Początek epoki renesansu.

Odpowiedzi na pytania podstawowe bywają najczęściej najtrudniejsze do udzielenia. Dlatego też nie sposób podać prostej definicji renesansu. Niełatwo jest nawet jednoznacznie stwierdzić, kiedy trwała epoka powszechnie nazywana renesansem. Wystarczy zacytować wybitnego znawcę kultury renesansowej - Jerzego Ziomka - by zauważyć, że problematyczne okazuje się nawet samo wyznaczenie ram czasowych epoki: „renesansem nazywamy epokę w dziejach kultury trwającą we Włoszech od XIV wieku do początku wieku XVI, a w krajach północnej Europy od końca XV w. po koniec XVI". Ten sam autor zauważa, że „renesans jest rezultatem skomplikowanego procesu historycznego, na który złożyły się takie czynniki, jak kryzys papiestwa, rozluźnienie więzi scalających cesarsko-papieską Europę, szybki rozwój miast" itd., itp. Brzmi to tak skomplikowanie, że aż się nie chce ryzykować poznawania tej epoki. Gdyby jednak znaleźć przewodnika, może byłoby nam łatwiej? Tylko gdzie go szukać? W tym na szczęście może nam pomóc sam renesans.

W języku codziennym wciąż funkcjonuje sformułowanie „człowiek renesansu" i mało kto zastanawia się, skąd się ono wzięło. Powszechnie uznaje się, że człowiek renesansu to taki człowiek, który jest biegły w wielu dziedzinach sztuki lub człowiek wszechstronny. Wszechstronność była wręcz obsesją renesansu. Jej początki związane są z pojęciem humanitas (łac. człowieczeństwo), które należy kojarzyć nie tylko z abstrakcyjnym terminem odnoszącym się do cech charakterystycznych dla człowieka, ale z wykształceniem. Tym sposobem odkrywamy, że u podstaw humanizmu i renesansu leży zarazem nauka i poznawanie. Warto przy tym pamiętać, że dla humanistów nauka miała być tylko (lub aż) środkiem do osiągnięcia celu, czyli bycia dobrym człowiekiem. Epoka renesansu rzeczywiście pełna jest postaci, które przeszły do historii jako wybitne jednostki. Większość z nich zaznaczyła swoją obecność na wielu płaszczyznach kultury, jak choćby Michał Anioł, Leonardo da Vinci, Francesco Petrarca, Erazm z Rotterdamu, Melanchton czy Machiavelli. Życie każdej z tych postaci mogłoby posłużyć jako krótki kurs wiedzy o renesansie. W kulturze polskiej taką samą rolę może odegrać biografia Jana Kochanowskiego. Kochanowski urodził się w roku 1530. W Polsce był to dopiero okres kształtowania się nowych postaw, odrębnych od tych znanych z poprzedniej epoki. Brakowało jeszcze 13 lat do roku 1543, który można uznać za początek polskiego renesansu. Był to moment debiutu Mikołaja Reja i Andrzeja Frycza Modrzewskiego oraz publikacji przełomowego dzieła Mikołaja Kopernika O obrotach sfer niebieskich. W tym czasie zapadła zapewne decyzja o wysłaniu młodego Kochanowskiego do Krakowa, skoro w wieku lat 14 był już studentem Akademii Krakowskiej. Kraków był wówczas ważnym ośrodkiem nowych prądów umysłowych. Już pod koniec wieku XV w Krakowie pojawiły się postacie, które zapoczątkowały ferment naukowy. Byli to Filip Buonaccorsi, zwany Kallimachem, oraz Konrad Celtis. Wspólnie założyli oni w Krakowie pierwsze towarzystwo literackie - Sodalitas Litteraria Vistulana. Obaj także przyczynili się znacznie do rozwoju krakowskich badań nad literaturą starożytną oraz do powstania polskiej poezji nowołacińskiej.
(M. Hanczakowski, M. Kuziak, A. Zawadzki, B. Żynis, Epoki literackie, Bielsko-Biała 2001, s. 63-64.)