Misja medycyny ratunkowej

Niesienie pomocy potrzebującym

Niepodważalnym prawem człowieka w stanie zagrożenia zdrowia lub życia jest otrzymanie w możliwie najkrótszym czasie optymalnej pomocy medycznej

Niezaprzeczalnym obowiązkiem każdego demokratycznego państwa jest zapewnienie powyższego prawa obywatelom

Specyfika medycyny ratunkowej rodzi potrzebę zapewnienia naukowej, szpitalnej i organizacyjnej bazy dla dyscypliny medycznej, której podstawowym zadaniem jest działanie w przypadkach nagłych

Europejski Manifest Medycyny Ratunkowej

Wysokiej jakości medyczne postępowanie ratunkowe powinno być dostępne każdej potrzebującej osobie, niezależnie od miejsca i czasu

System medycyny ratunkowej musi być klinicznie, organizacyjnie i finansowo niezależny.

Rozmiar i zakres działań ratunkowych jest trudny do przewidzenia, stąd istnieje potrzeba zapewnienia stałej wyspecjalizowanej bazy, przystosowanej do potrzeb każdej możliwej sytuacji zagrożenia

Terapia powinna opierać się na aktualnej wiedzy.

Pomoc musi być świadczona w pełen szacunku sposób, z odpowiednim wsparciem psychicznym udzielanym osobom potrzebującym.

Praca zespołowa jest podstawą działań ratunkowych

Podstawy działania medycyny ratunkowej:

• Zapewnienie zorganizowanego systemu postępowania ratunkowego

• Standaryzacja i wysoka jakość leczenia ratunkowego

• Ograniczenie śmiertelności, kalectwa, cierpienia

• Prace badawcze i zbieranie danych epidemiologicznych

Ratownictwo medyczne

Ratownictwo medyczne jest elementem systemu zintegrowanego ratownictwa w kraju i jednocześnie stanowi składnik systemu ochrony zdrowia ludności

We wszystkich rodzajach zagrożenia istnieje komponent zagrożenia życia bądź zdrowia człowieka

Medycyna ratunkowa

Nowa dyscyplina medyczna

„Pierwsza linia obrony” w stanach zagrożenia życia i zdrowia

Zintegrowany system ratownictwa

Nadrzędnym celem działania zintegrowanego systemu ratownictwa jest ratowanie życia i zdrowia obywateli niezależnie od rodzaju zagrożenia

Zadaniem nowoczesnego ratownictwa medycznego jest rozpoczęcie leczenia na miejscu zdarzenia i jego kontynuowanie w czasie transportu do szpitala

Podstawowe założenia organizacji systemu ratownictwa medycznego:

- Maksymalne skrócenie czasu od wystąpienia zagrożenia do rozpoczęcia specjalistycznego leczenia w szpitalu

- Rozpoczęcie leczenia mającego na celu stabilizację funkcji życiowych na miejscu zdarzenia i kontynuowanie tego postępowania na wszystkich etapach działań

Historia ratownictwa medycznego

czas wojny - powstanie i ewolucja polowej opieki medycznej

Czas pokoju:

• XIX w. w USA służby wyposażone w konne ambulanse w Nowym Jorku i innych dużych miastach

• 1883 r. - w Wiedniu powstaje pierwsze w Europie Pogotowie Ratunkowe

• Lata 60-te XX w. - wykorzystanie doświadczeń wojennych do niesienia pomocy ofiarom wypadków komunikacyjnych

• Irlandia (Belfast) - program leczenia „ataku serca”

• USA - karetki „kardiologiczne”, początki stosowania ALS

• 1966r. Highway Safety Act (obowiązek opracowania programów bezpieczeństwa na autostradach przez władze wszystkich stanów, fundusze federalne na działania EMS, program szkolenia dla EMT)

• 1973r. Emergency Medical Services System Act („złoty wiek EMS”)

Rozwój ratownictwa medycznego w Polsce

• 1891 r. - powstaje Krakowskie Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe - pierwsze Pogotowie ratunkowe w Polsce

1950 r. - koniec działalności Krakowskiego Ochotniczego Towarzystwa Ratunkowego, Pogotowie Ratunkowe w Krakowie otrzymuje siedzibę w Domu Zdrowia

1977 r. Pogotowie Ratunkowe rozpoczyna pracę we własnym budynku przy ul. Łazarza 14

• Historia Pogotowia Ratunkowego w Warszawie

1897 r. - powstanie Towarzystwo Pomocy Doraźnej - Pogotowie Ratunkowe

1910 r. - pierwsze karetki samochodowe wyjeżdżające do wypadków, transport chorych nadal karetkami konnymi

1939-1945 - działalność pod zarządem władz okupacyjnych, dwie stacje Pogotowia (na ul. Hożej i ul. Leszno)

1945 r. - uruchomienie pierwszej po wojnie stacji Pogotowia przy ul. Ząbkowskiej

Rozwój ratownictwa medycznego w Polsce (Historia Pogotowia Ratunkowego w Warszawie)

1948 r. - uruchomienie drugiej stacji przy ul. Hożej, sukcesywne uruchamianie kolejnych stacji

1969 r. - pierwsza karetka reanimacyjna, zakończenie radiofonizacji zespołów wyjazdowych

1970 r. - uruchomienie sali reanimacyjnej w Stacji przy ul. Hożej

1984 r. - otwarcie Specjalistycznego Oddziału Kardiologicznego w strukturach Pogotowia Ratunkowego

• Lata 90-te - tworzenie zakładów medycyny katastrof i pomocy doraźnej na uczelniach medycznych

• 1997 r. - powołanie przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej Zespołu ds. ratownictwa medycznego

• 1999 r.- powstanie rządowego programu „System Zintegrowanego Ratownictwa Medycznego”

• 1999 r. - ustanowienie nowej podstawowej specjalizacji lekarskiej medycyna ratunkowa

• 1999 r. - rejestracja Polskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej

• 2000 r. - organizacja pierwszych Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych

• Ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym

• Ustawa z dnia 6 grudnia 2002 r. o świadczeniu usług ratownictwa medycznego

Utraciły moc z dniem 01.01.2007yr.

Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym

(Dz. U. z dnia 20 października 2006 r.), weszła w życie z dniem 01.01.2007r.

Ustawa ta stanowi:

• W celu realizacji zadań państwa polegających na zapewnieniu pomocy każdej osobie znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego tworzy się system Państwowe Ratownictwo Medyczne.

• Określa zasady organizacji, funkcjonowania i finansowania systemu oraz zasady zapewnienia edukacji w zakresie udzielania pierwszej pomocy.

• Jednostkami współpracującymi z systemem są służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, w szczególności: jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej, jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, inne jednostki podległe lub nadzorowane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych i Ministra Obrony Narodowej

• Jednostkami współpracującymi z systemem mogą być społeczne organizacje ratownicze, które, w ramach swoich zadań ustawowych lub statutowych, są obowiązane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli zostaną wpisane do rejestru jednostek współpracujących z systemem

• Wojewoda prowadzi rejestr jednostek współpracujących z systemem

• Organami administracji rządowej właściwymi w zakresie wykonywania zadań systemu są: minister właściwy do spraw zdrowia oraz wojewoda

• Nadzór nad systemem na terenie kraju sprawuje minister właściwy do spraw zdrowia

• Planowanie, organizowanie, koordynowanie systemu oraz nadzór nad systemem na terenie województwa jest zadaniem wojewody

• Wojewoda sporządza wojewódzki plan działania systemu na okres trzech lat, z możliwością corocznej aktualizacji

• Minister właściwy do spraw zdrowia zatwierdza wojewódzki plan działania systemu i jego aktualizacje

Użyte w ustawie określenia oznaczają:

• dysponent jednostki - zakład opieki zdrowotnej, w którego skład wchodzi jednostka systemu;

• kwalifikowana pierwsza pomoc - czynności podejmowane wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego przez ratownika;

• lekarz systemu - lekarza posiadającego tytuł specjalisty lub specjalizującego się w dziedzinie medycyny ratunkowej;

• medyczne czynności ratunkowe - świadczenia opieki zdrowotnej udzielane przez jednostkę systemu w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;

• pielęgniarka systemu - pielęgniarkę posiadającą tytuł specjalisty lub specjalizującą się w dziedzinie pielęgniarstwa ratunkowego, anestezjologii i intensywnej opieki, chirurgii, kardiologii, pediatrii, a także pielęgniarkę posiadającą ukończony kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa ratunkowego, anestezjologii i intensywnej opieki, chirurgii, kardiologii, pediatrii oraz posiadającą co najmniej 3-letni staż pracy w oddziałach tych specjalności, oddziałach pomocy doraźnej, izbach przyjęć lub pogotowiu ratunkowym;

• pierwsza pomoc - zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym również z wykorzystaniem udostępnionych do powszechnego obrotu wyrobów medycznych oraz produktów leczniczych;

• stan nagłego zagrożenia zdrowotnego - stan polegający na nagłym lub przewidywanym w krótkim czasie pojawieniu się objawów pogarszania zdrowia, którego bezpośrednim następstwem może być poważne uszkodzenie funkcji organizmu lub uszkodzenie ciała lub utrata życia, wymagający podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych i leczenia;

• szpitalny oddział ratunkowy - komórkę organizacyjną szpitala stanowiącą jednostkę systemu, udzielającą świadczeń opieki zdrowotnej osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, spełniającą wymagania określone w ustawie;

• zespół ratownictwa medycznego - jednostkę systemu podejmującą medyczne czynności ratunkowe w warunkach pozaszpitalnych, spełniającą wymagania określone w ustawie.

Ustawa stanowi także:

• Kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

• Osoba udzielająca pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz podejmująca medyczne czynności ratunkowe korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Osoba ta może poświęcić dobra osobiste innej osoby, inne niż życie lub zdrowie, a także dobra majątkowe w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia osoby znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

Zawód ratownika medycznego może wykonywać osoba, która:

• posiada pełną zdolność do czynności prawnych

• posiada stan zdrowia pozwalający na wykonywanie tego zawodu

• ukończyła studia wyższe na kierunku (specjalności) ratownictwo medyczne lub ukończyła publiczną szkołę policealną lub niepubliczną szkołę policealną o uprawnieniach szkoły publicznej i posiada dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu zawodowego "ratownik medyczny"

Wykonywanie zawodu ratownika medycznego polega na:

• zabezpieczeniu osób znajdujących się w miejscu zdarzenia oraz podejmowaniu działań zapobiegających zwiększeniu liczby ofiar i degradacji środowiska

• dokonywaniu oceny stanu zdrowia osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego i podejmowaniu medycznych czynności ratunkowych

• transportowaniu osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego

• komunikowaniu się z osobą w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego i udzielaniu jej wsparcia psychicznego w sytuacji powodującej stan nagłego zagrożenia zdrowotnego

• organizowaniu i prowadzeniu zajęć z zakresu pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz medycznych czynności ratunkowych

Ratownikiem może być osoba:

• posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych

• zatrudniona lub pełniąca służbę w jednostkach współpracujących z systemem

• posiadająca ważne zaświadczenie o ukończeniu kursu w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy i uzyskaniu tytułu ratownika

• której stan zdrowia pozwala na udzielanie kwalifikowanej pierwszej pomocy

Zakres czynności wykonywanych przez ratownika w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy obejmuje:

• resuscytację krążeniowo-oddechową, bezprzyrządową i przyrządową, z podaniem tlenu oraz zastosowaniem według wskazań defibrylatora zautomatyzowanego

• tamowanie krwotoków zewnętrznych i opatrywanie ran

• unieruchamianie złamań i podejrzeń złamań kości oraz zwichnięć

• ochronę przed wychłodzeniem lub przegrzaniem

• prowadzenie wstępnego postępowania przeciwwstrząsowego poprzez właściwe ułożenie osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, ochronę termiczną osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego

• stosowanie tlenoterapii biernej

• ewakuację z miejsca zdarzenia osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego

• wsparcie psychiczne osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego

• prowadzenie wstępnej segregacji medycznej

Jednostkami systemu są:

• szpitalne oddziały ratunkowe

• zespoły ratownictwa medycznego, w tym lotnicze zespoły ratownictwa medyczne

Zespoły ratownictwa medycznego dzielą się na:

• zespoły specjalistyczne, w skład których wchodzą co najmniej trzy osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym lekarz systemu oraz pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny

• zespoły podstawowe, w skład których wchodzą co najmniej dwie osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny

• Zespoły lotniczego ratownictwa medycznego składające się co najmniej z trzech osób, w tym co najmniej z: jednego pilota zawodowego, lekarza systemu oraz ratownika medycznego lub pielęgniarki system

Wojewoda podejmuje działania organizacyjne zmierzające do zapewnienia następujących parametrów czasu dotarcia na miejsce zdarzenia dla zespołu ratownictwa medycznego od chwili przyjęcia zgłoszenia przez dyspozytora medycznego:

• mediana czasu dotarcia - w skali każdego miesiąca - jest nie większa niż 8 minut w mieście powyżej 10 tysięcy mieszkańców i 15 minut poza miastem powyżej 10 tysięcy mieszkańców;

• trzeci kwartyl czasu dotarcia - w skali każdego miesiąca - jest nie większy niż 12 minut w mieście powyżej 10 tysięcy mieszkańców i 20 minut poza miastem powyżej 10 tysięcy mieszkańców;

• maksymalny czas dotarcia nie może być dłuższy niż 15 minut w mieście powyżej 10 tysięcy mieszkańców i 20 minut poza miastem powyżej 10 tysięcy mieszkańców.

W urzędzie wojewódzkim działają:

• centra powiadamiania ratunkowego przyjmujące zgłoszenia z numeru alarmowego 112 i przekierowujące zgłoszenia do właściwej jednostki Policji, Państwowej Straży Pożarnej i pogotowia ratunkowego

• lekarz koordynator ratownictwa medycznego działający w wojewódzkim centrum zarządzania kryzysowego

Dysponowanie potencjałem Systemu Ratownictwa Medycznego

• System Powiadamiania Ratunkowego (SPR)

• Regulacja prawne zawarte w:

- Ustawie o ochronie przeciwpożarowej

- Rozp. MSWiA wydanym w porozumieniu z Ministrem Zdrowia w sprawie szczegółowych zasad i działania Centrów

Integracja systemu PRM i KSRG

Za organizację SPR w województwie, wskazanie liczby i lokalizacji centrów odpowiada Komendant Wojewódzki PSP działając w porozumieniu z wojewodą

Zadania SPR

• Bieżąca analiza zasobów ratowniczych

• Obsługa numery 112

• Przyjmowanie zgłoszeń

• Kwalifikacja zgłoszeń

• Wdrażanie działań według odpowiednich procedur

Elementy SPR

• Wojewódzkie Centra Powiadamiania Ratunkowego

• Stanowiska kierowania Komendanta Wojewódzkiego PSP

• Stanowisko lekarza koordynatora medycznego

• Centra Powiadamiania Ratunkowego

• Stanowisko kierowania Komendanta Powiatowego PSP

• Dyspozytorzy medyczni dysponentów ZRM

Powiadamianie i dysponowanie ratownictwem medycznym

• Podjęcie rozmowy ze zgłaszającym

• Przeprowadzenie wywiadu dyspozytorskiego

• Dokonanie kwalifikacji zgłoszenia

• Nadanie priorytetu

• Wysłanie zespołu/zespołów

• Koordynacja działań zespołów

• Powiadomienie/współpraca z innymi służbami

• Wszczęcie działań opisanych w procedurze „kryzysowej”

Rozporządzenia Ministra Zdrowia

• W sprawie szczegółowego zakresu uprawnień i obowiązków lekarza koordynatora medycznego

• W sprawie ramowych procedur przyjmowania wezwań przez dyspozytora medycznego i dysponowania zespołami ratownictwa medycznego

• Doskonalenia zawodowego dyspozytorów medycznych

Przyjmowanie zgłoszeń

• Call Center - jeden numer 112

• Zebranie danych osoby dzwoniącej, danych określających położenie telefonu i jego identyfikację

• Wstępna ocena sytuacji

• Przekierowanie rozmowy do właściwej służby

• Oddzielne numery

• j.w. bez przekierowania rozmowy

• Przyjęcie zgłoszenia

Wywiad dyspozytorski

• Celem jest uzyskanie informacji istotnych dla podjęcia decyzji o zadysponowaniem środków systemu /po wcześniejszym zlokalizowaniu miejsca/

• Powinien prowadzony być zgodnie z procedurami dyspozytorskimi/algorytmem dyspozytorskim - standaryzacja działań, obrona przed roszczeniami

Kwalifikacja zgłoszeń

• Dokonuje dyspozytor na podstawie zebranego wywiadu w oparciu o procedury

• Zwykle realizacja zgłoszeń dokonywana przez Zespoły Ratownictwa Medycznego

• Realizacja nie wykonywana przez Zespoły Ratownictwa Medycznego:

• Przekazanie innej służbie

• Odmowa wysłania ZRM - zalecenie zgłoszenia się do SOR lub POZ

Nadanie priorytetu

• Dwu- lub trójstopniowy system kodowania wezwań

• Kody /priorytety:

• Kod 1 - bezpośrednie zagrożenie życia - niezwłoczne podjęcie interwencji przez najbliższy dostępny ZRM niezależnie od jego standardu, w razie potrzeby działanie zespołu ALS na zasadzie „randez-vous”

• Kod 2 - pozostałe przypadki nagłych zagrożeń zdrowotnych

Zadysponowanie ZRM

• Suma dotychczas podjętych działań

• W małych ośrodkach całą obsługa zgłoszenia wykonywana przez jedną osobę

• W dużych ośrodkach poszczególne etapy obsługi zgłoszenia wykonywane przez różne osoby

• Używanie systemów wspomagania decyzji oraz pozwalających na nadzór nad pracą ZRM (mapy cyfrowe, GPS)

Koordynacja działań

• Odnosi się do wszystkich etapów działań ratunkowych

• Koordynacja działań ZRM ALS i BLS, a także HEMS

• Zapewnienie obecności wszystkich potrzebnych służb na miejscu zdarzenia

• Wskazanie optymalnego miejsca transportu pacjenta, szczególnie do wysokospecjalistycznych ośrodków

Rozpoczęcie trybu kryzysowego

• Wielkość/charakter zdarzenia przekracza zakres „normalnych” działań służb ratowniczych

• Katalog zdarzeń „nadzwyczajnych”

• Procedury kryzysowe

Zapis zdarzeń LOG

• Archiwizacja rozmów

• Zapis procesu decyzyjnego

• Zapis czasu działań

Systemy powiadamiania ratunkowego

• Systemy zintegrowane. Wezwania kierowane pod jeden numer ratunkowy: Skandynawia (112), Wielka Brytania (999), USA (911)

• Systemy rozdzielnie działające. Odrębne numery alarmowe dla poszczególnych służb: Włochy, Hiszpania, Francja, Izrael

• Systemy zcentralizowane. Wielu dysponentów ZRM - jedno centrum dyspozytorskie jako podmiot od nich niezależny.

• Systemy rozproszone. Jednostki ratownictwa mają swoje dyspozytornie.

Wewnętrzna organizacja dyspozytorni

• Jednostopniowy system organizacji (małe ośrodki dyspozytorskie - systemy rozdzielnego powiadamiania, rozproszone)

Dyspozytor sprawuje wiele funkcji: przyjmowanie i kwalifikacja zgłoszenia, nadawanie priorytetów, dysponowanie zespołami, koordynowanie działań, inicjowanie procedur kryzysowych

• Wielostopniowy system organizacji (duże ośrodki dyspozytorskie - systemy zintegrowane, zcentralizowane

Poziomy obsługi zgłoszeń:

• przyjmowanie i kwalifikacja zgłoszeń

• dysponowanie zespołami

• koordynacja działań, nadzór

Organizacja systemu powiadamiania
w Polsce

• System rozdzielnego powiadamiania (niezcentralizowany) z zapewnieniem obsługi nr 112

• System rozproszony - poziom powiatowy, miejski

• Jednostopniowy system wewnętrznej organizacji dyspozytorni - w większości przypadków;

• Dwu- lub trzystopniowy system wewnętrznej organizacji dyspozytorni w niektórych ośdrodkach wielkomiejskich

Obsługa zgłoszeń alarmowych

• Jakość obsługi zgłoszenia, czas trwania przyjmowania wezwania, rzutują na efektywność/skuteczność działania systemu

• Etapy obsługi zgłoszenia

• Oczekiwanie na podjęcie rozmowy przez dyspozytora

• Rozmowa z dyspozytorem

• Nadanie priorytetu zgłoszeniu, zadysponowanie dalszym postępowaniem

• Optymalny czas obsługi zgłoszenia 60 s.

• Oczekiwanie na rozmowę z dyspozytorem

• „niecierpliwość” dzwoniącego - skracanie czasu oczekiwania

• Optymalny czas oczekiwania ok. 10 s.

• W czasie oczekiwania odsłuchiwanie komunikatu: potwierdzenie gdzie dzwoni, informacja, że połączenie oczekuje na obsługę

• Język komunikatu: obowiązujący plus angielski

• Bez informacji o nagrywaniu rozmowy i pozycjonowaniu numeru

Rozmowa z dyspozytorem

• Jednoczęściowa (model rozdzielnego powiadamiania)

• Dwuczęściowa (model zintegrowany)

• Pierwsza część (Call Center) - uzyskanie podstawowych danych dotyczących wzywającego, charakteru problemu, miejsca zdarzenia

• Druga część, po przekierowaniu rozmowy (dyspozytor właściwej służby) - kontynuacja wywiadu, kwalifikacja zdarzenia

Wspomaganie procesu decyzji

cele:

• Redukcja ryzyka popełnienia błędu przez dyspozytora

• Optymalizacja wykorzystania potencjału ratowniczego

• Ochrona przed roszczeniami

środki:

• Standaryzacja procesu podejmowania decyzji

• Dokumentacja procesu decyzyjnego

Procedura przyjmowania wezwań (rozp. MZ)

• Odbiór powiadomienia o zdarzeniu przekazanego przez osobę dzwoniącą za pośrednictwem numeru alarmowego

• Poinformowanie osoby dzwoniącej o miejscu odbioru powiadomienia, z podaniem nazwy dysponenta jednostki

• Przeprowadzenie w sposób spokojny i zdecydowany krótkiej rozmowy telefonicznej z osobą dzwoniącą mającej na celu uzyskanie informacji o:

- rodzaju zdarzenia, liczbie osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

- stanie zdrowia osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, w oparciu o wywiad medyczny przeprowadzony zgodnie ze standardami wynikającymi z aktualnej wiedzy medycznej w zakresie medycyny ratunkowej,

- Danych osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego obejmujących, w miarę możliwości, imię, nazwisko, płeć i wiek

- Miejscu zdarzenia; w przypadku wątpliwości związanych z ustaleniem dokładnego miejsca zdarzenia należy poprosić osobę dzwoniącą o przekazanie dodatkowych informacji dotyczących miejsca zdarzenia, umożliwiających szybkie dotarcie zespołu ratownictwa medycznego

- Danych osoby dzwoniącej obejmujących imię, nazwisko, a w przypadku gdy osobą dzwoniącą jest krewny osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego - także stopień pokrewieństwa

• Przekazanie osobie dzwoniącej informacji o zadysponowaniu zespołem ratownictwa medycznego.

• W razie stwierdzenia na podstawie wywiadu medycznego braku stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego, poinformowanie osoby dzwoniącej o odmowie zadysponowania zespołu ratownictwa medycznego, z podaniem przyczyn odmowy i zaleceń odnośnie do dalszego postępowania.

• W razie konieczności utrzymywanie stałego kontaktu z osobą dzwoniącą i udzielanie jej niezbędnych porad w zakresie sposobu udzielania pierwszej pomocy osobie w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego przed przyjazdem zespołu ratownictwa medycznego.

• W razie zaistnienia problemów, których rozwiązanie wykracza poza umiejętności i uprawnienia dyspozytora medycznego, zwrócenie się z prośbą o pomoc do lekarza koordynatora ratownictwa medycznego lub starszego lekarza dyżuru wyznaczonego przez dysponenta jednostki.

Wspomaganie procesu decyzji

• Identyfikacja numerów telefonów

• Platforma lokalizacyjna (sieć stacjonarna i komórkowa)

• Programy komputerowe:

• cyfrowy algorytm postępowania

• system nadawania statusów

• pozycjonowanie ZRM z użyciem GPS i map cyfrowych

• bazy danych

• zapis prowadzonych rozmów i przebiegu procesu dysponowania

• transmisja danych do podmiotów realizujących czynności ratunkowe

Czynniki wpływające na powstanie błędu dyspozytorskiego

• Stres

• Zmęczenie

• Rutyna

• Niepełne dane o zdarzeniu

• Trudności komunikacyjne po stronie wzywającego:

• Zaburzona artykulacja mowy

• Silne wzburzenie emocjonalne

• Wpływ alkoholu

• Postawa roszczeniowa, konfrontacyjna

Przyczyny wzburzenia emocjonalnego wzywających

• Wzywający jest uczestnikiem zdarzenia, poszkodowanym

• Ofiarami zdarzenia są osoby bliskie

• Dynamiczny rozwój zdarzeń np. pożar

• Wzywający nie zna zasad udzielania pierwszej pomocy

Oczekiwania wobec dyspozytora:

• Kontrola własnych emocji, niepoddawanie się „presji sytuacji”

• Zapanowanie nad emocjami wzywającego

Zalecenia dla dyspozytora

• Od początku rozmowy przejęcie inicjatywy - „zdecydowanie i profesjonalnie”

• Utrzymanie toku wywiadu dyspozytorskiego zgodnie z algorytmem, w razie irytacji wzywającego należy poinformować, że rozmowa jest przeprowadzana zgodnie z algorytmem i jest nagrywana

• Z empatią ale rzeczowo

• Bez przejawów zmęczenia i zniechęcenia

procedura dysponowania ZRM (rozp. MZ)

• Ustalenie priorytetu wysłania zespołu ratownictwa medycznego na podstawie informacji o liczbie i stanie zdrowia osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

• Zadysponowanie właściwym zespołem ratownictwa medycznego, biorąc pod uwagę jego rodzaj i najkrótszy czas dotarcia na miejsce zdarzenia; w przypadku stwierdzenia, że czas dotarcia zespołu ratownictwa medycznego, innego niż lotniczy zespół ratownictwa medycznego, na miejsce zdarzenia przekracza czas określony w art. 24 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym lub stan osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego tego wymaga, zadysponowanie lotniczym zespołem ratownictwa medycznego najbliższym od miejsca zdarzenia;

• Wyznaczenie kierującego akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych;

• Utrzymywanie stałego kontaktu z zespołem ratownictwa medycznego i przekazywanie niezbędnych informacji jego członkom;

• Wskazanie właściwego szpitalnego oddziału ratunkowego lub szpitala, do którego może być przewieziona osoba w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

• Przed podjęciem decyzji o zadysponowaniu lotniczym zespołem ratownictwa medycznego należy uwzględnić możliwość lądowania statku powietrznego na miejscu zdarzenia lub możliwość dowiezienia lotniczego zespołu ratownictwa medycznego z miejsca lądowania statku powietrznego na miejsce zdarzenia.

Najczęstsze istotne błędy dyspozytorskie

• Nie przyjęcie zgłoszenia (brak kwalifikacji zgłoszenia)

• Nadanie niewłaściwego priorytetu

• Niewykorzystanie odpowiedniego zespołu (standard - w razie potrzeby zasada „randez-vous”, miejsce stacjonowania)

• Nie wezwanie HEMS pomimo wskazań

Odpowiedzialność karna

Art. 160. § 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.

§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 162. § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

Zdarzenia masowe i katastrofy

• Zmiany rutynowego protokołu działania na procedury reagowania kryzysowego

• Procedury kryzysowe muszą uwzględniać:

• specyfikę różnych zagrożeń

• możliwości wykorzystania istniejących zasobów

• możliwości uruchomienia rezerw

• wsparcia innych służb

• wsparcia zewnętrznego

Zdarzenia masowe i katastrofy
zadania Systemu Powiadamiania Ratunkowego

• Zapewnienie odpowiedniej liczby ZRM-ów na miejscu zdarzenia

• Zapewnienie uczestnictwa w akcji innych służb

• ratowniczych

• porządkowych

• technicznych

Zakres uprawnień lekarza koordynatora ratownictwa medycznego (rozp. MZ)

• Uzyskiwanie informacji od dysponentów jednostek, zakładów opieki zdrowotnej i jednostek współpracujących z systemem o:

- miejscu i rodzaju zdarzenia oraz liczbie osób znajdujących się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

- liczbie i rodzaju zadysponowanych zespołów ratownictwa medycznego i jednostek współpracujących z systemem,

- gotowości szpitalnych oddziałów ratunkowych, jednostek organizacyjnych szpitali wyspecjalizowanych w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych niezbędnych dla ratownictwa medycznego i innych jednostek organizacyjnych szpitali do przyjęcia osób znajdujących się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

- gotowości jednostek współpracujących z systemem, o których mowa w art. 15 ustawy, do niesienia pomocy osobom znajdującym się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

- czasowym całkowitym lub częściowym braku możliwości udzielania świadczeń zdrowotnych przez komórki organizacyjne szpitala wraz z informacją o przyczynie i przewidywanym okresie trwania tych ograniczeń,

- czasowym wyłączeniu z użycia aparatury wysokospecjalistycznej, w szczególności do dializoterapii, tomografu komputerowego, rezonansu magnetycznego, sprzętu do koronarografii i angioplastyki,

- liczbie aktualnie wolnych stanowisk intensywnej terapii,

- liczbie aktualnie wolnych miejsc szpitalnych na poszczególnych oddziałach,

- liczbie dostępnych zespołów ratownictwa medycznego poszczególnych dysponentów jednostek,

- liczbie sal operacyjnych i zabiegowych, zespołów operacyjnych, rodzajów zabiegów wykonywanych w danym oddziale szpitala,

- stanie zdrowia osób znajdujących się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

- danych obejmujących, w miarę możliwości, imię, nazwisko, wiek i płeć osoby znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;

• Uzyskiwanie informacji od dyspozytorów medycznych o:

- zadysponowaniu albo odmowie zadysponowania zespołem ratownictwa medycznego,

- liczbie i rodzaju dostępnych zespołów ratownictwa medycznego.

• W przypadku wystąpienia katastrof naturalnych, klęsk żywiołowych i awarii technicznych, zdarzeń powodujących stan nagłego zagrożenia zdrowotnego znacznej liczby osób lub innych zdarzeń, wymagających udziału zespołów ratownictwa medycznego spoza danego województwa, lekarz koordynator ratownictwa medycznego zwraca się do lekarza koordynatora ratownictwa medycznego z innego województwa o zadysponowanie zespołu ratownictwa medycznego.

Zakres obowiązków lekarza koordynatora ratownictwa medycznego (rozp. MZ)

• Współpraca z dyspozytorami medycznymi, jednostkami systemu, jednostkami organizacyjnymi szpitali wyspecjalizowanymi w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych niezbędnych dla ratownictwa medycznego oraz jednostkami współpracującymi z systemem, o których mowa w art. 15 ustawy;

• Współpraca z lekarzem koordynatorem ratownictwa medycznego z innego województwa w zakresie wykorzystania w zdarzeniach jednostek systemu i jednostek współpracujących z systemem, o których mowa w art. 15 ustawy, lub jednostek organizacyjnych szpitali z innego województwa;

• Sporządzanie raportu z całodobowego dyżuru;

• Sporządzanie raportu z koordynowania działań podejmowanych w sytuacji wystąpienia zdarzeń, o których mowa w § 2 ust. 1, oraz dokonywanie oceny ich przebiegu, w tym ustalenie liczby osób znajdujących się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego oraz dotyczących ich danych, o których mowa w § 1 pkt 2 lit. l, rozmieszczenia tych osób w szpitalach, a także ustalenie liczby ofiar śmiertelnych;

• Bieżące monitorowanie zdarzeń, których skutki mogą spowodować stan nagłego zagrożenia zdrowotnego znacznej liczby osób;

• Wydanie polecenia dyspozytorowi medycznemu zadysponowania zespołem ratownictwa medycznego poza obszar działania dysponenta jednostki, na wniosek innego dyspozytora medycznego, w przypadku konieczności użycia jednostek systemu poza obszarem działania dysponenta jednostki;

• Udzielanie dyspozytorom medycznym i kierującym akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych niezbędnych informacji, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, w zakresie podejmowania medycznych czynności ratunkowych;

• Stosowanie w zakresie go dotyczącym:

- planu wojewody, o którym mowa w przepisach w sprawie warunków i sposobu przygotowania oraz wykorzystywania publicznej i niepublicznej służby zdrowia na potrzeby obronne państwa oraz właściwości organów w tych sprawach;

- wojewódzkiego planu postępowania awaryjnego w rozumieniu ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe

- zasad postępowania w razie stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570), stanowiących niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia dużych grup ludności;

• współpraca z wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw zdrowia, na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 159, poz. 993), jednostką badawczo-rozwojową do wykonywania międzynarodowych przepisów zdrowotnych w zakresie pozyskiwania oraz wymiany informacji i analiz o zagrożeniach bezpieczeństwa zdrowotnego ludności.

Współdziałanie z KSRG

• Działania gaśnicze

• Ratownictwo techniczne i drogowe

• Ratownictwo chemiczno-ekologiczne

• Ratownictwo wodne

• Organizacja Polowych Punktów Medycznych

• Organizacja miejsc dekontaminacji

• Wspomaganie logistyczne

• Rola Kierującego Działaniami Ratowniczymi (rozp. MSWiA w sprawie szczegółowych zasad oranizacji KSRG)

Zadania ratowników KSRG w działaniach medyczno-ratunkowych

• Prowadzenie działań w strefie zagrożenia (nie mogą tam działać ratownicy PRM)

• Transport poszkodowanych do strefy bezpiecznej

• Współdziałanie z ratownikami PRM w wykonywaniu przedmedycznych czynności ratowniczych

• Wykonywanie innych czynności w zakresie wyznaczonym przez Kierującego Działaniami Medycznymi

Współdziałanie z innymi służbami ratowniczymi

• GOPR

• TOPR

• WOPR

• Polskie Ratownictwo Okrętowe

• Stacje Ratownictwa Górniczego

• PCK

• Stowarzyszenie Kawalerów Zakonu Maltańskiego

Współdziałanie ze służbami porządku publicznego

• Interwencja w przypadku osób zachowujących się agresywnie

• Interwencja w przypadku osób z zaburzeniami psychicznymi

• Interwencja w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa

• Zabezpieczenie akcji porządkowych (bomba, zamieszki)

• Wezwania na wniosek policji w celu oceny zdrowia zatrzymanych osób itp.

• Zabezpieczenie wypadków komunikacyjnych

Współdziałanie ze służbami technicznymi i komunalnymi

• Pogotowie energetyczne

• Pogotowie gazowe

• Przedsiębiorstwa wodociągowe

• Pogotowie dźwigowe

• SYSTEMY RATOWNICTWA MEDYCZNEGO W ŚWIECIE

• Indywidualne wzorce krajowe

• Zróżnicowany stopień integracji z innymi elementami systemu bezpieczeństwa (straż pożarna, policja)

• Zróżnicowany system poszczególnych elementów systemu ratownictwa (ZRM, SOR, CPR)

• Różny stopień centralizacji systemu

• Różne źródła finansowania

• Zróżnicowane wykształcenie personelu

USA - kolebka i lider nowoczesnych systemów i standardów ratownictwa medycznego

• 1865 - Szpital komercyjny w Cincinnati tworzy służbę ratownictwa medycznego

• 1866 - Edward B. Dalton, lekarz i inspektor sanitarny przy nowojorskiej Miejskiej Radzie Zdrowia oraz Szpital Bellevue Hospital w Nowym Jorku wprowadzają pierwszy miejski system pogotowia ratunkowego.

• 1879 -  Nowojorskie zgromadzenie ustawodawcze uchwala ustawę o pogotowiu ratunkowym

• 1890    W monografiach medycznych i chirurgicznych Wood'a pojawiają się instrukcje dla policji i straży pożarnej na temat technik podnoszenia i przenoszenia

• Lata 20-te XX w. - W Roanoke w stanie Wirginia oraz wzdłuż wybrzeży New Jersey organizowane są pierwsze ochotnicze ekipy ratunkowe

• Lata 1954 -1958 opracowano podstawy naukowe sztucznej wentylacji płuc - Elam, Safar

• 1960 r. - publikacja wyników badań Kouwenhovena - pozytywne efekty pośredniego masażu serca u osób, u których doszło do zatrzymania akcji serca

• 1961 r. - połączono oddychanie usta-usta z masażem serca, w ten sposób powstała resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO)

• 1956 r. - Zoll publikuje w New England Journal of Medicine zastosowanie defibrylacji elektrycznej podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej

• 1960 r. - prezydent Kennedy stwierdza: „wypadki drogowe stanowią jeden z największych, a być może nawet największy problem w krajowym systemie zdrowia publicznego”

• 1966 r. - Prezydent Johnson, idąc w ślad za swoim poprzednikiem, stwierdził w swoim orędziu o stanie państwa, że zaproponuje ustawę o bezpieczeństwie ruchu drogowego

• 1966 r. publikacja raportu Krajowej Akademii Nauk „Accidental Death and Disability: The Neglected Disease of modern Society”

• 1966 - National Highway Safety Act - ustawa przewidywała finansowanie programów bezpieczeństwa drogowego we wszystkich stanach ze środków Departamentu Transportu. Przeznaczono około 140 mln dolarów na doskonalenie pomocy w nagłych przypadkach. Dzięki środkom przewidzianym w tej ustawie na szkolenie personelu ratowniczego opracowano pierwszy program nauczania dla techników-ratowników (Emergency Medical Technicians - EMTs).

• 1966 - Eugene Nagel szkoli strażaków z Miami w zakresie RKO

• 1967 - Nagel zaczyna gromadzić dane telemetryczne o EKG, rok później przedstawia swoje wnioski i propozycję dotyczącą defibrylacji naczelnikowi straży pożarnej

• Po opublikowaniu przez Lancet wyników projektu MCCU w Belfaście czasopismo Time wydrukowało w dn. 1 września 1967 r. artykuł, w którym napisano:
  „... większość ataków serca zdarza się w domu. Zazwyczaj przewiezienie pacjenta w odpowiednio wyposażone miejsce trwa godzinami, choć najważniejszych jest kilka pierwszych minut i godzin po zawale serca. Najlepsi amerykańscy lekarze rządowi uważają, że przynajmniej w przypadku jednego pacjenta, który przeszedł w przeszłości zawał serca, a mianowicie prezydenta Lyndona Johnsona, sprzęt powinien zostać zainstalowany w jego domu - w Białym Domu. Ponieważ nie możemy tego zapewnić wszystkim, alternatywą jest szybkie przewiezienie sprzętu do pacjenta”.

• 1968 r. - numer 911 staje się ogólnokrajowym amerykańskim numerem alarmowym

• 1968 r. - Założony zostaje American College of Emergency Physicians

• 1972 - Departament Zdrowia, Oświaty i Opieki Społecznej przeznacza 16 milionów dolarów na programy pokazów ratownictwa medycznego w 5 stanach

• 1973 - Fundacja im. Roberta Wooda Johnsona przeznacza 15 milionów dolarów na dofinansowanie 44 projektów z zakresu ratownictwa medycznego w 32 stanach i w Portoryko.

• 1973 r. - wprowadzona zostaje ustawa o systemach służb ratownictwa medycznego. AHA zaleca ogólnodostępne szkolenia w zakresie RKO.

• 1980 r. - Medycyna ratunkowa staje się w Stanach Zjednoczonych uznawaną specjalizacją medyczną.

• 1981 r. - Ustawa dostosowująca przepisy innych ustaw do ustawy budżetowej zapewnia finansowanie ratownictwa medycznego z   grantów ramowych stanowej służby zdrowia i likwiduje finansowanie w ramach ustawy o systemach służb ratownictwa medycznego

• 1982 r. - powstaje Krajowe Towarzystwo Lekarzy Ratownictwa Medycznego

• 1990 r. - Ustawa o systemach opieki pourazowej i ich rozwoju stwarza warunki do tworzenia powszechnych systemów opieki pourazowej i zapewnia finansowanie dla poszczególnych stanów

• 1993 r. - opublikowane zostają ujednolicone elementy danych i definicje w zakresie przedszpitalnego ratownictwa medycznego

• 1996 r. - publikacja EMS Agenda for the Future (Plan przyszłych działań w zakresie ratownictwa medycznego)

Systemy Ratownictwa Medycznego w USA - współczesność

W poszczególnych stanach i miastach mogą funkcjonować różne modele systemu medycyny ratunkowej:

• Kontrakt władz miasta z firmą prywatną

• System medycyny ratunkowej w mieście obsługiwany przez straż pożarną

• Kontrakt władz miasta z ochotniczym pogotowiem ratunkowym

• Większość wizyt na oddziale ratunkowym dotyczy problemów medycznych, które można rozwiązać w gabinecie lekarza rodzinnego.

• Można założyć, że powodem, dla którego na oddziały ratunkowe zgłasza się co roku 100 milionów pacjentów zamiast udać się do lekarza pierwszego kontaktu jest fakt, że w Stanach Zjednoczonych nie istnieje powszechny system opieki medycznej.

Niektóre powody wzrostu liczby wizyt na oddziale ratunkowym: oczekiwania obywateli, asekuracyjne podejście placówek medycznych, wzrost zachorowalności, czynniki związane z podstawową opieką medyczną, zmiana struktury gospodarstw domowych, starzenie się populacji oraz traktowanie izby przyjęć jako punktu pomocy doraźnej

• Personel udzielający pomocy

pomoc przedszpitalna:

• Ratownicy przedmedyczni

• Technicy-ratownicy

• Ratownicy medyczni

• Pielęgniarki

pomoc szpitalna:

• Lekarze

• Pielęgniarki

• Asystenci lekarzy

• Terapeuci oddechowi

• Technicy-ratownicy

• Edukacja personelu

• Krajowy Standard Programów Nauczania i Egzaminów

• Ratownicy przedmedyczni (First Responders) - zazwyczaj funkcjonariusze policji lub strażacy, którzy odbyli 45-godzinne szkolenie w zakresie udzielania zaawansowanej pierwszej pomocy

• Technicy-ratownicy (EMT) - ratownik na tym poziomie musiał odbyć co najmniej 110 godzin szkolenia

• Ratownicy medyczni (Paramedics) - 2 lata szkolenia, 1200 godzin; intubacja, dożylne podawanie leków, defibrylacja, działanie leków

Medycyna ratunkowa

• Medycyna ratunkowa jest specjalnością medyczną w USA od 1980 r.

• Uzyskanie specjalizacji w dziedzinie medycyny ratunkowej wymaga odbycia trzy- lub czteroletniego stażu po ukończeniu studiów medycznych

Niemcy

• system powiadamiania i dysponowania zintegrowany:

• Ratownictwo Medyczne

• Straż Pożarna

• Policja

• Zróżnicowane terytorialnie rozwiązania organizacyjne i finansowanie

• niezależność ZRM od SPiD i od SOR

• Brak jednolitego systemu obejmującego cały obszar kraju

• Każdy land ma swoje rozwiązania organizacyjne

• Ambulanse należą do firm/organizacji:

• Niemiecki Czerwony Krzyż, (DRK Deustches Rotes Kreuz)

• Joannici (Johanniter Unfall Hilfe)

• Maltańska Służba Medyczna (Malteser Hilfsdienst)

• firmy prywatne z danego terenu.

• Funkcjonujące grupy karetek:

• Rettungswagen (ratunkowe)

• Krankentransportwagen (transportowe - należą do szpitali, firm prywatnych i organizacji i nie uczestniczą na co dzień w systemie, ale w razie potrzeby mogą być szybko zadysponowane do pomocy)

• Notarzteinzsatzfahrzeug - samochód lekarza

• Notarztwagen

• Personel karetek ratunkowych

W karetkach jeżdżą zespoły dwuosobowe:

• Rettungsassistent (ratownik medyczny) - dwa lata szkoły zakończonej uzyskaniem dyplomu

• Rettungssanitater (certyfikowany sanitariusz) - półroczne szkolenie - 13 tyg. (teoria 4 tyg.), 520 godz. (teoria 160 godz.) Notarzt (lekarz ratunkowy)

Szwecja

• Regionalny model operacyjny

• System powiadamiania i dysponowania zintegrowany, centra dyspozytorskie zarządzane przez firmę 112-SOS - przyjmowanie wszystkich zgłoszeń ratunkowych - dysponowanie siłami medycznymi i straży pożarnej - przekierunkowanie wezwań do policji

• ZRM - ALS (praca pielęgniarek), BLS (praca techników medycznych), HEMS - praca niezależna od SPiD - powiązanie z regionalnymi samorządami

• Emergrncy Department - niezależne od ZRM - łączą je jednolite standardy

Wielka Brytania

• Regionalny model organizacyjny

• System powiadamiania i dysponowania zintegrowany - model operatorski, przyjmowanie przez lokalne tzw. Call Center zgłoszeń o charakterze nagłym pod nr 999 a następnie przekierunkowywanie do dyspozytorów poszczególnych służb

• Realizacja zgłoszeń przez regionalne służby ratownictwa medycznego (np. London Ambulance Service, Scottish Ambulance Service, regionalne służby HEMS

• ZRM: ALS (z paramedykami), BLS (z technikami rat. med.), bez udziału lekarzy

• Autonomicznie działające Emergency Departments - jednolity standard sprzętu i procedur z ZRM

Francja

• Zcentralizowany system organizacji

• System powiadamiania i dysponowania - na poziomie departamentów (SAMU), nr 112 oraz dotychczasowe numery służb ratowniczych (15 dla ratownictwa medycznego)

• W części departamentów ZRM wchodzą w skład straży pożarnej

• ZRM - ALS (SMUR) z lekarzem, BLS często z personelem strażackim, HEMS należące do Obrony Cywilnej lub Żandarmerii

• Emergency Department - organizowane i finansowane przez departamenty, związane ściśle z ZRM, często personel SMUR pracuje w ED

IZRAEL

• Zcentralizowany, jednolity system organizacji

• Realizacja działań ratowniczych przedszpitalnych przez jeden podmiot - Magen David Adom (MDA) - Czerwone Tarcze Dawida

• Całkowita niezależność od innych służb ratowniczych, również na etapie powiadamiania

• System powiadamiania i dysponowania -dyspozytornie MDA funkcjonujące w 11 rejonach

• ZRM - ALS (lekarze lub paramedycy), BLS (technicy medyczni)

• ZRM przygotowane do działań w warunkach konfliktów zbrojnych - opancerzenie pojazdów, wyposażenie zespołów w kamizelki kuloodporne, kombinezony gazoszczelne z maskami; specjalne pojazdy do akcji w zdarzeniach masowych i pracy w warunkach polnych

• Emergency Department - nie należą do MDA, wysoko wyspecjalizowane, przygotowane do przyjmowaniu poszkodowanych w zdarzeniach masowych, skażonych chemicznie, materiałem promieniotwórczym, materiałem biologicznym w wyniku ataku terrorystycznego. Powiązanie z SRM poprzez jednolite procedury, wymienny sprzęt, wspólne ćwiczenia, miejsce stacjonowania zespołów

LOTNICZE POGOTOWIE RATUNKOWE

POCZĄTKI LOTNICTWA SANITARNEGO W POLSCE - DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

Pierwsze udane próby wykorzystania lotnictwa w celu ratowania życia i zdrowia ludzkiego w Polsce były podejmowane w okresie międzywojennym z wykorzystaniem załóg i samolotów będących na wyposażeniu ówczesnych aeroklubów i lotniczych jednostek wojskowych.

LOTNICTWO SANITARNE W PRL-U

W roku 1955 decyzją Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej powołano do działania na rzecz służby zdrowia - lotnictwo sanitarne - min. Rajmund Barański

Organizację lotnictwa sanitarnego powierzono znakomitemu pilotowi, żołnierzowi Armii Krajowej i powstańcowi warszawskiemu - Tadeuszowi Więckowskiemu.

Powstało piętnaście Zespołów Lotnictwa Sanitarnego oraz Centralny Zespół Lotnictwa Sanitarnego w Warszawie. Zespoły rozmieszczono tak, aby swoim zasięgiem działania obejmowały obszar całego kraju.

Do zadań Zespołów Lotnictwa Sanitarnego należał przewóz: chorych i rannych, a także leków, krwi, szczepionek i aparatury medycznej. Ponadto na pokłady samolotów zabierano lekarzy konsultantów, by w odległych od macierzystych szpitali przeprowadzili skomplikowane zabiegi medyczne w pilnych przypadkach

Zespoły wyposażono w samoloty dwupłatowe o niewielkiej prędkości przelotowej typu S-13, produkowane w Polsce na bazie licencyjnego samolotu CSS-13, który przystosowano do przewozu jednego pacjenta w pozycji leżącej. W późniejszym okresie weszły do eksploatacji samoloty jednosilnikowe typu: Jak-12M, Jak-12A, PZL-101 Gawron, AN-2 oraz wielosilnikowe typu Super Aero 45, L-200 Morawa, Turbolet. W połowie lat sześćdziesiątych niektóre Zespoły zostały wyposażone w śmigłowce typu SM-1 i SM-2, a od roku 1975 w całym lotnictwie sanitarnym rozpoczęto eksploatację śmigłowców typu Mi-2.

Podstawową załogę samolotów i śmigłowców stanowili: pilot i felczer lub pielęgniarka, a w przypadku użycia śmigłowca dodatkowo mechanik lotniczy.
W późniejszym okresie, podczas transportów pacjentów w bardzo ciężkim stanie, chorymi na pokładzie opiekowali się lekarze z miejscowych placówek pogotowia ratunkowego lub szpitali. W latach 90- tych, wykorzystując śmigłowiec Mi-2 w Gdańsku, Szczecinie, Krakowie, Poznaniu i Bydgoszczy podjęto skuteczną próbę prowadzenia działalności w zakresie ratownictwa drogowego z powietrza.

III RP

W 2000 roku minister zdrowia Franciszka Cegielska powołała Śmigłowcową Służbę Ratownictwa Medycznego HEMS.

Centralny Zespół Lotnictwa Sanitarnego został rozwiązany, a w jego miejsce 12 maja 2000 roku został utworzony Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Lotnicze Pogotowie Ratunkowe (SP ZOZ LPR).

Nowo powołany podmiot, bezpośrednio finansowany przez Ministerstwo Zdrowia, stanowi jednolitą strukturę. W każdej bazie HEMS obok pilotów zatrudniono lekarzy i średni personel medyczny, śmigłowce Mi-2 doposażono w odpowiedni sprzęt medyczny i zestaw leków niezbędnych dla udzielania pomocy w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych oraz innych zdarzeniach i sytuacjach nagłych zachorowań.

SP ZOZ LPR - współczesność

17 regionalnych baz HEMS

jedna baza HEMS sezonowa

dwa zespoły transportowe

utrzymanie 4 - minutowej gotowości do podejmowania akcji ratowniczych

śmigłowce wykonują ponad 5000 misji rocznie, spośród których 70% stanowią loty do zdarzeń (loty HEMS)

Zespół HEMS jest w stanie rozpocząć proces leczenia od momentu przylotu na miejsce zdarzenia a także szybko przetransportować chorego do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR) w ramach tzw. Złotej Godziny.

LPR - zadania

ratownictwo medyczne - medyczne czynności ratunkowe (loty do wypadków i nagłych zachorowań i udzielanie pomocy ich ofiarom);

lotniczy transport sanitarny (transport pacjentów wymagających opieki medycznej pomiędzy zakładami opieki zdrowotnej);

lotniczy transport medyczny spoza granic kraju (np. transport do Polski obywateli naszego kraju, ofiar wypadków lub nagłych zachorowań, do których doszło poza granicami Polski);

lotniczy transport medyczny poza granice kraju.

STATYSTYKA LOTÓW W 2011 ROKU

8833 loty, w tym:

• 6974 do wypadków i nagłych zachorowań

• 1859 transportów międzyszpitalnych

• Najwięcej misji wykonały bazy HEMS w Warszawie - 845 i w Szczecinie - 744

śmigłowe spędziły w powietrzu 6569 godzin ratując życie i zdrowie oraz dodatkowo 1644 godzin szkoleń

Rekord dla wszystkich załóg HEMS to wykonanie 50 akcji ratunkowych w ciągu jednego dnia, natomiast poszczególne załogi wykonały maksymalnie 7 lotów w ciągu jednego dyżuru. Dwa samoloty Piaggio stacjonujące w bazie Samolotowego Zespołu Transportowego zrealizowały 653 loty.

Pacjenci, którym najczęściej udzielano pomocy:

• poszkodowani w wypadkach komunikacyjnych - 1732

• z zawałem mięśnia sercowego - 925

• udarem mózgu - 683

• nieprzytomni - 681

Flota statków powietrznych w dyspozycji LPR:

Helikopter EC 135

Maksymalna masa startowa: 2910 kg

Maksymalna prędkość lotu poziomego (przy masie całkowitej 2910 kg): 254 km/h

Prędkość wznoszenia (przy masie całkowitej 2910 kg): 7,6 m/s

Pułap: 13 000 stóp

Maksymalny zasięg (przy masie całkowitej 2910 kg, bez rezerwy paliwa, przy ekonomicznej prędkości lotu i konfiguracji zbiornika paliwa na daleki zasięg): 835 km

Maksymalna długotrwałość lotu (parametry jak w pkt. 16): 4,45h

Załoga: pilot/2 pilotów, ratownik, lekarz

Samolot Piaggio 180 Avanti

Maxymalna prędkośc przelotowa - 402 KTAS (745 km/h)
na wysokości 31,000 stóp (9448 m)

Długość rozbiegu do startu - Na poziomie morza I przy
warunkach Atmosfery Wzorcowej 2850 stóp (869 m)

Długość dobiegu po lądowaniu- Na poziomie morza I przy warunkach Atmosfery Wzorcowej 2860 stóp (872 m)

Pułap maksymalny - 41,000 stóp / 12,500 m

Zasięg IFR - Maksymalny zasięg w locie IFR (z 4 pasażerami) 1,407 NM/2,722 km

Dwa silniki Pratt & Whitney Canada PT6A-66B, 1630 koni mechanicznych każdy, ograniczone do 850 koni każdy

Maksymalna ilość miejsc siedzących - 9 + 2 załogowe

Typowy konfiguracja miejsc - 6 + 1 załogant

Wyposażenie medyczne

RODZAJE LOTÓW

Loty do zdarzeń (primary mission) - na wezwanie do wypadków i zachorowań o charakterze zagrożenia życia, w zakresie obszaru o promieniu 60 km od miejsca stacjonowania śmigłowca, w trybie 3-4 minut gotowości do startu.

Loty ratownicze (secondary mission) - bezpośrednio do ośrodka specjalistycznego z pacjentami wymagającymi intensywnej opieki medycznej w czasie transportu, w przypadku, kiedy wymagany czas dostarczenia pacjenta do szpitala specjalistycznego wynosi do 1 godz., w zakresie obszaru o promieniu 100 km od miejsca stacjonowania śmigłowca lub kiedy łączna długość przelotu śmigłowca nie przekracza 200 km, w trybie gotowości do startu do 15 min,

Loty transportowe ratownicze (tertiary mission) -z pacjentami wymagającymi intensywnej opieki medycznej w czasie transportu, po zakwalifikowaniu lotu przez dyspozytora LPR,

Loty bezpośrednio do zdarzeń w górach z gotowością do startu 15 min.

Uprawnieni do wezwania zespołu HEMS

Dyspozytor Krajowy SP ZOZ LPR,

lekarze koordynatorzy ratownictwa medycznego i dyspozytorzy pogotowia ratunkowego oraz oddziałów pomocy doraźnej,

dyspozytorzy medyczni Centrum Powiadamiania Ratunkowego,

dyspozytorzy innych podmiotów ratowniczych (Państwowa Straż Pożarna, GOPR, TOPR, WOPR, MSR) poprzez dyspozytora medycznego pogotowia ratunkowego lub bezpośrednio na podstawie podpisanych porozumień.

Zasady dysponowania zespołami HEMS

Należy dążyć do wzywania zespołów HEMS bezpośrednio na miejsce zdarzenia.

Wezwanie zespołu HEMS odbywa się telefonicznie lub drogą radiową.

W przypadku braku kontaktu z właściwym terenowo zespołem HEMS Dyspozytor uprawnionych służb ratowniczych kontaktuje się telefonicznie z Dyspozytorem Krajowym SP ZOZ LPR.

Wskazania do zadysponowania zespołu HEMS

czas transportu drogą lotniczą z miejsca zdarzenia/wezwania pacjenta w stanie nagłym, do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego lub innego stosownego, jest krótszy od czasu transportu innymi środkami lokomocji i może przynieść korzyść w dalszym procesie leczenia,

występują okoliczności, które mogą uniemożliwić lub istotnie opóźnić dotarcie przez inne podmioty ratownictwa do poszkodowanego znajdującego się w stanie nagłym (np.: topografia terenu),

zdarzenie masowe (nagłe zagrożenie, w wyniku którego zapotrzebowanie na medyczne działania ratownicze przekracza możliwości obecnych na miejscu zdarzenia sił i środków oraz zachodzi konieczność prowadzenia segregacji rozumianej jako ustalanie priorytetów leczniczo - transportowych),

stany nagłe (inne niż podane poniżej), wymagające pilnej interwencji zespołu ratownictwa medycznego,

chory nieprzytomny,

nagłe zatrzymanie krążenia,

ostre stany kardiologiczne

przełom nadciśnieniowy,

udar mózgu,

wypadki komunikacyjne,

upadek z wysokości,

przysypanie, lawina,

uraz wielonarządowy,

uraz głowy wymagający pilnej interwencji neurochirurgicznej,

uraz kręgosłupa z paraplegią, tetraplegią lub objawami lateralizacji,

uraz drążący szyi, klatki piersiowej, brzucha,

złamanie dwóch lub więcej kości długich,

ciężki uraz miednicy,

amputacja urazowa kończyny,

oparzenie IIº i IIIº przekraczające 20% powierzchni ciała, podejrzenie oparzenia dróg oddechowych, oparzenie elektryczne, eksplozje i pożary,

hipotermia,

tonięcie.

Lotniczy transport sanitarny

Lotniczy transport sanitarny wykonywany jest pomiędzy placówkami opieki zdrowotnej.

Lotniczy transport sanitarny w trybie pilnym R to lot w celu udzielenia pomocy pacjentowi w stanie nagłym, wymagającemu intensywnego nadzoru w czasie lotu, kiedy opóźnienie pomocy może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia.

Lotniczy transport sanitarny w trybie planowym S to zaplanowana usługa lotniczego transportu sanitarnego pacjentów wykonywana przez lotniczy zespół transportu sanitarnego w przypadku, jeżeli odległość pomiędzy najbliższymi w stosunku do miejsca aktualnego i docelowego pobytu pacjenta lotniskami zarejestrowanymi w „Zbiorze Informacji Lotniczych” („AIP”) przekracza 250 km (według map drogowych) lub zgodnie z podpisanymi umowami.

Lotniczy transport sanitarny pacjentów niebędących w stanie nagłym, w sytuacji, kiedy transport odbywa się do ośrodka umożliwiającego dalsze leczenie i nie występują przeciwwskazania do transportu lotniczego, wykonywany jest w trybie planowym S. W wyżej wymienionych okolicznościach transport zostanie zrealizowany wyłącznie w miarę możliwości operacyjnych SP ZOZ LPR. W szczególnych przypadkach lotniczy transport sanitarny w trybie S może być wykonany przez lotniczy zespół ratownictwa medycznego za zgodą Dyrektora Zakładu.

Lotniczy transport sanitarny w zależności od stanu pacjenta odbywa się w asyście lekarza lub innego personelu medycznego

Zasady transportu pacjentów oparzonych

Transport lotniczy pacjentów z chorobą oparzeniową odbywa się na następujących zasadach:

 Do transportu kwalifikuje się pacjentów z: oparzeniami IIº przekraczającymi 20% powierzchni ciała, oparzeniami IIº przekraczające 10% u dzieci do 10 r.ż. i pow. 50 r.ż., oparzeniami IIIº we wszystkich grupach wiekowych, oparzeniami dróg oddechowych; oparzeniami pow. IIº obejmujące twarz, kończyny, krocze; oparzeniami u pacjentów pourazowych, stabilizowanych w innych oddziałach, oparzeniami elektrycznymi, chemicznymi oraz innymi zgodnie z lokalnymi kryteriami przyjęcia do ośrodka leczenia oparzeń.

Każdy przypadek zlecenia transportu pacjenta oparzonego jest oceniany indywidualnie przez dyspozytora medycznego lub lekarza SP ZOZ LPR i wymaga bezpośredniej rozmowy z lekarzem zlecającym przewóz; w procesie podejmowania decyzji o transporcie muszą zostać wzięte pod uwagę następujące czynniki: istnienie jednoznacznych korzyści dla pacjenta w stosunku do ryzyka związanego z transportem, odpowiedź kliniczna pacjenta na standardowe leczenie choroby oparzeniowej, stan pacjenta w okresie poprzedzającym transport; ostateczna decyzja o wykonaniu transportu leży po stronie SP ZOZ LPR.

Transport powinien się odbywać do najbliższego ośrodka leczenia oparzeń, SP ZOZ LPR może przed kwalifikacją zlecenia sprawdzić, czy w ośrodku najbliższym zlecającemu nie można przyjąć pacjenta; w przypadku stwierdzenia takich możliwości SP ZOZ LPR może wykonać transport do tego ośrodka.

W przypadku pacjenta z chorobą oparzeniową jest wymagane przedstawienie aktualnych wyników gazometrii, jonogramu i morfologii.

Pacjenci z podejrzeniem oparzenia dróg oddechowych muszą zostać na transport zaintubowani zgodnie z ustaleniami z dyspozytorem medycznym lub lekarzem SP ZOZ LPR.

Przygotowując miejsce do lądowania należy uwzględnić:

Minimalną wielkość lądowiska: kwadrat o boku dwukrotności największego wymiaru śmigłowca z obracającymi się wirnikami (wymiar akceptowany przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe to min. 35 m). Należy zwrócić uwagę na elementy topograficzne znajdujące się w strefie podejścia śmigłowca do lądowania, gdyż nie zawsze warunki terenowe pozwalają na lądowanie z wysokiego zawisu, a zwłaszcza na wysokie drzewa, budynki, linie energetyczne, maszty telefonii komórkowej, kominy, wieże itp. O przeszkodach należy poinformować załogę śmigłowca ratunkowego przez dostępne środki łączności, co jest szczególnie ważne przy złej widoczności.

Nachylenie powierzchni. Teren powinien być maksymalnie płaski.

Rodzaj powierzchni. Należy wybrać twarde, równe podłoże, bez pyłu i drobnych przedmiotów (jezdnia, pole, niska trawa, ubita ziemia). Należy unikać miękkiego gruntu i nierówności powierzchni; zimą śnieg w miejscu lądowania musi być ubity

Zachowanie minimalnej odległości od miejsca zdarzenia (30 m). Wzbudzony ruchem wirnika strumień powietrza może unosić szkło i inne drobne elementy stanowiące zagrożenie dla pacjentów i ekipy ratowniczej. Ponadto leżące na ziemi pocięte ubrania, pościel z noszy czy liny mogą zostać wciągnięte w wirnik i uszkodzić śmigłowiec. Pojazdy ratownicze powinny być ustawione nie bliżej niż 30 m od miejsca lądowania śmigłowca.

Zapewnienie dostatecznej kontroli nad tłumem. Szczególnie niebezpieczna jest okolica śmigiełka ogonowego - z uwagi na ogromną szybkość obrotów (często z tego względu jest ono niewidoczne dla ludzkiego oka) i umiejscowienie na wysokości głowy osoby stojącej; w niektórych typach śmigłowców (Mi-2 Plus) również główny wirnik znajduje się na wysokości głowy.

Zasady bezpieczeństwa podczas współpracy ze śmigłowcem:

1. Lądowanie i start śmigłowca są momentami szczególnie niebezpiecznymi.

2. Należy usunąć drobne przedmioty, które mogą zostać porwane przez strumień powietrza, w tym nakrycia głów; warto zadbać o ochronę oczu.

3. Wyznaczona osoba z ekipy ratowniczej obecnej na miejscu zdarzenia powinna stanąć w bezpiecznej odległości od miejsca lądowania, plecami do wiatru, i unieść ręce nad głową.

4. Zasady działania pogotowia lotniczego wykluczają podchodzenie osób postronnych do śmigłowca w czasie pracy silników i ruchu wirników.

5. Do śmigłowca można podchodzić po wyłączeniu silników i jedynie w asyście członka zespołu ratowniczego z boku, ewentualnie od przodu, znajdując się w zasięgu wzroku pilota. Nie wolno podchodzić do śmigłowca ani okrążać go od strony śmigiełka ogonowego. Bezpieczny przedział znajduje się w zakresie między godziną dziewiątą a trzecią w skali zegarowej, w której pozycja 12 oznacza przód śmigłowca, a 6 -jego ogon.

Zasady bezpieczeństwa podczas przekazywania pacjenta do statku powietrznego:

1. Osoby i pojazdy nie uczestniczące bezpośrednio w przekazaniu pacjenta oraz osoby postronne nie mogą zbliżać się na odległość mniejszą, niż 30 metrów od śmigłowca lub samolotu.

2. Osoby lub pojazdy przekazujące pacjenta nie mogą zbliżać się do śmigłowca lub samolotu bez wezwania przez pilota lub załogę! Czekaj, aż ratownik pokładowy podejdzie do Ciebie lub wykona jednoznacznie przywołujący gest! Dojazd wyłącznie wzdłuż śmigłowca lub samolotu, nie bliżej niż 2 metry od jakiegokolwiek ich elementu.

3. Zawsze zbliżaj się do śmigłowca lub samolotu z boku

4. Nigdy nie przechodź w rejonie wirnika ogonowego śmigłowca lub śmigieł samolotu!

5. Do śmigłowca podchodź ze zwiększoną uwagą! Uważaj na wirujące łopaty i śmigło ogonowe.

6. Nigdy nie podchodź do śmigłowca od strony wznoszącego się zbocza! Uważaj na łopaty wirnika nośnego!

7. Po przekazaniu pacjenta kontakt z załogą nawiązuj tylko radiowo lub wizualnie - nie zbliżaj się do śmigłowca lub samolotu.

8. Chroń oczy przed unoszącym się pyłem i zanieczyszczeniami.

9. Zabezpiecz lub usuń wszystkie luźne przedmioty mogące unieść się w strumieniu powietrza w rejonie lądowiska, zamknij drzwi karetki.

10. Nie pal w odległości mniejszej, niż 50 metrów od samolotu lub śmigłowca.

11. W razie ustawienia się śmigłowca na terenie pochyłym należy się do niego zbliżać wyłącznie od strony spadku (dołu) i przodu - z uwagi na zmniejszenie odległości między wirnikiem głównym a gruntem od strony zbocza.

12. Podczas przygotowania do odlotu przedpole startu (przestrzeń z przodu śmigłowca) należy utrzymywać wolną od ludzi, zwierząt, pojazdów i przedmiotów.

13. Lądowisko należy utrzymać w gotowości jeszcze przez 5 minut po starcie śmigłowca.

Wskazówki dla oczekujących na HEMS:

1. Jeśli nie jesteś przy wcześniej używanym lądowisku HEMS, spróbuj wybrać miejsce do lądowania:

a) wymiary minimum 30 x 30 m płaskiej powierzchni, bez dołów, wystających kamieni itp., o zwartej nawierzchni (drobne kamienie, ostry piasek lub pył mogą ranić ludzi i uszkodzić śmigłowiec),

b) brak wysokich przeszkód, w miarę możliwości przynajmniej w jednym kierunku od przewidywanego miejsca przyziemienia, na odległość co najmniej 100 metrów,

c) jeśli ma to być odcinek drogi, powinien być widoczny z daleka dla jadących, oddalony od łuków i zakrętów oraz bez przeszkód w kwadracie o wymiarach 30 x 30 metrów,

d) jeśli jest taka konieczność, przetransportuj chorego w miejsce dogodniejsze do lądowania śmigłowca.

2. Zabezpiecz lub usuń luźne przedmioty z terenu lądowiska, zamknij drzwi karetki.

3. Ustaw karetkę poza lądowiskiem HEMS tak, aby nie była dodatkową przeszkodą dla lądującego, śmigłowca, włącz sygnalizację świetlną.

4. Nawiąż jak najwcześniej łączność ze śmigłowcem HEMS na częstotliwości 169,00 MHz - ogólnopolskim kanale ratowniczym. Jeśli wcześniej korzystałeś z innej częstotliwości w kontaktach z lecącym zespołem, możesz skorzystać również z niej. Prawidłowe określenie pozycji, w jakiej się znajdujesz skróci czas oczekiwania.

5. Jeśli miejsce, gdzie oczekujesz nie jest znane załodze śmigłowca, określ przez radio położenie według charakterystycznych, łatwo widocznych z powietrza znaków orientacyjnych, np. „Łąka ok. 200 m na wschód od kościoła, w miejscowości..........................

6. Gdy zobaczysz lecący śmigłowiec (zwykle naziemny zespół widzi śmigłowiec wcześniej), powiedz o tym przez radio w sposób tak prosty, jak to możliwe, np. „Widzę cię, skręć w prawo, w lewo", lub „Lecisz prosto na mnie". Pamiętaj, by podawane kierunki odnosiły się do kierunku lotu śmigłowca (tak, jakbyś siedział na miejscu pilota).

7. Jeśli nie widzisz śmigłowca, ale go usłyszałeś, powiedz o tym przez radio, a jeśli potrafisz prawidłowo określić jego położenie, powiedz np.: „Słyszę cię na południowy wschód ode mnie".

8. Poinformuj przez radio o położeniu miejsca wybranego do lądowania, jaki jest jego stan, właściwości nawierzchni, jakie są przeszkody wewnątrz i na zewnątrz strefy lądowania, zwłaszcza napowietrzne linie energetyczne lub telefoniczne. Niedopuszczalna jest obecność zwierząt, inwentarza żywego. Podaj, jakie są inne zidentyfikowane niebezpieczeństwa, określ kierunek wiatru przy ziemi.

9. Jeśli lądowanie odbędzie się na drodze lub jej skraju, zamknij ruch przed lądowaniem śmigłowca. Ruch musi być zatrzymany aż do jego odlotu.

10. Jeśli załoga HEMS kieruje się do lądowania:

- pamiętaj, że najważniejsze jest bezpieczeństwo Twoje i wszystkich osób w strefie lądowania,

- nie dopuść do wtargnięcia kogokolwiek w przewidywane miejsce lądowania

- chroń oczy, pył w oczach uniemożliwi ci dalszą działalność;

- utrzymuj stałą łączność radiową;

- jeśli widzisz, że śmigłowiec wykonuje manewr w kierunku niebezpiecznej przeszkody lub zagraża komuś, podaj przez radio komunikat: „Stop, uważaj np. z lewej";

11. Nie podchodź samodzielnie ani nie dopuszczaj innych do śmigłowca nawet po wylądowaniu. Poczekaj na wezwanie załogi śmigłowca. O zbliżaniu się osób postronnych zawsze informuj zespół lotniczy przez radio, próbuj nie dopuścić ich do stref niebezpiecznych.

12. Stosuj się do zasad bezpieczeństwa przy przekazywaniu pacjenta do statku powietrznego.

---