Pozary endogeniczne należą do najczęstszych pożarów w polskich kopalniach węgla. Przyczyny:
- skłonność węgla do samozapalenia; -stosowanie nieodpowiednich systemów eksploatacji;
- nieodpowiednie przewietrzanie wyrobisk górniczych;
- opóźniona likwidacja pól eksploatacyjnych
- nieszczelna izolacja zbędnych wyrobisk i zrobów
O skłonności do samozapalenia węgla decyduje: grubość pokładu, charakter substancji węglowej, otaczających skał. Czynniki twe nie zależą od człowieka, natomiast system eksploatacji, sposób przewietrzania wyrobisk górniczych, czas likwidacji wybranych pól eksploatacyjnych zależy przede wszystkim od człowieka.
Ze względu na profilaktykę pożarów endogenicznych każdy system eksploatacji powinien zapewniać: czyste wybieranie pokładów, zwalczanie ciśnienia górotworu i unikanie podbierania pokładu, odpowiednią prędkość wybierania pól ekspoatacyjnych oraz szybką likwidację i szczelną izolację zrobów.
Wykonywanie wyrobiska w skałach zalegajacych w głębi ziemi powoduje naruszenie równowagi ciśnieniowej górotworu i ruch skał. Cząstki skał otaczające wyrobisko, które pierwotnie były ściśnięte ze wszystkich stron, odprężają się w kierunku wyrobiska i starają się wypełnić przestrzeń powstałą po wybraniu skały. Wokół wykonanego wyrobiska powstaje strefa, w której górotwór jest spękany, powstają szczeliny w caliźnie węglowej, gdzie może gromadzić się pył węglowy. Gdy szczeliną wypełniona pyłem węglowym przepływa powietrze, wówczas w takiej szczelinie może dojść do powstania pożaru.
W miarę upływu czasu odprężający się górotwór wywiera coraz większe ciśnienie na obudowę wyrobiska, wskutek tego może dojść do zniszczenia obudowy i do powstania zawału. Jeśli w zawale znajduje się węgiel, a zawalonym wyrobiskiem przepływa powietrze, bardzo łatwo może powstać pożar w tym wyrobisku.
Szczególnie duże ciśnienie górotworu występuje w miejscach leżących pod nie wybranymi w górnym pokładzie filarami i nogami węglowymi, w sąsiedztwie uskoków lub pofałdowań pokładu, w sąsiedztwie frontu eksploatacyjnego i w miejscach skrzyżowań chodników.
Ponadto wzmożone ciśnienie górotworu występuje w pokładach podebranych, tzn. przy eksploatacji pokładów wyżej leżących, gdy niżej leżący pokład został wcześniej wyeksploatowany. Prócz tego większe ciśnienie górotworu występuje w pokładach grubych, zwłaszcza zalegających pod mocnymi skałami stropowymi.
We wszystkich wymienionych miejscach wzmożonego ciśnienia istnieją bardzo dogodne warunki powstania pożarów, gdyż ułatwione jest rozgniatanie calizny węglowej, tworzenie się szczelin i powstawanie zawałów. Aby uniknąć w tych warunkach pożarów endogenicznych, należy zwalczać ciśnienie górotworu. W tym celu stosuje się systemy eksploatacyjne o małej liczbie robót przygotowawczych, tzn. takie systemy, które wymagają wykonania małej liczby chodników w pokładzie węglowym. Prócz tego należy unikać przedwczesnego wykonywania robót przygotowawczych oraz nie wykonywać niepotrzebnych wyrobisk. Ponadto w grubych pokładach wyrobiska chodnikowe nie powinny być zakładane nad sobą. W przypadku wykonania chodników nad sobą w szczelinach może dojść do powstania pożaru wskutek przenikania powietrza z jednego chodnika do drugiego.
Chodniki zakładane w węglu nie powinny krzyżować się pod mniejszym kątem niż 60, gdyż przy mniejszym kącie następuje szybkie rozgniecenie klina węglowego zawartego między chodnikami i łatwo może dojść do powstania pożaru. Jeśli konieczne jest połączenie dwóch chodników pod mniejszym katem, niż 60, węgiel w klinie miedzy chodnikami powinien być wybrany na gł. co najmniej 30 m. Z kolei pustkę należy wypełnić betonem lub murem z cegieł bądź betonitów.
Filary węglowe pozostawione między dwoma równoległymi chodnikami nie powinny mieć mniejszej szerokości niż 10 m. Przy mniejszej od 10 szerokości filarów węglowych następuje łatwe rozgniecenie calizny węglowej, co sprzyja powstawaniu pożaru.
Główne wyrobiska chodnikowe założone w węglu, mające istnieć długi okres, należy wykonywać w obudowie trwałej, np. z łuków korytkowych, w obudowie murowej. Obudowę chodników należy utrzymywać w dobrym stanie aby uniknąć zawałów chodnikowych, w których łatwo może powstać pożar. W razie powstania zawału trzeba chodnik natychmiast przebudować, wybierając luźny węgiel.
Z praktyki kopalnianej wiadomo, że do powstania pożaru w polu eksploatacyjnym nie dochodzi w chwili rozpoczęcia wybierania złoża, ale dopiero po upływie pewnego okresu. Okres ten, zwany okresem inkubacyjnym pożaru endogenicznego, jest różny dla różnych pokładów węgla, a nawet może być różny dla tego samego pokładu w oddzielnych jego partiach. Czas trwania tego okresu może wynosić 3,6,9, a nawet więcej miesięcy. Czas ten zależy od wielu czynników, przede wszystkim jednak od skłonności węgla do samozapalenia.
Przy dowolnej eksploatacji powietrze przenika przez dłuższy czas do zrobów i szczelin w filarach węglowych, wskutek tego niebezpieczeństwo powstania pożaru jest duże, i to nawet przy małych wymiarach pola eksploatacyjnego. W przeciwieństwie do tego przy szybkim wybieraniu pokładu wymiary pola mogą być większe niż przy powolnej eksploatacji.
Gdy wymiary pola eksploatacyjnego zostaną tak dobrane, by wszystkie wyrobiska w tym polu zostały zlikwidowane przed upływem okresu inkubacyjnego pożaru, wówczas można uniknąć powstania pożaru. Aby nie dopuścić do powstania pożaru po wybraniu określonej partii pokładu w polu eksploatacyjnym, dopływ powietrza do takiego pola powinien być odcięty. Przy eksploatacji z zawałem stropu lub przy stosowaniu podsadzi suchej wybrane już pola eksploatacyjne izoluje się od czynnych wyrobisk kopalnianych przez zamknięcie tam izolacyjnych, zbudowanych w specjalnie pozostawionych filarach węglowych.
W przypadku stosowania podsadzki hydraulicznej istniejące po wybraniu pola wyrobiska chodnikowe podsadza się w całości, bądź z podsadzki hydraulicznej wykonuje się korki podsadzkowe długości od 20 do 30 m. Likwidacja zbędnych wyrobisk powinna nastąpić możliwie w jak najkrótszym czasie od zakończenia eksploatacji.
Zagrożenie pożarowe w zrobach zawałowych wzrasta po zatrzymaniu ściany i w czasie jej likwidacji. Do likwidacji ściany należy przystąpić natychmiast po ukończeniu eksploatacji w określonym polu ścianowym, aby zroby zawałowe mogły być otamowane w możliwie krótkim czasie. Czas ten w przypadku pokładu węgla zaliczonego do IV grupy samozapalności nie powinien być dłuższy od jednego miesiąca, w przypadku zaś wybierania pokładu węgla należącego do I grupy samozapalności – nie dłuższy niż od 3 m-cy.
Duże znaczenia w zapobieganiu pożarom endogenicznym ma uszczelnianie i izolacja zrobów ścian zawałowych. Podsadzka hydrauliczna okazała się skutecznym środkiem profilaktyki pożarowej stosowanym do uszczelniania zrobów zawałowych, zwłaszcza w pokładach grubych wybieranych na warstwy.
Uszczelnianie zrobów podsadzką hydrauliczną należy wykonywać w następujących miejscach pola eksploatacyjnego:- w miejscu uruchomienia ściany; -za czołem ściany od strony nie rabowanych chodników przyścianowych; - w miejscu zatrzymania likwidacji ściany.
Uszczelnianie miejsca uruchomienia ściany ma na celu odizolowanie zrobów zawałowych od filara węglowego pozostawionego np. wzdłuż chodnika transportowego. Filar ten stwarza zwykle duże zagrożenie pożarowe, gdyż wskutek wzmożonego ciśnienia górotworu w czasie prowadzenia eksploatacji ulega on spękaniu i rozgniataniu, a mała szczelność zawału w strefie rozruchu ściany umożliwia przenikanie powietrza przez szczeliny do zrobów. Dlatego w kopalniach dysponujących instalacją podsadzki hydraulicznej jest wskazane przed uruchomieniem ściany zawałowej odizolować zroby tej ściany od filara węglowego, podsadzając podsadzką hydrauliczną pas szerokości około 10 m. W tym przypadku na odcinku 10 m wybiegu uruchamianej ściany prowadzi się eksploatację pokładu z podsadzką hydrauliczną po czym następuje rozruch ściany zawałowej. Obecnie uszczelnianie zrobów ścian zawałowych od strony nie rabowanych chodników przyścianowych prowadzi się przy wykorzystaniu następujących środków: - podsadzki hydraulicznej; - tworzywa pianowego; - tkaniny lutniowej; - pyłu dymnicowego lub mułów popłuczkowych wtłaczanych za pomocą pomp do zrobów poza otorkretowaną obudowę chodnika lub oszalowanie wykonane z bali;- gipsu natryskiwanego na tkaninę podsadzkową.
Uszczelnianie zrobów od strony chodnika przyścianowego podsadzką hydrauliczną wykonuje się w ten sposób, że wygradza się tamą podsadzkową Tp. część chodnika przyścianowego od strony zrobów. Następnie w odstępach co 8-10 m instaluje się wyloty rurociągu podsadzkowego Wr i podsadza zroby. Wodę podsadzkową odprowadza się korytem Kw. Ten sposób uszczelniania zrobów okazał się w praktyce bardzo skuteczny.
Uszczelnianie podsadzką hydrauliczną zrobów ściany zawałowej prowadzonej w kierunku od pola można również wykonywać przez okresowe podsadzanie obu chodników przyścianowych. Chodniki te w tym przypadku nie są rabowane podczas prowadzenia ściany. Dla następnej ściany konieczne jest wydrążenie nowych odcinków przyścianowych.
Miejsce zatrzymania ściany po zakończeniu eksploatacji można również uszczelnić podsadzka hydrauliczną, podsadzając przestrzeń roboczą ściany od strony obu chodników przyścianowych. Należy także podsadzić wszystkie zbędne wyrobiska w sąsiedztwie zrobów likwidowanej ściany, aby ograniczyć przepływ powietrza przez zroby.
Do uszczelniania zrobów ścian zawałowych są często stosowane różne tworzywa pianowe. Sposób uszczelniania zrobów polega na pokrywaniu tym tworzywem ociosów chodnika przyścianowego od strony zrobów w postaci nakładanego torkretu. Grubość warstwy uszczelniającej powinna wynosić około 10 cm. Tworzywa te powinny być trudno palne i antyelektrostatyczne, dopuszczone do stosowania w podziemiach kopalń.
Do uszczelniania zrobów zawałowych często bywa stosowana tkanina nieprzepuszczalna dla powietrza i dopuszczona do stosowania w wyrobiskach podziemnych, jak np. trudno palna tkanina lutniowa. Tkaniną tą uszczelnia się kaszty lub organy stawiane dla ochrony chodników przyścianowych.
Uszczelnianie zrobów za pomocą pyłu dynicowego lub mułów popłuczkowych polega na tym, że przestrzeń między obudową a kasztami lub organami wypełnia się suchą podsadzką kamienną. Następnie wykonuje się torkretowanie ociosów chodnika od strony zrobów. Po stwardnieniu torkretu przewierca się go w kilku miejscach i po zainstalowaniu w otworach odpowiednich rurek stalowych wtłacza się za torkret pył dymnicowy lub muły popłuczkowe. Zamiast torkretu można wykonać na obudowie od strony zrobów szalunek z bali i poza ten szalunek wtłaczać pył dymnicowy lub muły popłuczkowe.
Rozpowszechnionym sposobem jest uszczelnianie zrobów gipsem. W tym przypadku na obwodzie chodnika przyścianowego rozpina się tkaninę podsadzkową , a następnie na tę tkaninę natryskuje się mieszaninę gipsu za pomocą inżektora lub hydronetki.
Powstawanie pożaru w caliźnie węglowej jest możliwe wówczas, gdy istnieją w niej szczeliny wypełnione miałem i pyłem węglowym oraz gdy tymi szczelinami przepływa powietrze. Ruch powietrza w szczelinie calizny węglowej jest wywołany istnieniem różnicy potencjału aerodynamicznego między końcowymi przekrojami szczeliny, tzn. miedzy początkiem i końcem szczeliny.
Szczelina może łączyć dwa miejsca tego samego chodnika i wówczas stanowi bocznicę równoległą w stosunku do chodnika, bądź też początek i koniec szczeliny mogą być zlokalizowane w różnych wyrobiskach tego samego pokładu lub różnych pokładów. W tym ostatnim przypadku szczelina tworzy bocznicę przekątną.
Jeśli między dwoma sąsiednimi kopalniami istnieje spękany filar graniczny, to szczeliny mogą łączyć dwa różne systemy wentylacyjne. Gdy występuje duża różnica spiętrzeń wentylatorów głównych zainstalowanych w obu kopalniach, wówczas występuje również duże niebezpieczeństwo powstania pożaru w filarze granicznym, przy czym ognisko pożarowe w caliźnie węglowej jest zlokalizowane od strony tej kopalni, w której spiętrzenie wentylatora głównego jest mniejsze. Gazy pożarowe natomiast występują zazwyczaj w tej kopalni, w której spiętrzenie wentylatora głównego jest mniejsze. Gazy pożarowe natomiast występują zazwyczaj w tej kopalni, w której zainstalowane są wentylatory o większym spiętrzeniu.
Opór aerodynamiczny szczelin jest bardzo duży w porównaniu z oporami czynnych wyrobisk górniczych w kopalni. Wobec tego strumień objętości powietrza płynącego szczeliną jest bardzo mały, może jednak być wystarczający do zapoczątkowania procesu samozagrzewania, a następnie samozapalenia węgla. Z badań wynika, że im większy jest spadek potencjału aerodynamicznego między wlotem i wylotem szczeliny, tym większy płynie strumień objętości powietrza w tej szczelinie oraz tym większe jest prawdopodobieństwo powstania pożaru w caliźnie węglowej.
Pożarom w caliźnie węglowej zapobiega się przez: - niedopuszczenie do tworzenia się szczelin, głównie przez zmniejszenie ciśnienia górotworu; - wyeliminowanie lub znaczne ograniczenie przepływu powietrza przez szczeliny, izolując je lub zmniejszając spadek potencjału aerodynamicznego pomiędzy wlotem i wylotem szczeliny; - zmianę kierunku przepływu powietrza w szczelinach.
Szczeliny izoluje się uszczelniając ściany wyrobiska specjalną obudową lub też wykonując iniekcję szczelin materiałem uszlachetniającym. Dobre rezultaty izolowania szczelin w ociosach i stropie wyrobiska uzyskuje się za pomocą szczelnej obudowy murowej, betonowej bądź też przez torkretowanie wyrobiska.
Przestrzeń między obudową murowa lub betonową powinna być dokładnie wypełniona, przy czym obudowa musi obejmować nie tylko szczelinowata część calizny, ale musi być przedłużona na część calizny nie spękanej. Wymieniona obudowa powinna być wpuszczona w caliznę w celu wyeliminowania przepływu powietrza za obudową.
Iniekcja szczelin polega na wtłaczaniu do spękanej calizny pod odpowiednim ciśnieniem materiału drobnouziarnionego zawieszonego w wodzie. Cząstki tego materiału po odpłynięciu wody wypełniają szczeliny, przez co uniemożliwiają przepływ powietrza w caliźnie węglowej. Jako materiał do wypełniania szczelin stosuje się: miałki piasek, pył kamienny, glinę, popiół dymnicowy itp.
Często w celu uszczelnienia spękanego górotworu przeprowadza się cementację, przy czym stosuje się mleko cementowe lub wapienne. Mleko wapienne lub zmielony wapień stanowią tzw. antypirogeny, które hamują proces utleniania węgla, utrudniają więc powstanie pożaru endogenicznego. Bardzo dobrym materiałem do izolacji szczelin w caliźnie węglowej jest pył dymnicowy, gdyż ma on własności wiążące i jest higroskopijny, dzięki czemu pęcznieje w szczelinach i dokładnie je wypełnia.
Zmiany spadku potencjału aerodynamicznego w szczelinie można wywołać przez: - zastosowanie tam wentylacyjnych lub dławiących; - zastosowanie wentylatorów pomocniczych; - wykorzystanie depresji naturalnej.
Tamy dławiące, zwłaszcza tamy wentylacyjne umieszczone w wyrobisku z prądem odpływowym powodują zazwyczaj duży spadek δΦTR potencjału aerodynamicznego w miejscu ich ustawienia. Powoduje to wzmożenie przepływu powietrza przez szczelinę, a tym samym zwiększa się niebezpieczeństwo powstania pożaru w caliźnie węglowej.
Lokalizacja tamy dławiącej w chodniku węglowym między początkiem i końcem szczeliny może być przyczyną powstania pożaru P. w caliźnie węglowej w sąsiedztwie wlotu powietrza do szczeliny. Aby uniknąć pożaru, tama dławiąca powinna być zlokalizowana w chodniku przed węzłem 1 lub za węzłem 2.
W przypadku lokalizacji w chodniku węglowym wentylatora pomocniczego Wp. między początkiem i końcem szczeliny istnieje również duże niebezpieczeństwo powstania pożaru P. w spękanej caliźnie węglowej w sąsiedztwie węzła 2 (w sąsiedztwie wlotu powietrza do szczeliny), co jest związane z dużym spadkiem potencjału aerodynamicznego między węzłem 2 a węzłem 1.
Aby zapobiec powstaniu pożaru, wentylator Wp. powinien być zlokalizowany w nie spękanej caliźnie węglowej, tj. przed węzłem 1 lub poza wezłem2, wówczas strumień objętości powietrza w szczelinie może być bardzo mały i w ogóle nie dojdzie do powstania pożaru.
W przypadku występowania zagrożenia pożarowego w spękanym i szczelinowatym filarze granicznym między sąsiadującymi kopalniami wskutek występowania dużej różnicy potencjału aerodynamicznego ( spadku potencjału) między wlotem i wylotem powietrza do szczelin, może być konieczne wytworzenie w określonym wyrobisku lokalnego nadciśnienia lub podciśnienia.
Lokalne nadciśnienie w wyrobisku można uzyskać np. przez zbudowanie na początku tego wyrobiska wentylatora pomocniczego, a na jego końcu tamy dławiącej(regulacyjnej). Jeśli zachodzi potrzeba wytworzenia w wyrobisku lokalnego podciśnienia, to instalujemy na początku tego wyrobiska tamę dławiącą TR, a na końcu wentylator pomocniczy Wp.
W przypadku występowania szczelin w ociosach wyrobisk pochyłych, im większe jest nachylenie, tym większą ma wartość depresja naturalna w tym wyrobisku i w szczelinach.
Jeśli wyrobisko jest przewietrzane prądem wznoszącym, to samozagrzanie się węgla w szczelinie w miejscu P. powoduje wystąpienie depresji naturalnej lnp., która sprzyja przepływowi powietrza w szczelinie. Dlatego strumień objętości powietrza w szczelinie odpowiednio wzrośnie, co stwarza większą możliwość powstania pożaru w porównaniu ze szczeliną poziomą.
W przypadku schodzącego prądu powietrza w wyrobisku i szczelinie oraz samozagrzewania się węgla w miejscu P. depresja naturalna lnp. działa w kierunku przeciwnym do przepływu powietrza. W związku z tym w określonych warunkach może dojść do zatrzymania, a nawet odwrócenia przepływu powietrza w szczelinie i wówczas powietrze popłynie od węzła 2 do P. i dalej do węzła 1. Konsekwencją tego będzie wstrzymanie samozagrzewania się węgla i chłodzenie calizny, co prowadzi z kolei do przywrócenia pierwotnego kierunku przepływu powietrza w szczelinie, tzn. w kierunku 1-P.-2 i ponownego grzania się węgla w miejscu P. Depresja naturalna powstała w wyniku samozagrzewania się węgla w szczelinie działa tutaj jako samoczynny regulator temperatury węgla w szczelinie.
Skutecznym sposobem zapobiegania pożarom szcelinowym jest utrzymywanie dużego otworu równoznacznego kopalni. Im większy bowiem jest otwór równoznaczny kopalni, tym mniejsze są opory poszczególnych bocznic sieci wentylacyjnej, a tym samym mniejsze są spadki potencjału aerodynamicznego w określonych wyrobiskach górniczych i mniej powietrza przepływa szczelinami w caliźnie
Jeśli warunki górnicze uniemożliwiają zmniejszenie przepływu pow. przez szczeliny, to można uniknąć powstania pożaru w szczelinie przez zmianę co pewien czas kierunku przepływu powietrza w tych szczelinach. Np. w chodnikach, między którymi węgiel jest zgnieciony i spękany, aby nie dopuścić do powstania pożaru ,wskazane jest umieszczenie szeregu tam, a tym samym węgiel będzie się nagrzewał lub wychładzał w coraz to innym miejscu. Przy zamkniętych tamach TR1iTR1’nagrzewanie węgla będzie następowało od strony chodnika dolnego. Przy zamk. TR2iTR2’ węgiel będzie się nagrzewał od strony chodnika górnego 2-2’ jednocześnie będzie następowało wychładzanie węgla w sąsiedztwie chodnika dolnego
Jeśli w kopalni stwierdza się samonagrzewanie węgla, w filarze ochronnym szybów bliźniaczych ,gdzie jeden jest wdechowy, a drugi wydechowy, to w razie dużego spiętrzenia went.gł. nawet b.staranna obudowa szybów nie zapobiega przepływowi pow. przez szczeliny w węglu między tymi szybami. Stwarza to duże niebezpiecz. Powst. pożaru szczelinowego w filarze ochronnym tych szybów .w celu uniknięcia takiego pożaru szyb wydechowy powinien co pewien czas pełnić funkcję wydechowego i na odwrót
Sposób przewietrzania kopalni jako całość oraz poszczególnych pól ekspl. jest ściśle związany ze sposobem udostępniania złoża rozcięciem pokładów węgla i stosowanym syst. eksploat.
Gdy szyby wdechowy i wydechowy są położone centralnie, to w przypadku pokładów węgla skłonnych do samozapalenia, może dojść do pożaru w filarze ochronnym tych szybów, co jest b.niebezpieczne, gdyż trujące g.pożarowe mogą spowodować zagazowanie kopalni Przy stosowaniu peryferyjnych szybów wydechowych nie ma możliwości powstania pożaru endogenicznego w filarach szybowych., gdyż nie ma przepływu pow. W szczelinach znajdujących się w filarach ochronnych.
Warunkiem do samozapalenia się węgla jest gromadzenie się ciepła w miejscu samozagrzewania węgla .W celu niedopuszczenia do powst. ogniska poż. endogenicz. ,wyrobiska powinny być intensywnie przewietrzane. Przy eksploat. Pokładów skłonnych do samozapalenia oddziały wydobywcze powinny być tak przewietrzane ,by uniemożliwiony był przepływ pow. przez zroby i szczeliny w caliźnie węglowej.
Przy eksp. pokładu węgla syst. Ścianowym z zawałem stropu od miejsca odostępniania pokładu w kierunku do granic pola pow. przenika przez zroby w kierunku od chodnika podścianowego do nadścianowego.
Przepływ pow. przez zroby można ograniczyć ,jeśli wzdłuż chodników podścianowego i wentylacyjnego wykona się odp. szerokie pasy szczelnej podsadzki suchej , a zwłaszcza gdy pas podsadzkowy zostanie dodatkowo uszczelniony. W przypadku pozostawienia wzdłuż chodnika podśc. i wentylac. filarów węglowych istnieje duże niebezp. powstania pożaru w tych filarach .Gdy system ścianowy z zawałem stropu prowadzony jest do granic pola przy centralnym przewietrz. frontu ekspl. to mniej pow. Przepływa przez zroby niż przy skrzydłowym przewietrzaniu a zatem jest mniejsza możliwość powstania pożaru .Przy eksp od granic pola pow. nie ma możliwości przepływu przez zroby , gdyż pow. świeże do ściany i zużyte ze ściany płynie wzdłuż calizny węglowej więc powstanie poż. w z robach jest b.małe .
Pożary endogeniczne rud siarczkowych są możliwe praktycznie przy wszystkich stosowanych syst. ekspl.
Zarówno z zawałem stropu jak i podsadzką hydrauliczną .Dla zapobiegania tego rodzaju pożarom konieczne jest szybkie wybranie złoża ,przy czym nie powinno się tolerować zatrzymania frontu eksploatacyjnego. Tylko szybka ekspl. przy możliwie największej koncentracji wydobycia ,należy do najbardziej efektywnych metod zapobiegania poż. endogenicznym rud siarczkowym. Dobre efekty otrzymuje się stosując szczelną podsadzke hydrauliczną .Do zraszania zagrzanej calizny stosowana jest woda , co umożliwia obniżenie temp. złoża. Wówczas
Przy szybkiej eksploat. możliwe jest wybranie zagrzanej calizny co umożliwia obniżenie temp. złoża .Jednak intensywne przewietrzanie rejonu w którym wystąpiło samozagrzewanie złoża jest korzystniejsze niż chłodzenie calizny wodą .Otrzymuje się je przez dławienie określonych prądów powietrznych lub stosowanie lutniąciągów tłoczących.
Substancje hamujące proces samozagrzewania węgla lub rud siarczkowych nazywa się antypirogenami. Ze zbadanych antryp. hamujące utlenianie węgla są zalecane :mocznik(H2NCONH2),chlorek sodowy(NaCl), preparat CaBO, fosforan amonowy, chlorek wapnia(CaCl2),węglan wapnia (CaCO3),kwaśny węglan wapnia Ca(HCO3)2.Ponadto mogą mieć zastosowanie słabe zawiesiny gliny oraz wapna i wapienie z dodatkiem soli mineralnych, a zwłaszcza siarczanu glinu. Ich stosowanie polega na zraszaniu lub posypywaniu miejsc ,w których mogą powstać ogniska pożaru . Antrypirogeny mogą być stosowane jako zawiesiny lub w postaci stałej.
Dobre rezultaty w hamowaniu utleniania rud siarczkowych uzyskano stosując roztwór szkła wodnego oraz odpowiednio rozcieńczonego Na2SO3 .
9 Poszukiwanie rozwiniętych ognisk pożarowych i usuwanie zadymienia kopalni
Pojawienie się w wyrobiskach górniczych gazów poż. lub dymów świadczy o istnieniu rozwiniętego ogniska pożarowego w kopalni, które może znajdować się nawet w dużej odległości od wystąpienia gazów poż...
Ważne jest wtedy odszukanie ogniska pożaru, określenie pochodzenia i rozmiarów pożaru, szybkości i kierunku rozprzestrzeniania się ognia, kierunku przepływu powietrza oraz stanu wyrobisk, co pozwala dobrać skuteczny sposób ratowania ludzi i gaszenia pożaru. Gdy poż. zauważony jest dość wcześnie często udaje się dojść blisko do jego ogniska i ugasić je bezpośrednio dostępnymi środkami gaśniczymi. W przypadku spóźnionego wykrycia może dojść do zaburzenia wentylacji kopalni ,co utrudni dojście do ogniska pożaru. Gdy nie ma zaburzeń kierunków powietrza w kopalni i ognisko jest jeszcze słabo rozwinięte to miejsce pożaru odszukuje się zazwyczaj na podstawie zapachu gazów poż. lub występowania słabego dymu. Gdy ze względu na wysoka temp. nie można poruszać się w kierunku przeciwnym do kierunku przepływu gazów ,wówczas ogniska szuka się od strony powietrza świeżego.