Obliczenie wysokości osi celowej w niwelacji

Niwelacja geometryczna ze środka polega na ustawieniu niwelatora nad punktem S stanowiącym środek odległości d wyznaczonej przez stanowiska łat A, B. Zakładając, że kierunek pomiaru biegnie od punktu A do punktu B, odczyt na łacie A jest odczytem wstecz-t, zaś odczyt na łacie B odczytem w przód-p. Różnica wysokości ΔH_AB. równa się różnicy tych odczytów. Wysokość punktu B, na którym ustawiona jest łata w przód wynosi zatem: H_B=H_A+t-p. Suma: H_A+t=H_C jest wysokością płaszczyzny poziomej realizowanej nad terenem przez niwelator i nosi nazwę wysokości osi celowej.

Drugim sposobem stosowanym w ramach niwelacji geometrycznej jest niwelacja w przód. Podczas pomiaru tym sposobem różnicy wysokości ΔH_AB niwelator znajduje się na jednym końcu niwelowanego odcinka, zaś na drugim końcu znajduje się ustawiona pionowo łata niwelacyjna, na której wykonujemy odczyt w przód p. Na stanowisku A niwelatora mierzymy wysokość instrumentu-i, zastępującą odczyt wstecz. Różnica wysokości ΔH_AB =i-p. Gdy wysokość stanowiska A jest znana, wtedy wysokość punktu ustawienia łaty (punktu B) wyrazi się wzorem: H_B =H_A+i-p. Wysokość osi celowej wyraża się wzorem: H_C=H_A+i.