Rezerwy walutowe (oficjalne aktywa rezerwowe) – łatwo rozporządzalne, płynne aktywa zagraniczne, posiadane i w pełni kontrolowane przez władzę monetarną.
Oficjalne aktywa rezerwowe netto – wprowadzone przez NBP od maja 2000 roku, zastępują rezerwy oficjalne brutto. Rezerwy oficjalne brutto zawierały wartość netto transakcji repo (różnica między aktywnymi i pasywnymi transakcjami), natomiast oficjalne aktywa rezerwowe netto uwzględniają tylko aktywne transakcje repo (zakupy papierów wartościowych z przyrzeczeniem odkupu).
W skład oficjalnych aktywów rezerwowych wchodzą:
Złoto monetarne
SDR
Pozycja rezerwowa w MFW
Aktywa w walutach obcych – gotówka, depozyty, papiery wartościowe
Pozostałe należności w walutach wymienialnych – pożyczki pod zastaw papierów wartościowych, tzw. repo, instrumenty pochodne.
Źródła pochodzenia rezerw walutowych:
Emisja długu publicznego w walutach obcych.
Wymiana pieniądza krajowego na waluty obce w tzw. transakcjach swapowych.
Nabywanie walut obcych za pieniądz krajowy na rynku transakcji kasowych (spot) lub terminowych rzeczywistych (forward).
Wybór źródła rezerw walutowych przez BC zależy od:
Wiarygodności kredytowej
Poziomu rozwoju rynku transakcji swapowych
Sytuacji na rynku walutowym
Funkcje rezerw dewizowych:
Pokrycie emisji pieniądza krajowego – parytetowa funkcja rezerw:
Gold standard
Currency board – waluta krajowa związana jest z walutą zagraniczną stałym kursem, emisja waluty krajowej ściśle zależy od posiadanych rezerw w walucie referencyjnej.
Narządzie prowadzenia polityki pieniężnej:
Strategia pieniężna oparta na nominalnej kotwicy walutowej – strategia dezinflacji.
Gdy władza monetarna chce stabilizować podaż pieniądza krajowego – strategia kontroli agregatów monetarnych.
Gdy władza monetarna chce stabilizować krajowe stopy procentowe – strategia bezpośredniego celu inflacyjnego.
Decyzje BC o podjęciu i zakresie interwencji walutowych są podporządkowane celom prowadzonej polityki pieniężnej i nie wynikają bezpośrednio z sytuacji na rynku walutowym.
Instrument polityki kursu walutowego – wykorzystanie kursu walutowego w formie stałej albo płynnej. Niebezpieczeństwo spekulacji na osłabienie waluty w przypadku kursu stałego w formie miękkiej – drenowanie rezerw.
Źródło finansowania zadłużenia zagranicznego - głównie z rezerw.
Źródło pokrywania bieżących płatności dewizowych kraju – obsługa kredytów zagranicznych, koszty utrzymywania ambasad.
Bufor chroniący przed negatywnymi dla kraju skutkami nieoczekiwanych zdarzeń.
Środki służące dokonywaniu inwestycji finansowych z zamiarem osiągnięcia zysku.
Interwencja BC
Zestawienie bilansowe BC
| Aktywa | Pasywa |
|---|---|
Aktywa zagraniczne 1000 Aktywa krajowe 1500 |
Depozyty banków komercyjnych 500 Pieniądz w cyrkulacji (baza monetarna) 2000 |
Balance sheet policy – BC osiąga cel nie poprzez stopę procentową, tylko poprzez operacje w swoim bilansie. Przykład: interwencje walutowe.
Interwencje walutowe:
Sterylizowane.
Niesterylizowane.
Zestawienie bilansów BC po sprzedaży aktywów zagranicznych na sumę 100 jednostek.
| Aktywa | Pasywa |
|---|---|
Aktywa zagraniczne 900 Aktywa krajowe 1500 |
Depozyty banków komercyjnych 500 Pieniądz w cyrkulacji 1900 |
Zestawienie bilansowe BC po zabiegu sterylizacyjnym sprzedaży aktywów zagranicznych na sumę 100 jednostek.
| Aktywa | Pasywa |
|---|---|
Aktywa zagraniczne 900 Aktywa krajowe 1600 |
Depozyty banków komercyjnych 500 Pieniądz w cyrkulacji 2000 |
Jest to przykład balance – sheet policy w kierunku aprecjacji kursu. Sprzedaż 100 jednostek ze swoich rezerw. BC ściągnął pieniądz z rynku.
BC stracił kontrolę nad bazą monetarną. Dokonał przesunięcia ilości pieniądza w cyrkulacji (by produkt- produkt uboczny)- interwencja niesterylizowana.
BC dokonał operacji sterylizacji. Zakupuje aktywa krajowe z rynku (np. krajowe papiery skarbowe) zasilają system bankowy w walutę krajową. W aktywach zmieniła się kompozycja walorów BC. W pasywach bez zmian. – interwencja sterylizowana.
Interwencja sterylizowana – zmiany ilości pieniądza w obiegu wywołane zakupem lub sprzedażą dewiz są neutralizowane przez odpowiednie operacje na rynku pieniężnym.
Obecnie jest coraz mniej interwencji walutowych BC, gdyż jest to kosztowne.
Banki centralne stosują masowe akumulowanie rezerw walutowych. Jest to zjawisko obserwowane od ok. 20 lat. W systemie kursów płynnych BC mają coraz więcej rezerw walutowych. Taka sytuacja powinna mieć miejsce w systemie kursów sztywnych. Dlaczego jest odwrotnie:
Motyw historyczny: motyw interwencyjny
Motywy współczesne:
Motyw przezornościowy (ubezpieczeniowy)- popyt na rezerwy walutowe dla celów płynnościowych i ubezpieczających. Wynika z negatywnych doświadczeń krajów azjatyckich (kryzysy finansowe). Rezerwy akumulowane są po to, by bronić się przed kryzysem.
Motyw „współczesny merkantylizm”- utrzymywanie nieoszacowanej waluty, by zwiększyć atrakcyjność eksportu oraz hamowanie popytu (by hamować inflację). Jest to paradoks.
Cechy współczesnego zjawiska akumulacji rezerw:
Zjawisko dominuje w grupie krajów EME (Japonia jest druga na liście, więc nie można powiedzieć, że zjawisko dotyczy w 100% krajów EME; należy powiedzieć, że dominuje w krajach EME).
Koncentracja zjawiska (dominacja w grupie państw azjatyckich. W 2009r. 6 państw azjatyckich rozwijających się było w pierwszej dziesiątce światowych posiadaczy rezerw).
Chiny od 1990 do 2008 – 50% udziału w światowym przyroście rezerw
Porozumienia lub linie swapowe (swap arrangement) – mechanizm zasilania walutowego na skutek porozumienia dwóch BC. Instrument odgrywa podobną rolę do rezerw walutowych. Wykorzystywany od lat 60. do 90.
SRF (System Rezerwy Federalnej) – utrzymywał siatkę porozumień swapowych. W latach 60.-90. SRF służył dystrybuowaniu płynności walutowej dla celów interwencyjnych.
W ostatnim kryzysie finansowym nastąpił wybuch transakcji swapowych.
4 największe porozumienia swapowe:
1. Siatka SRF służąca dostarczaniu płynności dolarowej.
2. Siatka EBC służąca dostarczaniu płynności euro.
3. Siatka SNB (Szwajcarski Bank Narodowy) służąca dostarczaniu płynności franków szwajcarskich.
4. Siatka azjatycka służąca dostarczaniu płynności w walutach azjatyckich.
Doktryna TBTF ( too big to fail) – dominowała do kryzysu, jeżeli bank jest istotnym uczestnikiem rynku, to fakt ten nie pozwoli na jego upadek. Podczas kryzysu zdano sobie sprawę, że jednak te banki nie są tak mocne, bo nastąpił brak płynności między bankami. BC steruje płynnością waluty krajowej w wyniku transakcji repo i reverse repo.
Sterowanie płynnością waluty zagranicznej może odbywać się na 4 sposoby:
Poprzez sterowanie rezerwami walutowymi.
BC może zasilać banki w walucie krajowej, mówiąc im żeby sprzedawały tę walutę na rynku walutowym. Jest to jednak niebezpieczne, bo prowadzi do deprecjacji waluty.
BC pożyczają brakujące dewizy od MFW – działa to bardzo wolno, uzależnia wsparcie kredytowe od programu odbudowawczego, jest mało elastyczny.
BC krajowy pożycza dewizy od zagranicznych BC poprzez zawarcie porozumienia swapowego (swap agreement).
Korzyści z tego tytułu:
BC udzielają tych dewiz na zasadzie kredytu (mają odsetki).
BC udzielające pożyczki chcą ustabilizować krajowe rynki finansowe.
BC udzielające pożyczki zasilają w ten sposób zagraniczne oddziały swoich banków.
Koszty i zagrożenia z powodu uruchomienia linii swapowej:
Ryzyko kredytowe nie ponosi BC udzielający pożyczki, lecz zagraniczny BC.
BC krajowy → BC zagraniczny → zagraniczny system bankowy
[sovereign risk] [ryzyko kredytowe]
Aby minimalizować ryzyko kraju (sovereign risk) bank podnosi poziom zabezpieczenia (np. poprzez przyjęcie depozytu ale nie w walucie kraju, lecz w międzynarodowej walucie zagranicznej np. euro) lub poszukuje gwarancji zabezpieczenia/ instytucji, która gwarantowałaby spłatę, np. MFW (przykład Islandii).
Strategia polityki pieniężnej- sposób postępowania stosowany przez BC dla osiągnięcia ostatecznych celów polityki pieniężnej, (tzw. celów finalnych) za pomocą różnych instrumentów.
Celem finalnym powinna być stabilizacja cen, rozumiana jako:
Stabilność cen, jako równomierna stopa deflacji (poglądy Friedmana). Efektywna alokacja zasobów, której warunkiem są zerowe stopy procentowe. Friedman mówi, że można je osiągnąć poprzez powolny wzrost lub nawet lekki spadek podaży pieniądza, czego efektem będzie stały spadek poziomu cen.
Stały poziom cen, rozumiany, jako zerowa inflacja.
Stała stopa inflacji – stosowane najczęściej, bo w ok. 95% interpretacji stabilności cen. Efekt Summersa – niewielka inflacja (2-3%) jest potrzebna.
Korzyści dla gospodarki wynikające z nieznacznej inflacji:
W warunkach zbyt niskich stóp procentowych następuje ograniczenie skuteczności polityki pieniężnej (zbyt niska inflacja powoduje, że BC nie może obniżać stóp procentowych- zero manewru).
Uznanie sztywności płac i cen- utrata potencjału dostosowawczego ze strony cen i płac.
Typy strategii:
Oparte na celach pośrednich – dominują na kontynencie europejskim.
Rodzaje celów pośrednich:
Kontrola kursu walutowego (Exchange Rate Targeting) – związanie kursu waluty kraju z walutą dużego kraju lub grupy krajów o niskiej inflacji. Wyklucza prowadzenie niezależnej polityki pieniężnej . Współcześnie jest rekomendowane dla krajów realizujących programy stabilizacyjne (kraje o dużej inflacji) lub wielostronnych porozumień walutowych. W latach 70-tych ten rodzaj celów zalecany był dla małych krajów. W latach 90-tych strategia wykorzystywana była, jako bardzo dobry mechanizm dla krajów chcących wykonać program dezinflacji. Dobra strategia dla importu wiarygodności polityki pieniężnej, polegająca na tym że ustalając stały kurs wymiany z partnerem, który ma niską inflację i niskie stopy procentowe, gospodarka kraju może odnieść korzyść. Ten rodzaj kontroli przynosi korzyści tylko w krótkim i średnim okresie. W długim okresie gospodarka ponosi koszt – realna aprecjacja kursu.
Kontrola agregatów pieniężnych – ustanowienie pożądanego tempa przyrostu podaży pieniądza w danym okresie, co opiera się na Friedmanowskim założeniu, że tempo przyrostu cen zależy od dynamiki podaży pieniądza. Im większa ilość pieniądza, tym wyższe ceny. BC kontroluje agregat M3. Jeżeli M3 jest większe niż wartość referencyjna, to BC uznaje, że jest zbyt dużo pieniądza w obiegu i trzeba obniżyć stopy procentowe.
Kontrola stóp procentowych
Podejście modelowo- optymalizujące:
Bezpośrednia strategia inflacyjna- od 1998r stosuje ją NBP. Zakłada, że nie ma celów operacyjnych i pośrednich. Każdy parametr finansowy ma identyczną ważność dla osiągnięcia celu finalnego.
Podejście eklektyczne „Just do it strategy”, wymienność celu finalnego.
Indykator polityki pieniężnej – wybrana nominalna stopa procentowa. BC stabilizuje i monitoruje jej poziom. Strategia ta ma szanse powodzenia tylko w sytuacji braku płynności w systemie bankowym.
Sytuacje w systemie bankowym:
Braku płynności – BC jest kredytodawcą netto w systemie bankowym.
Nadpłynność w systemie bankowym – BC jest kredytobiorcą netto w systemie bankowym. Wzrost środków systemu bankowego na swoich lokatach (pasywa). BC w tej sytuacji traci możliwość sterowania systemem bankowym (stóp procentowych).
Podstawowe przyczyny porzucenia agregatów pieniężnych przez BC:
Założenie: Kontrola agregatów pieniężnych zakłada że funkcja popytu na pieniądz jest w miarę stabilna, oznacza to że popyt na pieniądz udaje się BC w przybliżeniu kontrolować. Natomiast badania empiryczne zakładają że BC nie może kontrolować popytu na pieniądz.
Pojawienie się substytutów pieniądza, co powoduje że zatarła się czytelność poszczególnych kategorii pieniężnych i powoduje trudność w kontrolowaniu tych agregatów.
Strategia BCI:
Chile, nowa Zelandia
Kanada
Wielka Brytania, Izrael
Australia, Szwecja, Finlandia
Hiszpania
Polska
Zalety BCI: (strategia bezpośredniego celu inflacyjnego)
Pozwala na większą elastyczność w prowadzeniu polityki pieniężnej.
Prostota konstrukcji – cel jest bardziej zrozumiały dla uczestników życia gospodarczego, co pozwala skuteczniej wpływać na oczekiwania inflacyjne
Wady BCI
Zjawiska przesunięć czasowych które uniemożliwiają precyzyjne prowadzenie polityki pieniężnej.
Trudności w jednoznacznej, pozytywnej ocenie efektów tak prowadzonej polityki.
Dylematy związane z wyborem strategii BCI:
Co przyjąć za BCI – stabilność cen czy niska inflacja.
Jaki wybrać wskaźnik cen – delator PKB (wadą jego wyboru są opóźnienia w informacjach dotyczących jego kształtowania), albo indeks cen konsumpcyjnych(stosowany najczęściej, jest często publikowany i rzadko korygowany, wadą jest to ze jest bardzo szeroki- często w jego skład wchodzą czynniki które nie są wynikiem prowadzonej polityki BC), indeks cen produkcyjnych.
Czy cel ustalić punktowo czy w postaci pasma (zaleta – większe prawdopodobieństwo osiągnięcia celu).
W jakim horyzoncie czasowym ma obowiązywać podany cel – optymalnym horyzontem czasowym jest ustalenie celu finalnego na okres 1-4 lat. Ustalenie celu poniżej roku jest obarczone dużym ryzykiem nieosiągnięcia celu.
Niezależnie od stosowanej (teoretycznie) strategii, banki centralne w podobny sposób wpływają na rynki finansowej.
W każdej realizowanej strategii centralne miejsce zajmuje interweniowanie na pieniężnym rynku międzybankowym.
Inflacja cen aktywów – nagły wzrost cen aktywów finansowych i realnych.
Bąble spekulacyjne na rynkach aktywów finansowych i realnych – utrzymujące się odchylenia cen aktywów od ich wartości fundamentalnej. Są one niebezpieczne dla gospodarki, nie wiadomo czy BC mają włączyć do inflacji ten parametr, ponieważ są trudno mierzalne.
Instrumenty polityki pieniężnej:
Na płaszczyźnie makroekonomicznej – stopa procentowa, kurs walutowy.
Na płaszczyźnie operacyjnej – rezerwa obowiązkowa, operacje otwartego rynku, standing facilities (operacje kredytowo – depozytowe).
BC:
Nie kontroluje w pełni bazy monetarnej.
Jedyną zmienną, na którą może wywierać bezpośredni wpływ jest krótkoterminowa stopa procentowa. Staje się ona wówczas indykatorem polityki pieniężnej.
Oddziaływanie BC ma stopy procentowe jest skuteczne jeśli występuje tzw. strukturalny brak płynności w systemie bankowym, co oznacza że BC jest kredytodawcą systemu bankowego.
Rezerwa obowiązkowa – główną funkcją jest stabilizowanie krótkoterminowych stóp procentowych, co wynika z tendencji do stosowania opóźnionego i uśrednionego systemu rezerwy.
Systemy naliczania rezerwy:
Równoległy
Częściowo opóźniony (semi – lagged)
Opóźniony (lagged) – od momentu naliczenia rezerwy do momentu w którym ma być ona utrzymana w BC mija określony czas – system ten eliminuje niepewność wynikającą z nieznajomości kwoty podlegającej rezerwie.
Systemy utrzymywania rezerwy:
Nieuśredniony
Uśredniony – rezerwa jest utrzymywana w wymaganej wysokości średnio w określonym okresie, zwanym okresem rezerwowym, co powoduje, że nagły odpływ środków z banków komercyjnych w jednym okresie może zostać zrekompensowany dopływem środków innym okresie.
Operacje otwartego rynku:
Są wykorzystywane do zbilansowania popytu i podaży środków rezerwowych.
Celem jest właściwe zarządzanie płynnością systemu bankowego.
Przyjmują najczęściej formę operacji warunkowych, co nie wymaga tak rozwiniętego i płynnego rynku wtórnego jak w przypadku operacji bezwarunkowych.
Terminy operacji warunkowych oscylują między 1 dniem a 1 miesiącem, większość BC przeprowadza chociaż 1 transakcję z określoną regularnością.
Problem wyboru papierów akceptowanych jako zabezpieczenie (collateral), potrzeba rozszerzenia poza papiery skarbowe w sytuacji nadwyżek budżetowych (Fed).
Skracanie się terminów zapadalności.
Operacje kredytowo – depozytowe:
Pełnią funkcje zaworów bezpieczeństwa systemu bankowego (safety valves).
Są sporadycznie wykorzystywane przez banki komercyjne w okresach występowania krótkoterminowych, dużych nadwyżek lub niedoborów płynności.
Zadaniem jest stworzenie pasma wahań dla krótkoterminowych stop procentowych rynku międzybankowego.
Operacje kredytowo – depozytowe inicjują banki komercyjne, a operacje otwartego rynku inicjuje BC. BC nadzoruje operacje kredytowo – depozytowe ponieważ są one dla niego sygnałem kryzysów w systemach bankowych (rośnie wtedy zastosowanie tego instrumentu) -> powoduje to silne wahania stóp międzybankowych.
Instrumenty polityki pieniężnej euro systemu:
Operacje otwartego rynku
Standing facilities
Rezerwa obowiązkowa
TABELKA
Pięć rodzajów instrumentów do przeprowadzania operacji otwartego rynku:
Transakcje odwracalne (repo)
Transakcje bezwarunkowe (outright)
Emisja certyfikatów dłużnych
Swapy walutowe
Przyjmowanie depozytów terminowych
Cztery kategorie operacji otwartego rynku, jeśli chodzi o cele, regularności i procedury:
Podstawowe operacje refinansujące
Dłuższe operacje refinansujące
Operacje dostrajające (fine – tuning)
Operacje strukturalne
Polska nie musi mieć takiej samej płynności jaką ma euro system, jeśli chce do niego dołączyć.
Transakcje odwracalne repo:
Oznaczają operacje, w ramach których Eurosystem kupuje lub sprzedaje aktywa kwalifikowane na podstawie umów odkupu lub prowadzi operacje kredytowe, wykorzystując aktywa kwalifikowane jako zabezpieczenie.
Wykorzystuje się w podstawowych i dłuższych operacjach refinansujących.
Mogą być wykorzystywane w operacjach strukturalnych i dostrajających.
Transakcje bezwarunkowe outright:
Są to operacje, w ramach których Eurosystem kupuje lub sprzedaje kwalifikowane aktywa bezpośrednio na rynku.
Takie operacje wykorzystywane są wyłącznie w celach strukturalnych i dostrajających.
Emisja certyfikatów dłużnych EBC:
EBC może emitować certyfikaty dłużne w celu dostosowania strukturalnej pozycji Eurosystemu wobec sektora finansowego, aby stworzyć (lub pogłębić) niedobór płynności na rynku.
Mogą być emitowane regularnie lub nieregularnie, mają termin zapadalności poniżej 12 miesięcy.
Przetargi i rozliczenia certyfikatów przeprowadzają w sposób zdecentralizowany krajowe banki centralne. (dotyczy wszystkich instrumentów).
Swapy walutowe:
Obejmują równocześnie transakcje kasowe i terminowe w euro wobec obecnej waluty; Eurosystem kupuje (sprzedaje) euro za obcą walutę na rynku kasowym i jednocześnie odsprzedaje (lub odkupuje) je w ramach transakcji terminowej w określonej dacie.
Wykorzystuje się je do celów dostrajających, głównie w celu zarządzania płynnością na rynku i sterowania stopami procentowymi.
Przeprowadzane są w sposób zdecentralizowany przez krajowe banki centralne.
Przyjmowanie depozytów terminowych:
Eurosystem może zaprosić kontrahentów do składania oprocentowanych depozytów terminowych w krajowym BC państwa członkowskiego, w którym kontrahent jest ustanowiony.
Nie jest regularną operacją, nieprzewidywalna dla systemu depozytowego, a instrument depozytowy jest regularny.
Inicjowany jest przez BC.
Mają dłuższą zapadalność niż instrument depozytowy który jest instrumentem O/N.
Cechy credit, deposit facility:
Funkcje:
Zasilanie w płynność lub absorbowanie płynności na koniec dnia.
Sygnalizowanie nastawienia w polityce pieniężnej.
Ograniczenie dla wahań rynkowej stopy procentowej overnight.
Przeprowadzane są w sposób zdecentralizowany przez krajowe banki centralne.
W zwykłych okolicznościach nie stosuje się limitów kredytowych ani depozytowych w dostępie do instrumentu.
| Operacja polityki pieniężnej | Rodzaj transakcji- zasilenie w płynność | Rodzaj transakcji – absorpcja płynności | Termin zapadalności | Częstotliwość i procedura |
|---|---|---|---|---|
| Credit facility | Transakcje odwracalne | Overnight | Dostęp według uznania kontrahentów | |
| Deposit facility | Depozyty | overnight | Dostęp według uznania kontrahentów |
Kredyt na koniec dnia (credit facility)
Dostępny dla kontrahentów, z ich własnej inicjatywy, w celu uzyskania płynności.
Depozyt na koniec dnia (deposit facility)
Dostępny dla kontrahentów, z ich własnej inicjatywy, w celu złożenia depozytu overnight w krajowym BC.
Oprocentowanie deposit facility zazwyczaj określa minimalny poziom dla rynkowej stopy procentowej typu overnight.