Zabezpieczenie ludzi w czasie pożarów podziemnych.

W czasie pożarów podziemnych szczególnie grożne dla ludzi są zmiany kierunków przepływu dymów. Zmiany takie bowiem zagrażają nie tylko załodze zatrudnionej przy gaszeniu pożaru, lecz także załogom innych rejonów, niekiedy bardzo oddalonych od miejsca pożaru. W celu zmniejszania, a nawet całkowitego wyeliminowania skutków pożaru, są stosowane powszechnie środki łączności i sygnalizacji alarmowej. Sprawnie działające urządzenia łączności niejednokrotnie decydują o wygraniu walki z żywiołem i często decydujące o życiu wiele ludzi.

13.1.Sygnalizacje alarmowe i środki łączności.

W celu przekazywania sygnałów alarmowych instaluje się w każdej kopalni sprawnie działającą łączność sygnalizacyjną i urządzenia alarmowe np. sygnalizacja aromatyczna , akustyczna , optyczna ,łączność telefoniczna.

Alarmowa sygnalizacja aromatyczna polega na wprowadzeniu do prądu powietrza sprężonego lub kopalnianego pary płynu o silnym zapachu. W kopalniach polskich np. merkaptan etylowy (zapach zgniłej kapusty i cebuli, w dużych stężeniach powoduje wymioty.) Jest on dostarczany w szczelnie zamkniętych naczyniach szklanych, które umieszcza się w żeliwnych osłonach , zabudowując je do rurociągów powietrza sprężonego w ten sposób, aby woda znajdująca się w powietrzu nie wypełniała osłony żeliwnej.Z boku osłony umieszczona jest śruba z główką na specjalny klucz. Wkręcenie śruby powoduje zgniecenie naczynia szklanego. Zawarty w nim merkaptan wylewa się i szybko paruje , po czym para wraz z powietrzem dostaje się do odbiorników powietrza sprężonego i po ich opuszczeniu alarmuje załogę o niebezpieczeństwie. Osłonę urzadz. alarmującego i odcinek rurociągu maluje się białą farbą by był on widoczny. W miejscu tym umieszcza się instrukcję obsługi. W przypadku stosowania tej metody musza być ustalone drogi ucieczkowe. Do alarmowania w razie pożaru korzysta się z łączności i sygnalizacji związanej z przewozem głównym i oddziałowym. W łączności związanej z przewozem głównym stosuje się radiotelefony długofalowe, pozwalające stworzyć sieć radiołączności na wielokilometrowej sieci trakcyjnej w kopalni. Stosowanie radiotelefonów ma wiele zalet: daleki zasięg nadajnika , dostateczna czułość odbiornika prosta obsługa, możliwość instalowania dowolnej liczby radiotelefonów oraz łatwy i prosty montaż urządzeń w elektrowozach kopaln.

W sygnalizacji oddziałowej instaluje się proste ukł. elektrycznej sygnalizacji akustycznej lub optycznej . Układy sygnalizacyjne powinny być odizolowane od sieci energetycznej w celu zwiększenia bezpieczeństwa obsługi. Instalacje sygnalizacyjna zakłada się w układach jedno- i dwukierunkowych w ścianach i chodnikach odstawczych, w pochylniach i upadowych w przewozie lokomotywowym oraz w szybikach i szybach.

Powszechnie stosowanym środkiem informowania załogi o pożarze jest telefon. Alarmowanie tym sposobem większej liczby zagrożonych osób wymaga dłuższego czasu.

Powszechne zastosowanie w kopalniach znajduje system łączności głośnomówiącej, która jest instalowana w ścianach oraz we wszystkich innych wyrobiskach.

Alarmowe urządzenie dyspozytorskie składa się z części stacyjnej zainstalowanej na powierzchni kopalni oraz alarmowych sygnalizatorów akustycznych zainstalowanych na dole kopalni.

Łączność i sygnalizacja powinna być niezawodna. Celowe jest stosowanie podwójnego rodzaju łączności i sygnalizacji alarmowej w ten sposób, że jeden rodzaj łączności i sygnalizacji alarmowej jest niezależny od drugiego.( tak jest bezpieczniej w przypadku awarii jednego z systemów)

13.2.Ewakuacja załogi z miejsc zagrożonych.

W kopalni muszą być z góry przewidziane możliwie najkrótsze i najbezpieczniejsze drogi , którymi w przypadku pożaru w jakimkolwiek miejscu kopalni można wycofać ludzi z zagrożonych miejsc do miejsc bezpiecznych. Drogi te nazywamy ucieczkowymi. Są to więc wyrobiska przewidziane do wyjścia ludzi z miejsc pracy na powierzchnię lub też co najmniej z zadymionego prądu powietrza do nie zadymionego. Drogi te powinny być utrzymane w dobrym stanie , zaopatrzone w tablice z podaniem nazwy wyrobiska i strzałkami wskazującymi kierunki wyjścia. Każda droga ucieczkowa powinna być wyposażona w łączność telefoniczną. W celu umożliwienia szybkiego wycofania załogi z miejsc zagrożonych, należy wykorzystać, jeśli to możliwe, podziemne urządzenia transportowe. Ze względu na przewietrzanie rozróżnia się drogi ucieczkowe w prądach powietrza zużytego lub świeżego. Drogi ucieczkowe w prądach powietrza świeżego wykorzystuje się gdy pożar powstał za miejscem pracy. Drogi w prądach pow. zużytego natomiast gdy pożar jest przed miejscem pracy. Ludzie wycofujący się drogami ucieczkowymi powinni zgłaszać się dyspozytorowi kopalni z napotkanych telefonów. Zaleca się ewakuowanie załogi z miejsc zagrożonych grupami pod nadzorem osób dozoru. Należy przy tym pamiętać że droga ucieczkowa spełni swoje zadanie tylko wówczas , gdy całkowity czas jej przejścia przez załogę będzie krótszy od czasu krytycznego, tzn czasu działania pochłaniacza CO lub aparatu ucieczkowego. Czas przejścia drogi zależy od jej długości i prędkości marszu.

13.3.Samodzielne ratowanie się załogi.

Przez pojecie samoratowania się załogi należy rozumieć możliwość wycofania się ludzi z rejonu zagrożonego do wyrobisk bezpiecznych, w których nie występują skutki zdarzenia , przy czym wycofanie to ma miejsce bez udziału czynnej pomocy z zewnątrz przy czym załoga wykorzystuje posiadany sprzęt ochrony osobistej .

W celu umożliwienia wycofania się w zadymionych prądach powietrza , cała załoga dołowa wszystkich kopalń podziem. jest wyposażona w sprzęt do indywidualnej ochrony dróg oddechowych, przy czym w przypadku długich dróg ucieczkowych załoga musi mieć możliwość wymiany tego sprzętu na nowy. W polskim górnictwie do indywidualnej ochrony dróg oddechowych stosuje się :

-pochłaniacze ochronne górnicze typu POG (jednorazowe , działanie ok.60 min.)

-tlenowy aparat ucieczkowy typu SzSS-1-U , SR-100A z tlenem związanym chemicznie (jednorazowe działanie ok.60 min. przy spoczynku nawet 300 min.)

Gdy czas wycofywania załogi jest dłuższy od czasu ochronnego działania to na drodze ucieczkowej muszą być urządzone bazy wymiany sprzętu ochrony dróg oddechowych. Baza wymiany są to pomieszczenia przy drodze ucieczkowej .Spotyka się też przenośne bazy wymiany aparatów (są to pojemniki w których są aparaty )

W czasie samodzielnego ratowania się ludzi jako zasadę należy przyjąć , że wycofywanie powinno odbywać się w kierunku przeciwnym do ruchu powietrza , przy czym należy najbliższą drogą dojść do nie zadymionego powietrza. Gdy przy wycofywaniu się pod zadymiony prąd powietrza stwierdzi się szybkie wzrastanie temperatury, to trzeba skierować się z prądem powietrza i starać się dojść najbliższą drogą do nie zadymionego powietrza.

Gdy w czasie wycofywania się załogi zostanie stwierdzone , że wszystkie sąsiednie prądy powietrza są również zadymione ,wówczas należy wykonać prowizoryczny schron. Tego rodzaju schron wykonuje się przy użyciu dostępnych materiałów. Schrony tego rodzaju zabezpieczają tylko częściowo. Przy budowie schronu należy zwrócić uwagę na uszczelnienie górnej części wyrobiska oraz zbudowanie ścianki izolującej wyrobisko na szkielecie wykonanym z drewna lub z innych materiałów sztywnych. W czasie przebywania w schronie załoga powinna ciągle lub w krótkich odstępach czasu nadawać sygnały, które mogą doprowadzić do schronu zastępy ratownicze.

Do samoratowania załogi w kopalniach zagrożonych wyrzutami gazów i skał stosowana jest także aparatura do oddychania sprężonym powietrzem typu AW_-412. Aparaturę tę stanowią skrzynki z maskami podłączonymi do rurociągów powietrza sprężonego prze odpowiednie zawory redukcyjne.

Bardziej od prowizorycznych schronów są stacjonarne schrony budowane i lokalizowane z myślą o zabezpieczeniu załogi na wypadek pożaru. Schrony takie buduje się głównie w rejonach kopalni o szczególnym zagrożeniu pożarowym. Schron ten powinien znajdować się w wyrobisku , które może być łatwo wyłączone z sieci wentylacyjnej. W schronie należy przewidzieć możliwość wytworzenia nadciśnienia , uniemożliwia to przedostanie się gazów pożarowych do schronu. Schrony te mają wyposażenie:

-śluzę wentylacyjną -instalację doprowadzającą powietrze -urządzenia oczyszczającą powietrze w schronie -sprzęt do wypoczynku -urządzenia sanitarne -żywność ,napoje -oświetlenie i środki łączności.

Są też stosowane komory ratownicze. W gazoszczelnej i izolowanej komorze jest miejsce dla 6 osób. Do komory tej dostarcza się tlen, a dwutlenek węgla jest absorbowany chemicznie.

Przebywanie w schronie prowizorycznym, stacjonarnym lub w komorze ratowniczej można uznać za samoratowanie pasywne. Samoratowanie się załogi powinno być aktywne (jest najbardziej skuteczne i bezpieczniejsze) Dlatego należy dążyć w każdym przypadku do przedostania się do niezadymionego powietrza.

13.4.Zabezpieczenie załogi zatrudnionej przy gaszeniu pożarów lub w sąsiedztwie pól pożarowych.

Zapewnienie bezpieczeństwa ludziom zatrudnionym przy gaszeniu pożaru jest jednym z podst. obowiązków kierownika akcji przeciwpożarowej. W czasie gaszenia pożaru mogą ulec zmianie kierunki przepływu powietrza. Obserwując zmiany prędkości powietrza w wyrobiskach zagrożonych odwróceniem kierunku przepływu powietrza, można w porę uprzedzić załogę o zbliżającym się niebezpieczeństwie. W kopalniach silnie metanowych przy tamowaniu pól pożarowych , dla zapewnienia bezpieczeństwa ludzi zatrudnionych przy zwalczaniu pożaru, trzeba stosować przeciwwybuchowe tamy pożarowe ,gazy obojętne itp.

Podczas każdego pożaru podziemnego wyrobiska, w których znajdują się lub mogą się znajdować gazy pożarowe , zalicza się do tzw strefy zagrożenia pożarowego. Wszystkie dojścia do strefy zagrożenia należy zaopatrzyć w znaki ostrzegawcze. W strefie tej nie wolno prowadzić żadnych robót , które nie są związane z akcją przeciw pożarową. Poza ta strefą można założyć bazę ratowniczą .

W celu zapewnienia bezpieczeństwa ludziom zatrudnionym przy gaszeniu pożaru konieczne jest ciągłe badanie składu chemicznego powietrza w miejscach pracy tych ludzi oraz w strefie zagrożonej. W czasie prowadzenia akcji przeciwpożarowej bazę ratowniczą zakłada się w ustabilizowanym prądzie powietrza świeżego, i to tym dalej od ogniska pożaru im większe jest zagrożenie wybuchem gazu w ognisku. W polskim górnictwie dąży się do tego aby tamy pożarowe były przewietrzane oddzielnym prądem powietrza i to niezależnie od stosowanych sposobów izolacji oraz wyrównania potencjału aerodynamicznego wokół pól pożarowych. Gdy nie ma możliwości przewietrzania tam pożarowych oddzielnym prądem powietrza ,a tamy natomiast znajdują się obok dróg , którymi płynie świeże powietrze do oddziałów produkcyjnych, wówczas w celu zmniejszenia zagrożenia załogi w tych oddziałach zachodzi konieczność wytworzenia odpowiedniego rozkładu spadków potencjału aerodynamicznego wokół pól pożarowych.