Teoria potrzeb F. Znaniecki , W. Thomas
Poprzez jedno działanie możemy zaspokajać różne potrzeby. Nasze potrzeby nie są zhierarchizowane.
Cztery typy potrzeb podstawowych:
1. Bezpieczeństwo (poszukiwanie stabilnych elementów)
np. potrzeba prywatnej przestrzeni np. mieszkanie– do której pozostałe osoby muszą się dostosować,
2. Uznanie (społeczny system nagród i kar)
Nie tracimy uznania kiedy unikamy kar; w grupie w której nikt nas nie akceptuje niesłychanie trudno funkcjonować.
3. Oddźwięk emocjonalny
Umiejętność budowania relacji -> zaangażowanie innych w nasze życie. W życiu obcych nam osób
trudno jest funkcjować.
4. Nowe doświadczenia – przezwyciężanie rutyny
Dla niektórych cel w życiu, dla innych dodatkowy element. Doświadczenia innych mogą zaspokoić nasze doświadczenia (np. film dokumentalny). Nowa wiedza już wystarczy.
Konkurencyjny układ (dominująco recesywny) – potrzeby uznania i oddźwięk emocjonalny (nie można ich zmaksymalizować kosztem drugiej.Zatem nie da się dążyć i do uznania i do oddźwięku emocjonalnego. Uznanie i oddźwięk emocjonalny są to potrzeby społeczne, bez innych ich zaspokojenie jest niemożliwe (bez społeczeństwa).
Potrzeby wtórne (uzupełniające).
Teoria interesu własnego jednostki – George Homans.
1. Twierdzenie o sukcesie – Jeśli jakieś działanie spośród innych podejmowanych przez jednostkę działań jest częściej nagradzane tym bardziej staje się prawdopodobne podjęcie przez nią tego właśnie działania.
2. Twierdzenie o bodźcu – Jeśli w przeszłości wystąpienie określonego bodźca lub zespołu bodźców było powodem otrzymania nagrody za jakieś działanie, to im bardziej aktualny bodziec podobny jest do tych występujących w przeszłości, tym bardziej prawdopodobne, że jednostka podejmie to lub podobne działanie.
3. Twierdzenie o wartości – Im większą wartość ma dla jednostki rezultat jej działania, tym bardziej prawdopodobne, że będzie ona podejmować to działanie.
4. Twierdzenie o deprywacji – nasyceniu – im częściej w niedawnej przeszłości jednostka otrzymywała określoną nagrodę, tym mniej wartościowa staje się dla niej każda następna nagroda tego samego typu (np. nie zachodzi jeżeli mowa o ocenach z przedmiotów ;) )
5. Twierdzenie o agresji – uznaniu – Jeśli działanie jednostki nie doprowadzi do otrzymania
przez nią oczekiwanej nagrody, lub otrzyma ona karę, której się nie spodziewała, zareaguje gniewem; pojawi się większe prawdopodobieństwo, że jednostka ta będzie zachowywać się agresywnie, rezultaty zaś takiego zachowania staną się dla niej niewspółmiernie cenne. Jeśli działanie jednostki przyniesie jej oczekiwaną nagrodę, a zwłaszcza jeśli nagroda będzie wyższa niż się spodziewała lub nie spotka ją oczekiwana kara, zareaguje zadowoleniem; wzrośnie prawdopodobieństwo przejawiania przez nią zachowania cieszącego się uznaniem, rezultaty zaś takiego zachowania staną się dla niej niewspółmiernie cenne.
6. Twierdzenie o racjonalności – wybierając pomiędzy alternatywnymi działaniami, jednostka wybierze takie, dla którego jak wynika z jej obserwacji, wartość rezultatu pomnożona przez prawdopodobieństwo otrzymania go jest większa.
Teoria socjometryczna – Jacob L. Moreno
Założenia:
1) Realizm metodologiczny (oznacza lekkie złagodzenie stanowiska realizmu socjologicznego, Moreno nie chce udowadniać, że grupy istnieją, ale przyjmuje że istnieją dla potrzeb badań); Atom społeczny – składnik rzeczywistości społecznej, ale nie zdolny do kształtowania jej Agregaty społeczne – kształtują i determinują zachowanie jednostki
2) Istnieją dwa porządki społeczne:
1. Oficjalny (ustalany wedle reguł zewnętrznych niekoniecznie mający wpływ na jednostkę)
2. Społeczno-afektywny (zdaniem Moreno jest kluczem do zrozumienia co się dzieje w grupach; ma wpływ na jednostkę) Struktura socjometryczna to rozkład sympatii i antypatii; Siatka wyborów pozytywnych i negatywnych z perspektywy jednostki. Indywidualne postrzeganie. Spontaniczność jednostek jest katalizatorem struktury socjometrycznej. Pozytywne i Negatywne emocje mogą mieć różny stopień
Geneza struktury socjometrycznej:
a) Potrzeby emocjonalno-afiliacyjne (jesteśmy skłonni tworzyć struktury, wchodzić w nie) Rzadko będziemy je ograniczać.
b) Dystans interpersonalny fizyczny i psychiczny (fizyczny – odległość: im ktoś jest bliżej tym łatwiej będzie nam nawiązać interakcję; psychiczny – podobieństwo mentalne do sytuacji w
której jesteśmy, mały -> jeżeli podchodzimy do sytuacji w podobny sposób).
c) Wzorzec atrakcyjności interpersonalnej (ważny w danym momencie, jest punktem
odniesienia, im ktoś jest bliżej tym jego pozycja będzie lepsza).
d) Struktura socjometryczna (może się całkowicie zmienić w zależności od okoliczności -> gdy zmienia się wzorzec atrakcyjności). Są grupy w których struktura socjometryczna może przetrwać dłużej np. grupy pracownicze (istnieje stabilizacja zadań).
Figury socjometryczne:
związki wyborów, które są dokonywane przez uczestników, pokazują pozycję w grupie
Odnoszące się do kilku osób: a) Para b) Trójkąt c) Łańcuch
d) Klika – pewna podgrupa o wysokim poziomie spójności, mają duży wpływ na zachowanie innych osobników w grupie, w grupie może występować kilka klik (kliki konkurujące)
e) Gwiazda - os która uzyskała najwięcej pozytywnych wyborów. Jest to osoba najczęściej wybierana jako potencjalny partner interakcji, wobec której wiele osób ma pozytywne odczucia sympatii, przyjaźni etc
Odnoszące się do pojedynczych osób:
a)Idol: -Uczuć (np. atrakcyjny chłopak) -Rzeczoznawca (osoba o wysokim poziomie kompetencji, autorytet) -Informacyjny (osoba o wysokich umiejętnościach organizacyjnych np. starostowie)
b)Szara eminencja – jest obdarzana sympatią tylko przez idola i wzajemnie; przez innych bardzo często nie jest obdarzana sympatią
c)Samotnik – nie obdarza nikogo sympatią; jest akceptowana w grupie; jest w niewielkim stopniu pod wpływem idola lub szarej eminencji.
d)Zapoznany – obdarza sympatią idola i może innych uczestników; zapoznany nie jest obdarzany przez nikogo sympatią; nowy uczestnik grupy.
e)Odrzucony – osoba skonfliktowana z grupą, nie ma żadnych wyborów pozytywnych, sama posiada tylko wybory negatywne -> nie lubiana przez grupę, podejmuje działania irracjonalne(trudno je przewidzieć).
Zachowania społeczne według WEBERA: działanie:
1. racjonalne (refleksyjne, realizowane przez człowieka, skierowane na innego człowieka-zachowanie społeczne
a. tradycjonalne: uzasadnieniem jest tradycja, obecne zachowanie jest zakorzenione w przeszłości, przejmujemy tradycję mimo tego jakie są warunki. Podejmowana przez naszych przodków. Realizujemy ją pomimo wszystko,musi mieć swoistą formę może być grupowa lub indywidualna ale musi być traktowana jako tradycja. Zaplanowania nie w momencie realizacji a duzo wcześniej.
b. emocjonalne: uzasanieniem są emocjie, tu i teraz, odgrywają role gdy mamy zrealizować działanie. Są refleksyjne. Refleksja+ emocje= forma zachowan. Są teraźniejsze- w tym momencie planowane i realizowane
c. zasadmoczo-racjonalne: uzasadnieniem są zasady. Przyjmuję zasadę i się do niej stosuję. Do końca nie wiemy czemu tak robimy. Staramy się określic granice dla danych zasad(niektóre razem mogą tworzyć konflikt)
d. celowo-racjonalne: liczy się cel efektywność działania. Zachowanie instrumentalne troche negatywne
2. Odruchowe- nie mają charakteru refleksyjnego, nie dokonujemy wyboru.
Teoria interakcjonistyczna ( George H. Mead )( interakcje pomiedzy jednostkami)
-Teoria wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi.
- koncentruje się na analizie procesów wzajemnych oddziaływań, pojętych jako wymiana symbolicznych znaczeń. Wymiana zachodzi między świadomymi, ciągle definiującymi sytuacje partnerami. Konsekwencją tych procesów jest ukształtowanie osobowości partnera i funkcjonowanie grup społecznych.
Podstawowe założenia:1)Ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy.
2)Znaczenia pochodzą z interakcji.
3)Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach.
-Założenia każą nam zwracać uwagę na jednostkę. Społeczeństwo to zbiór jednostek
3 podstawowe pojęcia;
-Społeczeństwo Wykładu(to proces zrzeszania się jednostek nie istnieje tylko jest tworzone i wymagana podtrzymywania poprzez interakcje zrzeszamy się w trakcie interakcji przekazujemy sobie wzajemnie doświadczenia nawyki. Tworzymy nie tylko zachowania ale proces myślenia)
-Umysł rozumiany jako proces; proces myślenia, który pociąga za sobą umiejętność "rozważania" alternatywnych możliwości działania i konsekwencje działania, definiuje sytuację
-Jaźń jednostkowa tożsamość z samym sobą, świadomość swojej odrębności
3 stadia rozwojowe jaźni
1)stadium przygotowawcze
2)stadium zabawy(odczytywanie gestów)
3)stadium gry
Grupa spójna - spójność
- zakres zjawisk powodujące ze uczestnicy odmiennie komponują swoje działania
-całościowe pole sil działające na członków grupy w kierunki pozostania w grupie
-Opór grupy wobec sil ja rozrywających
-właściwością małych grup społecznych (face to face)
Zjawiska towarzyszące grupom spójnym- różne zachowania zależne od typów grup, z którymi mamy do czynienia, np.Konformizm, Lojalność,Poczucie bezpieczeństwa, Wyższy poziom komunikacji wewnętrznej,Wpływ na efektywność działania (wzrost efektywności w przypadku złożonych zadań wymagających kooperacji; spadek efektywności w przypadku zadań prostych lub wymagających indywidualnego działania)
Teoria funkcjonalistyczna (Talcot Parsous)
Założenia:
-społeczeństwo jest systemem składającym się z wzajemnie powiązanych części, z których każda pełni określoną funkcję w tym systemie (stąd nazwa "funkcjonalizm") --istniejące wewnątrz systemu napięcia mogą się utrzymywać nawet przez dłuższy czas, ale są one rozwiązywane
-system ten ulega zmianom, ale w sposób stopniowy i ewolucyjny, największym zmianom ulegają społeczne makrostruktury, podczas gdy mikrostruktury społeczne i kulturowe pozostają zasadniczo niezmienione
-system społeczny dąży do zachowania ładu, czyli prawidłowego funkcjonowania, tworzy więc pewną hierarchię. -cechą charakterystyczną tego systemu jest występowanie zróżnicowanych ról i pozycji społecznych, związanych ze zróżnicowanymi prawami i obowiązkami, oraz istnienie wspólnych norm i wartości. Aby system ten mógł trwać, muszą być spełnione następujące warunki: musi być zdolny do adaptacji, osiągnięcia celów, integracji i utrzymywania wzorców działania Imperatywy(dotyczą systemu społecznego, ale też jednostek. Jest elementem niezbywalnym, potrzebą systemową, która musi być zaspokojona);1) Adaptacja-zapewnienie środków egzystencjalnych 2) Osiąganie celów –priorytety i ich realizacja 3) Integracja koordynacja części i utrzymanie właściwych wewnętrznych relacji 4)kultywowanie wzorców- utrzymanie wzorców i kontrolowanie napięć/każdy z nas podlega tym imperatywom/ Podsystemy; AD1) organizm- podsystem odpowiadający z problemy adaptacyjne AD2) osobowość- podsystem odpowiadający za osiąganie celów AD3) system społeczny-podsystem odpowiadający za integrację wewnętrzną Ad4) system kulturowy-podsystem odpowiadający za redukcję napięć. Teoria ta pozwala zestawić ze sobą elementy, które do siebie nie pasują
Teoria potrzeb według Malinowskiego :
Przez potrzebę rozumiemy układ złożony z ludzkiego organizmu, środowiska kulturowego oraz stosunek ich obu do środowiska naturalnego, które jest warunkiem koniecznym wystarczającym do utrzymania przy życiu organizmu
Natura(dziedziczymy) kultura (uczymy się zaspokajać potrzeby naturalne) one nie są przeciwstawne uzupełniają się wzajemnie
Potrzeby
Podstawowe(odżywiania seksualne rekreacyjne)
Pochodne(warunkują przetrwanie grupy):
-Potrzeba produkcji reprodukcji aparatu materialnego system ekonomiczny
-Potrzeba organizacji kolektywnego działania system polityczny, org. społeczeństwa
-Potrzeba społecznej kontroli zachowań system prawny
-Potrzeba transmisji kultury system edukacyjny
Integralne(powiązane miedzy jednostka a grupa);
-potrzeba ufności optymizmu jedności system magiczno religijno ideologiczny
-potrzeba odpoczynku i wrażeń estetycznych system rekreacji estetycznej
Zachowania społeczne – Vilfredo Parato
(dla niego wszystkie zachowania ukierunkowane są na cel).
Czynności (relacja: cel – środki)
a) Czynności logiczne (rzadkie i skuteczne) – istnieje w nich obiektywna zależność między celem a środkami np. wzór na trójkąt + dane = wynik. Wykonując schemat osiągnie się cel.
Uczenie się do egzaminu, pisanie ściągi – pozalogiczne, relacja między celem a środkami nie ma charakteru logicznego.
b) Czynności pozalogiczne (najczęstsze, mogą być skuteczne ale nie muszą) – nie ma gwarancji że dany wybór działania przyniesie upragniony cel. Czynności pozalogiczne dominują w społeczeństwie.
c) Czynności nielogiczne (rzadkie, nieskuteczne) – nie ma relacji pomiędzy celem a środkami -> realizujemy pewne działanie mimo, że wiemy że nie osiągniemy celu.
Wszystko co robimy zdradza nasz sposób myślenia i postrzeganie rzeczywistości.
Konstruowanie zachowań społecznych.
Wg Pareto ludzie działają nielogicznie – związek ich zachowań z działaniami logicznymi jest przypadkowy. Ludzie wyróżniają się od istot żywych tym, że mają wewnętrzną, zakorzenioną potrzebę ukrywania irracjonalności. Człowiek jest istotą myślącą, cechuje go głód myślenia, nie lubi irracjonalności, ma potrzebę działania w sposób racjonalny, logikę uważa za ideał i stara się ukazać, że działa logicznie.U podstaw działań leżą Rezydua- trwałe dyspozycje psychiczna która decyduje o tym jak się zachowujemy , zachowania te staramy się tłumaczyć Derywacjami – odwołaniami do pewnych norm , lub wartości mających tłumaczyć nasze zachowanie
Grupy spójne – wady i zalety
Zalety: konformizm, lojalność wewnętrzna, poczucie bezpieczeństwa (np. wspólna porażka, a nie tylko jednostki), wzrost efektywności w przypadku złożonych zadań wymagających kooperacji, większa zdolność do kreatywnego myślenia, większa mobilizacja, podział obowiązków, uczenie się od siebie nawzajem
Wady: spadek efektywności w przypadku zadań prostych lub wymagających indywidualnego działania (np. jeden wygra ale dzielimy się po równo), zbyt duże zaufanie do siebie nawzajem, myślenie w kategorii MY,
Cechy konstruujące grupę społeczną.
1. Struktura organizacyjna.
2. Cele (każda grupa musi mieć cel).
3. Identyczność wewnętrzna grupy (mogą się czuć podobnymi do siebie przez preferowanie wartości). Identyczność zewnętrzna – strój. Grupa towarzyska nie będzie na zewnątrz wyglądać podobnie (to co łączy uczestników jednocześnie ich wyróżnia)
4. Ośrodki skupienia (mogą być materialne i niematerialne np. symbole, wspomnienia).
Wszystkie cechy muszą występować jeżeli mówimy o grupie.
Struktura organizacyjna.
Struktura organizacyjna wyraża się poprzez:
A. Układ pozycji społecznych
Np. grupa towarzyska: te same prawa i obowiązki;
B. Układ ról społecznych
Rola społeczna – spersonalizowana, indywidualna np. osoby ważniejsze i mniej ważne.
Koncepcja roli – wspieramy się na niej (co chcemy osiągnąć poprzez naszą rolę). W warunkach realnych kształtuje ona nasze zachowania.
C. Struktura władzy np. w grupie towarzyskiej wszyscy posiadają
Struktura socjometryczna wg Moreno
to rozkład sympatii i antypatii; Siatka wyborów pozytywnych i negatywnych z perspektywy jednostki. Indywidualne postrzeganie. Spontaniczność jednostek jest katalizatorem struktury socjometrycznej. Pozytywne i Negatywne emocje mogą mieć różny stopień
Teoria funkcjonalistyczna(Talcot Parsons)
Teoria ta opiera się na następujących założeniach
-społeczeństwo jest systemem składającym się z wzajemnie powiązanych części, z których każda pełni określoną funkcję w tym systemie (stąd nazwa "funkcjonalizm") –
-istniejące wewnątrz systemu napięcia mogą się utrzymywać nawet przez dłuższy czas, ale są one rozwiązywane
-system ten ulega zmianom, ale w sposób stopniowy i ewolucyjny, największym zmianom ulegają społeczne makrostruktury, podczas gdy mikrostruktury społeczne i kulturowe pozostają zasadniczo niezmienione
-system społeczny dąży do zachowania ładu, czyli prawidłowego funkcjonowania, tworzy więc pewną hierarchię.
-cechą charakterystyczną tego systemu jest występowanie zróżnicowanych ról i pozycji społecznych, związanych ze zróżnicowanymi prawami i obowiązkami, oraz istnienie wspólnych norm i wartości.
Aby system ten mógł trwać, muszą być spełnione następujące warunki: musi być zdolny do adaptacji, osiągnięcia celów, integracji i utrzymywania wzorców działania
Imperatywy(dotycząc systemu społecznego, ale też jednostek. Jest elementem niezbywalnym, potrzebą systemową, która musi być zaspokojona);1) Adaptacja-zapewnienie środków egzystencjalnych 2) Osiąganie celów –priorytety i ich realizacja 3) Integracja koordynacja części i utrzymanie właściwych wewnętrznych relacji 4)kultywowanie wzorców- utrzymanie wzorców i kontrolowanie napięć/każdy z nas podlega tym imperatywom
Teoria wymiany społecznej.
Źródła:
A. Utylitaryzm:
- Homo economicus: szacowanie kosztów i zysków
- Rywalizacja o korzyściach w transakcjach społecznych
Zasady utylitaryzmu społecznego:
1) Choć ludzie rzadko dążą do maksymalizacji korzyści to zawsze podejmują próby uzyskania pewnych korzyści w swych transakcjach
2) Choć ludzie nie zawsze są racjonalni w swych działaniach, zawsze dokonują kalkulacji kosztów i zysków w swych transakcjach
3) Chociaż ludzie nie posiadają bezbłędnej wiedzy na temat wszystkich alternatyw w działaniach to zwykle są świadomi co najmniej kilku z nich stanowiących podstawę oszacowania kosztów i zysków
4) Transakcje jakie ludzie zawierają między sobą na dowolnym rynku nie są wolne od zew. regulacji i napięć
5) Ludzie współzawodniczą ze sobą w dążeniu do uzyskania korzyści poprzez swoje transakcje
6) Transakcje ekonomiczne to szczególny przypadek ogólnych stosunków wymiany
7) Przedmiotem wymiany oprócz dóbr materialnych mogą być również uczucia i usługi różnych rodzajów
B. Psychologia behawioralna B. F. Shinnera
- Proces warunkowania - Proces uczenia
C. Antropologia społeczna
- Wymiana KULA (prezenty z rąk do rąk) - Wymiana POTLACH (zasada „zastaw się a postaw się” -> licytacja kto da więcej np.prezenty na weselach).
Zbiorowości incydentalne
Zbiorowości incydentalne – zbiór osób bez ściślejszych powiązań wzajemnych, wykazujący jednakże podobieństwo zachowań.
!!!! Zbiorowość nie jest grupą !!!!
Typy zbiorowości:
1) Publiczność – zebrana (kino, teatr – bezpośrednia forma oddziaływań); -rozproszona(słuchacze radia, telewidzowie, czytelnicy gazet – styczność fizyczna nie zachodzi, koncentrują swoje zachowania na tym samym). Publiczności dotyczy ograniczony zasób możliwych zachowań.
2) Zbiegowisko – przypadkowa publiczność, zbiorowość osób gromadząca się najczęściej z ciekawości jakiegoś zdarzenia; delegowanie aktywności (zrzucanie pewnej formy aktywności na innych).
3) Tłum – agresywny, uciekający, nabywający (rabujący), demonstrujący – zbiór osób ze sobą nie powiązanych tłumie widzimy tylko twarz -> emocje, jeżeli my się wystraszymy i ta osoba to zobaczy, będziemy się razem bać. Struktura jest labilna – może się zmieniać bardzo szybko. Tłum posiada przodownika; W tłumie zachowania stają się zachowaniami zaraźliwymi: w tłumie goni się tego kto jest na początku, a Ci którzy są na końcu uciekają, boją się że zostaną stratowani –Plotka też może wywołać różne zachowania w tłumie.
Np. Organizator manifestacji jest tylko impulsem, nie wie jak potoczy się manifestacja.
Woluntarystyczna teoria działania
Parsons definiuje woluntaryzm jako subiektywne procesy podejmowania decyzji przez indywidualne podmioty, lecz decyzje takie traktuje jako częściowy rezultat pewnego typu nacisków, zarówno normatywnych, jak i sytuacyjnych. Parsons uważał, że system społeczny musi realizować podstawowe funkcje: adaptacja (zapewnienie środków egzystencjonalnych), osiąganie celów (priorytety i ich realizacja), integracja (koordynacja części i utrzymanie właściwych wewn relacji),kultywowanie wzorów (utrzymywanie wzorów i kontrola napięć). organizm (podsystem odpowiadający za probelmy adaptacyjne).
Teoria potrzeb F. Znaniecki , W. Thomas
Teoria interesu własnego jednostki – George Homans.
Teoria socjometryczna – Jacob L. Moreno
Geneza struktury socjometrycznej:
Zachowania społeczne według WEBERA: działanie:
Teoria interakcjonistyczna ( George H. Mead )( interakcje pomiedzy jednostkami)
Teoria funkcjonalistyczna (Talcot Parsous)
Teoria potrzeb według Malinowskiego :
Zachowania społeczne – Vilfredo Parato
Cechy konstruujące grupę społeczną.
Struktura socjometryczna wg Moreno
Teoria funkcjonalistyczna(Talcot Parsons)
Woluntarystyczna teoria działania