Wykład 9 22.04.2013

Monitoring hałasu

Celem badań jest pozyskiwanie danych, ocena i obserwacja zmian stanu akustycznego środowiska, zapewnienie informacji dla potrzeb ochrony przed hałasem przez:

• instrumenty planowania przestrzennego

• informacje ochrony środowiska, takie jak:

  • mapy akustyczne

  • programy ochrony przed hałasem

  • rozwiązania techniczne ukierunkowane na źródła minimalizujące oddziaływanie, np. ekrany akustyczne

Pomiary oraz oceny (cykle – 5 letnie) powinny umożliwia wyznaczanie obszarów o ponadnormatywnym poziomie hałasu, na który należy skoncentrować działania naprawcze.

(ewentualnie od Zofii - zgubiłam coś:D:D:D:D)

Wskaźniki L_N i L_DWN

Teren zagrożony hałasem (wg POŚ) – teren, na którym przekroczone są dopuszczalne poziomy dźwięku wyrażone wskaźnikami L_N i L_DWN

L_DWN – długookresowy poziom dźwięku A wyraźny w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (6-18), pory wieczoru (18-22) oraz pory nocy (22-6)

L_N- długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w dB, wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz. 22.00 do 6.00)

Zakres pomiarów hałasu w środowisku oraz oceny klimatu akustycznego

W ramach badań hałasu drogowego pomiary hałasu (wskaźniki L_N i L_DWN) prowadzi się corocznie w 3 różnych obszarach na terenie województwa.

W przypadku badań długookresowych (1-2 obszary w województwie) minimalna długość pomiarów w danym obszarze wynosi łącznie 68 dób pomiarowych.

Ze względu na charakter zjawiska hałasu organizacja badań została zdecentralizowana. Podstawowym poziomem oceny klimatycznego jest powiat.

Do 30.06.2012 roku realizowano 2 etap mapowania akustycznego, w którym ocenę wykonano obowiązkowo dla:

• miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys. ( w tym ponad 250 tys.)

• głównych dróg – 3mln (6mln – nowy program) pojazdów rocznie

• linii kolejowych – 30 tys. (60 tys.) pociągów rocznie

• głównych lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie na znacznych obszarach – ponad 50 tys. Przemieszczeń rocznie

• sprawozdanie zostanie wykonane w latach 2013-2014

Na obszarach, na których obligatoryjnie mapy akustyczne nie są i nie będą wykonywane, WIOŚ w latach 2013-15 będą realizować obligatoryjnie badania hałasu drogowego i hałasu przemysłowego oraz ewentualnie innego rodzaju hałasu tj. kolejowego lub lotniczego.

Działania podejmowane w celu graniczenia hałasu komunikacyjnego

• zaostrzenie dopuszczalnych norm (-3-4 dB)

• zaostrzenie dopuszczalnych hałasów emitowanego przez pojazdy samochodowe

• odpowiednia konstrukcja jezdni i bieżnika opon (-5dB)

• wymiana taboru na owoczesne tramwaje np. 116N (-5-6,5 dB)

• zakup nowego taboru kolejowego i naprawa torów (-4-10 dB)

• zakładanie ekranów akustycznych wzdłuż jezdni lub na budynkach (-9-10dB)

• budowa obwodnic

• ograniczenia ruchu i inne działania związane z inżynieria ruchu

• stosowanie stolarki okiennych o podwyższonej izolacyjność i odpowiednie kształtowanie bryły budynku

• zastosowanie cichych nawierzchni (jest to jeszcze margines działań w kraju, lecz mających perspektywę wzrostu)

• rozwiązania specjalne, np. budowa drogi w wykopie, budowa tuneli lub półtuneli

Działania podejmowane w celu ograniczenia hałasu przemysłowego

• wyciszenia i wygłuszenia maszyn

• obudowy akustyczne

• tłumiki

• kabiny dźwiękoszczelne

• środki natury organizacyjnej np. zmiana trybu pracy zakładu

• dobór mało hałaśliwej technologii produkcji, urządzeń, maszyn i środków transportu

• ekrany akustyczne

Metody ograniczania hałasu lotniczego

• zastosowanie najnowszych osiągnięć nauki i techniki

• optymalizacja profili startów i lądowań

• prawidłowe projektowanie tras dolotowych i odlotowych z lotniska

Wykład 10, 29.04

M O N I T O R I N G C H E M I Z M U G L E B O R N Y C H P O L S K I

Kierunki wykorzystania powierzchni Polski w 2011:

- użytki rolne w dobrej kulturze 83,3%,

- pozostałe użytki rolne 3,6%,

- lasy 6,7%,

- pozostałe grunty 6,3%

Ubytek gleb użytkowanych rolniczo w wyniku urbanizacji od roku 1990 – Polska 0.2%, Holandia 2.5%

1. Zagrożenia gruntów w skali europejskiej

- susze: Rok 2003 był rokiem suchym. Susze objęły większą część Europy. Wpływają one na erozję. Późniejsze lata 2006-2008 – susze nie obejmowały Polski.

- powodzie: Rumunia zagrożona powodziami, występują tu często, nawet powyżej 9 razy z latach 1998-2009. Z powodziami związana jest erozja wodna, która w Polsce występuje na poziomie poniżej średniej europejskiej. Najbardziej narażona jest Bułgaria. Ryzyko erozji wodnej na obszarach rolniczych w roku 2050 występuje w większej części Europy, także w Polsce (głównie południowej). W Polsce prawdopodobnie nastąpi zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia erozji wodne.

- zagrożenie przez sztormy i huragany w Europie

- powierzchniowa erozja wietrzna – Polska znajduje się w strefie słabo zagrożonej erozją wietrzną

- erozja wąwozowa – 2011 (17,5% terenów zagrożonych w Polsce)

- klęski żywiołowe w Europie

- poważne awarie (Polska 2008 – woj. W-m 4 awarie, mazowieckie 25, lubuskie i świętokrzyskie 0. Struktura awarii – 44% materiały ciekłe zapalne, 0,8% materiały samozapalne

- zużycie nawozów sztucznych i wapniowych (w Polsce maximum NPK wyniosło 196 kg/ha w 1989, a w 2011 – 127 kg/ha).

- zużycie nawozów mineralnych. W 2008 – obornik 40,1kg/ha, gnojowica 22,9kg/ha, mineralne 126,6kg/ha. Zużycie NPK w 2005-06 największe w województwie pomorskim, kuj-pom i opolskim (powyżej 121 kg/ha). W Polsce zużycie nawozów mineralnych spadło ze względu na wysoką cenę, na świece ze względu na ekologię.

- zużycie pestycydów. W Polsce nie jest zbyt wysokie (najniższe wyniki w latach 90tych ok 0,7kg/ha, natomiast w 2007 – 1,25 ha). Zużycie jest niże niż z innych krajach, np. Holandia – 10,6kg/ha.

Ćwiczenia 10 (9tych nie było), 29.04

Z A K R E S B A D A Ń W M O N I T O R I N G U J A K O Ś C I G L E B I Z I E M I

1. Cel monitoringu jakości gleb i ziemi

Monitoring gleb i ziemi jest systemem informatycznym, w którym wykonywane są pomiary kontrolne zasobów biologicznie czynnej powierzchni ziemi

Główne cele do dostarczanie informacji o:

- aktualnej i potencjalnej degradacji biologicznie czynnej powierzchni gleb i wód glebowo-gruntowych

- zmianach w użytkowaniu ziemi

- szkodach ekologicznych, społecznych i ekonomicznych powodowanych przez główne czynniki degradujące środowisko

- potrzebach i sposobach działań profilaktycznych i rekultywacyjnych

1. Cykle prowadzenia badań w monitoringu gleb i ziemi:

1/ badania kartograficzne – szczegółowe określenie jednostek przestrzennych o względnie jednorodnych warunkach przyrodniczych i zbliżonym użytkowaniu ziemi oraz ich położeniu w strefach określonych zagrożeń środowiska

2/ monitoring chemizmu gleb ornych:

• Pomiary kontrolne związków chemicznych i pierwiastków stanowiących zanieczyszczenia powierzchni ziemi

• Badania i pomiary fizycznych, chemicznych i biologicznych właściwości elementów powierzchni ziemi w celu określenia tła chemizmu środowiska (gleb, gruntów, wód glebowo-gruntowych)

3/ identyfikacja terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi (prowadzenie zbiorczych zestawień zarejestrowanych terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby)

4/ pomiary geomechanicznej i geohydrologicznej degradacji powierzchni ziemi spowodowane przez:

• Gromadzenie odpadów stałych w środowisku

• Zmiany stosunków wodnych

• Deformację rzeźby terenu

1. M o n i t o r i n g c h e m i z m u g l e b o r n y c h P o l s k i

1. Zakres badań w monitoringu chemizmu gleb ornych Polski

W próbach profili glebowych pobranych w wyznaczonych punktach oznacza się:

- skład granuometryczny (8 frakcji)

- % próchnicy

- % CaCO₃

_- pH

- kwasowość hydrolityczną

- kwasowość wymienną

- sumę zasad wymiennych

- zawartość przyswajalnych dla roślin form: fosforu (P₂O₅), potasu (K₂O), magnezu (Mg), siarki (S-SO₄)

- zawartości: N ogólnego, C-org, WWA, wymiennego Ca, K, Mg i Na

- przewodnictwo elektryczne

- radioaktywność

- zawartość całkowita form:

Ca P Pb berylu

Mg Mn Zn strontu

K Cd Co lantanu

Na Cu B

Al. Cr litu

Fe Ni wanadu

- oblicza się także

• Stosunek C:N

• Zasolenie gleby

• Kationową pojemność sorpcyjną

• Stopień wysycenia gleb kationami zasadowymi

Badania prowadzone są w cyklach 5-letnich w ramach krajowej sieci prowadzonej przez IUNG w Puławach, na którą składa się 216 punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie całego kraju. WIOŚ w ramach sieci wojewódzkich mogą prowadzić badania gleb specyficzne dla potrzeb danego regionu.

1. Badania terenowe w monitoringu chemizmu gleb ornych Polski

- lokalizacja wg mapy topograficznej i numeru pól pomiarowo-kontrolnych

- lokalizacja administracyjna - typy krążenia

- zlewnia gleby - głębokość lustra wody

- użytkowanie gleb - roślinność zbiorowiskowa

- rodzaj ekosystemu (np. leśne, łąkowe) - obszary pod ochroną prawną

- region fizyczno-geograficzny - kompleksy rolniczej przydatności gleb

- litologia podłoża - regiony klimatyczne

- formy geomorfologiczne - warunki meteorologiczne (dane ze stacji IMiGW)

- spadki terenu - sieć wodna

- wystawa

- rozkład średnich w roku zawartości i depozycji siarki w przeliczeniu na SO2 (Mg/km²/rok)

-rozkład średnich w roku zawartości i depozycji tlenków azotu, pyłów i innych zanieczyszczeń powietrza (Mg/km²/rok), rozmieszczenie źródeł zagrożeń (rodzaje emisji, strefy oddziaływania, wielkość emisji)

- opady w środowisku

- zanieczyszczenia rzeźby terenu i gruntów (hydrogeomechaniczne)

- rozmieszczenie surowców mineralnych

- położenie konturu gleb

- budowa profilu

- poziomy diagnostyczne

- morfologia gleb

- ocena procesu degradacji

1. M o n i t o r i n g j a k o ś c i g l e b i z i e m i

Określa się także zmiany obejmujące:

- zmniejszenie biologicznie czynnej powierzchni ziemi oraz zwiększenie obszarów: pustyń antropogenicznych, intensywnej produkcji materialnej, infrastruktury technicznej i obszarów zabudowanych

- nieprawidłowości użytkowania ziemi (niezgodność z warunkami przyrodniczymi)

- destabilizację ekosystemów i niszczenie ich struktury przestrzennej (kompleksowa antropopresja)

- zmniejszanie powierzchni zalesionych i ich funkcji ochronnych w odniesieniu do powierzchni ziemi

- procesy stepowienia, przesuszanie gleb

- zanikanie gatunków roślin i zwierząt

- deformacje rzeźby terenu i gruntów (wyrobiska po eksploatacji surowców, składowiska odpadów, wykopy, nasypy)

- przekształcenia hydromechaniczne w wyniku powstawania lejów depresyjnych (kopalne odkrywkowe)

- przemieszczanie mas ziemnych (erozja wodna, wietrzna, osuwiska)

- pogarszanie się sanitarni-biologicznego stanu powierzchni ziemie (zwłaszcza terenów zurbanizowanych, turystycznych, komunikacyjnych)

- dodatkowe zanieczyszczenia wód w wyniku przesiąku i spływu zanieczyszczeń z powierzchni ziemi do wód wgłębnych i powierzchniowych

- przestrzenny wpływ zanieczyszczeń atmosfery (związki siarki, azoru, pierwiastki śladowe) na powierzchni ziemi, w tym na:

• Chemiczne zanieczyszczenia gleb

• Skażenia produktów rolnych (włączenie zanieczyszczeń w łańcuchy pokarmowe)

• Dodatkowe zanieczyszczenia wód powierzchniowych i glebowo-gruntowych

• Degradację ekosystemów leśnych

• Korozję substancji budowlanej i infrastruktury technicznej

Kolejność badań monitoringu jakości gleb i ziemi:

- ustalenie danych o lokalizacji pól znaczonych (0,01-1 km²), w których są położone punktu pomiarowo-kontrolne

- określanie w obrębie pola znaczonego szczegółowych warunków przyrodniczych i ewentualnych czynników im zagrażających

- wyznaczenie i charakteryzowanie konturu jednostki glebowej, której profil objęty będzie monitoringiem

- prowadzenie prób materiału glebowego i roślinnego do analiz laboratoryjnych

Ponadto w wybranych punktach powinno prowadzić się badania faunistyczne i fitocenotyczne oraz wód glebowo-gruntowych.

Wykład 06.05.2013

Monitoring pól elektromagnetycznych

Pola elektromagnetyczne (PEM) są to pola:

• elektryczne

• magnetyczne

• elektromagnetyczne o częstotliwości od 0Hz do 300 GHz

Tworzą one zakres promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego. Naturalnym źródłem pól elektromagnetycznych jest np. Słońce, Ziemia i inne planety

Celem badań jest obserwacja poziomów sztucznych wytworzonych pól elektromagnetycznych w środowisku i ochrona przed wzrostem poziomów pól elektromagnetycznych ponad wartości normatywne definiowane dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i miejsc dostępnych dla ludności.

Badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku są wykonywane przez WIOŚ w imieniu wojewody.

1. Pomiary i ocena poziomu PEM w środowisku

2. Pomiary PEM w wybranym mieście powyżej 250 tys. Mieszkańców

Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku są wykonywane łącznie w 135 punktach pomiarowych na terenie każdego z województw, e 3 – letnim cyklu, po 45 punktów dla 3 typów dostępnych dla ludności:

• Centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców pow. 50. tys

• W pozostałych miastach

• Na terenach wiejskich

WIOŚ ustala :

• Program pomiarowy, w tym:

Biorąc pod uwagę:

• Lokalizację punktów

• Częstotliwość wykonywania pomiarów

  • Lokalizację źródeł emisji PEM

  • Natężenia ich oddziaływania na tereny o wysokiej gęstości zaludnienia

• Badania obejmują szerokopasmowe pomiary natężenia PEM o częstotliwości od co najmniej 3 MHz do 3 GHz przy pomocy aparatury analizującej widma, dla terenów dostępnych dla ludności

Do roku 2004 realizowany był program pilotażowy na terenie 6 dużych miast

• Poznania

• Gdańska

• Łodzi

• Warszawy

• Krakowa

• Szczecina

Od roku 2004 został on rozszerzony na obszary priorytetowe i inne miasta

• Na ich podstawie są identyfikowane tereny, na których stwierdza się przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM

• Wykaz terenów będzie publicznie dostępny

Dynamika przyrostów sieci komórkowych

• Wykonane do tej pory pomiary nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wartości pól elektromagnetycznych

• Najwyższych poziomów pół elektromagnetycznych o częstotliwościach radiowych można spodziewać się miejscach znajdujących się w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie przekraczającej 50 tysięcy mieszkańców

• Pola elektromagnetyczne na terenach pozostałych miast mają średnie poziomy o 27% niższe od średnich poziomów występujących na terenach dużych miast

• Średnie poziomy pól elektromagnetycznych n a terenach wiejskich są niższe o 35% od średnich poziomów na terenach wielkich miast i o 12% od poziomów tych pól na terenach małych miast

Ćwiczenia 06.05.2013

MONITORING ZAWARTOŚCI METALI CIĘŻKICH I INNYCH WSKAŹNIKÓW W GLEBACH POLSKI

Odczyn gleb Polski

2006-2011

1. Największy problem stanowią gleby kwaśne i bardzo kwaśne, przeważają gleby kwaśne. Tylko 23% to są gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym. Zasadowych jest ok. 8%, obojętny 15% reszta to kwaśne. 17% bardzo kwaśne, 29% kwaśne, 31% lekko kwaśne

2. Zwiększyła się ilość gleb zasadowych

3. Wyniki są wiarygodne ze względu na dużą ilość próbek

4. Słabe wyniki w województwie podkarpackim, podlaskim

5. Najlepszy wynik ma województwo kujawsko – pomorskie

6. Potrzebę wapnowania określa się za pomocą kwasowości hydrolitycznej

Stopnie (poziomy) zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi

0° - gleby niezanieczyszczone, o naturalnych zawartościach metali ciężkich, na glebach tych można uprawiać wszystkie rośliny przeznaczone do spożycia

I° - gleby o podwyższonych zawartościach metali ciężkich nadające się pod uprawy wszystkich roślin, z wyjątkiem warzyw przeznaczonych na przetwory dla niemowląt i małych dzieci

II° - gleby słabo zanieczyszczone metalami ciężkimi, na glebach tych nie można uprawiać niektóre warzywa, np. sałaty, szpinaku i kalafiorów

III° - gleby średnio zanieczyszczone, zaleca się uprawę roślin przemysłowych i wyłącznie z produkcji roślin z przeznaczeniem przez ludzi i na paszę

IV° - gleby silnie zanieczyszczone metalami ciężkimi zaleca się wyłączenie z produkcji rolniczej

V° - gleby bardzo silnie zanieczyszczone, zaleca się wyłącznie z produkcji rolniczej

Wartości dopuszczane stężeń w glebie lub ziemi

Grupa A od Pauli!!!!

• Nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszaru poddanego

Grupa C - tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne

Ocena zawartości metali ciężkich w 0-20 cm warstwie gleb użytków rolnych Polski wg 6 stopniowej skali IUNG, w %

Metal	Zawartość w mg/kg gleby	Udział gleb w stopniach zanieczyszczenia (%)
	2010	2010
		0-I
Kadm	0,56	98,6
Nikiel	9,54	99,5
Ołów	25,0	98,6
Cynk	79,8	98,6
miedź	10,1	99,1
POLSKA		96,8

Przekroczenia NDZ dlametali ciężkich i WWA w 0-20 cm warstwie gleb użytków rolnych Polski wg Rozp. Min. Środ w %

Lata	Przekroczenia NDZ w %
	Cd	Ni	Pb	Zn	Cu	WWA
1995	4,6	1,8	2,8	19,9	1,8	5,1
2000	4,2	2,8	3,2	21,3	1,8	5,1
2005	4,2	2,3	9,2	18,1	2,3	7,4
2010	0,9	0	1,9	0,9	0,4	6,5

Zanieczyszczenia cynkiem jest względnie korzysta. Najwięcej punktów w 1 stopniu zanieczyszczenia (mazowieckie, śląskie, dolnośląskie)

Nadmierna zawartość siarki

Stopnie zanieczyszczenia gleb WWA decydujące o sposobie ich użytkowania

0° - gleby nie zanieczyszczone – dopuszcza się uprawę wszystkich roślin, bez obawy o zanieczyszczenia ziemiopłodów WWA (<0,2 mg*kg^-1)

1° - gleby o zawartości podwyższonej – dopuszcza się uprawę wszystkich roślin, bez obawy o zanieczyszczenia ziemiopłodów WWA (0,2-0,6 mg*kg^-1)

2° - gleby mało zanieczyszczone – ograniczyć uprawę roślin do produkcji żywności dla dzieci (0,6-1 mg*kg-¹)

3° - gleby zanieczyszczone ograniczyć uprawę warzyw korzeniowych i liściastych, wypas zwierząt na użytkach zielonych (1 – 5 mg*kg^-1)

4° - gleby silnie zanieczyszczone – ograniczyć uprawę warzyw korzeniowych i liściastych, wypas zwierząt na użytkach zielonych (5 – 10 mg*kg^-1)

5° - gleby bardzo silnie zanieczyszczone – wyłączyć z produkcji rolniczej (>10 mg*kg^-1)

Zanieczyszczenia gleb Polki WWA w 1995 i 2010 roku

• Zawartość WWA

  • Naftalen

  • Antracen

  • Fluoren

  • Fenantren

  • Fluoranten

  • Chrysen

  • Piren

  • Benzo(a) antracen

  • Benzo(b)fluoranten

  • Benzo(k)fluoranten

  • Benzo(a)piren

  • Dibenzo(a,h)antracen

  • Ideno(1,2,3 – cd)piren

  • Benzo(g,h,i)perylen

Niska 0° –23,1% (1995 – 36,1%)

Podwyższona (I°) – 52,3% (1995 –43,1%)

Zanieczyszczenie słabe (II°) – 16,2% (1995 –13,0%)

Zanieczyszczenie średnie (III°) – 8,3% (1995 –7,4%)

Zanieczyszczenia wysokie (IC°) – 0% 1995 – (0,5%)

Wykład, 13.05

M O N I T O R I N G P R Z Y R O D Y

1. Cel monitoringu przyrody

Celem funkcjonowania podsystemu monitoringu przyrody jest uzyskanie informacji o zmianach wybranych elementów przyrody żywej zachodzących w czasie, wykorzystywanych w procesach podejmowania i oceny skuteczności działań ochronnych i konserwatorskich.

Od 2013 w monitoringu przyrody badane są:

A/ monitoring lasów

B/ monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000

C/ monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000

D/ zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego

E/ wdrażanie monitoringu przyrodniczego Morza Bałtyckiego w zakresie wybranych elementów zgodnie z wymaganiami Bałtyckiego Planu Działań i Dyrektywy Ramowej ws. strategii morskiej (2010-2012)

A/ MONITORING LASÓW

Zapisy dotycząc monitorowania środowiska leśnego są zawarte w Ustawie – Prawo ochrony środowiska i w Ustawie o lasach oraz w Konwencji o różnorodności biologicznej

Program monitoringu lasów jest realizowany zgodnie z zasadami metodycznymi określonymi w:

• Międzynarodowym Programie koordynującym (ICP Forests) działającym w ramach Konwencji w sprawie transgranicznego przemieszczania zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości

• Z uwzględnieniem projektu FutMon wykonywanym w ramach rozporządzenia LIFE+ Parlamentu Europejskiego i Rady Europy

Cel i zakres badań stanu zdrowotnego lasów

Celem badań jest dostarczenie informacji o stanie zdrowotnym lasów i procesach powodujących odkształcenia w ich strukturze i funkcjonowaniu, na potrzeby kształtowania polityki leśnej i zarządzania ekosystemami leśnymi dla poprawy jakości środowiska przyrodniczego kraju.

Badania dotyczą drzewostanów:

- sosnowych - dębowych

- świerkowych - bukowych w wieku powyżej 20 lat

- jodłowych

Badania stanu zdrowotnego lasów są wykorzystywane w sieci krajowej: I (2267 Stałych Powierzchni Obserwacyjnych SPO, w tym 297 oczekujących na włączenie do badań ze względu na wiek drzewostanu, czyli wykorzystywanie corocznie ok 1970 SPO I rzędu) i II (148), których rozmieszczenie odzwierciedla strukturę powierzchniową, gatunkową i wiekową ekosystemów leśnych w Polsce.

Zakres badań i oceny stanu zdrowotnego lasów

• Siatka 8x8 km (poziom krajowy) i 16x16 km (poziom europejski) zintegrowana z wielkopowerzchniową inwentaryzacją stanu lasów

Program badań wykonywanych corocznie (SPO I rzędu):

• Obserwacje cech morfologicznych koron drzew próbnych (gł. Defoliacja i odbarwienie aparatu asymilacyjnego drzew)

• Obserwacje symptomów uszkodzeń drzew

• Pomiary pierśnic drzew

Na 148 Stałych Powierzchniach Obserwacyjnych II rzędu dodatkowo wykonywane są (z różną częstotliwością) badania:

• Składu chemicznego aparatu asymilacyjnego drzew (w 2013-2014)

• Różnorodności biologicznej i odnowień naturalnych (2013)

• Miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów (2014)

• Glebowe (ewentualnie 2015)

- właściwości chemiczne (ewentualnie 2015)

- typologia gleb, skład granulometryczny, właściwości fizyczne (co 8 lat)

Na 12 powierzchniach II rzędu monitoringu intensywnego (SPO MI) będą dodatkowo prowadzone badania chemizmu:

- zanieczyszczenia powietrza - chemizm opadu podkoronowego

- spływ na pniach - chemizm opadu atmosferycznego

- roztwory glebowe i pomiary meteorologiczne

Badania monitoringu służą do corocznej oceny stanu zdrowotnego lasów w Polsce. Do jej sporządzania wykorzystywane są także dane meteorologiczne z IMGW oraz dane o pożarach w Krajowego Systemu Informacji o Pożarach lasu

Wyniki badań są przkazywane raz w roku z Instytutu Badawczzego Leśnictwa (IBL)b do:

- GIOŚ, MŚ, DGLP, RDLP, GUS, KE

- Institute for Forestry and Forest Products i Forestry and Fisheries, Hamburg, Niemcy

Formy upowszechnienia wyników badań:

• Bazy danych IBL

• strony internetowe GIOŚ (raz w roku)

• publikacja BMŚ “Stan uszkodzenia lasów w Polsce na podstawie badań monitoringowych” I “Stan zdrowotny lasów Polski

Pożary lasów w Europie charakterystyczne dla Europy Południowej (najwięcej zdarzeń w Portugalii). W Polsce obejmują niewielkie powierzchnie. Latami niekorzystnymi pod względem ilości pożarów to 2000 i 2003, natomiast pod względem powierzchni lasów to był to rok 2003.

Województwo W-M znajduje się w strefie wysokiego zagrożenia pożarami, tak jak północno-zachodnia część Polski. Stan zdrowotny lasów najgorszy w Czechach, w PL jest tendencja dość korzystna.

Ćwiczenia, 13.05

MONITORING ZAWARTOŚCI METALI CIĘŻKICH I INNYCH WSKAŹNIKÓW W GLEBACH POLSKI

Zanieczyszczenia WWA – trend niekorzystny.

Zawartość przyswajalnych makroelementów w glebach Polski

2005
Składnik
Fosfor
Potas
magnez

2010
Składnik
Fosfor
Potas
magnez

Zawartość próchnicy: w roku 2005 zawężenie udziału gleb i wysokiej zawartości próchnicy, przy czym ogólne wyniku w stosunku do roku 1995-2010 są zbliżone.

Stopnie zawartości siarki w glebach

I^o – zawartość niska (naturalna)

II^o – zawartość średnia (podwyższona)

III^o – zawartośc wysoka (zanieczyszczenie słabe)

IV^o – zawartość bardzo wysoka (zanieczyszczenie bardzo silne)

Zawartość siarki S-SO₄ w glebach Polski

Lata	Średnia w mg/kg gleby	Stopień zanieczyszczenia gleb w %	% przekroczeń NDZ
		I	II
1995	13,8	84,3	13,4
2005	12,9	87	10,7
2010	11,4	94	3,9

Przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika zanieczyszczeń WZG – najlepiej w woj. Podlaskim. Azot jest składnikiem, którego gleba prawie nie zatrzymuje. Więcej nawozów azotowych stosuje się w zachodniej części kraju.

Zawartość fosforu średnia w W-M. Niska zawartość potasu w mazowieckim. Niska zawartość magnezu w lubelskim.

Użytkownikami informacji z Monitoringu Gleb i Ziemi są różne jednostki organizacyjne (krajowe, wojewódzkie i gminne), zajmujące się:

- programowaniem rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególnych gałęzi gospodarki (szczególnie rolnictwa i leśnictwa), planowaniem zagospodarowania przestrzennego

- wyznaczaniem nowych inwestycji

- opracowywaniem programów i projektów oraz realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych (energetycznych, przemysłowych, komunikacyjnych, komunalnych)

- kierowaniem produkcją przemysłową

- realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych

- projektowaniem urządzeń ochrony środowiska

- projektowaniem technologii produkcji zmniejszających ładunek zanieczyszczeń emitowanych do środowiska

- ochroną środowiska w zakresie: wyznaczenia i zagospodarowywania stref ochronnych, rekultywacji gruntów, urządzeń rolnych, urządzania lasów

- ochroną zdrowia ludności

- ochroną rezerwatów przyrody, parków narodowych i parków krajobrazowych

- gospodarką i wykorzystaniem zasobów przyrody w ramach: produkcji rolnej i leśnej, różnych gałęzi przemysłu, górnictwa, energetyki, komunikacji i transportu oraz gospodarki komunalnej, budownictwa mieszkaniowego

- badaniami naukowymi komponentów środowiska i ekosystemów lądowych, zwłaszcza procesów ich degradacji

Wykorzystanie badań chemizmu gleb ornych Polski

Wyniki badań i analiza zmian będą wykorzystane m.in.:

• dla potrzeb wdrażania Tematycznej Strategii Ochrony Gleb w Europie

• w procesie konsultacji projektowanej Ramowej Dyrektywy Glebowej

20.05.2013 r.

Monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków sieci Natura 2000

Celem jest:

* Zebranie informacji o stanie populacji wybranych gatunków ptaków dla potrzeb oceny zastosowanych metod ochronnych:

- liczebność

- areał

- trendy

- status ochronny

* przetestowanie metod obserwacji,

* opracowanie atlasu przewidywanego rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski

* zgromadzenie danych niezbędnych do wypełnienia obowiązków sprawozdawczych wynikających z Dyrektywy Ptasiej (DP)

Monitoringiem zostanie objęty obszar całego kraju, w tym szczególnie obszary wyznaczone jako obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000.

Monitoringiem są objęte następujące grupy gatunków ptaków:

- gatunki wymagające szczególnej ochrony w granicach UE – 72 gatunki

- gatunki migrujące, związane z siedliskami wodno-błotnymi, wymagające szczególnej ochrony – 40 gatunków

- gatunki, których pozyskanie łowieckie jest dozwolone w granicach UE – 55 gatunków

- gatunki charakterystyczne dla krajobrazu rolniczego, których liczebność składa się na wskaźn ik Farmiand Bird Index, zatwierdz. W X 2004 przez KE jako 1 z oficjalnych wskaźników strukturalnych przemian krajów członkowskich UE. Jego wartości są corocznie publikowane przez poszcz. Kraje i zamieszcz. W bazie Eurostat.

Gatunki ptaków będą ocenianie w podprogramach:

• M. Gatunków Rozpowszechnionych (MGRO) obejmujący m. pospolitych ptaków lęgowych (MPPL).

• M. Ptaków Średniolicznych (MPS)

• M. Flagowych Gatunków Ptaków (MFGP) - 6

• M. Ptaków Mokradeł (MPM) – 30

• M. Lęgowych Sów Leśnych (MLSL) – 6

• M. Zimujących Ptaków Wodnych (MZPW) – 29

• M. Zimujących Ptaków Morskich (MZPM) – 15 gatunków

• M. gatunków przelotnych (MGP):

• M. Flagowych Gatunków Ptaków (MFGP)

• M. Noclegowisk Żurawi (MNŻ)

• M. Noclegowisk Gęsi (MNG)

• M. gatunków rzadkich (MGR)

• M. Ptaków Drapieżnych (MDP) – 11

• M. Rzadkich Dzięciołów (MRD) – 2

• M. Gatunków Rzadkich (MGR1 i MGR2) – 7

• M. Gatunków Rzadkich (MGR3) - 4

Badania są realizowane przez 3 lata – od 8 do 500 kwadratów o pow 1 x 1 , 2 x 2, 5 x 5 lub 10 x 10 km, w zależności od gatunku.

Zagrożenia w obrębie obszarów chronionych – rolnictwo – główne zagrożenie, zanieczyszczenia, regulacja wodna, rekreacja, środowisko nat. Człowieka itd.

Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000

Celem jest: uzyskanie informacji nt. stanu zachowania w skali całego kraju i regionu biogeograficznego wybranych dzikich gatunków fauny i flory (z wyłączeniem ptaków) oraz siedlisk przyrodniczych

Zgodnie z DS., oceniane są gatunki:

- zasięg i dynamika populacji gatunków

- wielkość i jakość jego siedliska

- perspektywy zachowania (ochrony)

Siedliska:

- zajmowana powierzchnia

- zasięg

- specyficzna struktura

- funkcje i perspektywy zachowania

Czas realizacji – 3 lata

W latach 2012-2014 (3 etap, i etap rozpoczęto w 2006 r.) m. w stosunku do wymagań DS. , jest ograniczony, gł. Do monitorowania siedlisk i gatunków priorytetowych na 2900 stanowiskach w kraju.:

• 38 siedlisk (na 76 siedlisk wymaganych w DS.)

• 52 gatunki zwierząt (na 144 gatunki wymagane w DS.)

• 36 gatunków lub rodzajów roślin lub wątrobowców (na 52 gatunki i rodzaje wymagane w DS.).

• Wśród wybranych do monitorowania siedlisk przyrodniczych i gatunków, znajdujących się gatunki i siedliska szczególnie uzależnione od wody występujące na obszarach wodno-błotnych (Konwencja Ramsarska)

• W poł 2013 r. zostanie opracowana dla KE 2 część raportu z wdrażania DS. dotycząca siedlisk przyrodniczych i gatunków (za lata 2006-2012)

Rozpoczęty zostanie 1 cykl powtórzeń obserwacji terenowych dla gatunków i siedlisk monitor. W porprzednich etapach, z ewent. Rozszerzeniem prac o nowe stanowiska.

Ćwiczenia 20.05.2013

MONITORING PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

PIERWIASTKI PROMIENIOTWÓRCZE (IZOTOPY PROMIENIOTWÓRCZE, RADIONUKLIDY) – są to pierwiastki, których jądra atomowe ulegają samorzutnym przemianion w jądro atomowe innego pierwiastka, czemu towarzyszy emisja jąder atomowych helu, elektronów i prawie zawsze fotonów promieniowana elektromagnetycznego.

Pierwotnie pierwiastki radioaktywne utworzone w okresie formowania się systemu słonecznego o długim okresie połowicznego zaniku (T _½) – powyżej 0,5 mld lat:

• ⁴⁰K – 1,28 mld lat

• ²³⁸U – 4,5 mld lat

• ²³²Th – 14 mld lat

• inne długo żyjące pierwiastki promieniotwórcze naturalne, jak np. ⁸⁷Rb – 48 mld lat, ²³⁵U – 710 mdn lat, ¹⁴⁷Sm – 105 mld lat

• Wtórne izotopy promieniotwórcze, które pochodzą z sekwencji rozpadów niektórych izotopów należących do kategorii pierwszej (szeregi promienotwórcze – uranowo-radowy, torowy i uranowo-aktynowy), wśród nich najistotniejsze są izotopy

• Radu: ²²⁶Ra – 1600 lat i ²²⁸Ra – 5,75 lat

• Radonu: ²¹⁹Rn (aktynon) – 3,9 s, ²²²Rn (radon) – 3,82 dni i ²²⁰Rn (toron) – 55s, które są źródłem promieniowania alfa, beta i gamma

• Polonu: ²¹⁰Po – 138dni

• Ołowiu: ²¹⁰Pb – 22,3 lat

• Izotopy promieniotwórcze, powstałe w wyniku reakcji jądrowych zachodzących między cząstkami promieniowania kosmicznego, a jądrami niektórych pierwiastków znajdujących się w powietrzu, głównie izotopy:

• wodoru: 3H – 12,3 lat

• berylu: 7Be – 54 dni, 10Be – 1,7 mln lat,

• węgla: 14C – 5730 lat

• Sztuczne (antropogeniczne) izotopy promieniotwórcze, które kumulują się w glebie, głównie izotopy:

  • cezu: 134Cs – 2,06 lat, 137Cs – 30 lat

  • baru: 140Ba – 13 dni

  • jodu: 131I – 8 dni

  • strontu: 89Sr – 50,5 dni i 90Sr – 29,1 lat

  • plutonu 238 Pu – 88 lat i 239Pu – 24,1 tys. Lat

Antropogeniczne źródła skażeń

1. Hiroshima, Nagasaki…

2. testy w atmosferze i pod ziemią broni jądrowej

3. Produkcja broni jądrowej i wypadki w instalacjach wojskowych

4. Skażenia wywołane przez elektrownie atomowe:

• związane z wydobywaniem rud uranowych, ich uzdatnianiem i całym cyklem przygotowania paliwa

• skażenia wywołane bezawaryjnym funkcjonowaniem elektrowni atomowych

5. Użytkowanie izotopów w celach diagnostycznych i terapeutycznych

6. Produkcja radioizotopów w celach handlowych (przemysłowych, medycznych i naukowych)

MONITORING PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

Zadania:

• wykonywanie pomiarów na stacjach wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych IMGW

• monitoring stężenia 137Cs w glebie

• monitoring skażeń promieniotwórczych wód powierzchniowych i osadów dennych

• w ramach monitoringu Bałtyku wykonywane są także pomiary skażeń promieniotwórczych wód

Program pomiarowy jest realizowany wyłącznie na poziomie krajowym

Badania są wykonywane przez Służbę Pomiarów Skażeń Promieniotwórczych (SPSP) w sieciach:

• stacji pomiarowych PAA

• placówek alarmowych IMGW

• WSSE

• stacji pomiarowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

• stacji pomiarowych MON

• placówki specjalistyczne

Program pomiarowy obejmuje także badania:

• żywności 34 Sanepidy ( mleko – raz w miesiącu i produkty spożywcze (raz na kwartał) oraz wybrane art. Rolno-spożywcze (śr. 2 razy w roku)

• pomiary kontrolne na terenie i w otoczeniu Ośrodka Badań Jądrowych w Świerku i Krajowego Składowiska Opadów Promieniotwórczych (KSOP) w Różanie

• pomiary w rejonie byłych kopalni rud uranu na Dolnym Śląsku w rejonie Jeleniej Góry

• Pomiary na stacjach wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych IMGW

Sieć IMGW wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych obejmuje 9 stacji pomiarowych w:

• Warszawie

• Gdyni

• Włodawie

• Świnoujściu

• Gorzowie Wlkp.

• Lesku

• Zakopanem

• Legnicy

• Mikołajkach

Jest ona częścią systemu oceny sytuacji radiacyjnej kraju, koordynowanego przez Prezesa PAA.

POMIARY NA STACJACH WCZESNEGO WYKRYWANIA SKAŻEŃ PROMIENIOTWÓRCZYCH IMGW

Badania obejmują:

• ciągły pomiar mocy dawki promieniowania gamma w powietrzu na wysokości 1 m od podłoża z rejestrajcą średnich godz. I dobowych wartości

• ciągły pomiar aktywności radioizotopów alba i beta – promieniotwórczych w aerozolach powietrza

• aktywności beta próbek dobowych i miesięcznych opadu całkowitego

• aktywności Cs-137, Sr-90 i wybranych radioizotopów gamma-promieniotwórczych (Ra-226, Ra-228, K-40) w próbkach zbiorczych miesięcznych opadu całkowitego.

MONITORING 137Cs W GLEBIE (2gie zadanie)

Zakres badań w monitoringu 137Cs w glebie:

Pobór próbek gleby (2014 i 2016 r.) w punktach zlokalizowanych w stacjach i posterunkach IMGW z warstwy:

• powierzchniowej o grubości 0-10 cm

• grubości 0-25 cm

• fakultatywnie jest oznaczana zawartość – naturalnych izotopów promieniotwórczych

Wyniki pomiarów posłużą do uzyskania aktualnych map radiologicznych Polski

Szczegółowy program pomiarów, miejsce i częstotliwość poboru prób są zatwierdzane przez Prezesa PAA (cykle 2-letnie – 254 punkty)

• najwięcej punktów pomiarowych na południu

• Z naturalnych jest najwięcej potasu 40

MONITORING SKAŻEŃ PROMIENIOTWÓRCZYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH I OSADÓW DENNYCH

Zakres pomiarów skażeń promieniotwórczych wód powierzchniowych i osadów dennych:

• Rzeki i jeziora

  • 137Cs

  • 90Sr

  • aktywność beta

• Osady denne:

  • 137Cs

  • 238Pu

  • 239Pu

  • 240Pu

  • promieniowanie alfa

Pobór próbek wody i osadów dennych w dorzeczu Wisły i Odry oraz w wybranych jeziorach

Pomiary – 2 razy w roku ( wiosną i jesienią)

Roczna dawka promieniowania otrzymywanego przez Polaka (Radon 36 %, 26 – źródła sztuczne pochodzące głównie z diagnostyki medycznej, toron 3 %, promieniowanie gamma 14, kosmiczne 12 % i źródła wewnętrzne 8,5 % ( to są te izotopy które mamy w ciele)

Środowisko Polski nie jest obecnie zanieczyszczone sztucznymi izotopami promieniotwórczymi, aktywność tych izotopów jest na poziomie zbliżonym lub nieco przekraczającym tzw. tło geochemiczne środowiska

Znacznie większe ilości izotopów, od pobieranych przez człowieka drogą pokarmową , są wchłaniane ze źródeł medycznych, promieniowania pochodzącego z radonu i innych źródeł promieniowania jonizującego.