9. Stereotypy i uprzedzenia 

* Z wykładu:

Stereotyp

• lista stereotypizowanych cech

• schemat poznawczy dot. grupy lub rodzaju osób wyodrębnionych ze względu na charakterystyczną cechę (rasa, płeć, pochodzenie, religia, zawód, strój)

• zawiera komponent intelektualny

 

uprzedzenie

• komponent emocjonalny

 

dyskryminacja

• komponent behawioralny

• wrogie, niesprawiedliwe zachowanie wobec członków danej grupy

 

STEREOTYP 

- pojęcie wymyślone przez Waltera Lippmanna w latach 20. XX w.

- schemat kategorialny osób lub grup

- cechy definicyjne:

• Nadmierne uproszczenie

• Nasycenie wartościowaniem

• Nadogólność (przekonanie o bezwyjątkowym podobieństwie wszystkich przedstawicieli danej grupy)-nawet, jeżeli istnieją jakieś wyjątki, tłumaczymy ich pozytywne cechy przynależnością do grupy innej niż ta stereotypizowana

• Niewielka podatność na zmiany

 

1. a) Podejście deskryptywne            

• Stereotyp jest charakterystyką grupy społ., skojarzoną w pamięci semantycznej z nazwą kategorii

• Szczególna wersja schematu poznawczego

• Łukaszewski: stereotyp jest kategorią (schematem) o wyrazistym rdzeniu pojęciowym i niewielkiej lub żadnej różnorodności wewnętrznej

• Tłumaczy łatwą aktywizację schematu, szybką identyfikację obiektów należących do danej kategorii, ale nie wyjaśnia powstania emocji

 

    b) Podejście ewaluatywne

• Obok ogólnikowości, uproszczenia i trwałości, cechą stereotypu jest silne nasycenie ocenami odnoszącymi się do kategorii osób reprezentowanych w danym schemacie

 

2. a) podejście indywidualistyczne/ społeczno-poznawcze

• Stereotyp jako element doświadczenia jednostki związanego z kontaktem z przedstawicielami grup

• Stale modyfikowany przez dotychczasowe i bieżące doświadczenia

• 3 wersje podejścia indywidualistycznego:

  • Koncentracja na schemacie grupowym (zbiorze przekonań jednostki na temat cech posiadanych przez daną grupę)

  • Koncentracja na prototypie grupowym (niższy stopień ogólności, skojarzenie cech z etykietką)

  • Koncentracja na egzemplarzu (na reprezentacjach typowych przedstawicieli danych grup)

 

    b) podejście kulturowe

• Stereotypy jako wiedza zbiorowa, powszechna w danej społeczności

• Rola norm społecznych i języka w kształtowaniu stereotypów

• Ale: często stereotypy są podobne w różnych kulturach

 

Cechy stereotypów:

• Wadliwość poznawcza: ubóstwo treści, uproszczenie, nieweryfikowalność, nieadekwatność, niezgodność z rzeczywistością

• Silne zabarwienie emocjonalne

• Małe zróżnicowanie jednostek w obrębie kategorii (wszyscy są tacy sami)

• Trwałość i aktywna obrona przed zmianą przekonań

  • W czasie historycznym => ulegają pewnym zmianom, ale b. powoli

  • W czasie biograficznym (dla jednostki) => blednięcie stereotypów wraz z rozwojem dzieci

 

GENEZA 

      Stereotypy powstają wcześnie, już u dzieci

I geneza indywidualna:

• Homogeniczność indywidualnego doświadczenia z częścią danej grupy może być podstawą przekonań o całości

• Doświadczenia o silnym ładunku emocjonalnym (gwałt, przemoc) => kształtują też uprzedzenia

• Szerokość kategorii poznawczych (jeśli dla kogoś wszystko jest tylko białe albo czarne, jest bardziej skłonny do stereotypowego myślenia)

• Iluzoryczna korelacja

  • spostrzeganie współwystępowania lub współzależności między zjawiskami mniemającymi ze sobą związku

  • dot. Cech wyrazistych

  • np. przekonanie, że zdolności wykluczają się z pracowitością (korelacja ujemna) albo inteligencja występuje z urodą (k. dodatnia)

 

II geneza społeczna: 

• Przejmowanie wzorców postępowania za społeczeństwa

  1. Oddziaływania jawne ( bezpośrednie wyrażanie sądów)

  1. Oddziaływania pośrednie

  • prezentowanie grup wyłącznie w określonych rolach

  • język ( powiedzenia, związki frazeologiczne)

  • badania Anny Maas => odkryła językową asymetrię:

  • zachowania negatywne gr. obcej tłumaczymy pojęciami abstrakcyjnymi, nazwami cech, ich naturą, przynależnością do grupy, a gr. własnej – konkretnymi nazwami zachowań, sytuacją zewn. ( ja krzyczałam, on był agresywny)

  • w przypadku zachowań pozytywnych jest odwrotnie

  • duże znaczenie mediów

  • rola rodziców (badania dowiodły, że nie jest bardzo znacząca)

 

• Społeczna kategoryzacja – powstawanie st. to skutek uboczny myślenia( każdy dokonuje w swoim umyśle kategoryzacji)

  • Stereotyp gr. obcej może być negatywem autostereotypu

  • Proces kategoryzacji odwołuje się do kategorii wyrazistych i poznawczo łatwo dostępnych (przy przynależności jednostki do różnych kategorii)

 
 

FUNKCJE STEREOTYPÓW 

1. Funkcje o charakterze poznawczym

   1. Stereotypy jako przesłanka poznawczej obróbki danych dot. Siebie samego

   1. Dot. stereotypizowanej grupy i jej przedstawicieli

Przejawy:

• Proces przetwarzania informacji związanych ze stereotypami może trwać tak długo, aż stereotyp zostanie potwierdzony

• Tendencja do mechanicznego przypisywania obiektom stereotypizacji ocen zgodnych z globalnym wartościowaniem przypisanym danej grupie

• Tendencja do formułowania sądów i tendencja do spostrzegania diagnostycznych dla stereotypu cech jako silnie nasilonych

• Lepsze przetwarzanie, zapamiętywanie i dłuższe przechowanie w pamięci faktów zgodnych ze stereotypem

• Niejasne, niejednoznaczne inf podlegają transformacjom poznawczym w kierunku nadania im sensu zgodnego ze st.

• Uznawanie hipotez za dobrze uzasadnione

• Proces atrybucji: zachowania negatywne są interpretowane jako powiązane z przynależnością do grupy i motywowane wewn.

• Deformacja oczekiwań w kierunku zgodnym ze stereotypem

 

Czynniki ograniczające wpływ stereotypów na percepcję osób:

• Silna koncentracja na relacji interpersonalnej z przedstawicielem grupy

• Aktywne tłumienie procesu stereotypizacji (ale:np. tłumienie niepożądanych myśli nasila stereotypy!)

• Indywidualizacja (postrzeganie jednostki jako konkretnej osoby, a nie przedstawiciela grupy)

2. F. egotystyczne

   • Usprawiedliwianie własnych działań ( bezczynności, dyskryminacji)

   • Podwyższenie poczucia własnej wartości ( także w formie „udawania” tolerancji- powstrzymywania się od wygłaszania negatywnych opinii)

3. F. tożsamościowe

   • Stereotypowi gr. obcej towarzyszy autostereotyp gr. własnej => zwiększa poczucie osobistego podobieństwa do innych członków gr. własnej, zwiększa subiektywnie postrzeganą różnicę między gr. własną i obcą

   • Kształtowanie tożsamości społ. (przekonanie, ze myślimy to samo, co inni)

   • Te funkcje nasilają się w warunkach presji czasowej, bezmyślności, zużycia zasobów poznawczych (kiedy nie wiemy, co myśleć, to myślimy to, co inni)

 

METODY BADANIA STEREOTYPÓW 

1. Metoda Katza i Braly’ego – z listy przymiotników badani wybierają 10, które najlepiej charakteryzuja daną grupę 9najczęściej wybierane uznaje się za stereotypowe)

2. M. Birghama – badani oceniają, jaki proc. Członków grupy posiada daną cechę (mniej niż 20% lub 80% dowodzi występowania stereotypu)

3. M. Mcauleya – ocena proporcji między prawdopodobieństwem występowania cechy w określonej grupie i w całej populacji

4. M. Osgooda – wykorzystanie dyferencjału semantycznego; określenie, w jakim stopniu podana właściwość występuje u danej osoby lub grupy

 

TEORIA STEREOTYPU JAKO PRYWATNEJ KONCEPCJI NATURY LUDZKIEJ

• Nawiązanie do badań Gordona Allporta

• Stereotypy są silniejsze u dzieci, potem bledną

• Różne miary stereotypów są skorelowane ze sobą, tak jak  tendencje do stereotypowej percepcji różnych grup

• Nie przyjmowanie do wiadomości inf. sprzecznych ze stereotypem

• Funkcje st. Są podobne do funkcji potocznych koncepcji ludzkiej natury

 

 

UPRZEDZENIA 

- aprioryczna, powzięta z góry niechęć do innych tylko dlatego, że należą do jakiejś wyodrębnionej grupy społecznej

- często są ukryte, „polityczna poprawność” wymaga powściągania objawów uprzedzeń 

1. Uprzedzenia awersywne

• Ukształtowane na bazie silnych emocji negatywnych – lęku, wstrętu, nienawiści

• Podobne do fobii

• Prowadzą do unikania bezpośredniego kontaktu z przedstawicielami danej grupy

• Kontakt z nimi jest postrzegany jako zagrożenie

• Rzadko przekształcają się w atak

• Teoria spiskowa

  • Przekonanie, że gr. obca dąży do dominacji nad naszą ( a jej członkowie są dobrze zorganizowani, zdyscyplinowani)

  • Przypisuje się jej ukryte intencje

  • Powstaje w wyniku długotrwałych konfliktów

  • Często nasila się w okresie kampanii wyborczej

  • Ok. 30% Polaków żywi to przekonanie w stosunku do Żydów

 

2. Uprzedzenia dominatywne

• Powstałe na bazie, pogardy przekonań o własnej wyższości (lub gr. własnej) nad innymi

• Przedstawiciele gr. stereotypizowanej nie są zagrożeniem, bo SA postrzegani jako słabsi

• Uprzedzenie jest przesłanką do poszukiwania kozła ofiarnego, ataku ( który jest źródłem przyjemności, nagród)

• Chęć zachowania dystansu

• Np. mobbing

 

3. Uprzedzenia wynikające z niejasności

• Konflikt emocji: uznanie, podziw i niechęć, rywalizacja, zazdrość

• Np. wobec ludzi bogatych

• Zwiększanie dystansu

• Rzadko kontakt z obiektem uprz. Budzi tylko jedną emocję

 

GENEZA 

• Generalizacja negatywnych doświadczeń związanych z przedstawicielem danej grupy

• Realny konflikt między grupami

• Teoria rzeczywistego konfliktu

  • Gdy gr. społ. współzawodniczą o dobra, które maja wysoką wartość

  • Ktoś musi przegrać

  • Ale ta teoria nie wyjaśnia stereotypów gr. między którymi nie ma rywalizacji

• Badania Tajfela: minimalna sytuacja międzygrupowa

  • nawet dowolne kryterium podziału (uznanie tego samego obrazu za lepszy) powoduje kształtowanie stereotypów

  • Przekonanie, że przedstawiciele gr. obcej są do siebie podobni, uogólnianie

  • Przecenianie różnicy między grupą własną i obcą

  • Faworyzowanie gr. własnej

  • Opieranie się na ignorancji

 

• Przemieszczenie agresji na niewinne, ale dostępne obiekty – frustracja rodzi agresję, która nie zawsze może być skierowana przeciw przyczynie

• Oddziaływania ze strony innych – rodziców, duchownych, mediów

• Wrastanie w kulturę, opanowywanie języka potocznego

  • Opanowywanie zwrotów obraźliwych o charakterze rasowym, etnicznym (ocyganić, oszwabić)

  • Odmienne ujmowanie tego samego zjawiska w zależności od wykonawcy i walencji (pozytywnej lub negatywnej) => odmienne tłumaczenia zachowań swoich i obcych

 

KORELATY UPRZEDZEŃ 

• Autorytaryzm

• Poczucie alienacji społecznej => koreluje z uprz. np. wobec imigrantów

• Cynizm – składniki: nieufność i poczucie samotności- koreluje np. z uprz. wobec ludzi otyłych, chorych na AIDS, homoseksualistów

• Zmienne demograficzne ( bardziej skłonni do uprzedzeń są ludzie gorzej wykształceni, przekonani, że doświadczają frustracji, krzywdy ekonomicznej lub o trwałej odmienności systemów wartości grupy własnej i obcych); ale taka zależność zachodzi w „większościach”, w mniejszościach jest odwrotnie

 
 

METODY BADANIA UPRZEDZEŃ 

• Skala Społecznego Dystansu – najbardziej znana, zaproponowana przez Bogardusa;

Jak daleko w sensie fizycznym lub psychologicznym chcemy być od innych?

• Ocena tego wytworu – jeśli ten sam wytwór został oceniony różnie, w zależności od cech wytwórcy, można wskazywać na uprzedzenia

• Szacowanie prawdopodobieństwa pozytywnego lub negatywnego zachowania

• Przyczynowe wyjaśnianie pozytywnych i negatywnych uczynków

 

Najlepiej jest stosować kilka technik jednocześnie 

MODYFIKACJA STEREOTYPÓW I UPRZEDZEŃ 

1. Model kumulacyjny – metoda małych kroczków

2. Model zmiany radykalnej – pod wpływem informacji lub doświadczenia o znacznej rozbieżności z dotychczasowym przekonaniem

3. Model podtypu – wskutek sprzeczności informacji, zostaje wyodrębniony podtyp, ale cała kategoria zostaje nienaruszona

4. Model rozcieńczenia – wersja m. kulminacyjnego; wprowadzenie informacji niediagnostycznych, neutralnych i peryferyjnych poznawczo osłabia uprzedzenie

 

Hipoteza kontaktu

• Źródłem uprz. jest niewiedza

• Przy bliższym poznaniu weryfikujemy swoje poglądy

• Kontakt musi być dobrowolny, niesformalizowany, oparty na współzależności obu grup i jednakowym statusie, grupy powinny mieć wspólny cel

• Skuteczność podnosi wzmacnianie równości

• Ale czasami tych, z którymi obcujemy, traktujemy jako wyjątek od reguły (stereotypu)

 

Oddziaływania skierowane do dzieci i młodzieży są skuteczniejsze niż te skierowane do dorosłych 
 
 

ARONSON

* nic konkretnego tu nie ma, jak zwykle same historyjki:/ 

• Badania, w których porównywano traktowanie białych i czarnych pacjentów w szpitalu psychiatrycznym, prowadzonym przez biały personel

• czarni pacjenci byli gorzej traktowani,

• ale po dłuższym pobycie stosunek personelu do wszystkich pacjentów był podobny

• atrybucje => kiedy zachodzi jakieś zdarzenie, staramy się mu przypisać jakąś przyczynę (trafna lub błędną, funkcjonalną lub dysfunkcjonalną)

• w sytuacji niejednoznacznej ludzie skłonni są dokonywać atrybucji zgodnych z ich przekonaniami lub uprzedzeniami

• wg Aronsona stereotypy związane z płcią są w dużej części prawdziwe (tak dowodzą badania)

• jeśli stereotyp jest silny (zwł. ten dot. płci), członkowie grupy, której dotyczy są skłonni w niego wierzyć

  • przeprowadzano na ten temat różne badania

  • zarówno kobiety, jak i mężczyźni, przypisywali sukces mężczyzny jego zdolnościom, a sukces kobiety – szczęściu

  • młode dziewczęta mają skłonność do zbyt niskiego oceniania własnych zdolności – często pod wpływem poglądów rodziców na stereotypowe cechy 

• uprzedzenia często powodują, ze za skutek jakiegoś zdarzenia obwiniamy ofiarę

• metoda składankowa (jigsaw)

  • Aronson dał 6 dzieciom, z których każde było innego pochodzenia, za zadanie nauczyć się fragmentu biografii znanej osoby

  • Potem dzieci miały nauczyć resztę swoich fragmentów

  • Stworzenie współzależności i równości między dziećmi

  • Zmniejszenie barier, podziału na „my” i „oni”

 
 
 
 

11. POMAGANIE 

Pomoc może mieć charakter materialny, biologiczny lub psychiczny.

Altruizm jest szczególną formą pomocy, która nie przynosi żadnych korzyści albo wręcz przynosi straty sprawcy. 

TEORIE WYJAŚNIAJĄCE POMAGANIE 

1. Decyzyjny model interwencji kryzysowej

Latane i Darley stworzyli koncepcję wyjaśniającą udzielenie pomocy innym w zależności od podjęcia pięciu ( zazwyczaj błyskawicznych) decyzji:

1. Zauważenie

1. często, pomimo że dostrzegamy osobę potrzebującą pomocy, odwracamy wzrok

2. Eksperyment, w którym studenci spotykali leżącego mężczyznę: jeżeli mieli dużo czasu, 63% zatrzymało się, by mu pomóc; ale tylko 10% z tych, którzy byli spóźnieni

2. Zinterpretowanie sytuacji jako kryzysowej

• Im bardziej sytuacja jest niejasna, tym częściej o jej znaczeniu rozstrzygniemy na podstawie zachowań innych

• Niewiedza wielu (pluralistic ignorance) – świadkowie stwierdzają, że nic się nie stało, na podstawie wzajemnego obserwowania swojego braku reakcji

• Zjawisko obojętnego przechodnia – im większa liczba świadków, tym mniejsza szansa, ze ktoś udzieli pomocy => badania Latane i Harleya

• Zjawisko obojętnego przechodnia zazwyczaj zanika w sytuacjach jednoznacznych (jako  wypadek) => prawie w 100%  przypadków udzielana jest pomoc

• oraz kiedy ofiara jednoznacznie domaga się pomocy => proc. Udzielanej pomocy wzrasta z 29% do 81%

3. Przyjęcie osobistej odpowiedzialności

• rozproszenie odpowiedzialności => jeżeli świadków jest więcej, pomoc rzadziej jest udzielana niż kiedy odpowiedzialność spada na jedną osobę

• ale niektóre role społ. hamują to zjawisko (np. rola lidera grupy)

4. Rozstrzygnięcie, czy mamy właściwe kompetencje do udzielenia pomocy

• Np. zawodowe pielęgniarki udzielają pomocy nawet gdy świadków jest więcej

5. Decyzja o podjęciu działania

• Np. zjawisko obojętnego przechodnia zanika, gdy świadkowie znają się lub będą mogli przedyskutować decyzję po fakcie

 

2. Teorie pobudzenia-bilansu

 

• Odpowiada na pytanie, co nas może skłonić lub odwieść od udzielenia pomocy

• Zakłada, że do udzielenia pomocy w sytuacji kryzysowej motywuje nas spostrzeganie jej jako skutecznego sposobu na usunięcie nieprzyjemnych emocji wywołanych cudzym nieszczęściem:

• Zaobserwowanie cudzych kłopotów wywołuje pobudzenie emocjonalne u obserwatora, które rośnie wraz ze wzrostem natężenia i czasu trwania oraz wraz ze spadkiem dystansu między poszkodowanym a obserwatorem

• Pobudzenie wywołane cudzymi kłopotami => obserwator stara się je zredukować tym bardziej, im jest ono silniejsze (silniejsze, gdy obserwator wczuwa się w sytuację ofiary)

• Obserwator wybiera sposób redukcji pobudzenia, który działa najszybciej i najskuteczniej przy najkorzystniejszym bilansie zysków i strat

• Skutkuje nawet pobudzenie ćwiczeniami fizycznymi lub oglądaniem filmów o treści agresywnej czy erotycznej

• 2 rodzaje kosztów:

  • Związane z udzieleniem pomocy (czas, wysiłek, narażenie się na niebezpieczeństwo); zyski to: wzrost poczucia własnej wartości i skuteczności, podziw innych)

  • I z jej zaniechaniem (osobiste: samoobwinianie się, negatywne reakcje innych; empatyczne: cierpienie z powodu cierpienia osoby, której się nie pomogło)

  • W sytuacji, gdy koszty i udzielenia, i zaniechania pomocy są małe, reakcje różnią się, w zależności od tego, co obserwator uznaje za normę

  • Gdy koszty udzielenia pomocy są duże, a jej zaniechania małe, obserwator ignoruje lub zaprzecza potrzebie pomocy

  • Kiedy koszty udzielenia pomocy są małe, a koszty zaniechania duże, zachodzi wysokie prawdopodobieństwo udzielenia pomocy

  • Jeśli oba rodzaje kosztów są duże, obserwator

    • podejmuje decyzję pośrednią (dzwoni po specjalistę)

    • albo(częściej): zmienia obiektywną ocenę sytuacji tak, by koszty zaniechania pomocy wydawały się małe (znaczenie psychologiczne przesuwa się w kierunku B)

 

• postępowanie w sytuacji kryzysowej silniej zależy od kosztów udzielenia niż zaniechania pomocy

• czasami ludzie reagują pod wpływem impulsu, bez zastanowienia i analizowania kosztów

• zyski i koszty dotyczące niesienia lub zaniechania pomocy obejmują bardzo różne zdarzenia (dzięki temu w tym samym języku teoretycznym można opisać oddziaływanie różnych czynników, ale w złożonych sytuacjach trudno przewidzieć, co okaże się większym kosztem)

• model pobudzenie-bilans zakłada egoistyczne pobudzenie emocjonalne (świadek odczuwa przykrość i pomaga ofierze, by poprawić własny stan emocjonalny); ale przykrość może wynikać też z empatii

• w wielu sytuacjach pomaganie może być motywowane zarówno redukcją pobudzenia egoistycznego(albo pomagając, albo wycofując się), jak i empatycznego (wyłącznie przez pomoc)

 

3. Teorie norm

 

• Pomaganie innym jako skutek ulegania normom społecznym, do których spełnienia czujemy się zobowiązani

  1. Norma odpowiedzialności społecznej – nakaz pomagania tym, których losy zależą od naszych działań

     • sprawdza się nawet jeśli nie odniesiemy żadnych korzyści materialnych albo jeśli nie przepadamy za tą osobą

     • skłonność wynikająca z tej normy jest słabsza w społ. indywidualistycznych (USA) niż kolektywistycznych (Indie)

     • słabnie, gdy ofiara jest postrzegana jako winna sytuacji lub gdy budzi antypatię

 

2. Norma wzajemności – nakaz pomagania osobom, które pomogły nam w przeszłości

 

• Norma osobista – pojęcie sformułowane przez Shaloma Schwarza – poczucie osobistego obowiązku moralnego do postępowania w określonej sytuacji w określony sposób; konkretyzacja normy społecznej; jej spełnienie pozwala na odczucie moralnego zadowolenia z samego siebie

• Ale ludzie często ulegają wymówkom od spełnienia normy

 

WYZNACZNIKI POMAGANIA 

1. Obecność i postępowanie innych

   • Obecność innych biernych obserwatorów hamuje pomaganie

   • Inna pomagająca osoba motywuje nas do działania (także pomocy w innych sytuacjach)

 

2. Właściwości biorcy pomocy

   • Częściej pomagamy tym, którzy są od nas uzależnieni(ludziom starszym, dzieciom)

   • Nie pomagamy osobie, która jest winna sytuacji, w jakiej się znalazła

   • Jeżeli, wg nas, ofiara mogła skontrolować sytuację, rzadziej jej pomożemy

   • Chętniej pomagamy osobom lubianym niż nielubianym, ładniejszym niż brzydkim, bardziej do nas podobnym => czynnik nasilający – atrakcyjność interpersonalna

 

3. Relacje między dawcą a biorcą pomocy

   • Większa skłonność do pomagania osobom podobnym może wynikać nie tylko z większej sympatii, ale także z faktu, że ich dobro może być traktowane podobnie jak własne

   • Janusz Reykowski stworzył pojęcie przestrzeni semantycznej – wg regulacyjnej teorii osobowości, jest głównym regulatorem ludzkiego postępowania,

     • obejmuje struktury umysłowe reprezentujące różne obiekty z naszego otoczenia, które mogą znajdować się blisko lub daleko od siebie w przestrzeni semantycznej

     • im mniejszy dystans między obiektami, tym bardziej zbliżone są poznawcze, emocjonalne i behawioralne reakcje człowieka w stosunku do nich

     • im bliżej struktury Ja, tym większa motywacja do pomagania

• osoby skoncentrowane na sobie, o skrajnie niskiej lub wysokiej samoocenie, są mniej prospołeczne od osób nieskoncentrowanych na sobie

• łagodzenie problemów z poczuciem własnej wartości prowadzi do wzrostu motywacji prospołecznej

• wzrost motywacji do pomocy u osób, które dowiedziały się o skuteczności swojej wcześniejszej pomocy

• motywacja endocentryczna- pomaganie innym, by polepszyć swoje samopoczucie, samoocenę (najważniejsze, by to ta osoba udzieliła pomocy)

• motywacja egzocentryczna – pomaganie innym, by polepszyć ich samopoczucie (najważniejsze, by pomoc została udzielona w ogóle)

• chętniej pomagamy członkom gr. własnej

• uwarunkowania biologiczne: najchętniej pomagamy krewnym

 

4. Stan emocjonalny osoby pomagającej

 

Czynniki zwiększające skłonność do pomagania:

• Miłość (brak badań na ten temat)

• Poczucie winy (pomaganie jako odkupienie win)

• Pozytywny nastrój (nawet z powodu błahych spraw), ale tylko w sytuacjach, które nie popsują nam humoru

• Ale często także zły humor – pomaganie jako lekarstwo na chandrę ( jeśli pomoc w danej sytuacji jest stosunkowo łatwa, nie mamy innych form poprawy humoru, a początkowy nastrój nie jest zbyt silny)

 

• Dobry humor (nastrój negatywny podobnie) hamuje formy pomocy, które mogłyby pogorszyć nasze samopoczucie

 
 
 
 
 
 

2. Eksperymentowanie w psychologii społecznej i problemy etyczne badań psychologicznych 

1. Kontrola

   1. Eksperymentator powinien kontrolować sytuację, warunki, w jakich przebiega eksperyment (aby były jednakowe dla wszystkich), ale nie ma wpływu na reakcje badanych, a każdy może zachowywać się inaczej

   2. Należy znaleźć „złoty środek” – kontrolować sytuację, ale pozostawić względną swobodę badanym (by reagowali spontanicznie)

   3. Oddziaływanie i kontrola – gdy jedno się nasila, drugie słabnie

2. Realizm

   1. R. eksperymentalny – gdy eksperyment oddziałuje na badanego, jest traktowany poważnie

   2. R. życiowy – prawdopodobieństwo zajścia sytuacji eksperymentalnych w życiu

   3. Eksperymenty pokazują, jak zareagowaliby badani, gdyby sytuacje eksperymentalne zaistniały w realu

3. wprowadzanie w błąd

   1. aby eksperyment przyniósł oczekiwane skutki, badani nie mogą wiedzieć, co eksperyment sprawdza

   2. inaczej zachowywaliby się zgodnie z tezą eksperymentu lub tak, by postawić siebie w dobrym świetle

   3. historyjka fasadowa – stworzenie interesującej oprawy, fałszywego celu badania, by zachęcić uczestników do eksperymentu i do naturalnego zachowania (zwiększenie realizmu eksperymentalnego)

4. problemy etyczne

   1. okłamywanie ludzi jest nieetyczne (nawet jeśli ma służyć odkryciu prawdy)

   2. okłamywanie często prowadzi do naruszenia sfery intymności (gdyby badani wiedzieli, co sprawdza e., nie zawsze by się na niego godzili)

   3. procedury eksperymentalne często są nieprzyjemne (nuda, cierpienie, lęk)

 

• nie wszystkie konsekwencje można przewidzieć

• często e. mają duży wpływ na psychikę badanych (także pozytywny)

• badani często odkrywają cechy swojego charakteru (także nieprzyjemne)

• niektórzy twierdzą, że eksperymenty pociągają za sobą zbyt wiele negatywnych konsekwencji

• inni, że warto zapłacić taką cenę za odkrycia, jakie przyniosą

• Aronson jest pośrodku :P (jeśli bilans strat i zysków wyjdzie na +,to warto przeprowadzić e.)

• Wskazówki Aronsona:

  • unikanie procedur sprawiających cierpienie lub przykrość

  • unikanie wprowadzania w błąd

  • możliwość wycofania się z e.

  • wnikliwe posiedzenie posteksperymentalne (wyjaśnianie, omawianie celu i przebiegu e. z badanymi już po eksperymencie)

  • przemyślany plan i cel

 

5. Moralna odpowiedzialność za odkrycia - czasami odkrycia, którym towarzyszyły dobre intencje, mogą być źle wykorzystywane przez innych