Zapobieganie pożarom egzogenicznym

Pożary te są bardziej niebezpieczne od endogenicznych, ponieważ są nagłe i niespodziewane, powstają beż żadnych oznak ostrzegawczych i rozwijają się szybko i stwarzają duże zagrożenie dla załogi pracującej na dole kopalni i powodują duże straty materialne. Pożary z przyczyn zewnętrznych w kopalni węgla kamiennennego powstają zazwyczaj wskutek zaprószenia ognia, wadliwego działania urządzeń mechanicznych i elektrycznych bądź wskutek nieprawidłowego wykonywania robót strzelniczych. Mogą też powstać w następstwie wybuchu metanu lub pyłu węglowego.

8.1.1.Zapobieg. poż powstają. Poprzez zaprószenie ognia

Ich liczba wybitnie zmalała, ponieważ we wszystkich polskich kopalniach węgla, rud i soli wycofano z użycia lampy karbidowe, a na ich miejsce wprowadzono lampy elektryczne. Wprowadzono też zakaz palenia tytoniu, wymieniono obudowę palną na niepalną, obowiązuje porządek i ład w komorach funkcyjnych. Obecnie duże zagrożenie pożarów przez zaprószenie ognia występuje wskutek nieprawidłowego wykonywania spawania i cięcia metali na dole kopalni w czasie prac naprawczych i montażowych. Pożar może być spowodowany nieodpowiednią jakością i nieprawidłowym użytkowanie sprzętu spawalniczego. Warunkiem bezpiecznego prowadzenia prac cięcia i spawania metali na dole kopalni jest prawidłowe urządzenie komory spawalniczej przewietrzanej niezależnym, oddzielnym prądem powietrza, aby zanieczyszczone powietrze było odprowadzane bezpośrednio do dróg, którymi płynie powietrze zużyte, oraz używanie dobrych urządzeń spawalniczych przez odpowiednio wykwalifikowany personel. Szczególnie niebezpieczne jest wykonywanie prac spawalniczych w bezpośrednim sąsiedztwie materiałów palnych i w atmosferze zapylonej. Przy wykonywaniu robót spawalniczych w szybach wdechowych należy: przed rozpoczęciem prac zabezpieczyć szyb przed opadaniem rozżarzonych cząstek metalu, w tym celu należy stosować specjalne misy z wodą lub koce azbestowe, a po zakończeniu prac przeprowadzić szczegółową kontrolę szybu aż do rząpia, obserwacja szybu powinna trwać do czasu uzyskania całkowitej pewności, że nie nastąpiło zaprószenie ognia.

Z dniem 1.07.97 nastąpiło całkowite wyeliminowanie prac spawalniczych z podziemnych wyrobisk górniczych.

8.1.2.Zapobieganie poż.powstaj. od urządzeń mechanicznych

Pożary od urządzeń mechanicznych w kopalniach powstają przede wszystkim z powodu nadmiernego wydzielania się ciepła przy pracy maszyn, co jest spowodowane niewłaściwą konserwacją i użytkowaniem oraz wadliwą zabudową urządzeń mechanicznych w wyrobiskach nie przystosowanych do instalacji takich urządzeń. Szczególnie niebezpieczne są pożary gumowych przenośników taśmowych.

Zagrożenie załogi w czasie pożaru przenośnika taśmowego zależy od lokalizacji przenośnika. Szczególnie niebezpieczne są pożary przenośników w grupowych prądach powietrz świeżego płynących do wielu rejonów wentylacyjnych. Z 1 kg palącej się taśmy przenośnikowej wydziela się ok. 5,6 m³ gazów, do atmosf. kopalnianej dostaje się ok. 0,003 m³ CO, 1m³ CO₂ , oraz ok. 0,01m³ metanu i wodoru. Do najczęstszych przyczyn pożarów przenośników taśmowych należą:

- tarcie taśmy przenośnika o urobek nagromadzony w sąsiedztwie przenośnika

- tarcie taśmy o miał i pył węglowy nagromadzony pod trasą przenośnika

nagromadzony pod trasą przenośnika

- tarcie bębnów napędowych o unieruchomioną taśmę (np. w wyniku zaklinowania taśmy)

- tarcie taśmy o unieruchomione bębny napędowe (np. bęben napinający)

Do zapalenia taśmy, nawet trudno palnej, wystarczy miejscowe jej nagrzanie do temp ok. 500^oC, przy czym dla taśm uszkodzonych lub o startych nakładkach, temp ta może być znacznie niższa. Żarzenie miału zaobserwowano już przy temp 200^oC. Przy badaniu tarcia taśmy o drewno uzyskano temp. 95^oC. W większości państw stosuje się w podziemnych kopalniach wyłącznie przenośniki wyposażone w taśmy trudno palne, np. z polichlorku winylu. W polskim górnictwie obok przenośników z taśmami trudno palnymi są jeszcze przenośniki z taśmami gumowymi. Aby zwiększyć bezpieczeństwo przeciwpożarowe przenośników, do kopalń polskich wprowadzono obowiązek stosowania odpowiednich zabezpieczeń pracy przenośników. Wymaga się, aby wszystkie przenośniki były wyposażone w czujniki: ruchu taśmy, spiętrzenie urobku, temperatury napędu i stacji zwrotnej oraz w urządzenia: do awaryjnego wyłączania przenośnika wzdłuż całej trasy, sygnalizacji akustycznej poprzedzającej uruchomienie przenośnika, urządzenia samogaszące instalowane w rejonie napędów, stacji zwrotnej i napinającej. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny palne, przenośniki taśmowe powinny być wyposażone w taśmę trudno palną oraz w urządzenia kontroli ruchu przenośnika. W zakładach wydobywających kopaliny niepalne przepis ten odnosi się do nowo instalowanych przenośników. Trudno palne taśmy to taśmy z polichlorku winylu. Obecnie w polskim górnictwie taśmy stosowane w przenośnikach nie można uznać za trudno palne, chociaż do ich produkcji używa się środki zmniejszające palność. Podstawowym sprzętem ochrony przeciwpożarowej przenośników są: rurociągi wodne wyposażone w odpowiednio rozmieszczone zawory hydrantowe, stałe instalacje gaśnicze i podręczny sprzęt gaśniczy. Zadaniem stałej instalacji wodnej jest ugaszenie pożaru przenośnika w obrębie stacji zrzutowej, napędowej, napinającej i zwrotnej. W kopalniach rud miedzi obowiązuje zasada, że każdy nowo budowany przenośnik musi być zlokalizowany w zużytym prądzie powietrza. Należy przestrzegać następujących zasad:

- każdy taśmociąg powinien być ułożony prosto, w odpowiedniej odległości od ociosów, spągu i stropu

- taśmociąg należy utrzymywać w stanie czystym, gromadzący się pył węglowy i grubszy urobek należy usuwać w sposób ciągły na każdej zmianie

- przenośniki w czasie pracy powinny być kontrolowane, także w czasie przerwy w wydobyciu.

Znaczne zagrożenie może wystąpić w przypadku pożaru smarów i olejów. Dlatego wyeliminowano oleje mineralne np. z napędów urządzeń przyszybowych, zapór torowych, wywrotów wozów, wycofano z produkcji olejowe stacje zasilające przenośnikowe zasobniki rewersyjne, w wielu maszynach i urządzeniach ograniczono stosowaną pojemność oleju w układach hydraulicznych. Wprowadzono również zakaz stosowania w kopalniach maszyn i urządzeń hydraulicznych, w których pojemność oleju mineralnego przekracza 50dm³ , z wyjątkiem maszyn tj: kombajny, ładowarki, kotwiarki, wiertnice kołowroty hydrauliczne, prasy hydrauliczne. Zabronione jest budowanie i stosowanie magistral hydraulicznych wzdłuż wyrobisk górniczych. Maszyny i urządzenia hydrauliczne muszą być wyposażone w sprzęt i zabezpieczenia przeciwpożarowe, a gdy pojemność układu hydraulicznego przekracza 250 dm3 oleju palnego lub emulsji palnej należy wyposażyć je w samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze. Duże zagrożenie pożarowe stanowią także oleje mineralne stosowane w maszynach górniczych spełniające zadanie czynnika smarującego, a długotrwałe przeciążenie maszyn powoduje przegrzanie oleju smarującego i jego silne parowanie. Stwarza to w środowisku zapylonym możliwość łatwej inicjacji pożaru. W

tym celu wg obowiązujących przepisów smarowanie lokomotyw i innych pojazdów oraz wozów kopalnianych w wyrobiskach dopuszczalne jest tylko w pomieszczeniach przeznaczonych do tego celu, a napełnianie paliwem zbiorników lokomotyw spalinowych i innych pojazdów powinno odbywać się na stanowisku w tym celu przygotowanym i wyposażonym w środki gaśnicze. Zgodnie z przepisami zabronione jest przechowywanie smarów, olejów i innych mat łatwopalnych w odległości mniejszej niż 50m od wlotów wyrobisk wdechowych zlokalizowanych na powierzchni kopalni, a także we wszystkich drążonych wyrobiskach. Zużyte smary i oleje należy niezwłocznie wywozić z dołu kopalni na jej powierzchnię.

8.1.3.Zapobieg pożarom powst. od urządzeń elektrycznych.

Bardzo duże niebezpieczeństwo powstania groźnych pożarów stwarzają w kopalni wszelkiego rodzaju olejowe urządzenia elektryczne, np.: transformatory i wyłączniki olejowe. W celu wyeliminowania tego rodzaju pożarów konieczne jest stosowanie na dole kopalni wyłącznie urządzeń bezolejowych. Głównie rozdzielnie poziomowe średniego napięcia, ładownie akumulatorów powinny być umieszczane w komorach w obudowie niepalnej, przewietrzanej niezależnym prądem powietrza i zlokalizowane w polach niemetanowych. Komory te powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia i sprzęt przeciwpożarowy oraz w tamę z drzwiami z materiałów niepalnych od strony każdego wlotu powietrza. Wyłączniki i skrzynki rozdzielcze muszą być obudowane w odpowiednio obudowanych wnękach. Również kable elektr stwarzają duże zagrożenie. Dlatego w warunkach dołowych należy stosować wyłącznie kable z oponą niepalną, które są jednocześnie wytrzymałe na uszkodzenia mechaniczne. Kable elektr nie mogą być umieszczone na spągu wyrobiska lecz muszą być podwieszone możliwie wysoko na specjalnych uchwytach na jednym z ociosów wyrobiska. Duża liczba pożarów powstaje od elekt sieci trakcyjnej elektrowozów kopalnianych.

Pożary powstają gdy nastąpi zwarcie przewodu trakcyjnego z ziemią. Z kolei powstałe iskrzenie może zapalić palne elementy obudowy lub pył węglowy, który znajduje się w sąsiedztwie. Sieć trakcyjna stwarza duże zagrożenie pożarowe ponieważ znajduje się ona w grupowych prądach powietrza świeżego, dlatego w czasie pożaru może dojść do zadymienia nawet kilku oddziałów produkcyjnych. Dlatego należy zwracać uwagę na przewody jezdne, które powinny być podwieszone nad torem, również w wyrobiskach z trakcją elekt obudowy muszą być w dobrym stanie, ponadto szyny torów muszą być na złączach dokładnie połączone elekt. Nieodpowiednie wykonanie połączeń szyn powoduje nadmierne iskrzenie, który może zapalić pył węglowy lub inne materiały palne.

8.1.4.Zapobieganie pożarom powstającym przy robotach strzelniczych

Gdy w miejscu wykonywania robót strzel. jest nagromadzony suchy pył węglowy lub innej kopaliny palnej, wtedy przy pojawieniu się płomienia podczas odpalania ładunku mat. wybuchowego może się pył zapalić. Pojawienie się płomienia najczęściej jest spowodowane złą przybitką w otworach strzałowych, dlatego tak ważne jest dokładne wykonanie przybitki. Również dzięki opyleniu przodka pyłem kamiennym lub zroszeniu go wodą można uniknąć zapalenia pyłu węglowego przy wykonywaniu robót strzel. Przestrzelaniem należy usunąć wszystkie przedmioty łatwo palne, jak odzież, smary.

8.1.5.Zapobieganie pożarom powstającym przy wybuchu metanu lub pyłu węglowego

Często w kopalni wybuchom metanu lub pyłu węglowego bądź siarczkowego towarzyszą pożary. Podczas wybuchu metanu lub kopaliny palnej płomień wybuchu, przemieszczając się wyrobiskami, może zapalić spotkane w tych wyrobiskach materiały palne, dlatego należy bardzo skrupulatnie przestrzegać przepisów gór. dotyczących zapobiegania wybuchom metanu oraz pyłu węglowego lub siarczkowego. W kopalniach silnie metanowych zdarzają się przypadki zapalenia metanu od iskier powstałych w czasie urabiania węgla kombajnami. Palący się metan może spowodować pożar np. stosów obudowy, przenośników taśmowych. Aby ograniczyć podobne pożary (zwłaszcza w pokładach III i IV kategorii zagrożenia metanowego ) należy wyeliminować możliwość urabiania kombajnem skal stropu i spągu, co może być źródłem iskier i przyczyną zapalenia metanu.