56. Charakterystyczne cechy gadów.

- pierwsze kręgowce lądowe

- grupa zwierząt która całkowicie uniezależniła się od środowiska wodnego

- skóra sucha, szorstka, silnie zrogowaciała

- ciało pokryte łuskami i tarczkami rogowymi

- naskórek ulega złuszczeniu (krokodyle) lub zrzucany jest z całego ciała w postaci tzw. wylinki (jaszczurki, węże)

- w skórze występują komórki pigmentowe (melanofory, lipofory, allofory i guanofory)

- u niektórych gadów wykształcają się zęby jadowe

- w zależności od sposobu przytwierdzenia i położenia wyróżniamy kilka typów uzębienia:

- akrodontyczne - zęby przyrośnięte do brzegów szczęk

- pleurodontyczne - zęby przyrośnięte do wewnętrznej strony szczęk

- tekodontyczne - zęby są osadzone w dołach zębowych (zębodołach) szczęk

- występuje polyfyodontyzm - zęby gadów podlegają wymianie w ciągu całego życia

- czaszka połączona z kręgosłupem za pomocą 1 kłykcia potylicznego - głowa ruchoma

- 4 typy czaszek:

- anapsydalny - brak dołów skroniowych

- synapsydalny- 1 dół skroniowy tzw. dolny

- parapsydalny - 1 wysoko położony dół skroniowy

- diapsydalny - 2 doły skroniowe, górny i dolny

- kręgosłup składa się z 5 odcinków:

- szyjny (1-atlas. 2-obrotowy),

- piersiowy - kręgi mające powierzchnie stawowe

- lędźwiowy - kręgi nie mające powierzchni stawowych

- krzyżowy - 2 kręgi

- ogonowy - u jaszczurek kręgi, których trzony podzielone są cienką nieskostnianą warstwą tkanki łącznej - w tym miejscu następuje pękanie trzonu w czasie odrzucania ogonu; u innych kręgowców kręgi ogonowe są całkowicie skostniałe

- kręgi są przeważnie przodowklęsłe - proceliczne

- kończyny i szkielet pasów są silniej i lepiej rozwinięte niż u płazów

- silny zanik metamerii mięśni

- oddychają wyłącznie przy pomocy parzystych, gąbczastych płuc, które są osłonięte żebrami i mostkiem

- serce zbudowane z 2 przedsionków całkowicie oddzielonych od siebie i komory z zaczątkową przegrodą dzielącą ją częściowo na część prawą i lewą (całkowitą przegrodę mają krokodyle)

- ukł. wydalniczy - para nerek ostatecznych czyli zanercza

- zapłodnienie wewnętrzne

- jaja składane są na lądzie a nie w wodzie, brak stadium larwalnego, po opuszczeniu osłon młody osobnik jest podobny do dorosłego

- w czasie rozwoju jaja powstają błony płodowe - owodnia, omocznia i kosmówka

- owodnia - powstaje jako fałd rozwijający się z ektodermy i mezodermy ściennej, który unosząc się dookoła zarodka zamyka go w powstałej jamie. Funkcja - amortyzuje zarodek, zapewnia mu środowisko wodne, zabezpiecza przed wyschnięciem oraz przed działaniem szkodliwych czynników środowiska

- omocznia - powstaje jako wypuklina kloaki, która rozwija się i wnika między owodnię i kosmówkę. Funkcja - jest zbiornikiem, w którym gromadzą się wydaliny zarodka

- kosmówka - zewnętrzna błona otaczająca zarodek. Funkcja - chroni przed czynnikami zewnętrznymi, bierze udział w wymianie gazowej

- gady są jajorodne, jajożyworodne i żyworodne

- oczy gadów zaopatrzone w powieki: górną i dolną oraz tzw. migawkową

- narządy zmysłów są lepiej rozwinięte niż u płazów, wynika to z lądowego trybu życia

- w naskórku występują komórki zmysłowe odbierające bodźce mechaniczne

- brak narządu linii nabocznej

- wrażenia węchowe odbierane są przez zakończenia nerwowe znajdujące się w części węchowej jamy nosowo-gardzielowej a także przez narząd Jacobsona - zwinięta, ślepo kończąca się jamka odchodząca od górnej części jamy gębowej

---