Bogdan Wojciszke „Teoria schematów poznawczych”
JEDNOSTOKOWA WIEDZA SPOŁECZNA - względnie trwała, poznawcza reprezentacja społecznego otoczenia jednostki, sytuacji społecznej, ludzi, ich działań i własności, zdarzeń, w których uczestniczą. Jest rezultatem aktywności poznającego podmiotu, jest subiektywna, bo uwzględnia emocje, nastroje i oceny.
Emocje, wartości i motywy wpływają na efekty poznania przez kształtowanie ich przebiegu
„Gorąca” kategoryzacja - przeżywany stan emocjonalny wywiera decydujący wpływ na treść myśli, sądów i zachowania podmiotu
Reprezentacja świata społecznego:
semantyczna - ogólna wiedza o świecie społecznym; pamięć semantyczna oderwana jest od autobiografii podmiotu, obejmuje fakty wyabstrahowane z czasu i przestrzeni, ważne jest znaczenie bodźca - uogólniona wiedza praktyczna [abstrakcyjna]
epizodyczna - pamięć konkretnych faktów, które miały miejsce w życiu jednostki, ma charakter autobiograficzny, umiejscowienie w czasie i przestrzeni, odzwierciedlenie bodźca - percepcja, charakter pozawerbalny [konkretna - im więcej cech istotnych, tym bardziej konkretne jest pojęcie]
Najczęściej odwołujemy się do pamięci semantycznej. Doświadczenia [epizody] mogą odwoływać się do pamięci semantycznej.
Semantyczność-Epizodyczność reprezentacji jest własnością ciągłą, wiele jest reprezentacji o właściwościach mieszanych
reprezentacje czysto epizodyczne mają charakter reproduktywny, im bardziej reprezentacja ma charakter semantyczny, w tym większym stopniu jest generatywna
im bardziej semantyczna, tym wolniej jest zapominana
epizodyczna - kod pozajęzykowy, semantyczna - kod językowy
SCHEMAT POZNAWCZY - podstawowy element strukturalny i funkcjonalny wiedzy semantycznej
SCHEMAT - jest posiadaną przez podmiot wiedzą na temat określonego wycinka rzeczywistości, jest semantyczną reprezentacją określonego rodzaju treści, zawiera wszystkie wiadomości podmiotu dotyczące danego fragmentu rzeczywistości, lecz jedynie wiedzą uogólnioną, wyabstrahowaną z konkretnych doświadczeń
Reprezentacja semantyczna - schemat
Reprezentacja epizodyczna - reprezentacja egzemplarzy schematów
Wiedza o schemacie - deskryptywna informacja o obiektach spełniających schemat, a także wiedza o własnych reakcjach podmiotu na te obiekty (emocje) - wiedza obiektywna, praktyczna i afektywna
Rodzaje schematów:
schematy przedmiotowe - ich egzemplarze mają ogólną własność „rozciągłości w przestrzeni”, treści zawarte w nich stanowią zapis właściwości charakterystycznych dla przedmiotów składających się na zbiór egzemplarzy (jednostkowe - jeden egz., kategorialne - wiele egz.)
skrypty - ich egzemplarze mają ogólną własność „rozciągłości w czasie”; treści zawarte w skrypcie stanowią uogólniony zapis charakterystycznych dla swoich egzemplarzy:
sekwencji scen (zdarzeń, czynności)
aktorów
rekwizytów
warunków uruchamiających cały scenariusz
ostatecznych rezultatów
Skrypt jest strukturą poznawczą, wykształconą dzięki wielokrotnemu powtarzaniu określonej sekwencji zdarzeń i ich kontekstu, może mieć postać liniową i hierarchiczną.
schematy atrybutywne - odzwierciedlają jedynie pewien rodzaj zmienności fragmentów świata, są „zagnieżdżony” w przedmiotach lub zdarzeniach, ale nie występuje w oderwaniu od nich, samodzielnie., ich egzemplarzami/ucieleśnieniami są wszystkie te przedmioty lub zdarzenia, którym przysługuje dana cecha, ale tylko w aspekcie tej cechy
Cecha może mieć charakter deskryptywny - opis zachowania, wyglądu itp., albo oceniający - opis reakcji emocjonalno-oceniającej, zależny od indywidualnej charakterystyki obserwatora. Oba znaczenia zmieniają się w zależności od kontekstu.
4) metaschematy- ogólniejsze struktury wiedzy o charakterze metaschematów (zawierające w sobie schematy) - tematy, czy też metatematy, no: „matka”, „dziecko”, wizyta rodzinna - tworzą metaschematy życia rodzinnego
DANE SENSORYCZNE - stanowią wierne i dokładne odzwierciedlenie konfiguracji bodźców dostępnych aktualnej percepcji, prawdopodobnie oddzielnie dla każdego ze zmysłów
DANE OEPRACYJNE - stanowią system danych aktualnie wykorzystywanych przez podmiot w przebiegu jego procesów psychicznych i zachowania; reprezentacja cech podmiotu oraz rezultatów wszystkich operacji wykonywanych aktualnie przez podmiot, zawiera nie tylko bierne odzwierciedlenie otoczenia, ale i pewne wnioski podmiotu, czyli rezultaty operacji poznawczych przeprowadzonych przez podmiot na danych dotyczących otoczenia.
DANE LATENTNE - stanowią trwały zapis indywidualnego doświadczenia podmiotu oraz pewną indywidualna wersję doświadczenia społecznego, przejętego przez podmiot w procesie socjalizacji i w trakcie dojrzałej już, społecznej jego egzystencji. Na system danych latentnych składają się reprezentacje epizodyczne i semantyczne.