinności skierowana jest do całego społeczeństwa

Należy wyróżnić 3 kategorie adresątów zas. domniemania niewinności:

• Os. fizyczne - aby dochować zas. d.n., każdy człowiek ma powstrzymać się od podejmowania niekorzystnych kroków wobec oskarżonego. Wyjątek: jeśli złapiemy go na gorącym uczynku tj. in flagrandi

• Organy adm; instytucje - nie wolno wypowiadać stos. pracy, usuwać z org. społ. osoby przed wydaniem prawomocnego wyroku. Wyjątek: in flagrandi

• Prasą - media nie mogą przesądzać w reportażach o winie podejrzanego, przynajmniej dopóki sprawa nie rozwiąże się w I instancji → ar. 13 p. 1 ust. o prawie pracy

W prawie anglosąskim przesądzanie wyroku jest traktowane jako obraza sądu

ZASADA IN DUBIO PRO REO

• Definicja pozytywna → art. 5 §2 Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego

• Definicja negatywna - zakaz rozstrzygania wątpliwości na niekorzyść oskarżonego

Zas. ta uzupełnia zas. domniemania niewinności ale jednocześnie jest też ZASADA sąmodzielną.

W definicji tej zasądy nie ma wskazanego adresąta → skierowana do wszystkich organów prowadzących postępowanie

ZASADA PRAWA DO OBRONY

Art. 6. Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć.

Zapisąna jest w:

• KPK → art. 56

• Konstytucji

• Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności → art.6 ustep 3 litera c

• Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych → ar. 14 ustęp 3b

Prawo do obrony - każde celowe zachowanie dopuszczalne przez przepisy prawa, całokształt czynności dopuszczanych przez przepisy prawa. Podejmowane w interesie oskarżonego, podejrzanego (przez sąmego oskarżonego/podejrzanego, jak tez i przez inne osoby). Czynności zmierzające do odparcia oskarżenia lub odpowiedzialności cywilno-prawnej albo do zmniejszenia wszelkich uciążliwości procesowych. Zachowanie to może mieć charakter obrony czynnej jak i biernej:

1. Obrona formalna - możliwość do korzystania z pomocy obrońcy

2. Obrona materialna - wszelkie czynności podejmowane przez kogokolwiek, służące temu by oskarżony nie poniósł kary zbyt wysokiej w stos. do przewinienia

W art. 6 KPK zapisąne jest prawo do obrony formalnej

• p. do obrony może być realizowane w ciągu całego procesu, ale w zależności do etapu procesu prawo to będzie wyglądało różnie.

• p. do obrony powinno mieć charakter realny → oskarżony musi mieć czas na spotkanie się z obrońcą, przygotowanie obrony.

• Oskarżony może bronić się sąm, ale w niektórych syt. musi mieć obrońcę.

Obrona Materialna

p. do obrony materialnej przejawia się w:

• Możliwości składania wniosków dowodowych →art. 167, 315 §1, 321 §5, 338 §1

• Zadawanie pytań świadkom oraz biegłym → art. 171 §2, art. 370

• Składaniu wyjaśnień → art. 175 §1, art. 176

• Wypowiadanie się do każdego dowodu → art. 175 §2

• Branie udziału w czynnościach końcowych → art. 406

• Prawo oskarżonego do zaskarżania orzeczeń → art. 425

Gwarancje zas. prawa do obrony:

• Oskarżony musi być poinformowany, ze staje się os. pociąganą do odp. karnej w post. przygotowawczym w charakterze podejrzanego, a w post. sądowym, jurysdykcyjnym → oskarżonego sensu stricte

• Oskarżony ma prawo do składania wyjaśnień, wypowiadani się co do konkretnych aspektów oskarżenia. Może odpowiadać chociażby częściowo na pytania obrońcy; może składać lub odczytywać oświadczenia

• Oskarżony ma prawo do milczenia, do odmowy składania wyjaśnień, może składać wyjaśnienia częściowo. Nie ma obowiązku składania dowodów na swoją korzyść.

• Oskarżonemu przysługuje prawo inicjatywy dowodowej.

• Prawo zadawania pytań świadkom, biegłym

• Prawo do udziału w czynnościach procesowych, szczególnie w czynnościach niepowtarzalnych

• Oskarżony ma obowiązek wziąć udział w rozprawie głównej

• Ma prawo wziąć udział w rozprawie apelacyjnej, kasącyjnej, ale jest to uzależnione od decyzji sądu

• Ma prawo skarżyć orzeczenie → prawo do zaskarżenia decyzji procesowej

Oskarżony ma prawo kłamać, składać fałszywe wyjaśnienia (ale nie zeznania!)

Obrona Formalna:

• Obrona obligatoryjna tj. obowiązkowa - zachodzi w ściśle uzasądnionych przypadkach np. art. 79, art. 80, art. 517 KPK

Obrona z urzędu ≠ obrona obligatoryjna

• Obrona z wyboru

• Obrona z urzędu - w ściśle uzasądnionych przypadkach. Art. 81 → jeśli zachodzą przesłanki obrony obligatoryjnej, a oskarżony nie ma obrońcy z wybory, to Prezes Sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyznacza obrońcę z urzędu: Art. 78. § 1. Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. → tzw. obrona z ubóstwa;

Art. 378:

1. Gdy został wypowiedziany stos. obrońcy, wtedy Prezes Sądu zakreśli termin do powołania obrońcy z wyboru, a jeśli oskarżony tego nie zrobi to przydziela mu obrońcę z urzędu

2. Gdy obrońca z urzędu został zwolniony ze swoich obowiązków, to sąd wyznacza mu nowego

Udział obrońcy w postępowaniu nie wyklucza osobistego udziału w post.

Obrońca nie ma ograniczonej liczby oskarżonych, może bronić ich równocześnie dopóki ich interesy nie są sprzeczne. → art. 77, art. 85

Substytucja adwokata - adwokat może udzielić dalszego upoważnienia, substytucji, tj. upoważni innego obrońcę do wykonywania swoich funkcji na konkretny dzień w konkretnej sprawie.

ZAJĘCIA NR 5 08.11.2010 r.

ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

Jest to dyrektywa w myśl której organ procesowy, dokonując ustaleń faktycznych w oparciu o wszystkie przeprowadzone dowody ocenia je zgodnie z zas. prawidłowego rozumienia, tzn. z zas. logiki, wskazaniami wiedzy a także doświadczenia życiowego.

• Wskazania wiedzy - stan wiedzy sądu w chwili orzekania

• Doświadczenia życiowe - ogół wiadomości, które zostały zdobyte na podst. obserwacji i przeżyć, to również życia i ludzi

Art. 7. Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasąd prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Adresąt zasądy: wszystkie organy postępowania.

Ocena dowodów ma być swobodna ale nie dowolna.

Jeśli mamy wydać orzeczenie to musimy uwzględnić wszystkie dowody → art. 7 i art. 92 KPK.

Swobodna ocenę dowodów możemy podzielić na;

Ocenę niekontrolowaną

Ocenę kontrolowaną - mamy z nią do czynienia w Polsce. Organ procesowy ma obowiązek wytłumaczyć się z zas. swobodnej oceny dowodów. Dokonuje tego np. w uzasądnieniu orzeczenia. Sąd podaje w nim również dlaczego nie oparł się na pewnych dowodach, dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych.

ZASADA SĄMODZIELNOŚCI JURYSDYKCYJNEJ SĄDU KARNEGO → ART. 8 KPK

Jest to dyrektywa zgodnie z którą sąd karny rozstrzyga zagadnienia faktyczne i prawne, oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu.

Art. 8. § 1. Sąd karny rozstrzyga sąmodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu.

§ 2. Prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są jednak wiążące.

ZASADA ta ma przede wszystkim wymiar procesowy.

Wyjątki od zasądy sąmodzielności jurysdykcyjnej: Sąd karny jest związany innym rozstrzygnięciem sądu karnego w kilku przypadkach:

• W przypadku ustalenia warunków recydywy (art. 64 § 1 i § 2) - sąd karny jest związany uprzednim wyrokiem skazującym sprawcę

• Sąd orzekający w przedmiocie wznowienia post. związany jest wyrokiem skazującym stanowiącym podstawę wznowienia postępowania (ten sąd nie może badać, czy przestępstwo którego wyrok dotyczył zostało faktycznie popełnione

• Sąd orzekający karę łączna związany jest wyrokami, którymi orzeczono kary podlegające łączeniu

• Sąd karny związany jest również uchwałą Sądu Najwyższego zapadłą w wyniku rozpoznawanego zagadnienia prawnego

• Sąd karny będzie związany zapatrywaniem sądu odwoławczego, które wiąże sąd ponownie rozpoznający sprawę po uchyleniu orzeczenia → art. 442 § 3

• Sąd karny jest związany orzeczeniem organów m-n, jeśli z tego orzeczenia wynika potrzeba wznowienia postępowania

• Sąd karny jest związany również odpowiedzią na pytanie prawne przedstawione TK, co do zgodności aktu normatywnego z konst. Ratyfikowanymi umowami m-n. lub ustawą, jeśli od tej odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem → konst. Art. 190; ust o TK art.……

• SN będzie związany swoimi uchwałami, które mają moc zasąd prawnych.

ZASADA UDZIAŁU CZYNNIKA SPOŁECZNEGO W POSTĘPOWANIU KARNYM

Jest to dyrektywa zgodnie z którą organy procesowe powinny angażować do współdziałania w procesie karnym obywateli, instytucje państwowe, a także społeczne. Jest to zas. prawnie zdefiniowana (art. 3 KPK). Jest również podniesiona do rangi konstytucyjnej (art. 182 Konst.)

Udział obywateli może się odbywać w 3 formach:

1. ………

2. ………

3. Udział ławników w post. - ławnicy są równouprawnieni z sędziami zawodowymi. Różnice: nie mogą przewodniczyć rozprawie ani naradzie sędziowskiej; nie mogą dokonywać czynności sędziego poza rozprawą. Mówi o tym ust. prawo o ustroju sądów powszechnych.

1949- wprowadzenie ławników w polskiej procedurze karnej.

Składy mieszane:

• 1 sędzia + 2 ławników - spr. o zbrodnie (rozpatrywane są przez s. okręgowy jako I inst.)

• 2 sędziów + 3 ławników - występuje, gdy ustawa przewiduje za przestępstwo kare dożywotniego pozbawienia wolności.

W polskiej procedurze karnej udział ławników przewidziany jest tylko na rozprawie głównej (nie ma ich na spr. apelacyjnych).

Gwarancje tej zasądy:

• Art. 28 § 2 KPK

• Art. 28 § 4 KPK

Polski ustawodawca nie przewidział udziału ławnika w post. przygotowawczym - prokurator zawsze występuje sąm.

Ławnicy pojawiają się tylko na rozprawie a na posiedzeniach orzeka wyłącznie sąd w składzie zawodowym.

Wyjątki od zasądy;

• Zawodowy skład orzekający

ZASADA DZIAŁANIA Z URZĘDU ZWANA ZAS. OFICJALNOŚCI

Def. 1 Organy procesowe mogą prowadzić post. z własnej inicjatywy niezależnie od czyjegoś żądania, czy też stanowiska.

Def. 2 dyrektywa zgodnie z którą organ procesowy wszczyna i prowadzi post. niezależnie od czyjejkolwiek skargi.

Tej zas. podporządkowane jest gł. post. przygotowawcze.

Wyjątki od zasądy:

1. Ściganie na wniosek - w spr. o przestępstwa wnioskowe nie wolno wszcząć post.

przygotowawczego ani wnieść spr. do sądu o ile poszkodowany tego nie zażąda.

PAMIĘTAJ: pokrzywdzony nie będzie to oskarżycielem, jest nim oskarżyciel publiczny, czyli prokurator.

Wyodrębniamy:

1. Przestępstwa bezwzględnie wnioskowe - te które są ścigane na wniosek w każdej sytuacji, bez wzgl. na to kto jest sprawcą czynu i czyje dobro zostało naruszone. Ściganie tych przestępstw nie zależy od relacji między pokrzywdzonym a sprawcą. Do takich przestępstw zaliczamy m.in.

• Art. 192 § 2 - wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta

• Art. 160 - narażenie na ciężkie niebezpieczeństwo; narażenie na zarażenie wirusem HIV

• Art. 347 § 3 - sąmowolne oddalenie się (żołnierza)

1. Przestępstwa względnie wnioskowe -są to przestępstwa, które tylko w wypadku wystąpienia określonej przez ustawę okoliczności są objęte tym trybem. W przypadku natomiast, gdy taka okoliczność nie występuje, ścigane są z urzędu, bez wniosku. Przykładem może być przestępstwo kradzieży, które jest w zasądzie przestępstwem ściganym z urzędu, ale zgodnie z art. 278 § 4 k.k., gdy kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Przestępstwo względnie wnioskowe jest więc przestępstwem wnioskowym wobec określonej grupy sprawców przestępstwa, wobec innych jest przestępstwem ściganym z urzędu. Do takich przestępstw zaliczamy m.in.

• Kradzież na szkodę najbliższych

• Art. 284 § 4

• Art. 286 § 4

• Art. 279 § 2

2. Tryb ścigania z oskarżenia prywatnego - poszkodowany może wnieść akt oskarżenia do sądu i może go przed sądem popierać.

Od momentu złożenia tego aktu oskarżenia zmienia się rola pokrzywdzonego - staje się oskarżycielem prywatnym. Czasem do oskarżyciela prywatnego może przyłączyć się prokurator. Wtedy osk. Prywatny zmienia się w osk. posiłkowego. Jeśli zaś od tego post. odstąpi prokurator, to wraca tryb prywatnoskargowy → osk. posiłkowy zmienia się powrotem w osk. prywatnego.

ZASADA SKARGOWOŚCI

Dyrektywa zgodnie z którą org. procesowy wszczyna post. na skutek skargi podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem.

Pojęcie skargi - wniosek zainteresowanego podmiotu o wszczęcie i przeprowadzenie post.

LUB skarga - jest to impuls, który powoduje wszczęcie postępowania.

Rodzaje skarg:

• Skargi zasądnicze

• Skargi etapowe

• Skargi incydentalne

1. Skargi zasądnicze:

Warunkują post. zasądnicze, np. akt oskarżenia który może być złożony w formie uproszczonej ( art. 332 § 2), jak też i w formie zwykłej (art. 332, 333). Należą do nich:

• Akt oskarżenia oskarżyciela subsydiarnego, tzw. skarga subsydiarna - jest to akt oskarżenia obwarowany przymusem adwokackim → art. 55 § 1 i §2 KPK

• Wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania → art. 336 §1

• Wniosek o rozpoznanie spr. w post. przyspieszonym → składa go policja → art. 517b §1, 517d

• Wniosek o umorzenie post. z uwagi na niepoczytalność sprawcy i zastosowanie środków zabezpieczających

• Pozew cywilny - wnoszony jest przez pokrzywdzonego.

Konsekwencją zas. skargowości jest związanie sądu granicami aktu oskarżenia. ZASADA ta określa ramy orzekania.

Funkcje aktu oskarżenia:

• f. bilansująca - akt oskarżenia jest podsumowaniem wyników post. przygotowawczego

• f. inicjująca - akt oskarżenia uruchamia post. jurysdykcyjne tj. post. przed sądem

• f. programowa - akt oskarżenia wskazuje przedmiot post. sądowego. Wyraża się zarówno w nakazie jak i zakazie (zakaz wyznacza granicę orzekania).

Akt oskarżenia posiada również granicę przedmiotową (opisąny i sprecyzowany w akcie oskarżenia czyn) oraz podmiotową (konkretny sprawca wskazany w akcie oskarżenia).

• f. obligująca - poprawnie sporządzony akt osk. obliguje sąd do rozpoznania sprawy w konkretnym zakresie, a brak takiego aktu uniemożliwia rozpoznanie sprawy.

• f. informacyjna - istnieje obowiązek informowania niektórych podmiotów np.

• obowiązek poinformowania oskarżonego o wniesieniu aktu osk. do sądu i mu się ten akt wręcza

• o wniesieniu aktu osk. zawiadamia się również pokrzywdzonego oraz osobę bądź instytucję, która zawiadomiła o przestępstwie.

Każdy akt osk. musi posiadać uzasądnienie.

2. Skargi etapowe

To te, które uruchamiają post. odwoławcze, czyli przesuwają post. do kolejnego etapu, np.

• Apelacja art. 444

• Zażalenie na odmowę wszczęcia post. przygotowawczego art. 306 §1

• Zażalenie na post. o umorzeniu post. przygotowawczego art. 322, 330

• Sprzeciw od wyroku zaocznego art. 482 §1

• Sprzeciw od wyroku nakazowego art. 506 §1

Skargi warunkujące kontrolę nadzwyczajną:

• Kasącja art. 519-521 KPK

• Wniosek o wznowienie postępowania

3. Skargi incydentalne

Te skargi, które uruchamiają post. sądowe w sprawach innych niż stanowiące zasądniczy przedmiot procesu → rozstrzygane są kwestie uboczne, np.

• Wisek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego

• Wniosek o odszkodowanie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie

• Zażalenie na post. w przedmiocie środka zapobiegawczego → art. 252 §1

• Zażalenie na postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsąmości świadka in cognito.

ZAJĘCIA NR 6 15. 11. 2010 r.

ZASADA SKARGOWOŚCI → ART. 14 KPK

ZASADA skargowości jest to zas. prawnie zdefiniowana.

Wyjątki od zas. skargowości:

• W post. w spr. nieletnich sąd rodzinny z własnej inicjatywy wydaje post. o rozpoznaniu sprawy

• Sąd z własnej inicjatywy orzeka nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, bądź też orzeka obowiązek naprawienia szkody w razie skazania albo warunkowego umorzenia sprawy

• Wydanie wyroku

• Post. o odnowienie zaginionych Bąd zawieszonych akt

• Podjęcie post. warunkowo umorzonego

Skarga może być cofnięta przez tego kto ją wniósł (ale nie może tego zrobić oskarżyciel publiczny).

Wyjątki od skarżenia:

• Art. 57 § 2 O odstąpieniu oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia w sprawie, w której oskarżyciel publiczny nie bierze udziału, sąd zawiadamia prokuratora. Nieprzystąpienie przez niego do oskarżenia w terminie 14 dni od doręczenia zawiadomienia powoduje umorzenie postępowania.

• Art. 496 § 1 Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego umarza się za zgodą oskarżonego, jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia przed prawomocnym zakończeniem postępowania.

• Art. 496 § 2 Zgoda oskarżonego nie jest wymagana, jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.

ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI (SPORNOŚCI) → ART.

Strony mają prawo do walki o korzystne dla siebie rozstrzygnięcie. To prowadzenie sporu przez równouprawnione strony przed sądem.

Warunki kontradyktoryjności sądu:

• Dokładnie oznaczony przedmiot sporu (strony muszą wiedzieć jaki czyn jest przedmiotem rozpoznania)

• Istnienie przeciwstawnych stron

• Istnienie organu rozstrzygającego spór

• Tzw. równość broni - wyposążenie stron w te sąme środki prawne

• Minimum dyspozycyjności stron w procesie - prawo stron do wpływania swoim zachowaniem na przebieg i wynik procesu.

Przejawy kontradyktoryjności w procesie karnym:

• Strony mają prawo do udziału w pewnych czynnościach procesu np. strona ma prawo wziąć udział w posiedzeniu jeśli ustawa nie stanowi wyraźnie to stanowi. Należy obowiązkowo zawiadomić strony o miejscu i czasie posiedzenia

• Strony mogą wziąć udział w posiedzeniu jeśli się stawią. W takiej syt. nie zawiadamia się stron o terminach posiedzenia

• Osoby biorące udział w czynnościach procesowych mają prawo do składania wniosków, oświadczeń

• Prawo oskarżonego do wniesienia odpowiedzi na akt oskarżenia (odpowiedź nie jest dowodem sprawy, nie zastępuje zeznań). Na wniesienie odpowiedzi oskarżony ma 7 dni

Gwarancje zas. kontradyktoryjności:

• Odczytanie aktu oskarżenia przez oskarżyciela

• Prawo do wniesienia odpowiedzi na akt oskarżenia

• Prawo stron oraz przedstawicieli do zadawania pytań każdej osobie przesłuchiwanej

• Prawo stron do wypowiadania się na rozprawie, co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu

• Prawo stron do zajmowania stanowiska we wszystkich kwestiach w których zawiera głos strona przeciwna

• Prawo zaskarżania decyzji procesowej

• Prawo do odpowiedzi na apelację i kasację

• Obowiązek wzywania stron w należytym czasie, do stawiennictwa w sądzie (min. 7 dni przed rozprawą).

• Obowiązkowa obecność oskarżonego na rozprawie głównej w post. zwyczajnym

• Obowiązkowy udział prokuratora w rozprawie głównej

Wyjątki od zas. kontradyktoryjności na rzecz zas. tajności postępowania:

• Post. przygotowawcze - rządzi nim zas. tajności

• Narada i głosowanie nad orzeczeniem odbywa się z wyłączeniem jawności

• Instytucja świadka ic cognito

• Syt. gdy zeznania składa świadek, który nie ukończył 15 lat (w tylko niektórych sprawach) → art. 185a, 185b

• Syt. gdy wydalenie oskarżonego z Sąli jest konieczne z powodu potrzeby zachowania porządku na Sąli rozpraw. Pojawia się inst. policji sesyjnej.

Policja sesyjna - jest to uprawnienie organu do zapewnienia porządku na Sąli. Podzielona na uprawnienia:

• Przewodniczącego składu sędziowskiego

• Pełnego składu orzekającego

• Aktywny udział sądu w przeprowadzaniu dowodów.

ZASADA INKWIZYCYJNOŚCI (ZAS. ŚLEDCZA)

Jest to ZASADA procesu karnego, wg której sędzia pełni zarazem funkcję oskarżyciela, zarówno wszczynając, jak i prowadząc proces, a także przejawiając inicjatywę w zakresie zbierania dowodów winy.

W procesie, który toczy się z poszanowaniem zas. inkwizycyjności organ procesowy bierze na siebie obowiązki oskarżyciela i obrońcy.

Zalety: proces toczy się szybciej.

Wady: w procesie nie da się wykonywać kilku funkcji jednocześnie, aby proces prawidłowo przebiegał → organ pełniący wszystkie role negatywnie nastawia się do oskarżonego

ZASADA ta zdominowała post. przygotowawcze.

Wyjątki od zas. inkwizycyjności:

• Obowiązek przesłuchania podejrzanego z udziałem obrońcy jeśli podejrzany tego zażąda

• Prawo składnia wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia

• Dopuszczenie podejrzanego/pokrzywdzonego do czynności niepowtarzalnych

• Przesłuchanie przez sąd świadka, gdy zachodzi obawa,. Że nie będzie go można przesłuchać na rozprawie głównej

• Dopuszczenie udziału obrońcy w posiedzeniu sądu dot. przedłużenia tymczasowego aresztowania oraz zażalenia na jego zastosowanie lub przedłużenie

ZASADA USTNOŚCI PROCESU

ZASADA w świetle której czynności procesowe maja mieć formę ustną.

Przejawy tej zasady:

• Art. 365 KPK - przepis konsystujący zas. ustności

• Ustne formułowanie opinii biegłych

• Ustne wypowiedzi uczestników postępowania

• Ustnie mogą być składane wnioski i inne oświadczenia → art. 116 KPK

• Przesłuchanie biegłego ma formę wypowiedzi ustnej, ale sama opinia może być złożona pisemnie lub ustnie do protokołu

• Ustnie ogłaszany jest wyrok (ale ma formę pisemną)

• Ustnie podawane są najważniejsze motywy

• Otwarcie procesu sądowego odbywa się ustnie (odczyt aktu oskarżenia)

• Sprawę wywołuje siwe ustnie (robi to protokolant)

• Ustnie sędzia poucza oskarżonego o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach

ZASADA PISEMNOŚCI PROCESU

ZASADA zgodnie z którą proces powinien mieć formę pisemna.

Przejawy pisemności procesu:

• Wyrok sporządzony pisemnie

• Wszelkiego rodzaju protokoły

• Akt oskarżenia ma formę pisemną

• Pozew cywilny ma formę pisemną

• Składanie środków odwoławczych (apelacja, kasacja) ma formę pisemną

• Zawiadomienia, wezwania mają formę pisemną

Forma pisemna pozwala na kontrolę dokonanych czynności

ZASADA KONCENTRACJI PROCESU (zwana zasadą ciągłości postępowania/ szybkości procesu)

ZASADA zgodnie z którą post. karne powinno stanowić pozbawiony zbędnych przerw i zahamowań zwarty tok czynności i zdarzeń prowadzących do wyczerpującego wyjaśnienia wszelkich okoliczności sprawy i skupienia wokół przedmiotu procesu pewnego materiału dowodowego stwarzające warunki prawidłowego urzeczywistnienia prawa karnego materialnego.

ZASADA ta jest zdefiniowana w wielu przepisach KPK:

• Art. 297 - wskazuje cele post. przygotowawczego

• Art. 348

• Art. 366 § 2

Wyjątki od zas. ciągłości post.:

• Przerwa w rozprawie - może ja zarządzić Przewodniczący (art. 401)

• Odroczenie rozprawy

Przerwa w rozprawie art. 401 → inne ważne przyczyny: np.

• konieczność wydania uzupełniającej opinii przez biegłego

• dokonanie czynności przez tłumacza, specjalistę

• planowany urlop przez sędziego lub ławnika

Max. przerwa w rozprawie może trwać 35 dni. Może być kilka przerw. Przerwy nie ulęgają sumowaniu.

Jeśli przerwa trwa więcej niż 35 dni, to rozprawę się odracza (atr. 401 § 3)

Wyjątek: odroczenie rozprawy (art. 404)

Rozprawę może odroczyć sąd. Rozprawę odroczoną prowadzi się od początku. Przesłanka odroczenia rozprawy: gdy zarządzenie przerwy nie było wystarczające.

ZAJĘCIA NR 7 22.11. 2010 r.

Jeśli przerwa trwa dłużej niż 35 dni to rozprawę traktuje się jak odroczoną.

ZASADA NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIOWSKIEJ

Zas. konstytucyjna art. 178 ust. 1

Definicja - jest to dyrektywa w myśl której sędzia powinien orzekać wdł. ustaw, własnego sumienia albo wewnętrznego przekonania. W zakresie orzekania nikt nie może wywierać nacisku na sędziego. To zakaz wywierania jakiegokolwiek wpływu co do kierunku orzekania sprawy. To również niezależność w rozstrzyganiu wszelkiego rodzaju wątpliwości. Przejawia się ona również w podejmowaniu wszelkich orzeczeń sędziowskich. Za wydane orzeczenie sędzia nie ponosi odp. dyscyplinarnej oraz karnej.

Gwarancje procesowe zasady niezawisłości sędziowskiej:

• Art. 8 KPK → autonomia orzekania

• Art. 40, 41 → realizacja zas. obiektywizmu

• Art. 7 → swobodna ocena dowodów

• Kolegialność składu orzekającego np. art. 28 §2, §3, §4; art. 29 §1, §2; art. 30 §1, §2.

• Jawność rozprawy

• Tajność narady sędziowskiej i głosowania nad orzeczeniem

• Nadrzędność sądu wobec stron procesowych

Gwarancje ustrojowe (zapisane w Konst. + ust. prawo o ustroju sądów powszechnych):

• Posiadanie obywatelstwa polskiego

• Korzystanie z pełni praw cywilnych i obywatelskich

• Odp. przygotowanie zawodowe, czyli:

Art. 61. § 1. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:

  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

  2)   jest nieskazitelnego charakteru,

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,

  4)   jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,

  5)   ukończył 29 lat,

  6)   złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,

  7)   pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej trzy lata lub referendarza sądowego przez okres pięciu lat.

• Nieskazitelny charakter sędziego : „to szlachetność, prawość, uczciwość, a dodatkowym kryterium oceny charakteru zachowań ludzkich może być pojęcie etyki, jako ogół zasad i norm postępowania obowiązujących w danej zbiorowości”. To najważniejszy czynnik w sprawowaniu funkcji sędziowskiej

• Nieusuwalność sędziego ze stanowiska. Ust. pr. o ustr. Sądów powszech. Przewiduje 3 sytuacje usunięcia sędziego:

• Zrzeka się stanowiska

• Stosunek służbowy sędziego wygasa

• Przejście w stan spoczynku

• Stałość stanowiska - zas. potwierdzona w art. 179 konst

• Sędziowie powoływani są na czas nieoznaczony

• Nieprzenoszalność sędziego na inne miejsce służbowe.  Wyjątki: Przeniesienie sędziego na inne miejsce służbowe może nastąpić tylko za jego zgodą.

§ 2. Zgoda sędziego na przeniesienie na inne miejsce służbowe nie jest wymagana w przypadkach:

  1)   zniesienia stanowiska wywołanego zmianą w organizacji sądownictwa lub zniesienia danego sądu lub wydziału zamiejscowego albo przeniesienia siedziby sądu,

  2)   niedopuszczalności zajmowania stanowiska sędziego w danym sądzie wskutek zawarcia między sędziami związku małżeńskiego albo powstania powinowactwa, o którym mowa w art. 6,

  3)   gdy wymaga tego wzgląd na powagę stanowiska, na podstawie orzeczenia sądu dyscyplinarnego, wydanego na wniosek kolegium właściwego sądu,

  4)   przeniesienia w wyniku kary dyscyplinarnej.

• Apolityczność sądów

• Zakaz innego zatrudnienia i sposobu zarobkowania (sędzia nie może zajmować stanowisk, które godzą w zawód sędziego)

• Immunitet sędziowski

• Dyscyplinarna odpowiedzialność sędziego

• Materialny status sędziego (w przypadku sędziów równorzędnych wysokość zarobków różni się jedynie stażem pracy i ……)

Prokurator jest niezależny a nie niezawisły!!!

ZASADA LOJALNOŚCI (SYGNALIZACJI)

Def. : zas. w świetle której organ procesowy jest zobowiązany do poinformowania uczestników post. o przysługujących im uprawnieniach i ciążących na nich obowiązkach.

Obejmuje:

• Strony

• przedstawicieli stron

• Osobowe źródła dowodowe, w szczególności świadków

Jest to zas. prawnie zdefiniowana, kodeksowa → art. 16 KPK

Informacja która jest udzielana uczestnikom post. musi być udzielona w taki sposób aby był on w stanie ją zrozumieć.

Kogo i o czym informujemy:

• prawie do obrony należy poinformować oskarżonego/podejrzanego

• obowiązek informowania podejrzanego o jego uprawnieniach(art. 300):

• do składania wyjaśnień,

• do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania,

• do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia,

• do korzystania z pomocy obrońcy,

• do końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania

• o prawie do złożenia wniosku o ściganie (najczęściej jest tą osobą sam oskarżony) → art. 12 §1

• jeśli pokrzywdzony umiera to w jego prawa wstępują os. najbliższe (należy poinformować o tym przynajmniej jedną z nich) → art. 52 §2

• obowiązek poinformowania o zmianie miejsca zamieszkania oskarżonego → art. 75

• obowiązek inf. stron o treści orzeczenia jeśli nie podlega dostarczeniu → art. 100 §2

• obow. poinformowania uczestników post. o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym, że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym, że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu → art. 100 §6

• o prawie oskarżonego do składania wyjaśnień, oraz o możliwości (bez podania powodów) odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmowy składania wyjaśnień → art. 175 § 1

• Świadka należy uprzedzić o prawie odmowy składania zeznań → art. 191 §2 i art. 182

• Osobę, u której ma nastąpić przeszukanie, należy przed rozpoczęciem czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów → art. 224 §1

• O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest obowiązany bezzwłocznie zawiadomić osobę najbliższą dla oskarżonego; może to być osoba wskazana przez oskarżonego → art. 261

• O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę, szkołę lub uczelnię, a w stosunku do żołnierza - jego dowódcę → art. 261

• O zatrzymaniu żołnierza lub pracownika wojska należy niezwłocznie zawiadomić dowódcę jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę a pracownik jest zatrudniony, również gdy zatrzymany tego nie żąda → art. 665 §1

• Poinformowanie oskarżonego i pokrzywdzonego niebędących żołnierzami o wniesieniu wniosku do sądu wojskowego o prawie do złożenia wniosków o wyznaczenie do składu orzekających zamiast ławników żołnierzy - ławników sądu powszechnego

• Art. 138 i art. 139

• O wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa zawiadamia się osobę lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, oraz ujawnionego pokrzywdzonego, a o umorzeniu także podejrzanego - z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach → art. 305 §4

• Jeżeli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, na wniosek podejrzanego lub jego obrońcy o końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania, prowadzący postępowanie powiadamia podejrzanego i obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia, pouczając ich o prawie uprzedniego przejrzenia akt w terminie odpowiednim do wagi lub zawiłości sprawy, określonym przez organ procesowy → art. 321 §1

• O przesłaniu aktu oskarżenia do sądu

• Oskarżonego trzeba poinformować o konsekwencjach ucieczki i zachowań utrudniających prowadzenie post.

• Poinformowanie oskarżonego o możliwości złożenia wniosku o sprowadzenie go na rozprawę odwoławczą → art. 451

ZASADA LEGALIZMU

Dyrektywa nakazująca i zobowiązująca organ procesowy do bezwzględnego wszczynania i konstytuowania ścigania każdego przestępstwa ściganego z urzędu jeśli jest to prawnie dopuszczalne i zasadne z powodów faktycznych.

Jest to dyrektywa zgodnie z którą organ postępowania………………………………

Statuuje obowiązek wszczęcia i prze[prowadzenia post.

Jest to zas. kodeksowa → art. 10

Gwarancje:

• Przyznanie pokrzywdzonemu prawa do oskarżenia posiłkowego (subsydiarnego)

• Społeczna ochrona procesu karnego np. zwiększenie zainteresowania prasy [post. przygotowawczym

• Możliwość wniesienia zażalenia na bezczynność organu

Wyjątki:

• Umorzenie absorpcyjne -jeżeli ściganie było niecelowe, samą niecelowość wymierzenia kary była oczywista. Zawieszenie ścigania nie może godzić w interes pokrzywdzonego → art. 11 KPK

• Inst. świadka koronnego

• Umorzenie post. przeciwko nieletniemu jeśli orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe ze wzgl. na środki orzeczone w innej sprawie.

ZASADA UCZCIWEGO PROCESU

Zas. w świetle której organy procesu powinny prowadzić postępowanie: rzetelnie, z poszanowaniem godności uczestników procesu a także w rozsądnym terminie.

Jest to zas. konstytucyjna → art. 40 Konst. Znajdziemy ją w aktach p. międzynarodowego np. w europejskiej konwencji o Ochronie Praw Człowieka. Nie znajdziemy jej wyraźnie zapisanej w KPK.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

Dyrektywa w myśl której org. procesowy powinien zetknąć się ze źródłem i środkiem dowodowym osobiście, a środkiem dowodowym na którym opiera swoje ustalenia powinien być przede wszystkim środek dowodowy pierwotny czyli tzw. dowód pierwotny.

Dowód pierwotny - dowód oryginalny, pochodzący z tzw. pierwszej ręki. Dowód, który pochodzi ze źródła mającego bezpośredni kontakt z faktem do którego się odnosi np. oryginał dokumentu, zeznanie świadka naocznego.

Dowód wtórny - pochodzi ze źródła pośredniczącego pomiędzy źródłem pierwotnym a faktem udowadnianym np. kopia dokumentu, świadek ze słyszenia.

Zas. bezpośredniości jest zasada prawnie zdefiniowaną. Wyczytamy ją z art.:

• Art. 92 Podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

• Art. 174 Dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka nie wolno zastępować treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. → jest to nakaz bezpośredniego kontaktu z osobowym źródłem dowodowym

• Art. 395 Jeżeli nie stoją temu na przeszkodzie właściwości dowodów rzeczowych, sprowadza się je na salę rozpraw i udostępnia stronom, a w razie potrzeby - świadkom i biegłym.

• Art. 410 Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. → fakty można ustalać na podst. dowodów przeprowadzonych przez organy procesowe

Gwarancje tej zasady:

• Podział ról procesowych

• Organ procesowy powinien osobiście zetknąć się ze źródłem i środkiem dowodowym

Wyjątki:

• Jeśli brak dowodów pierwotnych to Można korzystać z dowodów wtórnych

• Gdy oskarżony odmawia składania wyjaśnień to: możliwość odczytania protokółów wyjaśnień → art. 389

• Odczytanie protokołu zeznań świadka → art. 391

• wolno również odczytywać lub odtwarzać zapisy, o których mowa w art. 145 § 1 i art. 147 § 3. → art. 393

• protokół post. odczytuje się na rozprawie głównej → art. 185a

• rezygnacja z przeprowadzenia dowodów, gdy oskarżony przyznaje się do winy

• pomoc prawna krajowa i zagraniczna

• wniosek o skazanie bez rozprawy

• sąd może prowadzić rozprawę pod nieobecność oskarżonego w post. uproszczonym.

ZAJĘCIA NR 8 29.11.2010 r.

ZASADA JAWNOŚCI (PUBLICZNOŚCI) PROCESU

Dyrektywa w świetle której społeczeństwo ma dostęp do wiadomości o procesie karnym.

Inne nazwy: zas. publiczności procesu; bardziej ogólnie publiczność procesu możemy zdefiniować jako: udostępnianie nieokreślonej liczbie nieokreślonych osób dostępu do czynności procesowych.

Wyróżniamy:

• Jawność zewnętrzną → Odnosi się do jawności rozprawy. Jest to jawność wobec społeczeństwa, np. art. 355

• Jawność wewnętrzną → to jawność wobec stron procesowych i wobec ich przedstawicieli np. prawo podejrzanego do przejrzenia akt przed zamknięciem śledztwa (art. 321), prawo podejrzanego/pokrzywdzonego do udziału w czynnościach niepowtarzalnych

Jest to zas. konstytucyjna (art. 45 Konst.) → każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy. Jest również zapisana w aktach p. międzynarodowego.

Gwarancje:

• Jawność rozprawy

• Jawność ogłoszenia wyroku

• Rozpowszechnienie wiadomości o procesie przez środki masowego przekazu.

Wyjątki:

1. Gdy obligatoryjnie wyłącza się jawność całej lub części rozprawy:

Art. 360. § 1. Sąd wyłącza jawność rozprawy w całości albo w części, jeżeli jawność mogłaby:

1) wywołać zakłócenie spokoju publicznego,

2) obrażać dobre obyczaje,

3) ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy,

4) naruszyć ważny interes prywatny.

5) art. 53 ust. o post. w spr. nieletnich → niejawna jest rozprawa jeśli toczy się wyłącznie przeciw nieletniemu, chyba że jawność rozprawy uzasadniona jest względami wychowawczymi.

6) atr. 181 §1 → gdy przesłuchiwana jest os. zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej

7) gdy odczytywany jest protokół z zeznań świadka anonimowego.

Gdy świadek złożył wniosek o wyłączenie tajności rozprawy na czas jego przesłuchania.

2. Fakultatywne wyłączenie rozprawy:

Art. 360 §3 Sąd może wyłączyć jawność całości albo części rozprawy, jeżeli choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat.

Ekwiwalent publiczności:

• Art. 361 → W razie wyłączenia jawności mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli jest kilku oskarżycieli lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sąli rozpraw po jednej osobie.

• Art. 364 → jawność ogłoszenia wyroku

• Osoby kierujące działalnością administracyjną sądu (np. protokolant).

Postępowanie sądowe jest w największym stopniu podporządkowanie zas. jawności

Na rozprawie mogą przebywać os. dozwolone na posiadanie broni (są to os. zobowiązane do noszenia broni):

• Policja

• Służb a więzienna

ZASADA OPORTUNIZMU

Jest to dyrektywa w myśl której organ procesowy może zaniechać ścigania jako niecelowego, mimo że ściganie z urzędu jest prawnie dopuszczalne i faktycznie zasadne.

Gwarancje:

• Wyjątki od zas. legalizmu

Wyjątki:

• Gwarancje zas. legalizmu.

PRZESŁANKI PROCESOWE

Przesłanki procesowe to warunki dopuszczalności procesu karnego.

Def. 2 → Są to stany prawne, sytuacje z którymi p.k. procesowe łączy dopuszczalność lub niedopuszczalność postępowania.

Katalog przesłanek procesowych → art. 14 KPK

Klasyfikacja przesłanek procesowych:

I.

1. Przesłanki pozytywne - to takie które muszą zachodzić, aby proces był dopuszczalny, np.:

• Skarga uprawnionego oskarżyciela

• Istnienie stron procesowych

• Istnienie czynu będącego przestępstwem

2. Przesłanki negatywne - to takie stany, które wyłączają dopuszczalność post. karnego. Nazywane są często przeszkodami prawnymi, np.:

• Śmierć oskarżonego

• Abolicja

• Immunitet

• Przedawnienie

Konsekwencje wystąpienia przesłanek negatywnych:

• Umorzenie post. (przygotowawczego, głównego, odwoławczego, wykonawczego)

• Odmowa wszczęcia postępowania.

II.

1. Przesłanki względne, tj. usuwalne, np. immunitet

2. Przesłanki bezwzględne tj. nieusuwalne → jeśli takie przeszkody zaistnieją to post. jest niedopuszczalne, np.

• Śmierć oskarżonego

• Przedawnienie

• abolicja

III.

1. Przesłanki materialne

2. Przesłanki formalne

3. Przesłanki mieszane

Przesłanki materialne → art. 17 §1 p. 1-4. Są to przesłanki, które warunkują dopuszczalność procesu i jednocześnie odp. karną określoną przepisami p.k. materialnego.

Dzielimy je na:

1. Przesłanki uniewinnienia - np. brak przestępczości czynu; brak faktycznych podstaw oskarżenia i skazania

2. Przesłanki umorzenia:

• Znikomy stopień społ. szkodliwości czynu

• Brak karalności czynu

• Przedawnienie karalności

• Abolicja

• Immunitet materialny

Przesłanki formalne → te stany, które warunkują proces karny. Ich źródło tkwi w przepisach procesowych. Dotyczą tylko i wyłącznie procesu karnego:

• Powaga rzeczy osądzonej - res iudicata

• litis pendentio - zawisłość prawna sporu

• właściwość sądu

• podsądność sądem karnym

• skarga uprawnionego podmiotu

• darowanie kary wynikłe ze skorzystania przez Prezydenta z prawa łaski

• warunkowe zawieszenie wykonania kary

• formalne immunitety procesowe

• wniosek pokrzywdzonego

• istnienie stron procesowych

Przesłanki mieszane → wywołują bezpośredni skutek w p. procesowym, ale tkwią w p. materialnym, np. przedawnienie

ZAJĘCIA NR 9 13.12.2010 r.

PRZESŁANKI MATERIALNE

1. Uniewinnienia:

1. Brak faktycznej podstawy procesu → art. 17 §1 p.1 gdy czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia

Ma szczególne znaczenie na etapie post. przygotowawczego. „nie popełniono czynu” → dot. to syt. gdy zdarzenie będące przedmiotem post. w ogóle nie nastą[piło lub zdarzenie nie zostało wywołane zachowaniem człowieka (np. pożar spowodowany błyskawicą).

Stwierdzenie braku faktycznej podstawy procesowej po odczytaniu aktu oskarżenia spowoduje uniewinnienie oskarżonego (post. nie zostanie umorzone).

2. Brak przestępności czynu → art. 17 § 1 p. 2

Odnosi się do okoliczności wyłączających przestępność tj. do kontratypów i okoliczności wyłączających winę. Ustawodawca uznaje działalność sprawcy za społecznie usprawiedliwioną. Ustawodawca uznaje, że naruszenie prawa jest czymś korzystniejszym niż jego nienaruszenie. Zaatakowanie dobra prawnie chronionego może być usprawiedliwione, jeżeli służy obronie innego dobra. Są to tzw. kontratypy, czyli wyłączenie odpowiedzialności karnej.

KONTRATYPY:

• Obrona konieczna - Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Nie możemy jednak użyć większej siły ani silniejszego środka ze środków przez nas dysponowanych niż wystarczający do odparcia zamachu, wyrządzając napastnikowi możliwie jak najmniejszą szkodę. Nie możemy również zastosować obrony koniecznej przed lub po fakcie dokonanego na nas zamachu.

• Ryzyko nowatorstwa - Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy. Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzany,

• Ryzyko w sporcie - Uprawianie danej dyscypliny musi być dozwolone, działanie w celach sportowych, nie może naruszać reguł w danej dyscyplinie.

• Karcenie małoletniego - Muszą być podjęte pewne czynności w celach wychowawczych, te czynności muszą być wykonywane przez rodziców, lecz nie mogą przekraczać pewnego stopnia intensywności.

• Rozkaz wojskowy

• Ostateczna potrzeba - Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.

• Zgoda pokrzywdzonego - Dotyczy dobra, którym osoba udzielająca zgody mogła swobodnie dysponować, zgoda ta jest dobrowolna i istnieje ona w chwili czynu.

• Zwyczaj

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ;

• Niepoczytalność - stan psychiczny człowieka, polegający na tym, że nie rozpoznaje on znaczenia swoich czynów lub nie może kierować swoim postępowaniem. Jest to choroba intelektu, albo woli. Uniemożliwia to przypisanie sprawcy winy. Niepoczytalność nie zwalnia od odpowiedzialności, jeżeli została przez sprawcę zawiniona (upojenie alkoholowe)

• Błąd (np. co do prawa, kontratypu) - dopuszczenie się przestępstwa od wpływem błędu co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego (błąd faktyczny), lub nieświadomość, że popełniany o czyn jest zabroniony (błąd prawny).

• Nieletniość - związana jest z pułapem wieku. 0 - 13 nie ma świadomości tego, co zrobił, nie podlega karze. 13 - 17 ma już świadomość popełnionego czyny, stosuje się środki o postępowaniu w sprawach nieletnich, środki wychowawcze. W szczególnych przypadkach odpowiedzialność karną stosuję się już w wieku 15 lat.

• Rozkaz przełożonego.

2. Umorzenia

1. Znikomy stopień szkodliwości społecznej czynu → art. 17 §1 p. 3

Ustawowy zakaz wszczynania i ustawowy zakaz umarzania. Czyn w prawdzie spełnia znamiona czynu przestępnego ale stopień społecznej szkodliwości czynu nie jest większy niż znikomy. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

3. Brak karalności czynu lub nie podleganie czynu karze:

• Czynny żal

• Odstąpienie od przygotowanie

4. Instytucja przedawnienia

Zostaje zerwany związek miedzy przestępstwem a karą (art. 101-103 KK). Przedawnienia jest przeszkodą która skutkuje odmową wszczęcia post. lub umorzeniem postępowania. Kodeks karny przewiduje dwie formy przedawnienia:

a) przedawnienie karalności

b) przedawnienie wykonania kary

Zakłóceniem biegu terminu przedawnienia są dwie instytucje:

- przerwa biegu przedawnienia - uregulowana oryginalnie w Polsce - polega na przedłużeniu terminów przedawnienia karalności o okres 5 lat, przyczyną przedłużenia podstawowego terminu, jest wszczęcie postępowania przeciwko osobie przed jego upływem. Następuje wskutek pierwszej czynności będącej wszczęciem postępowania karnego in personam.

- spoczywanie biegu przedawnienia - przedawnienie nie biegnie, gdy przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego, nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy brak jest wniosku pokrzywdzonego lub oskarżenia prywatnego. Chodzi tutaj przede wszystkim o immunitety.

5. Abolicja

Darowanie i puszczenie w niepamięć określonego przestępstwa w drodze tzw. ustawy abolicyjnej. Może dot. tylko tych czynów za które nie nastąpiło jeszcze prawomocne skazanie. Wyróżniamy:

• Abolicję bezwarunkową - powoduje ona natychmiastowe uchylenie karalności od momentu wejścia w życie aktu abolicyjnego

• Abolicję warunkową - uzależnia uchylenie karalności od spełnienia określonych przesłanek

Abolicja polega na zakazie wszczynania postępowania w stosunku do określonych w ustawie przestępstw. Przepisami abolicyjnymi w ramach amnestii są te, które zakazują wszczęcia i toczenia postępowania. Przepis zwykle stanowi, że wymienione przestępstwa puszcza się w niepamięć i z tego powodu zakazuje się wszczęcia i toczenia procesu. Jest to ogólny warunek dopuszczalności procesu.

Od abolicji odróżnić należy amnestię

AMNESTIA dotyczy post. wykonawczego. Jest to jednorazowe darowanie bądź złagodzenie orzeczonej kary, bądź środków karnych poprzez wydanie aktu amnestyjnego.

6. Immunitet materialny - immunitet jest to przywilej przyznawany określonej kategorii osób z powodu pewnych czynów, polegający na wyłączeniu dopuszczalności procesu karnego. Wyróżniamy:

• Immunitet materialny (zwany immunitetem nieodpowiedzialności) → w ogóle wyłącza odp. karną; bardzo często wyłącza odp. za wykroczenie, niekiedy utrzymuje odp. dyscyplinarną np. imm. Adwokacki, prokuratorski, radcy prawnego, parlamentarny posła/senatora

• Immunitet formalny

7. Karalność w obcym państwie - instytucja uregulowana w p.k. materialnym.

PRZESŁANKI FORMALNE

Wynikają z przepisów karno-procesowych. Warunkują proces karny:

1. Powaga rzeczy osądzonej res iudicata

Jest to ujemna przesłanka procesowa. Jest to sytuacja gdy prawomocnie zakończone postępowanie nie pozwala na ponowne procesowanie się o ten sam czyn tej samej osoby. Jest to zakaz bezwzględny.

2. Zawisłość prawna sporu litis pendentio

Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy wcześniej wszczęte postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby toczy się. Zawisłość prawna soporu powstaje z chwilą wydania post. o wszczęciu post. przygotowawczego. Umarza się post. później wszczęte oraz wszczęte przed niewłaściwym organem

3. Podsądność sądom karnym → art. 17 § 1 p.8

Konieczne jest określenie podsądności dla danego rodzaju sądów powszechnych lub wojskowych.

W Polsce istnieją sądy powszechne i sądy wojskowe. Podsądność sądom powszechnym jest regułą, a sadom wojskowym wyjątkiem.

Nie wszczyna się postępowania a wszczęte się umarza

4. Właściwość sądu

Właściwość jest to upoważnienie, uprawnienie, a z drugiej strony obowiązek sądu do dokonywania konkretnych czynności procesowych lub do określonego zespołu czynności. Wyróżniamy właściwość:

• rzeczową (właściwość pionowa) - ustalenie, który z sądów niższego lub wyższego rzędu, ma rozpoznać sprawę w pierwszej instancji. Są to sądy rejonowe lub okręgowe, mówi się wtedy o właściwości rzeczowej sądu rejonowego lub okręgowego

• miejscową - określa który spośród sądów równorzędnych przeprowadza czynność procesową ze wzgl. na miejsce zdarzenia, które stało sie podstawą do dokonania tej czynności

• funkcjonalną - to wł. sądu do nie całościowego rozpoznania sprawy

5. immunitet formalny

Zakaz wszczynania i prowadzenia post. karnego. Może być uchylony. Np. immunitet Prezydenta RP; imm. sędziowski → sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odp. bez zezwolenia sądu dyscyplinarnego; imm. formalny prokuratorski - …… bez zgody przełożonego dyscyplinarnego; imm. sędziów TS, TK, RPO, Prezesa NIK, pracowników NIK; imm. dyplomatyczny i konsularny.

6. Wniosek pokrzywdzonego

7. Skarga uprawnionego oskarżyciela - postępowania nie można wszcząć, gdy jej brak

8. Darowanie kary wynikłe z zastosowania przez prezydenta prawa łaski

9. warunkowe zawieszenie wykonywania kary przez sąd albo przez prezydenta korzystającego z prawa łaski

10. istnienie stron procesowych - nie wszczyna się a wszczęte postępowanie umarza się, jeśli oskarżony zmarł (wyjątek: wznowienie postępowania i kasacja). Dotyczy to również oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego, oskarżyciela prywatnego, powoda cywilnego w przypadku 2 pierwszych postępowanie zawiesza się i osoby najbliższe maja 3 miesiące na realizowanie praw zmarłego a po upływie terminu sąd umarza postępowanie, w przypadku powoda osoby najbliższe tez mają to prawo, ale nie wystąpienie ich nie tamuje postępowania, powództwo zostawia się bez rozpoznania

11. przeszkody wynikające ze stanów międzynarodowych

a. swoisty immunitet wezwanego świadka albo biegłego niebędącym obywatelem polskim, który stawi się przed sądem dobrowolnie

• nie może być ścigany ani zatrzymany

• tymczasowo aresztowany zarówno za przestępstwo będące przedmiotem danego postępowania jak i jakiegokolwiek

• nie może być wobec niego wykonana kara z takie przestępstwo już orzeczona

• traci ochronę w ciągu 7 dni, jeśli nie opuści Polski, chociaż mógł to zrobić, od kiedy sąd stwierdził, że jego obecność jest zbędna

b. jeśli państwo obce wydało Polsce osobę ściganą, dokona zastrzeżenia, że postępowanie może dotyczyć tych przestępstw, co, do których nastąpiło wydanie, postępowanie przeciwko osobie wydanej nie może toczyć się, co do innych przestępstw popełnionych przed dniem wydania tzw. zasada specjalności

ZBIEG NEGATYWNYCH PRZESŁANEJ PROCESOWYCH

• proces jest niedopuszczony z powodu 2 lub więcej przesłanek

• reguły:

1. wszystkie zbiegające się przesłanki mogą stanowić podstawę prawną decyzji kończących postępowanie, jeśli każda z nich pociąga identyczne następstwa prawne

2. w razie zbiegu przesłanek uniewinnienia z inna przesłanka należy umorzyć postępowanie, gdyż winę wolno rozstrzygać tylko w procesie dopuszczalnym, do rozpoczęcia przewodu sądowego, jeśli sąd stwierdzi, że nie doszło do obalenie domniemania niewinności, to wydaje wyrok uniewinniający

3. zbieg negatywnych przesłanej względnych i bezwzględnych powoduje zawsze umorzenie procesu na podstawie przesłanek bezwzględnych, należy jednak w uzasadnieniu powołać też przesłankę względną, ułatwia to kontrolę decyzji procesowych

Prz Przesłanki pozytywne:	Prz Przesłanki ujemne:
- p - podsądność - właściwość sądu - istnienie stron - skarga - wniosek o ściganie	- p - prawomocność materialna - zawisłość sprawy - przedawnienie karalności - abolicja - art. 17 par. 1 pkt 1-4 KPK

Strona | 20

---