Psychologia Ogólna cz. C 05.03.2013
Wykład 2
Motywacyjna funkcja emocji
Cannon (funkcjonalne ujęcie emocji) – twórca reakcji mobilizacyjnej. Przebiega ona w kilku etapach. Jej celem jest przystosowanie organizmu do walki lub ucieczki. Gdy nastąpi reakcja mobilizacyjna ustają ruchy trawienne żołądka (układ parasympatyczny), wzrasta rytm pracy serca, do krwi wydzielana jest adrenalina. Wydzielanie adrenaliny powoduje dalsze zmiany w organizmie: zwiększenie ciśnienia krwi, zwiększenie ilości cukru we krwi, skrócenie czasu krzepliwości krwi.
McDougall – uważał, że organizmy żywe zachowują się celowo przede wszystkim na wczesnym etapie rozwoju poszukują pożywienia, unikają niebezpieczeństwa, pragną się rozmnażać. Wraz z ewolucją cele organizmu stają się bardziej złożone. Za zachowania często odpowiada instynkt – przykład celowego zachowania się zwierząt który służy realizacji pewnego biologicznego planu. Emocja – każdemu instynktowi towarzyszy pewna jakość emocjonalna (emocja pierwotna). Sprawują funkcje motywacyjne.
Freud – wszystkie popędy powodują napięcie organizmu, organizm dąży do rozładowania tego napięcia, emocja – niezaspokojenie organizmu. Lęk – funkcja motywacyjna, skłania do stosowania mechanizmów obronnych.
Teorie te uwypuklają motywacyjną funkcję emocji.
Leeper – emocje to nic innego jak szczególnie ważne dla organizmu motywy. Określał emocje przez pryzmat motywów.
Tomkins – uważał że główną funkcją emocji jest funkcja motywacyjna i dynamizująca (dostarczająca energii).
Przy takim ujęciu pojawia się problem w czym emocje różnią się od motywacji. Część psychologów uważa że kryterium takiego nie ma a emocje to coś co motywuje.
Watson – uważał ze emocje pełnią funkcję dezorganizującą natomiast motywy pełnią funkcję organizującą (pomagają w zaspokojeniu celu), emocje mogą to utrudniać, są zbyt silne i zbyt irracjonalne (powrót do dawnego stanowiska które zakładało że emocje powinny być poddanymi rozumu). Stanowisk to podlegało krytyce ponieważ badacze wykazali, że emocje spełniają funkcję organizującą i potrafią organizować zachowanie.
Leeper – mówił ze funkcja dezorganizująca czy organizująca zależy od natężenia emocji. Bardzo podobne stanowisko to późniejszych opracowań Jerkesa-Dodsona.
Zdaniem Reykowskiego należy mówić o procesach emocjonalno – motywacyjnych jako czymś co działa łącznie. Jego zdaniem emocje głównie energetyzują zachowanie natomiast motyw ukierunkowuje.
Istnieją badacze którzy negują sens mówienia o emocjach. Należy do niż Elizabeth Duffy (kierunki behawiorystyczne). Uważa że w zachowaniu nie ma nic co pozwalałoby odróżnić emocje od motywacji. Jedno i drugie powoduje że albo dążymy do czegoś albo czegoś unikamy. Uważa że motywacje da się ująć poprzez zmiany w systemie pobudzenia. ”Stan któremu nadajemy nazwę emocja odpowiada jedynie wysokiemu lub niskiemu stopniowi motywacji oraz zmianie w poziomie energii”. O emocji mówimy gdy osiągnięcie celu jest utrudnione lub ułatwione. Przyznaje ona że można rozróżnić emocje i motywacje gdy odwołamy się do specyficznych jakości świadomości (doświadczenia subiektywne), jednak według behawioryzmu jest to nieuprawnione.
Bindra – jego zdaniem rozróżnienie między mocją i motywacją jest bezużyteczne. Proponuje termin centralnego systemu emocjonalnego. Wzbudzany gdy mamy doi czynienia z zachowaniami użytecznymi z biologicznego punktu widzenia. Zwiększa prawdopodobieństwa wystąpienia reakcji na określone bodźce. Powoduje że nasze wejście sensoryczne staje się bardziej czułe, wrażliwe. System ten zwiększa prawdopodobieństwo pewnych reakcji, powoduje że jesteśmy bardziej przygotowani na pewne typy reakcji.
Poznawcze koncepcje emocji
Mówią o funkcji motywacyjnej emocji ale podkreślają przede wszystkim co upodabnia emocje do poznania.
Obuchowski – uważa że i emocje i poznanie są to pewne procesy orientacyjne, traktuje je łącznie jako coś co służy orientacji w otoczeniu. Emocja to bardziej pierwotna postać tych procesów orientacyjnych. Jest ważna głównie na niższych poziomach rozwoju albo gdy mamy niedobór informacji. Funkcją tych procesów orientacyjnych jest to by one dostarczały oceny czy dane zdarzenie jest korzystne dla procesów samoregulacji danej jednostki.
Koncepcje poznawcze zakładają istnienie oceny poznawczej jako wstęp do aktywności emocjonalnej.
Arnold – uważa że emocja powstaje na skutek przetwarzania informacji. Zapoczątkowuje to procesy oceny poznawczej która uzupełnia naszą percepcję i wywołuje określoną tendencję do zachowania. Wyprzedza ona pobudzenie fizjologiczne i obserwowalne reakcje (zachowanie organizmu).
Najbardziej znanym psychologiem mówiącym o ocenie poznawczej jest Lazarus – wprowadził pojęcie oceny pierwotnej (dotyczy tego jak dana sytuacja ma się do interesów danej jednostki, jej celów, pragnień, motywów, dążeń) i ocena wtórna. Pojęcie oceny relacyjnej (cechy sytuacji jak i cechy osobowości)
Schachter i Singer – uważają że jednostka doświadcza różnych emocji z powodu różnych interpretacji stanów swojego organizmu (różne oceny poznawcze). To jakiej emocji będzie doświadczała jednostka będzie zależało od interpretacji sytuacji i zmian w jej organizmie (por. James Lange). Przeprowadzili wiele eksperymentów. Jeden z nich polegał a tym ze osobie podawano adrenalinę po czym wykonywała jakieś nieprzyjemne zadanie a w innej sytuacji spotykała się z atrakcyjną pomocnicą eksperymentatora. W przypadku spotkania z kobietą osoba ta rozpoznawała swój stan jako podekscytowanie. Innym sposobem było przejście po wiszącym moście. Jeżeli na drugim końcu czekała kobieta osoba interpretowała bicie serca jako rodzaj zauroczenia. Te same reakcje fizjologiczne może być odczytywane jako lek albo zauroczenie w zależności od tego jaka jest sytuacja.
Przeciwko takiemu traktowaniu emocji jako stanów które są zapoczątkowane przez poznawanie występuje Zajonc. Starał się wykazać ze to co jest pierwotne to nie ocena poznawcza tylko ocena emocjonalna która rzutuje na dalsze odbieranie informacji. To co będziemy przeżywać będzie utendencyjnione przez ocenę emocjonalną. Badania dotyczące chińskich ideogramów.
Emocja składająca się z tego co świadome vs emocja jako proces jednoaspektowy albo zmiany świadome albo zmiany fizjologiczne vs emocja jest czymś wieloaspektowym, składa się ze zmian w wielu systemach organizmu. Jeżeli przyjmiemy tą teorię to można zadać pytanie co jest pierwotne a co jest wtórne.
Badano poligrafem to jak ludzie reagują na wywoływanie u nich strachu gniewu i radości. Próbowano ludzi przestraszyć, rozgniewać lub ucieszyć. Mierzono reakcje fizjologiczne. Lub kazano im sobie przypomnieć sytuacje w których przeżywali te emocje. Na płaszczyźnie subiektywnej nie było różnic.
Cacioppo – należy starać się zrozumieć sposób w jaki zmiany somatyczne kojarzą się z poszczególnymi emocjami, uważa że nie są one przyporządkowane sobie jednoznacznie. Nie ma tak że jest wspólne stanowisko że pewne zmiany somatyczne wywołują określone emocje.
Odpowiedniość emocji i zmian – pewne zmiany fizjologiczne towarzyszą konkretnym emocjom (James, Tomkins).
Emocje nie wywołują konkretnej zmiany fizjologicznej właściwej dla konkretnej emocji, tylko powstaje pewna ogólna aktywacja somatyczna organizmu która służy za podstawę dla różnych emocji (Cannon).
Dwuznaczność wzorców somatycznych, mogą być one przez badanego różnie odczytywane w zależności od sytuacji (Schachter i Singer).
Współcześnie uważa się najczęściej ze emocje mają charakter trójaspektowy. Lang uważa że są trzy odrębne systemy reagowania emocjonalnego:
Poznawczo - werbalny
Somatyczno - fizjologiczny
Behawioralno – ekspresyjny
Co właściwie decyduje o tym jaka będzie emocja? Biologia vs kultura.
Stanowisko biologiczne – McDougall, Freud, Tomkins, Izaard, Ekman
Dużą rolę odgrywa teoria Darwina – przekonanie że emocje ukształtowały się w procesie ewolucji. Ruchy mimiczne i gesty są wrodzone i zdeterminowane gatunkowo, pełnią określone funkcje. Za tym ze są one wrodzone jest to że są wspólne dla osób niewidomych i widzących. Osoby niewidome wyrażają emocje mimiką tak samo jak osoby widzące. Emocje są też obecne u różnych ras. Praca Darwina spowodowała zainteresowanie wyrazami mimicznymi. Prowadzono nad nimi wiele badań (Izaard, Ekman). Trafność rozpoznawania wyrazów mimicznych u różnych ras występuje na poziomie 60-70%. Uważa się ze rozwój emocjonalny jest po części rozwojem dziedziczonym wyrażanym przez geny a częściowo jest wynikiem uczenia się. Można go obserwować u niemowląt (nie zostały jeszcze poddane presji kulturowej). Ok. 3 mca życia wyodrębnia się cierpienie i rozpacz. Powstają z tego dalsze różnicowania emocjonalne gniew i wstręt (5 mc), strach, radość (7 mc), czułość (10 mc).
Badania nad niemowlętami prowadziły do wyróżnienia emocji podstawowych. Uważano ze emocje które da się zaobserwować u niemowlęcia są to emocje podstawowe. Są wyróżnione na podstawie wyrazów mimicznych. Izaard – wyróżnił takie emocje jak ciekawość, strach, zdziwienie, gniew, wstręt, pogarda, radość, cierpienie.
Największe kontrowersje budzą emocje takie jak pogarda i wstyd.
Rola kultury będzie w subiektywnym przezywaniu i wyrażaniu kontroli emocji i powiązaniu emocji ze środowiskiem , z płcią z tym co wypada a co nie.
Lazarus – ujęcie związku biologii i kultury.
Organizmy mają tendencję do śledzenia zmian w swoim otoczeniu ze względu na dobrostan organizmu
Istnieją specyficzne tematy relacyjne. Śledzenie zmian w otoczeniu ma charakter relacyjny, jest uzależnione od pewnych własności organizmu i od tego jaka jest sytuacja i jak sytuacja odpowiada na potrzeby osobowość, cele, pragnienia, interesy jednostki. Lazarus proponuje listę tematów relacyjnych czyli to jak musi być odczytana dana sytuacja żeby osoba przeżywała określoną emocje. Jeśli osoba oceni sytuacje jako postępy w osiągnięciu do celu – szczęście, jeżeli jest poniżej ideału, norm – wstyd, odbieranie sytuacji ze jest w stanie zagrożenia – lęk, uzna że ją znieważono – gniew
Emocje są odbierane na zasadzie „jeżeli to”.. np. utrata nie musi spowodować smutku jeśli nie będzie zinterpretowana jako utrata. Zdaniem Lazarusa jest to prawo biologiczne, jeżeli organizm oceni sytuacje w pewien sposób to zareaguje określoną emocją która jest przypisana do tej oceny.
Osoba ma możność wpływu na swoje reakcje emocjonalne poprzez pewne zachowania zaradcze. Jest to nazywane oceną wtórną. Oceny zaradcze przyjmują trzy główne sposoby
- działanie, aktywna zmiana relacji. Może być na otoczenie albo na „Ja”
- zmiana ukierunkowania uwagi np. unikanie, odsunięcie problemu, niezastanawianie się nad tym, włączanie się w inne aktywności żeby nie myśleć o problemie
- zmiana sposobu oceny relacji, np. przewartościowanie
Wpływ kultury. To jak ocenię daną sytuację jest jednoznacznie powiązane z tym jaką emocją zareaguję, to jednak kultura może wpłynąć na to jak oceniamy daną sytuację.
Różnica pomiędzy różnymi stanami afektywnymi
Stany afektywne – emocja, uczucie, nastrój, epizod emocjonalne, emocja jako stan, emocja jako cecha, temperament.
Rozróżnienie na emocje jako stan i jako cecha (Lazarus). Emocja jako stan - to co przeżywam w danej chwili. Emocja jako cecha – to co dotyczy mojego najczęstszego sposoby reagowania w różnych sytuacjach np. lękowości, nieśmiałości, pozytywnego nastroju, pytając o emocje jako cechę pytamy o osobowość. Cechy emocjonalne mogą mieć uwarunkowania genetyczne lub mogą mieć też wpływy społeczne związane z tym jak zostaliśmy wychowani, jakie doświadczenia nas spotykały.