Komunikacja społeczna

1. Historia komunikacji społecznej.

Fundamentem życia społecznego jest komunikowanie - proces wymiany znaków symbolicznych. Od jego rozwoju i sprawności zależy osobowość człowieka, warunki jego zbiorowego bytowania, kultury, nauki, gospodarki. Od zarania dziejów ludzkości aż do czasów najnowszych człowiek był ograniczony do komunikowania lokalnego i bezpośredniego - twarzą w twarz. Chociaż takie komunikowanie jest doskonałą formą, nie wystarcza dla życia zbiorowego. Członkowie ludzkiej gromady wykonując różne czynności nie mogli stale przebywać w zasięgu swego wzroku i słuchu. Aby grupa istniała i działała wspólnie, muszą funkcjonować sposoby zwoływania się, powiadamiania o najważniejszych wydarzeniach, przekazywania informacji na odległość.

Najstarszą formą naturalnego komunikowania się na odległość była pogłoska, czyli przekazywanie informacji od osoby do osoby (mało rzetelna - ludzie mogą coś od siebie dodać, ująć albo przekręcić). Człowiek musiał przechowywać pewne informacje - służyła temu pamięć, nie tylko indywidualna, ale zbiorowa, społeczna. W społecznościach pierwotnych najstarsi ich członkowie byli swoistymi żywymi archiwami, przechowując mity, legendy, przypowieści istotne dla kultury swej społeczności. Później wykształcono formy utrwalania mowy - ikonograficzne (rysunki), alfabetyczne (pismo).

Informacja oderwała się od człowieka, utrwalona została na nośnikach (np. wypalane tabliczki, kamienne inskrypcje) trwalszych niż najdłużej istniejące społeczności. Trwałość nośników nie sprzyjała dostępności i rozpowszechnianiu informacji - postępem było wynalezienie papirusa, a później papieru. List czy książkę można było szybko przesłać na wielkie odległości, pokonując i czas i przestrzeń - wymagało to czasu zależnego od dystansu i użytego środka transportu. Elektroniczna telekomunikacja zmieniła zasadniczo relacje między czasem, przestrzenią i komunikacją społeczną.

2. Komunikowanie - geneza terminu.

Informacja i ludzkie porozumiewanie się były zawsze złączone, lecz ich środki (media) były mało skomplikowane. Rewolucyjne przemiany instrumentów informacji i komunikacji zapoczątkowane przez wynalazek ruchomej czcionki Gutenberga w połowie XV wieku, rozpoczęły erę komunikowania medialnego.

Termin „komunikowanie” wywodzi się od łacińskiego „communis” znaczącego wspólny oraz „communicatio” oznaczającego współudział. „Communicare” oznacza dzielenie się z kimś, współuczestnictwo w czymś. Wg „Małego słownika języka polskiego”:

• komunikować - podać coś do wiadomości; przekazywać jakąś informację, zawiadomić o czymś,

• komunikować się - utrzymywać z kimś kontakt, kontaktować się, porozumiewać się, udzielać się w otoczeniu.

Komunikacja społeczna - proces, w którym nadawca przekazuje odbiorcy informację.

Komunikacja społeczna:

• proces tworzenia, przekształcania i przekazywania przekazów (komunikatów, informacji) między jednostkami (komunikacja interpersonalna), grupami i organizacjami społecznymi;

• celem komunikacji społecznej jest kształtowanie, modyfikacja lub zmiana wiedzy, postaw i zachowań zgodnie z interesami i wartościami oddziałujących na siebie nadawców i odbiorców.

Trzy sfery - pola realizacji komunikacji społecznej:

• komunikacja interpersonalna (osobowa) - co najmniej między dwoma osobami,

• komunikacja grupowa - oparta na komunikacji osobowej, ale wyróżniająca się pewnymi specyficznymi cechami porozumiewania się ludzi wewnątrz grupy społecznej lub między grupami społecznymi,

• komunikacja masowa - skierowana do szerokiego odbiorcy za pośrednictwem masowych środków przekazu np. prasy, radia i telewizji, internetu.

3. Proces komunikacji społecznej.

Wiadomość przekazywana przez nadawcę podlega zakodowaniu, a z kolei kanałem (wzrok, słuch, węch) dociera do odbiorcy, który ją przyjmuje i odkodowuje. Proces komunikacji społecznej może zaistnieć jedynie wtedy, kiedy istnieje nadawca komunikatu i odbiorca umiejący go zinterpretować. Nadawcą lub odbiorcą mogą być poszczególne osoby, organizacje, instytucje.

Każdy pojedynczy akt procesu komunikacji społecznej składa się z kilku podstawowych elementów (etapów):

1. myśl

2. kodowanie czyli wyrażenie myśli za pomocą języka, znaku, dźwięku, symbolu, itp.

3. przekazywanie zakodowanej myśli za pomocą różnych nośników

4. odbiór czyli słuchanie, oglądanie, dotykanie, itp.

5. dekodowanie czyli zrozumienie (interpretacja)

6. odpowiedź (sprzężenie zwrotne - reakcja odbiorcy na komunikat nadawcy, potwierdzenie przekazanej informacji, np. w formie pytań zadawanych przez odbiorcę) - nie zawsze konieczny element.

Proces komunikacji społecznej

• Zbiór wszystkich aktów komunikacji społecznej w danej grupie społecznej realizowanych określonym zbiorem sygnałów (znaków), czyli kodem służącym porozumieniu się ludzi.

• Może być zaplanowany i zorganizowany w sieć informacyjną, np. telekomunikacyjną, biblioteczną, może być nie planowany i nie zorganizowany, działający spontanicznie, np. w tłumie.

• Współcześnie istnieje wielka różnorodność układów komunikacyjnych.

• Szczególnie szybko rozpowszechniły się układy telekomunikacyjne np. sieci telefoniczne bądź za pośrednictwem masowych środków przekazu jak telewizja, radio czy internet.

Istnieje szereg środków i nośników komunikowania. Między innymi można wyróżnić:

• język (w sensie naturalnego) jako środek porozumiewania się w danej rzeczywistości;

• znaki językowe lub wszelkie systemy znaków (słowo mówione, gest, mimika, obraz);

• kody, które są oparte na konwencjach i pozwalają konstruować przekazy (alfabet), kod Morse'a, sygnalizacja, język programowania);

• nośniki sygnałów (jak wibracje powietrza, fale świetlne, papier, taśma filmowa, dyskietka, płyta CD-ROM, DVD);

• instrumenty pozwalające na powielanie, transmisję lub odbiór przekazu (odbiornik radiowy czy telewizyjny, telefon, komputer);

• instytucje, które tworzą przekazy (prasa, telewizja, internet).

Komunikację społeczną można podzielić wg rodzajów:

1. komunikacja gospodarcza

2. komunikacja ekonomiczna

3. komunikacja techniczna

4. komunikacja naukowa

5. komunikacja literacka i inne.

4. Funkcje komunikacji społecznej.

Do pierwszorzędnych funkcji komunikacji społecznej można zaliczyć:

1. funkcja produkcyjna, ujawniająca się np. w trakcie pracy, w procesach produkcyjnych w budowaniu i tworzeniu czegokolwiek, osiąganiu czegoś przez człowieka czy grupy społeczne, zmiany czegoś. Człowiek aby coś stworzyć, zbudować czy skonstruować, musiał i musi porozumiewać się z innymi ludźmi, uzyskać ich pomoc i współpracę

2. innowacyjna, np. ujawnianie i uzyskiwanie nowych idei, nowych celów działania, tworzenie czegoś nowego, przetworzenie czegoś starego, ulepszenie istniejącego np. badania naukowe, wynalazki, twórczość literacka

3. utrwalająca (zachowawcza), służąca zachowaniu przez ludzi swojej osobowości, istniejących stosunków społecznych, zachowaniu lub utrwaleniu stosunków produkcji bądź wprowadzonych w społeczeństwie innowacji np. folklor, tradycje, obyczaje, moralność, etyka.

W realizacji wszystkich funkcji komunikacji społecznej potrzebna jest informacja:

• w różnorodnej postaci

• przekazywana za pośrednictwem przeróżnych nośników

• gromadzonych i przechowywanych oraz udostępnianych przez różne instytucje.

Literatura

1. Goban-Klas: „Media i komunikowanie masowe”, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2001.

2. Stankiewicz J.: „Komunikowanie się w organizacji”, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 1999.

---