Otwieranie lub zacieśnianie pól pożarowych. Otwarcie pola pożarowego może nastąpić tylko wówczas, ogień jest dostatecznie stłumiony, a temp. Ogniska na tyle obniżona, że nie zachodzi obawa ponownego jego rozpalenia przed ostatecznym zlikwidowaniem pożaru. Praktyka wykazuje że lepiej jest opóźnić czas otwarcia pola pożarowego niż otworzyć je przedwcześnie i powtórnie zamykać. Otwieranie pól pożarowych należy do niebezpiecznych czynności górniczych niezależnie od tego, czy jest ono zlokalizowane w obszarze kopalni, w którym występuje zagrożenie metanowe, czy też w części kopalni, gdzie nie ma takiego zagrożenia. Znane są przypadki wybuchu gazów, które nastąpiły podczas otwierania pól pożarowych nawet w kopalniach niemetanowych. Niebezpieczeństwo wybuchów w czasie otwierania pól pożarowych w kopalniach metanowych jest nawet większe niż przy ich zamykaniu. Otwierając pole pożarowe należy liczyć się z możliwością szybkiego, ponownego jego zamknięcia i w związku z tym muszą być przygotowane wszystkie środki dla łatwego i szybkiego ponownego jego zamknięcia, jeśli zajdzie taka konieczność.

12.2.1 kryteria bezpiecznego otwierania pól pożarowych. Bezpieczne otwarcie pola pożarowego może nastąpić tylko wówczas, systematyczne badania stanu pożaru w otamowanej przestrzeni wykazują na wygaszenie pożaru, a temperatura masywu skalnego w ognisku pożaru i w jego sąsiedztwie jest niższa od 70˚C. Wtedy można bowiem uznać, że pole pożarowe jest wygaszone, a otamowaną przestrzeń stanowią niezaognione zroby. Dodatkowo w pokładach metanowych należy zapewnić niewybuchowy skład gazów w czasie otwierania pola pożarowego, np. podawanie metanu ze specjalnego rurociągu lub gazów obojętnych,

12.2.2 Sposoby otwierania lub zacieśniania pól pożarowych

W zależności od stopnia pewności ugaszania pożaru w otamowanej przestrzeni, niebezpieczenstwa wybuchu gazów pożarowych oraz stanu wyrobisk w polu pożarowych, stosowane są trzy zasadnicze sposoby wejścia do otamowanego pola: -zwykły sposób otwierania pól pożarowych, przy których dojście do ogniska i ostateczną likwidację pożaru przeprowadza się po uprzednim przewietrzaniu pola pożarowego, - otwieranie pól pożarowych bez ich uprzedniego przewietrzania, -otwieranie pól pożarowych przez specjalne wydrążone wyrobiska. Mamy następujące warianty sposoby otwierania pól pożarowych: 1. Bezpośrednie przewietrzanie pola pożarowego przez otwarcie najpierw tamy wydechowej, a następnie tamy wdechowej. Po przewietrzaniu można wejść do pola pożarowego,2. Wejście do pola pożarowego przez uprzednio zbudowane przed tamami pożarowymi śluzy wentyl. I zbadanie miejsca ogniska pożaru, przy niedopuszczeniu powietrza do pola pożarowego. 3. Otwieranie pola pożarowego częściami, tzn. wejścia pola przez śluzy zbudowane przed otwieranymi tamami pożarowymi, wykonanie tam tymczasowych wewnątrz pola pożarowego i przewietrzanie przestrzeni między śluzą wentyl. A tamami zbudowanymi wewnątrz pola. 4. Otwieranie pola pożar. Przez drążenie nowych wyrobisk. Sposób ten polega na tym, że w pobliżu chodników, które mają być przebudowane przez podsadzanie albo otamowanie, drąży się nowe chodniki, z których w niedużych odstępach od siebie prowadzi się przecinki do chodników starych. 5. Podsadzanie podsadzką hydrauliczną, pulpą lub zatopienie całego pola pożarowego lub tylko jego części, objętej przez żywe lub przygaszone ognisko pożaru, przy zachowaniu swobodnego odpływu dymu i pary.

12.2.3 Czynniki wpływające na wybór sposobu otwierania lub zacieśniania pól pożarowych

Uwzględniamy następujące czynniki:

- rodzaj pożaru, -czas jaki upłynął od zamknięcia pola pożarowego, - wielkość pola pożarowego, - spodziewany stan dróg i urządzeń wentyl., - nachylenie wyrobisk w polu pożarowym, - możliwość odprowadz. gazów pożarowych, - gromadzenie się wody w polu pożar., - metanowość pokładu, - temp. i wilgotność względna gazów w polu pożarowym.

12.2.4 Wybór sposobu otwierania lub zacieśniania pola pożarowego

1. Bezpośrednie przewietrzanie pola pożarowego przez otwarcie tam pożarowych można stosować, gdy:

a) pole pożarowe powstało wskutek pożaru egzoganicznego, który objął mała długość wyrobiska, b) pole pożarowe powstało wskutek pożaru endogenicznego obejmuje obszar małych rozmiarów i upłynęło kilka lat od zamknięcia pola pożarowego;musimy być pewni że w polu pożarowym tamy wentylacyjne w wyrobiskach łączących drogi powietrz. świeżego z drogami powiet. zużytego nie uległy spaleniu lub zniszczeniu. c)

pole pożarowe powstało wskutek pożaru endogenicznego obejmuje obszar dużych rozmiarów, wyrobiska w nim mają duże długości i duże nachylenie co może uniemożliwić dojście ratowników w ciągu dwóch godzin do miejsca pożaru

przebadanie go i powrót.

2.Wejście do pola pożarowego przez uprzednio zbudowane śluzy wentyl. przed tamami pożarowymi stosuje się:

a) pole pożarowe powstało wskutek pożaru egzogenicznego, a pożar objął dużą dł. wyrobisk, b) pole pożarowe powstało w wyniku pożaru endogenicznego i jest dużych rozmiarów wszystkie wyrobiska prowadzące do ogniska są drążone, c) pole pożarowe powstało w wyniku pożaru endogenicznego lub egzogenicznego i z pewnych względów konieczne jest otwarcie pola pożarowego wcześniej niż to wynika z kryteriów bezpiecznego otwierania pól pożarowych, d) zachodzi konieczność wykonania nowych tam bądż reperacji starych tam wentyl. w polu pożarowym. 3. Otwieranie pola pożarowego częściami można stosować w zasadzie w każdych warunkach. Sposób jest ten jednak drogi i uciążliwy i należy wybrać sposób 1i 2.

4. Otwieranie pola pożarowego przez drążenie nowych wyrobisk można przeprowadzić w każdych warunkach. Jest on drogi i otwieranie pola pożarowego jest uzasadnione gdy:

a) niektóre wyrobiska w polu pożarowym są zawalone wskutek wypalenia się obudowy na skutek normalnego ciśnienia górotworu,

b) w pewnej partii pola pożarow. utworzył się zbiornik wody, c) w polu pożar. temp. i wilgotność względna gazów jest wysoka, d) zachodzi konieczność likwidacji lub zacieśnania czynnego pola pożrow., e) pole pożarow. powstało wskutek pożaru w pokładzie silnie metanowym.

5. Podsadzanie podsadzką hydrauliczną, pulpą lub zatopienie pola pożarow. stosuje się: a) szczelność izolacji pola pożarow. tamami pożarowymi nie gwarantuje zgaszenia pożaru. b) ognisko pożaru obejmuje w polu pożarow. dużą liczbę wyrobisk i dużą ich dł. lub gdy występuje w polu pożarow. wiele wtórnych ognisk pożarowych, c) chodzi o szybkie zlikwidowanie czynnego pola pożarow. d) pole pożar

obejmuje część pokładu silnie metan.

W pewnych przypadkach może zachodzić konieczność stosowania kombinacji dwu lub więcej sposobów.

12.2.5 Środki bezpieczeństwa, jakie należy przewidzieć przy likwidacji lub zacieśnianiu pola pożarowego.

Mamy następujące środki ostrożności:

1. Liczba ludzi zatrudnionych w kopalni w czasie otwierania pola pożarow. 2. Wyrobiska prowadzące do wszystkich tam pożarow., z wyjątkiem tych, które prowadzą do korków podsadzkowych, powinny być na dł. 200m. począwszy od tam, opylone pyłem kamiennym i wyposażone w zapory pyłowe. 3. Wyrobiska, którymi gazy pożąrow. Powinny być odgrodzone od reszty kopalni za pomocą krzyży i napisów ostrzegawczych. 4. Bazę ratowniczą należy zakładać w miejscu przewietrzanym stabilnym prądem pow. świeżego. 5. Przy wszystkich tamach pożarow. należy uprzednio zgromadzić dostateczną ilość odpowiedniego materiału do szybkiego ich zamknięcia. 6. We wszystkich miejscach pracy w polu pożarow. musi obowiązywać reżim gazowy. 7. Przy bezpośrednim przewietrzaniu pola pożarow. wskazane jest by: a) ilość pow. skierowana do pola pożarow. nie była większa niż 150 m³/min.,b) czas przewietrzania wyniósł kilka godzin, c) przeprowadzenie rekonesansu w polu pożarow. przez zastępy ratownicze odbyło się, gdy kilka kolejnych próbek gazów pożarow. pobranych w odstępach będzi należycie przewietrzone. d) uruchomienie w polu normalnych robót nastąpiło dopiero po stwierdzeniu bezpiecznych warunków w polu pożarow.8. Przy wchodzeniu do pola pożarow. przez śluzy wentyl. należy przestrzegać zasad: a) w celu uzyskania dostatecznej szczelności śluz wentyl. powinny one składać się co najmniej z dwóch tam. b) aby wyeliminować dopływ pow. do pola pożarow. przez śluzy, należy przeprowadzić wentyl. wyrównanie spadków potencjału aerodynamicznego w tym polu, c) gdy wyniki analiz próbek gazów pożarowych w sąsiedztwie ogniska pożaru wykażą ugaszenie ognia. d) po stwierdzeniu bezpiecznych warunków w polu pożarow. można w nim rozpocząć normalne roboty. 9. Gdy przewidziano otwieranie pola pożarow. częściami należy: a) zależnie od warunków lokalnych określić dł. kolejnych odcinków pola pożarow. przeznaczonych jednorazowo do otwierania, b) tamy tymczasowe umożliwiające otwarcie części pola pożarow. tak zabudować, by umożliwiały przewietrzanie otwieranej części pola opływowym prądem pow., c) tamy mające odzielić otwieraną część pola pożarow. od jego reszty budować w odległości nie mniejszej niż 15 do 20 m. od wyrobi., którymi będzie prowadzony opływowy prąd pow. wewnątrz otwieranej części pola pożarow., d) dobrać taki rodzaj tam tymczasowych by zagwarantowana była dostateczna szczelność tam oraz łatwe i szybkie i wykonanie, e) w razie konieczności budowy tam w atmosferze wybuchowej stosować podawanie gazów obojętnych i takie narzędzia które wykluczają powstanie iskry. f) dopiero po przewietrzaniu pierwszej części otwieranego pola pożarow. i przeprowadzeniu obserwacji można przystąpić do otwierania następnej części pola. 10. W przypadku otwierania pola pożąrow. Przez drążenie nowych wyrobisk trzeba przestrzegać zasad: a) odległość drążonych wyrobisk w polu pożąrow. powinna być odpowiednio duża, by wykluczona była możliwość przepływu powietrza szczelinami między drążonym wyrob. a polem pożarow. b) zakładanie otworów materiałem wybuchowym jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy temp. calizny nie przekracza 50^oC, a jeśli temp. jest od 50^oC lecz nie przekracza 100^oC należy stosować środki strzałowe termoodporne, c) w razie wykonania przebicia do pola pożarow. w odległości 10 m. od wyrobisku w polu pożarow. należy wykonać przewierty dł. około 3m. przed każdym odwiercenim przodku w celu wykonania robót strzelniczych; przewierty powinny być zakładane w kierunku stropu spągu i ociosów. d) jeżeli skład gazów pożarow. w wyrobisku, do którego należy się przebić nie jest wybuchowy a temp. calizny nie jest wyższa od 50^oC można prowadzić w dalszym ciągu roboty strzelnicze aż do uzyskania przebicia. e) gdy gazy pożarowe są wybuchowe a temp. calizny nie jest wyższa od 50^oC roboty strzelnicze powinny być wstrzymane w odleg. 2 do3 m. od pola pożarow. f) przy temp. calizny wyższej od 100^oC należy stosować ochładzanie jej, np. przez wtłaczanie wody. g) w każdym przypadku przed wejście do pola pożarow. trzeba wykonać szczelnie tamy śluzowe w takiej odleg. od przodka by nie uległy zniszczeniu przy wykonaniu robót strzałowych. h) układ nowo wykonanych wyrobisk w polu pożarow. powinien być taki by istniała możliwość stworzenia wentylacji opływowej dł. wyrobisk przewietrzanych odrębnie nie powinna być większa od 50 do100m. i) wyrobiska w polu pożarow. powinny być wyposażone w zapory i strefy pyłowe, zgodnie z przepisami obowiązującymi dla pól metanowych. 11. Przy podsadzaniu lub zatiapianiu całego pola pożarow. lub jego części należy: a) rurociągi podsadzkowe układać w miarę możliwości w wyrobiskach, którymi nie będą przepływać gazy pożarow. b) przy układaniu rurociągu podsadzkowego i budowaniu tam podsadzkowych wewnątrz pola pożąrow. wchodzi do tego pola przez śluzy wentyl. zachowując te same środki ostrożności jak przy otwieraniu pola częściami, c) zapewnić swobodny odpływ gazów i pary wodnej, która może tworzyć się w ognisku lub jego sąsiedztwie. d) przed uruchomieniem podsadzania lub zatapiania wycofać wszystkich ludzi do bezpiecznych miejsc. e) przed rozpoczęciem zatapiania lub podsadzania tamy pożarowe i cienkie filary węglowe na dolnych poziomach zabezpieczeń przed ich zaburzeniem przez ciśnienie zbiornika wody, powstającego w polu pożarowym.

Przy otwieraniu pól pożarow. w pokładach silnie metanowych w których stężenie metanu jest wyższe od górnej granicy wybuchowości należy nie dopuścić do powstania w polu pożarowym mieszaniny wybuchowej. Dlatego w tym przypadku pola pożarow. należy otwierać lub zacieśniać na ogół bez przewietrzania.

Jeśli nie mamy pewności co do ugaszenia pola pożarow. to przed rozpoczęciem przewietrzania pole pożarow. należy przepłukać gazami obojętnymi stosując GAG. Likwidacja podziemnych pól pożarow. należy do najtrudniejszych czynności górniczych. Stosujemy metodę otwierania pól pożarowych wykluczające dopływ powietrza do pierwotnego ogniska pożaru, otwierania pól pożarowych bez ich przewietrzania. Odbywa się przez specjalne kesony. Wypełnione gazem obojętnym, co ma uniemożliwić dopływ tlenu do otwieranego pola.