Czynniki warunkujące rozwój osobowości.
I etap - wrodzone zadatki anatomiczno - fizjologiczne.
II etap - środowisko.
III etap - wychowanie.
IV etap - własna aktywność człowieka.
Osoba - człowiek jest swoją przeszłością jak i swoją teraźniejszością niesłychanie silnie zrośnięta z całym tym otaczającym ją, różnorodnym, dynamicznym, rozwijającym się światem. Człowiek obcuje z przyrodą poprzez doświadczenia, zwyczaje, wiedzę, przez doświadczenia innych ludzi, przedmioty.
Specjalne znaczenie dla życia i funkcjonowanie organizmu ma jeden z jego układów - ośrodkowy układ nerwowy. Zawiera on trzy podstawowe części ważne dla naszej osobowości: główny narząd mózgu, jakim jest kora mózgowa, ośrodki podkorowe i rdzeń kręgowy.
Człowiek jest układem informowanym- jest odbiorcą sygnałów niosących informacje ze środowiska, od innych układów. Organizm utrwala je i przechowuje.
Jest też układem informującym tzn., że wysyła, przekazuje informacje innym układom, które same muszą być zdolnymi do przyjmowania i przetwarzania uzyskanych informacji. Nasz organizm jest układem samodzielnym. Może zmieniać, przekształcać własną strukturę, czy też własne struktury układu. On sam steruje za pośrednictwem narządów sprzężeń zwrotnych. To sterowanie się przeciwdziała naruszeniu równowagi. Natomiast gdy zostanie ona naruszona, umożliwia też jej przywrócenie.
U człowieka można wyodrębnić kilka genetycznie starszych i młodszych podziałów funkcjonowania:
odruchy bezwarunkowe- do nich zaliczmy: instynkty, popędy i emocje,
odruchy warunkowe- zw. z ukł. sygnalizacyjnym,
drugi ukł.- wiąże się z mową i myśleniem.
Możemy wyodrębnić też w osobowości człowieka trzy poziomy:
mechanizmy popędowo-emocjonalne,
mechanizmy temperamentalne,
mechanizmy instrumentalne.
U podstaw popędów leżą potrzeby. Potrzeby mają charakter pierwotny, są wrodzone biologiczne. Hierarchia potrzeb nie jest bezwzględnie stała i jednakowa u wszystkich ludzi. U niektórych ludzi silniejsza jest potrzeba szacunku niż miłości.
Kiedy potrzeba nie jest zaspokojona, wtedy uruchamiany jest popęd, który pobudza zachowanie zmierzające do jej zaspokojenia. Niezaspokojona potrzeba wzbudza negatywne emocje, jej zaspokojenie rodzi emocje pozytywne. Emocje mogą być wywołane przez bodźce zewn., które działają na zmysły.
Temperament ulega zmianie pod wpływem dojrzewania i w wyniku oddziaływania środowiska. Trzecią grupą wrodzonych uwarunkowań osobowości człowieka stanowią mechanizmy instrumentalne tzn. poznawcze i wykonawcze, które określa się jako wrodzone zdolności i możliwości.
Rozwój osobowości i doskonalenia działania wiąże się też z bogaceniem ludzkiego doświadczenia. Jest ono potrzebne, aby było ono możliwe przystosowane do zaspokojenia naszych potrzeb i warunków osobowości.
Człowiek ma duże możliwości, jednak jego rozwój umysłowy nie zawsze jest zbyt wysoki, jeśli oddziaływanie środowiska nie jest właściwe. Jedną z form oddziaływania na człowieka jest uleganie presji otoczenia i przystosowywanie się do niego, najczęściej przez ograniczanie, hamowanie wrodzonych tendencji.
Większość z nas pod wpływem społeczeństwa hamuje swoje reakcje impulsywne, wyraziste. Inna formą jest aktywne poszukiwanie środowiska, które będzie zgodne z naszymi oczekiwaniami.
Gdy dziecko jest wychowywane w rodzinie, w której ma ograniczenia, która nie daje możliwości zaspokajania potrzeby, nawiązuje kontakty z grupą rówieśniczą umożliwiającą mu „wyżycie się”. Jeszcze inną reakcją na oddziaływanie środowiska jest świadome, planowe kształtowanie przez jednostkę, organizowanie środowiska tak, aby odpowiadało ono tym predyspozycjom. Jest to najważniejsza forma aktywności człowieka.
Przykładem takim może być organizowanie przez osobę, która łatwo wyraża swoje myśli i uczucia, przyjęć, zabaw w celu zaspokojenia przez nią potrzeby kontaktów z innymi ludźmi.
W kontaktach ze środowiskiem dziecko przejmuje od otoczenia normy moralne, zasady postępowania, uczy się przyjętych w danej grupie sposobów zachowania się i rozwiązywania poszczególnych sytuacji typowych dla określonego środowiska, ponieważ przejmuje obserwowane wzorce zachowania się reprezentowane przez ludzi w otoczeniu. Środowisko w ten sposób formuje, urabia osobowość.
Ostatnim czynnikiem warunkującym rozwój osobowości jest aktywność człowieka.
Aktywność wzbudza coraz większe zainteresowanie.
Działanie jest aktywnością dowolnie wybraną, zorientowaną na cel, planową i kontrolowaną. Ta forma aktywności odróżnia człowieka od innych istot żywych.
Aktywność człowieka nie różni się tym tylko od aktywności zwierząt, że człowiek w sposób planowy zmierza do swych celów, człowiek może również sam stawiać sobie cel.
Aktywność jest ważna dlatego, że dzięki niej człowiek stworzył kulturę materialną i duchową. Podstawową formą aktywności człowieka jest działanie oraz to, że zwykle planuje on swoją aktywność na dłuższy czas, to problematyka działania i jego planowania powinna stać się głównym elementem składowym psychologii osobowości.
Doświadczenie wpływa na aktywność człowieka w zakresie świadomości i w kształtowaniu osobowości. Ono samo musi zmieniać się i doskonalić, ponieważ może stracić wartość. Wtedy może grozić niedostosowaniem do otoczenia, brakami, błędami w działaniu, utratą kontaktu ze środowiskiem. Kształtowanie właściwych doświadczeń w toku wychowania należ do bardzo ważnych zadań rodziny i szkoły.
Te wszystkie wymienione czynniki warunkują dobry rozwój osobowości. Dlatego każdy człowiek powinien dbać o to, aby były one prawidłowo wykorzystane i zagospodarowane.
Piechuta Edyta
1
1