Wpływ i zagrożenia substancji chemicznych na stan środowiska i zdrowie człowieka.
W mojej pracy omówię wpływ i zagrożenia substancji chemicznych na stan środowiska i zdrowie człowieka. W pierwszej kolejności odpowiem na pytanie co to jest substancja chemiczna. Substancja chemiczna jest to substancja jednorodna, o stałym, określonym składzie chemicznym, jakościowym i najczęściej także ilościowym. Do substancji chemicznych wypływających na organizm ludzki możemy zaliczyć :
Leki
Trucizny
Alkohole
Narkotyki
Nawozy
Leki to związki chemiczne, ich mieszaniny otrzymywane są z roślin lub syntetycznie w laboratoriach chemicznych i farmaceutycznych. Pomimo iż przechodzą liczne próby i testy, aby zagwarantować skuteczność i korzystny wpływ na zdrowie człowieka, ich nadmierna ilość bądź niewłaściwe stosowanie wpływa szkodliwie na nasz organizm.
Metabolizm leków rozpoczyna się w żołądku i zachodzi głównie w wątrobie, która jest odpowiedzialna za eliminacje związków obcych organizmowi, neutralizuje leki, toksyny oraz substancje trujące powstałe w zachodzących w jelicie grubym procesach gnicia. Wydzielanie ma najczęściej miejsce w nerkach, dlatego schorzenia bądź niewydolność nerek wiążą się z dłuższym czasem przebywania związków chemicznych w organizmie, a co za tym idzie nasileniem się działania toksycznego.
Leki wpływają negatywnie na wątrobę, żołądek, nerki, powodują zmiany w układzie krwiotwórczym i nerwowym.
Leki stały się przełomowym odkryciem służącym człowiekowi, jego zdrowiu i długiemu życiu. Nie należy jednak zapominać, iż każda substancja będąca lekiem, w większych dawkach staje się trucizną.
Trucizny substancje naturalne lub syntetyczne, które nawet w małych ilościach zakłócają funkcje życiowe organizmu. Niektóre związki chemiczne podawane w małych dawkach stosowane są jako środki lecznicze, zażywane w większych dawkach mogą powodować zatrucie, a nawet śmierć.
Do najczęściej spotykanych trucizn należą:
• tlenek węgla(II) zwany czadem –nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków węgla, w temperaturze pokojowej jest to bezbarwny, bezwonny i niedrażniący gaz, jest palny, na powietrzu pali się niebieskim płomieniem tworząc dwutlenek węgla, łączy się trwale z hemoglobiną blokując w ten sposób przenoszenie tlenu (śmiertelnie trujący!),
• metanol (CH3OH) – organiczny związek chemiczny, najprostszy alkohol alifatyczny, jest łatwo rozpuszczalny w wodzie, czysty metanol jest bezbarwny, picie lub wchłanianie par powoduje ślepotę, paraliż, a nawet śmierć.
metale ciężkie- charakteryzują się dużą gęstością, w stanie stałym i ciekłym charakteryzują się dobrą przewodnością cieplną i elektryczną, mają wysoką temperaturę topnienie i wrzenia, mogą być u ludzi przyczyną zatruć ostrych jak i przewlekłych.
Metale ciężkie można podzielić na dwie grupy:
1. metale niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów tzw. mikroelementy (należą do nich np. Zn, Cu, Fe)
2. metale całkowicie zbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów, wręcz zaburzające procesy życiowe (należą do nich np. Pb, Cd, Hg)
Charakterystyka wspomnianych metali ciężkich:
ołów Pb- metal z bloku p w układzie okresowym, barwy niebieskawo szarawej. Jest metalem wydalającym się z organizmu powoli, dlatego następuje jego kumulacja w tkance kostnej i narządach. Uszkadza procesy syntezy hemoglobiny, negatywnie wpływa na funkcjonowanie szpiku kostnego i wątroby. Wywołuje alergię, anemię, nowotwory. W ciężkich przypadkach zatrucia ołowiem występują objawy śpiączkowe lub psychiczne, niekiedy kończące się zejściem śmiertelnym. U roślin ołów zaburza metabolizm, ponieważ lokując się w korzeniach ogranicza możliwość pobierania innych składników. Wzrost ilości ołowiu w glebie wpływa niekorzystnie na mikroorganizmy glebowe, hamując proces rozkładu materii organicznej.
kadm Cd- jest srebrzystobiałym metalem, podobnym nieco do cynku i ołowiu, znajduje się w bloku d w układzie okresowym. Powoduje zmiękczenie i nowotwory kości, zanik mięsni, uszkodzenie nerek, dawki kadmu powodujące ostre jak i przewlekłe zatrucia wpływają niekorzystnie na układ odpornościowy organizmu. U roślin kadm kumulując się głównie w korzeniach powoduje zaburzenia fotosyntezy. W niektórych roślinach jak np. tytoniu kadm kumulowany jest również w liściach. Osoby palące są więc narażone na oddziaływanie aerozolu zawierającego kadm.
rtęć Hg- lśniąca srebrzystobiały metal, ciekły w temperaturze pokojowej. Atakuje głównie mózg, prowadzi do zaburzenia wzroku, słuchu, mowy, koordynacji ruchów, upośledzenia umysłowego. Przy ostrym zatruciu parami rtęci występują w płucach odczyny zapalne i zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Metale ciężkie i ich związki znajdują się w obiegu przyrodniczym i są obecne w każdym elemencie środowiska przyrodniczego. W zależności od stężeń, w jakich występują mogą oddziaływać szkodliwie na gleby, a w konsekwencji także na roślinność, zwierzęta, wody.
Źródłami bezpośredniego zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi są przede wszystkim: nawożenie gleb nawozami mineralnymi, osadami ściekowymi, oraz stosowanie środków ochrony roślin i odcieki z wysypisk odpadów. Poza tym metale ciężkie dostają się do gleby wraz z pyłami oraz aerozolami.
Największe zanieczyszczenie gleb metalami obserwuje się przede wszystkim na terenach dużych aglomeracji położonych blisko zakładów przemysłowych, hut, kopalń, cementowni, zakładów energetycznych, zwałowisk niektórych odpadów górniczych, hutniczych, paleniskowych, chemicznych oraz w pobliżu szlaków komunikacji samochodowej, stacji benzynowych jak również w glebach nawożonych oraz narażonymi na działanie pestycydów.
Kolejnymi substancjami chemicznymi wpływającymi na organizm człowieka są alkohole i narkotyki.
Działanie alkoholu etylowego na organizm ludzki jest różnorodne i zależy od wielu czynników, np.: ilości spożytego alkoholu, stężenia alkoholu w napoju, wieku, masy ciała, płci. Alkohol spożyty w większych ilościach działa toksycznie, szczególnie na ośrodkowy układ nerwowy, przewód pokarmowy i wątrobę. Systematyczne picie prowadzi po pewnym czasie do uzależnienia zwanego alkoholizmem.
Narkotyki to substancje pochodzenia roślinnego lub otrzymane syntetycznie, są stosowane jako substancje odurzające, halucynogenne, przeciwbólowe.
Narkotyki mają katastrofalny wpływ na organizm ludzki:
• zmieniają wrażliwość układu nerwowego na bodźce wewnętrzne i zewnętrzne
• powodują trwałe uzależnienia – narkomanię,
• wstrzykiwane dożylnie w warunkach nie sterylnych powodują roznoszenie różnorodnych chorób miedzy innymi żółtaczki i wirusa HIV
• niszczą zdrowie psychiczne i fizyczne człowieka,
• stają się przyczyną agresji oraz źródłem wielu przestępstw,
• powodują nieodwracalne zmiany w organizmie ludzkim prowadzące do śmierci.
Następną substancją chemiczną są nawozy, które można podzielić na naturalne (obornik, kompost) lub na mineralne (azotowe, fosforowe, potasowe, wapniowe). Zadaniem nawozów jest zwiększenie wydajności plonów.
Nadmiar nawozów sztucznych przyczynia się do zmęczenia i zniszczenia gleby, zaburza rozwój organizmów glebowych, powoduje zmiany jakościowe i ilościowe flory i fauny glebowej.
Dostające się w sposób pośredni azotany (poprzez wodę oraz spożywane warzywa,
przetwory mleczne) powodują zmiany w hemoglobinie uniemożliwiające jej przenoszenie tlenu.
Przemysł również wpływa niekorzystnie na stan zdrowia człowieka oraz stan środowiska.
Główną przyczyną zanieczyszczenia wód są ścieki. Produkowane są one przede wszystkim przez przemysł energetyczny, metalurgiczny i chemiczny. Wpływ na stan organizmów wodnych mają także zanieczyszczenia termiczne. Fabryki lub zakłady wykorzystujące wodę m.in.: do ochładzania urządzeń, oddają ją podgrzaną. Stałocieplne organizmy nie toleruje tej zmiany dlatego wymierają.
Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spalania energetycznego należą:
-dwutlenek siarki i produkty jego utlenienia.
-tlenki azotu. Mogą być przenoszone na znaczne odległości ( działają drażniąco na drogi oddechowe )
-pyły wyrzucone do powietrza (pozostają w nim przez pewien czas)
-kadm ( zaliczany do najbardziej toksycznych metali - powoduje zatrucia i działanie rakotwórcze )
Oprócz wymienionych substancji w powietrzu mogą występować inne zanieczyszczenia emitowane w procesach produkcji oraz ze spalania paliw w transporcie oraz inne zanieczyszczenia. Przepisy dotyczące filtracji gazów nie są przestrzegane lub przestrzegane w nikłym stopniu.
Podsumowując substancje chemiczne po mimo korzystnego wpływu, często ratującego życie człowieka i ulepszające jego codzienne funkcjonowanie, przyczyniają się również do niekorzystnego wpływ na środowisko w którym człowiek żyję jak również i na jego zdrowie co przedstawiłam w powyższej pracy.
Literatura:
1.W. Dankiewicz, „Chemia dla licealistów. Chemia organiczna.”, Oficyna edukacyjna Krzysztof Pazdro, Warszawa 1997
2.Praca zbiorowa, Encyklopedia biologiczna cz. I, 1999,OPRES, Kraków
3.Praca zbiorowa, Encyklopedia biologiczna cz. VIII, 1999,OPRES, Kraków
4.Kozak D., Chmiel B., Niecko J., 2001, Ochrona środowiska. podręcznik do ćwiczeń terenowych – chemiczne aspekty ochrony środowiska, Warszawa
5. T. Dutkiewicz, Chemia Toksykologiczna, Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1974
6.Praca zbiorowa, „Matura 2012- biologia, vademecum”, Operon Gdynia 2011
7.Strony internetowe: wikipedia.pl, naturalne oczyszczanie.pl