oród dla wielu osób wydaje się być aktem niewykonalnym, ze względu na powszechnie odbierane dysproporcje w rozmiarach pomiędzy płodem a kanałem rodnym. Ta pozornie wielka różnica jest niwelowana szeregiem mechanizmów, które adoptują płód i drogi rodne.
Główka stanowi największą część płodu, dlatego też jej adaptacja i przemieszczanie przez kanał rodny decydują o przebiegu porodu. Dostosowywanie się główki do różnych odcinków miednicy jest niezbędne do prawidłowego i pomyślnego ukończenia porodu siłami natury.
Około 38 tygodnia ciąży płód jest wystarczająco dojrzały aby opuścić organizm matki i rozpocząć samodzielne życie. Aby jasno przedstawić jak odbywa się należy wyodrębnić trzy niezbędne jego składowe a mianowicie:
Płód
Długość dojrzałego płodu wynosi 49-55 cm, a jego masa wynosi od 3000-4000 g. W mechanizmie porodowym najważniejszą rolę odgrywa główka płodu, która jes największą i najtwardszą częścią płodu i przoduje (tzn znajduje się najniżej w kanale rodnym i toruje drogę na świat) w 94% wszystkich porodów. W pozostałych 5 % przoduje miednica płodu, a w 1 % płód może być ułożony poprzecznie.
Drogi rodne
Drogi rodne są zbudowane z części kostnych-twardych, które tworzy miednica kostna oraz części miękkich na które składają się dolny odcinek macicy, szyjka macicy, pochwa, srom i mięśnie dna miednicy. Z punktu widzenia przebiegu porodu najważniejsza jest budowa części kostnej kanału rodnego. Kanał zaczyna się nad spojeniem łonowym i jest wygięty łukowato pod spojeniem łonowym kończąc się wejściem do pochwy na sromie kobiety. W miarę przechodzenia w dół elipsa kanału rodnego zmienia położenie i największa średnica staje się stopniowo wymiarem przednio-tylnym, a najmniejsza łączy oba boki. Wymiar poprzeczny kanału rodnego zmienia się więc na drodze od wchodu do wychodu z 13 do 11 cm natomiast wymiar podłużny rośnie z 11 do 12 cm. Wynika z tego fakt, że główka płodu jako elipsa o stałych wymiarach w trakcie trwania porodu będzie się obracać tak, aby dostosować swój najdłuższy wymiar od czoła do karku do najdłuższego wymiaru kanału rodnego. Warunkuje to występowanie charakterystycznyh zwrotów dzięki którym główka wchodzi do kanału rodnego bokiem, a opuszcza go odwrócona przodem. W czasie porodu twarzyczka płodu zsuwa się po kości krzyżowej, a jego potylica i kark jest odwrócona do spojenia łonowego.
Początek kanału rodnego - Wchód do kanału rodnego, czyli miejsce przez które płód rozpocznie przeciskanie się przez kanał rodny patrząc od góry ma kształt elipsy ograniczonej od tyłu przez kość krzyżową, z boków prze kości biodrowe, a z przodu przez spojenie łonowe. Wymiar poprzeczny, będący najszerszym wymiarem elipsy, poprowadzony przez jej boczne części wynosi 13 cm a najwęższy poprowadzony między spojeniem łonowym, a kością krzyżowa wynosi 11 cm. Porównując wymiar wchodu do kanału rodnego i główki płodu w pozycji przygiętej do klatki piersiowej łatwo zauważyć, najlepszym rozwiązaniem będzię jeśli główka płodu rozpocznie wciskanie się w kanał rodny ustawiona bokiem względem osi długiej ciała matki, czyli grzbiet płodu będzie z prawej lub lewej strony.
Częśc środkowa kanału rodnego - Płaszczyzna próżni przechodzi przez środek spojenia łonowego w kierunku środka 3 kręgu krzyżowego, ma kształt okrągły o wymiarach 12 cm x 12 cm. W płaszczyźnie próżni przeciskająca się przygięta główka płodu może dokonać obrotu wzdłuż swej osi. W prawidłowym porodzie główka obraca się tak aby kark płodu znalazł się po stronie spojenia łonowego i uzyskał punkt podparcia o dolny brzeg spojenia, który jest niezbędny do wytoczenia główki na zewnątrz.
Część końcowa kanału rodnego - Płaszczyzna cieśni przechodząca przez dolną krawędź spojenia łonowego od przodu, przez kolce kulszowe po bokach i staw krzyżowo-guziczny od tyłu ma kształt podłużnie owalny, a więc odwrotnie niż początek kanału rodnego. Wymiar poprzeczny wynosi 10,5 cm a wymiar prosty 12 cm co umożliwia odginanie się główki wykorzystując punkt podparcia jakim jest brzeg dolny spojenia łonowego.
Czynność skurczowa macicy
Zdolność do wytwarzania siły skurczowej posiada wyłącznie trzon macicy. Możemy wyróżnić kilka rodzajów skurczy:
Skurcze ciążowe fizjologiczne - Fizjologiczną czynność skurczową podczas ciąży stanowią fale Alvareza i skurcze Braxtona Hicksa. Fale Alvareza są skurczami o dużej częstotliwości i małym natężeniu, natomiast skurcze Braxtona Hicksa są dłuższe i silniejsze. Skurcze te najczęściej występują pod koniec ciąży.
Skurcze ciążowe okresu obniżania dna macicy - Są to skurcze które występują podczas obniżania się dna macicy i poprzedzają termin porodu na 3-4 tygodnie.
Skurcze ciążowe przepowiadające - Są to skurcze nieregularne obserwowane na kilka tygodni przed porodem.
Skurcze okresu rozwierania - Są to regularne skurcze występujące w okresie rozwierania szyjki macicy. Początkowo obserwuje się 2-3 skurcze na 30 minut, później 2-3 skurcze w ciągu 10 minut. W czasie skuczy okresu rozwierania szyjka macicy rozwiera się od 0 cm czyli od całkowitego jej zamknięcia do 10 cm średnicy czyli tzw. pełnego rozwarcia. Jest ona jednocześnie pociągana ku górze co sprawia że w pewnym momencie porodu szyjka macicy po prostu zanika.
Skurcze okresu wydalania - Są to skurcze których częstość wynosi około 4/10 minut. Skurcze okresu wydalania występują po zaniku szyjki macicy i powodują powolne przesuwanie płodu wzdłuż kanału rodnego.
Skurcze parte - Są to skurcze charakteryzujące się bardzo wysokim ciśnieniem wewnętrzmacicznym umożliwiającym łatwiejsze urodzenie dziecka. Skurcze parte występują wtedy, kiedy najdalej dalej wysunięta do przodu część płodu dotrze do szpary sromu, czyli przejdzie cały kanał rodny.
Skurcze okresu łożyskowego - Skurcze powodujące odklejenie się i wydalenie łożyska i błon płodowych z macicy.
Skurcze połogowe - Skurcze występujące w połogu powodujące przyspieszenie obkurczania się macicy.
Poród czyli inaczej czynność porodowa to skurcze macicy, które występują w krótkich regularnych odstępach czasu z narastającym natężeniem, doprowadzające do rozwierania szyjki macicy w celu wydalenia dziecka. Poród dzielimy na 4 okresy, będące punktami orientacyjnymi w trakcie jego trwania:
Okres I - rozwierania - Jest to etap w którym dochodzi do wygładzenia części pochwowej i rozwarcia szyjki macicy które wynosi 10 cm średnicy. Pierwszy okres porodu zaczyna się, kiedy skurcze macicy stają się wystarczająco częste, silne i długie, aby rozpocząć zauważalne wygładzenie i rozwieranie szyjki macicy. Okres rozwierania trwa u wieloródek 7-9 godzin, a u pierwiastek (kobiety, które rodzą po raz pierwszy) 9-15 godzin.
Okres II - wydalania - Drugi okres porodu obejmuje wydalanie płodu.Rozpoczyna się w chwili pełnego rozwarcia szyjki i kończy się urodzeniem noworodka. Drugi okres trwa u wieloródek 0,5-1 godziny, a u pierwiastek 1-3 godzin.
Okres III - łożyskowy - Trzeci okres porodu obejmuje odklejenie się i wydalanie łożyska. Zaczyna się w chwili urodzenia noworodka i kończy się wydaleniem łożyska. Trwa u wieloródek 5-15 minut, a u pierwiastek 15-30 minut Najczęśćiej łożysko zostaje wydalane w ciągu 5 minut od urodzenia noworodka.
Okres położyskowy - To okres pierwszych 2 godzin po porodzie w których obserwujemy kurczenie się macicy. W okresie tym obserwuje się krwawienie z dróg rodnych oraz kontroluje się kanał rodny.
Mechanizm porodowy w prawidłowym ułożeniu potylicowym
Główka stanowiąca największą część ciała płodu decydują o przebiegu rodzenia. Proces dostosowywania się pozycji główki do różnych odcinków miednicy jest niezbędny do pomyślnego ukończenia porodu drogami natury.
Ustalenie się główki - jest to mochanizm wstawiania się główki do wchodu miednicy, w czasie którego szew strzałkowy główki płodu przebiega poprzecznie do miednicy. Do takiego ustalenia się główki dochodzi najczęściej w ostatnich tygodniach ciąży lub po rozpoczęciu się czynności porodowej, częśćiej u pierwiastek niż u wieloródek. Jeśli główka płodu nie jest ustalona przed rozpoczęciem się porodu i porusza się swobodnie nad wchodem miednicy, to mówi się, że główka balotuje.
Obniżenie - Pierwszym warunkiem porodu noworodka jest jego obniżenie. U wieloródek obniżenie zwykle zaczyna się wraz z ustaleniem.
Przygięcie - Obniżająca się główka napotyka opór szyjki macicy, ściany miednicy lub dna miednicy co powoduje jej przygięcie. Bródka płodu mocno opiera się na jego klatce piersiowej
Obrót wewnętrzny - Obrót ten zawsze występuje wraz z obniżeniem się punktu prowadzącego i często nie jest ukończony, dopóki główka nie znajdzie się na poziomie kolców kulszowych . Ruch ten obejmuje stopniowy obrót potylicy od jej początkowej pozycji ku przodowi, w kierunku do spojenia łonowego.
Odgięcie - Ponieważ otwór sromowy jest skierowany ku górze i przodowi, odgięcie jest konieczne w celu umożliwienia przechodzenia główki. Aby wyjść z kanału rodnego główka musu pokonać zagięcie kanału rodnego. W tym celu zatacza łuk wokół spojenia łonowego wykonując ruch odgięcia z głębokiego przygięcia opisanego wcześniej. Kiedy mocno przygięta główka płodu dochodzi do sromu, wtedy potylica znajduje się w bezpośrednim kontakcie z dolnym brzegiem spojenia. Granica skóry
owłosionej karku przemiszcza się w okolicę dolnego brzegu spojenia łonowego stając się punktem podparcia wokół którego dokonuje się odgięcie. Po kroczu kolejno wytaczają się:potylica, ciemiączko, czółko i twarzyczka. Pokazanie się twarzyczki zwróconej w stronę łóżka porodowego zakańcza ruch odgięcia.
Obrót zewnętrzny - Po urodzeniu główki następuje zwrot urodzonej główki do jednego z ud matki w zależności od ustawienia, czemu odpowiada obrót ciała płodu umożliwiający dostosowanie się barków do szpary sromowej.
Wydalenie - Po obrocie zewnętrznym zostaje wyparty przedni bark znajdujący się pod spojeniem i następuje jego poród. Następnie krocze zostaje rozszerzone przez tylny bark. Po wyparciu barków następuje szybkie wyparcie reszty ciała noworodka.
Rysynku na podstawie "Położnictwo praktyczne" Willibald Pschyrembel
|