Prawo i inne regulatory zachowań

Prawo i wartości

• Prawo jest zjawiskiem kulturowym → budowane jest na gruncie pewnych wartości w celu ich realizacji i ochrony

• Wartości są zasadniczym elementem każdej kultury

• Wartości → 2 podejścia:

1. Za byty obiektywne istniejące samoistnie lub z woli Boga → wartości są niezmienne, stanowią trwały i pewny układ odniesienia, na podstawie którego ludzkość tworzy swą kulturę

2. Wartości są tym, co ludzie w danym czasie i miejscu uważają za cenne → są historycznie i społecznie uwarunkowane, zmienne i subiektywne

Normy moralne i obyczajowe

• Moralne → odnoszą się do tych zachowań człowieka i do tych jego intencji i postaw, które poddawane są ocenie z punktu widzenia szeroko rozumianej idei dobra

• Odnoszą się nie tylko do zewnętrznych zachowań człowieka, ale i do jego pubudek i intencji

• Nie tylko do relacji między ludźmi,ale także do stosunku człowieka wobec sobie samego, wobec Boga

• 2 systemy moralne:

• Moralność, stawiając żądania maksymalistyczne → domaga się od człowieka dokonałości

• Minimalistyczny → koncentruje się na spełnieniu określonych podstawowych obowiązków wobec siebie i innych

• Normy heternomiczne = nakaz jakiegoś zewnętrznego autorytetu (np. władzy państwowej)

• Normy autonomiczne = nakaz sumienia lub rozumu w przekonaniu o ich słuszności, sprawiedliwości, niezbędności

• Internalizacja norm = normy moralne wpajane są jednostce w procesie wychowania i są przez nią przyjmowane za własne

• NM zwykle nie są spisane, uporządkowane i ogłaszane w postaci zfromalizowanych zbiorów

• Sankcjonowanie nie działaniem sformalizowanej instytucje, ale na potępieniu i odrzuceniu ze strony grupy społecznej

• Obyczajowe → odwołują się do pewnej kowencji społecznej; anonimowość źródeł

• Religijne normy → normy uzasadniane w kategoriach dobra i zła

Relacje między prawem i moralnością i normami obyczaju

1. Związki treściowe




• Moralność ma inny zakres regulacji niż prawo

• Niektóra zachowania są poddane tylko regulacji moralnej, ale nie regulowane prawnie (np. sposób odnoszenia się dzieci w stosunku do rodziców

• Regulacje prawne, których związek z moralnością lub obyczajami jest jedynie pośredni

• Istnieją dziedziny życia , do których odnoszą się wzory zachowań zarówno o charakterze norm moralnych, jak i prawnych

2. Związki funkcjonalne

• Polegają na oddziaływaniu na siebie obu systemów, współkształtowaniu się, odsyłaniu od jednych norm do drugich, wspieraniu wzajemnych lub oslabianiu norm

• Ujawniają się w procesie tworzenia prawa, jego stosowaniu przez organy państwa

• W fazie tworzenia prawa → przekonania aksjologiczne motywują prawodawców do stanowienia określonych norm, w celu realizowania stanów uznawanych za wartościowe: sprawiedliwe, zgodne z ideą równości obywateli

• Normy ogólne = świadomie niedoprecyzowane, które ocenę konkretnego stanu faktycznego powierzają podmiotowi przestrzegającemu prawo lub organowi stosującemu prawo → KLUZULE GENERALNE = przepisy, które wprowadzają takie sposoby regulacji → prawo bardziej elastyczne, bardziej bliskie społecznemu poczuciu, moralności i obyczajności

• W trakcie stosowania prawa

Kultura prawna

• Znaczenie:

• Węższe → kultura prawna to tyle co wiedza jednostki i grup społecznych o obowiązującym prawie, stosunek do tego prawa, oceny prawa i postulaty do jego zmian

• Szersze → kultura prawna obejmuje stan prawa, doktryny prawne i naukę o prawie, instytucje polityczne zajmujące się tworzeniem i stanowieniem prawa

• Rozmaite typy kultur prawnych: rzymska, klasyczna, kultura prawna systemu common law, kultura prawna wczesnego średniowiecza europejskiego

• Różnice kultur:

• Inne rozumienie prawu

• Rola prawa w życiu jednostki i społeczeństw

• Sposób tworzenia prawa

• Wpływ religii i instytucji wyznanionych na kulturę prawną

• Poziom represyjności obowiązującego prawa

• Cele prawa

1

---