Klasyfikacja przyczynowa (etiologiczna) zaburzeń mowy według Ireny Styczek obejmuje:

1) zaburzenia mowy zewnątrzpochodne (egzogenne, środowiskowe), w których nie stwierdza się defektów anatomicznych, które można by uznać za przyczynę zaburzeń mowy;

2) zaburzenia mowy wewnątrzpochodne (endogenne), w tym:

          - dysglosja – zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek nieprawidłowej budowy narządów mowy lub obniżenia słyszalności;

          - dysartria (anartria) – zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek uszkodzenia ośrodków podkorowych i dróg unerwiających narządy mowne;

          - dyslalia (alalia) – opóźnienie w przyswajaniu sobie języka na skutek opóźnionego wykształcenia się funkcji pewnych struktur kory mózgowej;

          - afazja – utrata częściowa lub całkowita znajomości języka na skutek uszkodzenia pewnych struktur kory mózgowej;

          - nerwice mowy (logoneurozy) – mutyzm; afonia; jąkanie - zaburzenie płynności mowy (rytmu i tempa); zaburzenia tempa mowy, modulacji siły i wysokości głosu u osób cierpiących na nerwice;

          - oligofazja – niedokształcenie mowy spowodowane upośledzeniem umysłowym;

          - schizofazja – mowa u osób chorych psychicznie.

• uszkodzenie struktur kory mózgowej – alalia, dyslalia, afazja

• uszkodzenie ośrodków podkorowych – anartria, dysartria

• upośledzenie umysłowe – dyslogia

• nieprawidłowa budowa anatomiczna narządów mowy – dysglosje

• zaburzenia emocjonalne – dysphemia

• zaburzenia osobowości – dysphrazja

Zaburzenia obwodowe - ich przyczyna leży na obwodzie, tj.: w obrębie analizatora słuchowego, w narządach, które wykonują ruchy mowne i odbierają czucie tych ruchów (nieprawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego: wadliwy zgryz, rozległe ubytki w uzębieniu, rozszczep podniebienia lub wargi, niedrożność nosa), powstałe niezależnie od przyczyn mózgowych.

Zaburzenia mowy pochodzenia ośrodkowego - ich przyczyna tkwi w nieprawidłowej strukturze i funkcji ośrodkowego układu nerwowego, to jest w ośrodkach mowy w mózgu: odbiorczych (czuciowych), nadawczych (ruchowych). Nieprawidłowa budowa lub dysfunkcja OUN może prowadzić do zaburzeń analizy i syntezy zarówno w sferze odbioru (percepcji mowy), jak i jej wytwarzania (aktu mowy). Mogą być również utrudnione: różnicowanie dźwięków mowy i kinestetyczne różnicowanie wykonywanych ruchów artykulacyjnych.

Klasyfikacja objawowa (symptomatologiczna) zaburzeń mowy wg Leona Kaczmarka:

 W każdej wypowiedzi można wyróżnić –trzy części składowe: treść (to, co mówimy), formę językową (to, jak mówimy) oraz substancję foniczną (to, za pomocą czego mówimy). Wszystkie trzy części składowe wypowiedzi determinują trzy rodzaje zaburzeń mowy:

1. zaburzenia treści – powstają w wyniku chorób umysłowych, psychicznych-- schizofrenii, psychopatii. Objawiają się m.in. brakiem logiki w budowanych tekstach, zakłóceniami w procesie uogólniania i abstrakcji, niespójnością występującą w zbudowanych tekstach, zaburzenia ukierunkowania myślenia;

2. zaburzenia językowe (zaburzenia formy językowej) – są skutkiem ogniskowych uszkodzeń mózgu, a objawiają się niedokształceniem mowy lub jej brakiem, np.: alalia, afazja, agramatyzm, niemota, przejęzyczenie, niedokształcenie mowy;

3. zaburzenia substancji fonicznej:

*płaszczyzna suprasegmentalna:

1. jąkanie

2. rhinolalia

3. głos i wymowa bezkrtaniowców (głos przełykowy)

4. utrata lub zaburzenia zdolności postrzegania i odtwarzania układów rytmicznych

5. zaburzenia głosowe

6. fonastenia – zaburzenia siły głosu na skutek pracy mięśni oddechowych, głosowych

7. giełkot

8. bradylalia

9. tachylalia

*płaszczyzna segmentalna:

1. spowodowana uszkodzeniem słuchu

2. spowodowana uszkodzeniem obwodowych narządów mowy

3. spowodowana uszkodzeniem obwodowych narządów nerwowych

4. wpływ środowiska

5. dyslalia, paralalie, moglilalie, dysortofonie

*płaszczyzna suprasegmentalna i segmentalna:

1. palatolalia

2. mutyzm: całkowity, wybiórczy

Typologia wg WHO:

1. opóźnienie rozwoju mowy (w kontekście opóźnienia mowy czynnej)

2. zaburzenia rozwoju mowy wynikające z:

- zaburzeń słuchu – obwodowe i centralne

- uszkodzeń centralnych ośrodków mowy – czuciowego i ruchowego na wielu piętrach OUN

- upośledzenia umysłowego, towarzyszące MPDz

- stanów emocjonalnych i zaburzeń zachowania

- dziedziczenia, inne nieklasyfikowane, kombinacje kilku przyczyn