Prawo finansowe, wykład nr 1, 14.02.2011r.
Zakres materiału:
1.Zagadnienia ogólne dotyczące finansów publicznych.
2.Prawo dochodowe (podatkowe).
3.Prawo bankowe.
4.Gospodarka finansowa przedsiębiorców (przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie).
Podręczniki:
-C. Kosikowski
-Z. Ofiarski „Prawo bankowe”
-Dzwonkowski (przy współpracy Glumińskiej i Zdebla) „Prawo podatkowe”
Egzamin: wykłady + ćwiczenia (zwłaszcza materialne prawo podatkowe)
Wykaz aktów normatywnych na tablicy ogłoszeń przy pokoju 3.36.
Część merytoryczna- zagadnienia wprowadzające (definicje):
Pojęcie finansów- wybór definicji:
1. Stefan Bolland (ekonomista): Finanse to zjawiska i procesy pieniężne. Tam gdzie nie pojawia się pieniądz, nie można mówić o finansach. Autor wiąże definicje finansów z pieniądzem, procesami związanymi z wykorzystywaniem pieniędzy.
2. Jaśkiewicz: Finanse są zjawiskami ekonomiczno-społecznymi, których treścią jest gromadzenie i rozdzielanie środków pieniężnych.
3. Józef Szyrocki: Finanse to procesy/ stosunki społeczno-ekonomiczne powstające w toku gromadzenia, ale także podziału i wydatkowania środków pieniężnych. Widzimy tu podział drugiego członu(rozdzielania środków pieniężnych) na 2 elementy: podział oraz wydatkowanie.
4. Karol Ostrowski: Finanse to pojęcie całkujące formy, treści, przejawy i rezultaty działalności finansowej. Działalność finansowa związana z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych.
5. Jerzy Harasimowicz: Finanse to stosunki społeczne powstające w związku z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych. Finanse nie opierają się jedynie na formie pieniężnej, ale mają dwustronny charakter: strona dochodów i strona rozchodów.
6. Andrzej Borodo: Finanse są kategorią ekonomiczną, obejmującą stosunki społeczne powstające w okresie gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych.
7. Brzeziński- bardziej współczesna def.: Finanse to tyle co pieniężny mechanizm podziału i wymiany wartości materialnych.
8. Kosikowski, Ruśkowski: Finanse to zasoby pieniężne, operacje oraz normy prawne ich dotyczące. Wprowadzają oni również definicję finansów publicznych: publiczne zasoby pieniężne, operacje na tych zasobach, normy prawne ich dotyczące.
Finanse= finanse publiczne+ finanse prywatne.
Definicje te są ze sobą w dużym stopniu zbieżne, a zwłaszcza w kwestii elementu gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych!!
Finanse publiczne:
- W doktrynie podobnie definiowane do ogólnego pojęcia finansów.
- Legalną definicję znajdujemy w art. 3 ustawy o finansach publicznych:
Art. 3. Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:
1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
2) wydatkowanie środków publicznych;
3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
4) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
5) zarządzanie środkami publicznymi;
6) zarządzanie długiem publicznym;
7) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.
Warto zaznaczyć, iż art.3 zawiera katalog otwarty, a w celu lepszego zrozumienia tej definicji
należy sięgnąć do art.5, który wyjaśnia czym są środki publiczne.
Finanse prywatne: Nie ma definicji finansów prywatnych, nie ma uzasadnienia dla definiowania tego pojęcia! Jest to pojęcie niedookreślone! Podejmuje się natomiast określenia różnic między finansami publicznymi, a prywatnymi.
Najczęściej eksponowane różnice między finansami publicznymi, a prywatnymi:
Możliwość użycia przymusu w kwestii pozyskiwania dochodów/dokonywania wydatków:
-Finanse publiczne: państwo dysponuje przymusem w zakresie pozyskiwania dochodów. Państwo ustala katalog dochodów- daniny publiczne.
Nie ma natomiast przymusu po stronie wydatków! Ustawodawca nie wprowadza obowiązku wydatkowania środków publicznych.
-Finanse prywatne: odwrotność powyższego! Wydatki: każda osoba fizyczna, aby utrzymać się przy życiu musi ponosić pewne wydatki, nie ma natomiast przymusu po stronie gromadzenia środków pieniężnych.
Różne przeznaczenie środków pieniężnych:
-Finanse publiczne: środki przeznaczone na cele publiczne.
-Finanse prywatne: środki zaspokajają potrzeby konkretnego podmiotu, jednostki, ewentualnie konkretnej grupy.
Różna skala:
Środki publiczne mają większą skalę niż środki prywatne.
Kwestia sposobu normowania:
-Finanse publiczne: przeważa norma o charakterze administracyjno-prawnym.
-Finanse prywatne: zakłada się istnienie względnej równorzędności podmiotów uczestniczących w stosunkach zobowiązaniowych- co jest charakterystyczne dla prawa cywilnego.
System finansowy
System finansowy jest pojęciem szerszym od systemu finansów publicznych!
Definicja- Brzeziński, Dębowska-Romanowska:
„System finansowy to całokształt funkcjonujących w danym kraju, uporządkowanych wewnętrznie instytucji prawno- finansowych, które regulują gospodarkę finansową”.
Jeśli mielibyśmy oceniać relacje między systemem finansowym, a systemem finansów publicznych, to system fin. publicznych stanowi trzon/podstawowy element systemu finansowego!
Schemat systemu finansowego.
Na system finansowy składają się ogniwa, pozostające ze sobą w relacji. Między tymi ogniwami następuje przepływ środków finansowych z różnych tytułów w obu kierunkach. Łączymy każde z tych ogniw ze sobą!
Do ogniw tych zaliczamy:
1.System budżetowy- zajmuje centralną pozycję w tym układzie.
2.System finansowy przedsiębiorców.
3.Finanse ludności.
4.System finansowy ubezpieczeń.
5.System bankowo-kredytowy.
Na następnym wykładzie: tytuły powiązań miedzy tymi ogniwami.