Temat : Czynniki warunkujące rozwój jednostki.
W pierwszym etapie mojej pracy zaliczeniowej , zacznę od wyjaśnienia,” co to jest rozwój?” Oznacza on więc pewien proces w którym zachodzą liczne przemiany i przeobrażenia. Rozwijanie się dotyczy przechodzenia z jednego stanu do drugiego, który z reguły jest bardziej doskonalszy. Czyli przejście ze stanu mniej złożonego do bardziej złożonego. Rozwój człowieka to nic innego jak etapy, przez które przechodzi dana jednostka według swojego wewnętrznego rytmu. Jest on związany nie tylko ze sfera fizyczna ale także ze sferą psychiczna jednostki. Rozwój ten polega nie tylko na nabywaniu nowych cech, ale także na zmiany ich wielkości, jak i przemian proporcji ciała oraz sylwetki. Każdy człowiek różni się od innych pod wieloma względami, każdy jest inny, niepowtarzalny. Różnimy się swoimi zdolnościami, doświadczeniami, zainteresowaniami, sposobami reagowania na określone sytuacje. Są to różnice indywidualne, wpływające na indywidualizm każdego człowieka. Dla określenia tej odrębności i niepowtarzalności używa się terminu, jakim jest: „osobowość”. Są to właściwości jakie posiada dana jednostka, zapewaniające jej stałość w codziennym i naturalnym zachowaniu oraz nadaje mu zupełny indywidualizm, tzn. sprawiają, że zachowanie danego człowieka różni się od zachowania innych ludzi. Tak zdefiniowana przeze mnie osobowość kształtuje się przez całe życie człowieka, w interakcji pomiędzy nim a środowiskiem, w określonych warunkach rozwojowych i pod wpływem określonych bodźców oraz czynników. W psychologii – warunki rozwojowe to warunki zewnętrzne oraz wewnętrzne, określane jako czynniki rozwoju jednostki. Analizując wybrany temat natknęłam się na różne klasyfikacje czynników warunkujących rozwój człowieka. Postaram się jednak przedstawić ten, który według minie wydaje się najbardziej dokładniejszy, zrozumiały i oczywiście przejrzysty. Podział, który poniżej przedstawię podzielony jest na dwie grupy czynników, które zawierają swoje dodatkowe (podgrupy). Zacznę od przeanalizowania i przedstawienia pierwszej grupy jaką są: „czynniki rozwoju ontogenetycznego”, do których należą uwarunkowania takie jak: genetyczne uwarunkowania rozwoju jednostki, środowiskowe uwarunkowania rozwoju oraz wyznaczniki rozwoju człowieka. Pierwszy z nich, jak wiadomo z lekcji biologii, są to czynniki, które powiązane są wyposażeniem organiczny człowieka z jej genotypem. Związki pomiędzy min a zachowaniem się jednostki są bardzo złożone. Od różnic genotypowych zależy proces i droga rozwoju, charakterystyczna dla określonej jednostki, która kieruję się i wyróżnia swoim własnym rytmem. Dlatego tez to te czynniki genetyczne tworzą warunki do rozwoju osobistego oraz indywidualnego. Trzeba jednak potrafić odróżnić od cech dziedziczonych te cechy które są wrodzone, powstałe w wyniku wcześniejszych doświadczeń, które najczęściej nabywane są jeszcze wewnątrz macicy matki. Następne uwarunkowania środowiskowe - podzielone są na dodatkowe pod -czynniki:
biogeograficzne- ukształtowanie terenu, klimat, temperatura powietrza, nasłonecznienie, zasoby mineralne oraz wodne, itd.
ekonomiczne- warunki materialne, poziom ekonomiczny, wysokość zarobków rodziny, id.
społeczno- kulturowe- gęstość zaludnienia, rodzaj osiedli, warunki mieszkaniowe, stan higieny, poziom szkolnictwa, poziom komunikacji międzyludzkiej oraz komunikacji miejskiej.
Uwarunkowania środowiskowe a w szczególności czynniki środowiskowo-kulturowe są bardzo ważne, gdyż w okresie życia dziecka całe otoczenie w którym, żyje i dorasta staje się jednocześnie jego środowiskiem wychowawczym. Więc wszystkie te uwarunkowania powinny być utrzymywanie w odpowiednich standardach, ilościach i odległościach, aby dziecko mogło rozwijać się prawidłowo. Odpowiednia opieka rodziców, higiena, warunki, komunikacja, nauka oraz kontakty z innymi ludźmi są bardzo ważne dla rozwoju jednostki. Ostatnimi uwarunkowaniami są wyznaczniki rozwoju. Do ich najważniejszych wyznaczników zaliczamy wychowanie oraz aktywność własną czyli własna działalność jednostki, jej życiowe doświadczenia określane poprzez interakcje ze środowiskiem. Jest to stan, który obejmuje każdą jednostkę, dzięki któremu prawidłowo reguluje stosunki ze światem zewnętrznym. Dostosowuje się do społeczeństwa oraz przystosowuje do mina zewnętrznych oraz wewnętrznych swojego organizmu i ciała. Aktywność dziecka usprawnia się z wiekiem i zdobytymi doświadczeniami. Rozwijając się jednostka poszerza swoje działania, dążenia oraz pragnienia, dzięki czemu rozwija i ulepsza swoją własną aktywność działania. Natomiast wychowanie, jak nas uczono jest to planowane i zamierzone działania, które mają ca celu wpłynięcie na swojego wychowanka w celu ukształtowania jego osobowości, która jest bardzo ważna i wymaga dużego poświęcenia i cierpliwości. Różne metody i środki pomocne w prawidłowym wychowaniu zmieniają się wraz z rozwojem dziecka i do jego indywidualnych wymagań, potrzeb oraz zapotrzebowani i pragnień. Wychowanie jest bardzo ważne, gdyż wpływa na jego psychikę oraz ma ogromne znaczenie w kształtowaniu się osobowości młodej jednostki. (Stwarzanie warunków oraz uczenie wzorców . Drugą grupą czynników rozwoju: „czynniki wrodzone- endogenne oraz czynniki środowiska otaczającego- egzogenne”. Dla ułatwienia i klarowności przedstawię je w nieco dokładniejszej formie:
Endogenne- wewnętrzne, genetyczne (determinanty) ,określają właściwości organizmu poprzez cechy dziedziczone po rodzicach. Dlatego też nazwane są determinantami. Decydują o niezmiennych właściwościach gatunku, określając w chwili zapłodnienia w sposób odgórny i z reguły nieodwracalny przebieg rozwoju
Endogenne- wewnętrzne, para- genetyczne (stymulatory). Nie polegają na dziedziczeniu cech po rodzica w kodzie genetycznym. Pobudzają i regulują przebieg rozwoju w okresie śródmacicznym. Eendogenne czynniki paragenetyczne obejmują: wpływ genów właściwych organizmowi matki ( genetyczo- konstytucjonalny), wpływ wieku matki jak ich ojca na biologiczną wartość ich gamet, wpływ kolejności ciąży na immunologiczne właściwości matki.
Egzogenne- wewnętrzne (modyfikatory):
- naturalne, biogeograficzne ( powietrze, klimat, ukształtowanie terenu)
- kulturowe, społeczno-ekonomiczne (poziom wykształcenia, kultury tradycje, zwyczaje, wysokość zarobków itd).
Są to czynniki otaczającego świata, który wpływa i oddziałuje na organizm dziecka burząc jego równowagę fizjologiczną, przez co zmusza jednostkę do przystosowania się do panujących warunków zewnętrznych.
Endo- egzogenne czyli tryb życia ( praca, codzienne zajęcia, sen, odpoczynek itd).
Omówione wyżej czynniki warunkujące rozwój człowieka, według mnie oddziałują w większej mierze na rozwój fizjologiczny dziecka. Natomiast jednak warunki społeczno- kulturowe wpływają w większym stopniu na psychikę dziecka. Moim zdaniem bardzo ważne jest aby posiadać wiedzę, że wszystkie te czynniki są ze sobą ściśle powiązane, oraz niezależne. Nie zapominajmy o rodzicach, oni także odgrywają bardzo ważną rolę w początkowej fazie rozwoju. Dlatego też ich wychowanie, zachowanie, wykształcenie, status socjalno- ekonomiczny, także zalicza się do czynników warunkujących rozwój jednostki.
Bibliografia:
Maria Przetacznik – Gierowska, Grażyna Makiełło- Jarża, Psychologia rozwojowa w wychowawcza wieku dziecięcego;
Daniela Becelewska, KOLEGIUM KRAKOWSKIE, Repetytorium z rozwoju człowieka, Jelenia Góra 2006.