1. Podstawowe pojęcia stosowane w krajoznawstwie, ewolucja pojęcia krajoznawstwa, klasyfikacje walorów krajoznawczych.

Krajoznawstwo to całość wiedzy o kraju ojczystym lub regionie geograficznym, historycznym, etnograficznym, przyrodniczym; obejmuje ruch społeczny dążący, poprzez różne formy turystyki (zwłaszcza wycieczki), do poznawania kraju ojczystego, gromadzenia wszelkich o nim wiadomości i popularyzowania ich, a jednocześnie działający na rzecz utrwalania i pomnażania zasobów przyrody i kultury; jest treścią programu poznawczo-wychowawczego turystyki.

3 płaszczyzny rozpatrywania krajoznawstwa:

a) w sensie funkcjonalnym – całokształt czynności badawczych prowadzących do kształtowania i rozwijania nauki w sensie treściowym;

b) w sensie instytucjonalnym – dyscyplina wykładana w szkołach wyższych ,uprawiana w instytutach naukowych jako odrębna działalność;

c) z punktu widzenia historyczno-socjologicznego – jako dziedzina wiedzy obejmująca całokształt działalności poznawczej uprawianej przez uczonych wytwory tej działalności (systemy wiedzy)jej narzędzia i środki oraz instytucje społeczne powołane do prowadzenia badań

d) dydaktycznym - jako nauczanie

Ewolucja pojęcia krajoznawstwa:

1902 Słownik warszawski -„zbiór wiadomości o danym kraju”
12-13 lipca 1929 roku – 2 poglądy: „krajoznawstwo jest gałęzią geografii geografią stosowaną kraju ojczystego”, ”jest jedynie zbiorem wiadomości o kraju wypracowanym przez różne nauki”

1930-Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna -„zbiór wszelkich wiadomości o pewnym większym lub mniejszym obszarze. Przy czym tu o o wiadomości z najrozmaitszych dziedzin (archeologia, historia, geografia, biologia, etnografia, statystyka, ekonomia itp.)

1965-Wielka Encyklopedia Powszechna ”krajoznawstwo ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości (geograficznych historycznych etnograficznych itp.) o kraju lub regionie ,m.in. przez urządzanie wycieczek. Krajoznawstwo zbliża się do turystyki o wybitnie poznawczo-dydaktycznym charakterze; szeroko pojęte krajoznawstwo wkracza jednak wyraźnie poza jej ramy obejmując np. regionalne obserwacje, czy nawet badania naukowe

1980-III Kongres Krajoznawczy w Płocku: „Krajoznawstwo jest ruchem społecznym jednoczącym młodych i dorosłych, rozwija się w oparciu o różnorodne formy turystyki czynnie uprawiane przez krajoznawców dąży do gromadzenia i upowszechniania wiedzy o kraju ojczystym oraz utrwalania i pomnażania jego zasobów przyrody i kultury.”

WALORY KRAJOZNAWCZE – zespół wszystkich elementów danego terenu (kraju) o charakterze przyrodniczym lub antropogenicznym stanowiących punkt zainteresowania jakiejś dziedziny podlegających badaniom naukowym i mających wpływ na atrakcyjność tereny, na którym się znajdują.

podział:

I. Ze względu na pochodzenie:
1. Przyrodnicze – to obiekty cechujące się silnym genetycznym związkiem ze środowiskiem przyrodniczym. Dzielimy na trzy grupy

a) Ukształtowane bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka (osobliwości fauny i flory, skałki i grupy skalne, wąwozy, doliny, przełomy rzeczne, wodospady, źródła i wywierzyska, jaskinie i groty)

b)Walory przyrodnicze utworzone przez człowieka (parki zabytkowe ,muzea, zbiory przyrodnicze, ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne)

c) Obiekty w których ingerencja człowieka była znikoma
2. Antropogeniczne – Obiekt wytworzony przez działalność człowieka a) Muzea i rezerwaty archeologiczne b) Muzea etnograficzne, skanseny, c) Zabytki architektury i budownictwa d) Muzea biograficzne

II. Ze względu na funkcję:
1.Walory wypoczynkowe - tereny ciekawe krajobrazowo o niskim stopniu urbanizacji, dobrym klimacie, zapewniające łatwy kontakt z wodą i lasami
2.Walory krajoznawcze – składają się na nie osobliwości przyrody, walory dóbr kultury i walory tradycji kultury ludowej ,współczesne osiągnięcia cywilizacyjne i walory kulturalne w zakresie kultury materialnej duchowej i społecznej.
3.walory specjalistyczne tj. cechy lub zespól cech środowiska przyrodniczego pozwalających na uprawianie wyspecjalizowanych form turystyki.

Klasyfikacje walorów krajoznawczych: 8 GRUP Z ZIELONEGO PODRĘCZNIKA

2. Rozwój myśli krajoznawczej w Polsce i w Wielkopolsce:

1. Okres działalności Komisji Edukacji Narodowej(1773) (Staszic, Niemcewicz)
• Turystyczne i krajoznawcze metody edukacji
• Zapoczątkowanie gromadzenia zbiorów muzealnych kultury narodowej
• Poznawanie przyrody i historii kraju, odkrywanie i badanie mało znanych ziem Polskich

2. Krajoznawstwo okresu romantyzmu (II połowa XIX w.) (Pol, Zan, Mickiewicz)
• Przeciwdziałania procesom wynarowienia jako forma walki narodowo-wyzwoleńczej
• Krajoznawstwo wycieczkowe
• Nurt poetycko-opisowy

3.Krajoznawstwo patriotyczno-służebne (II połowa XiX i początek XX) (Orłowicz, Balcer)
• Badania naukowe
• Dokumentowanie polskiej działalności turystycznej
• Organizowanie sieci muzeów krajoznawczych
• Krajoznawstwo turystyczne

4.Okres międzywojenny (Żeromski, Czapiński)
• Regionalizm krajoznawczy Uniwersytety regionalne
• Krajoznawstwo naukowe i paranaukowe
• Działalność w środowisku robotniczym
• I Kongres Krajoznawstwa

5.Okres po II wojnie światowej (Węgrzynowicz, Braun)
• Umasowienie
• Uwspółcześnienie
• II, III, IV Kongres Krajoznawczy
• Dokumentowanie zasobów

6.Krajoznawstwo na początku XXI w.
• Antropocentryzm
• Światoznawstwo
• Integralność wiedzy
• Związek z turystyką

3. Kierunki i formy działalności krajoznawczej, współczesne funkcje krajoznawstwa.

3 formy uprawiania krajoznawstwa:

• Konsumpcyjna – przyjmowanie wiedzy od innych osób, np. przewodników. Ma ona charakter edukacyjny, wychowawczy, patriotyczny)

• Odtwórcza – to świadczony wybór działań, przygotowanie teoretyczne do wędrówki. Ponadto jest to popularyzacja zdobytej wiedzy i własnych doświadczeń krajoznawczych

• Twórcza – opracowanie wiedzy krajoznawczej wg określonych założeń naukowych, publicystyka krajoznawcza, inwentaryzacja krajoznawcza, dobra szkoła przygotowania społeczeństwa do pełnienia roli gospodarza w regionie

Główne kierunki krajoznawstwa:

• Krajoznawstwo turystyczne
• Popularyzacja krajoznawstwa i wiedzy krajoznawczej
• Regionalizm krajoznawczy (jest ideologią historycznie ukształtowanych zbiorowości terytorialnych o żywej świadomości więzi regionalnej i poczucia odrębności względem sąsiednich zbiorowości. Jest ruchem społecznym, który w oparciu o zespół cech typowych dla danego obszaru obejmuje swa działalnością sprawy kultury współżycia społecznego i gospodarczej aktywizacji środowiska jako wspólnoty regionalnej)
• Krajoznawstwo naukowe i paranaukowe

Funkcje krajoznawstwa:

• funkcja wychowawcza

• funkcja edukacyjna

• funkcja patriotyczna

• funkcja popularyzatorska

• funkcja naukowa

4. Czynniki warunkujące uprawianie krajoznawstwa:

• Obecność walorów na danym terenie
• Obecność szlaków turystycznych i infrastruktury turystycznej

5. Źródła wiedzy krajoznawczej, ich rodzaje oraz charakterystyka

• Przewodniki i informatory turystyczne
• Informatory turystyczne
• Słowniki i leksykony
• Czasopisma turystyczne
• Mapy turystyczne
• Materiały informacyjno-reklamowe
• Informacja turystyczna
• Fotografia, film
• Programy komputerowe, Internet

6. Klasyfikacja typologiczna krajobrazów naturalnych Polski wg J. Kondrackiego oraz ich charakterystyka

Krajobrazy nizinny
a) nadmorski
b) dolin i roślin akumulacji wodnej
c) młodoglacjalny - to krajobraz, którego rzeźba powstała na obszarze objętym ostatnim zlodowaceniem. Objęło ono w Polsce pas pojezierzy. Obszary młodoglacjalne mają bardzo zróżnicowaną rzeźbę i wyróżniają się nagromadzeniem polodowcowych form terenu - wysokich wałów moren czołowych, pagórków moreny dennej, kemów, ozów, głębokich rynien wyżłobionych przez wody lodowcowe i zagłębień wytopiskowych zajętych przez jeziora lub torfowiska.
d) staroglacjalny- charakteryzuje się występowaniem szczątkowych form polodowcowych. Lasy reprezentowane są tu przez bory i grądy, ale ponieważ są to tereny intensywnie wykorzystywane rolniczo, lasy zajmują tu niewielkie powierzchnie.

Krajobrazy wyżynne
a) lessowy - Są to obszary o bardzo urodzajnych, brunatnych lub czarnoziemnych glebach. Naturalne zbiorowiska roślinne reprezentowane są przez grądy, świetliste dąbrowy i murawy kserotermiczne. Jednak ze względu na warunki sprzyjające rolnictwu tereny te są w więk-szości zajęte pod uprawy.
b) skał węglanowych - występują skały węglanowe. Znajdują się tu podobne typy naturalnej roślinności, co w poprzednim krajobrazie. Z rodzajów gleb można tu spotkać głównie rędziny. Tereny te są również w dużym stopniu wykorzystywane przez rolnictwo.
c) skał krzemianowych wykazuje duże zróżnicowanie w zależności od rodzaju skały w podłożu, a mogą to być różne rodzaje skał krystalicznych i metamorficznych, kwarcyty, piaskowce, łupki itp.

Przeważnie spotyka się tu gleby brunatne kwaśne lub pseudobielicowe, a rosną tu grądy i bory mieszane.

Krajobrazy górskie
a) regla dolnego - piętro lasów jodłowo – bukowych
b) regla górnego - bór świerkowy
c) subalpejski - mozaika gęstych zarośli kosodrzewiny i gołoborzy
d) alpejski - sit skucina kostrzewa niska kostrzewa karpacka i mietlica alpejska

7. Turystyczna typologia miejscowości wg B. Mikulskiego

Typologia atrakcyjności miejscowości:

- walor miejscowości wynikający z liczby i rangi obiektów zabytkowych w tej miejscowości

- dostępność komunikacyjna

- położenie miejscowości względem tras i obszarów względem intensywnej penetracji turystycznej

analiza wg 3 i 5 grupy . należy dobrze znać miasta takie jak:

• Gdańsk

• Kraków

• Lublin

• Poznań

• Toruń

• Warszawa

• Wrocław

• Zamość

• Szczecin

• Łódź

• Katowice

Są to główne centra ogólnokrajowe, ponadto jedynie one z 1,5 tys. innych miejscowości posiadają najwyższą liczbę i rangę walorów i mają dobrą dostępność komunikacyjną.

ośrodki docelowe i cele etapowe

85 miejscowości: np. Kazimierz , Sandomierz, Płock

Te miejscowości – wysoka ranga waloru, dobra dostępność komunikacyjna

Podstawowe cele ogólnokrajowe w obrębie tras i obszarów turystycznych ( miejscowości turystyczne)

Walory krajoznawcze, ale także walory wypoczynkowe -> mają tu znaczenie obszary posiadające różne walory

Ponad 170 miejscowości

Wysoka ranga walorów, średnia ranga walorów, przy trasach lub obszarach turystycznych ( komunikacja nie była brana pod uwagę w tym przypadku)

Elementy kompleksu walorów w obrębie tras i obszarów turystycznych .

Wszystkie miejscowości o niskiej randze walorów, ale położone w obrębie obszarów turystycznych. Ponad 200 miejscowości. Miejscowości komplementarne.

Ponad 420 miejscowości- Miejscowości nie objęte ruchem ogólnokrajowym, ze względu na peryferyjne położenie lub niski walor . miejscowości niecały 1000, walorów 1500

8. UNESCO

a) rezerwaty biosfery UNESCO

b) lista światowego dziedzictwa kultury i przyrody

c) pamięć świata UNESCO

a) Rezerwaty Biosfery UNESCO:

• Słowiński PN – przybrzeżne jeziora, bagna i torfowiska, ruchome wydmy, symbol: mewa

• PN Bory Tucholskie – głównym ekosystemem jest las a w nim bogata flora i fauna

• Rezerwat Przyrody Jezioro Łuknajno – ostoja łabędzia niemego, jezioro w wysokiej fazie zarastania,

• Rezerwat Biosfery „Polesie Zachodnie” – torfowiska i bagna. Dom łosia, żółwia błotnego, bobra, jelenia

• Rezerwat Biosfery „Puszcza Kampinoska” – 83 gatunki zwierząt przypisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt, prowadzi przez nią szlak z Żelazowej Woli do granic Warszawy

• Tatrzański Rezerwat Biosfery – duże różnice wzniesień, piętrowość klimatu, charakter wysokogórski, 70% zajmują lasy i kosodrzewiny, pozostałe 30% to murawy wysokogórskie i skały. Rośnie m.in. w okolicach Wodogrzmotów Mickiewicza relikt modrzewiowo-limbowy, w Morskim Oku żyją naturalnie pstrągi. Występują tu świstaki, kozy, niedźwiedzie, rysie, wilki, myszołowy, puchacze.

• Karkonoski Rezerwat Biosfery - Chroni szczytowe partie najwyższej grupy górskiej Sudetów, z granitowymi skałkami o przeróżnych kształtach. Tylko tutaj rośnie dzwonek karkonoski i skalnica bazaltowa. Występuje tu 16 gatunków nietoperzy. Zamieszkuje te tereny muflon.

• Babiogórski PN - klasycznie wykształcony układ pięter roślinnych, zespół roślinności naskalnej i jedyne w Polsce stanowiska roślin: okrzyn jeleni i rogownica alpejska. W partii szczytowej Babiej Góry występuje jedyne w Beskidach piętro halne oraz wiele zanikających stawków osuwiskowych.

• Bieszczadzki PN - Bieszczadzki Park Narodowy chroni najwyższe partie polskiej części Karpat Wschodnich. W Parku wyróżniono dwa piętra roślinno-klimatyczne: regiel dolny i połoniny. Blisko 80% obszaru BPN zajmują naturalne lasy liściaste i mieszane z bukiem, olszą szarą, jaworem, świerkiem i jodłą, z czego 15% uznaje się za drzewostany puszczańskie o charakterze pierwotnym

• Białowieski PN – fragment Puszczy Białowieskiej, symbolem jest żubr. Białowieski Park Narodowy chroni najlepiej zachowany fragment Puszczy Białowieskiej – ostatni na niżu Europy las naturalny, o charakterze pierwotnym, jaki przed wiekami rozciągał się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Stare, pierwotne drzewostany Białowieskiego Parku Narodowego wyróżniają się obfitością martwego drewna w różnych stadiach rozkładu i obecnością gatunków typowych dla lasów naturalnych, objęty ochroną bierną, zwiedzanie tylko z przewodnikiem

b) Lista Światowego Dziedzictwa Kultury I Przyrody

• Park Mużakowski – 1000 ha (w tym 800 ha po polskiej stronie, 200 po niemieckiej (Bad Muskau). Niedaleko miejscowości Łęknica, największy i najsłynniejszy park w stylu angielskim w obu krajach, jedno z największych dzieł architektury ogrodowej XIX wieku w Europie. W zamyśle twórcy, miejsce to miało łączyć ze sobą naturę, kulturę i technikę.

• Hala Ludowa (stulecia) we Wrocławiu - 1913r. Hala widowiskowo-sportowa, dotykowe makiety i mapy, zdjęcia i wizualizacje; Max Berg, największa na świecie kopuła, miejsce licznych wystaw, targów, imprez turystycznych, kulturalnych, sportowych, politycznych; pierwotnie Hala Stulecia, gościli tu najwięksi artyści i intelektualiści jak Jan Paweł II, Pablo Picasso, Dalajlama XIV, 2007 i 20011 – kompleksowa rewitalizacja, uznana za pomnik historii

• Kalwaria Zebrzydowska – „polska Jerozolima”, sanktuarium pasyjno-maryjne, od 400 lat odbywane są tu pielgrzymki przypominające trasę drogi krzyżowej Jezusa – odzwierciedlenie jerozolimskiej, Chrystusowej Męki Drogi Krzyżowej. Założyciel – Mikołaj Zebrzydowski, na okolicznych wzgórzach widnieją 42 kościoły i kaplice, Dróżka Pana Jezusa i Dróżka Matki Boskiej

• Drewniane kościoły pokoju w Jaworze i Świdnicy – to największe drewniane budowle w Europie o charakterze religijnym. Wybudowane po wojnie trzydziestoletniej. Kościół w Głogowie spłonął w pożarze wywołanym przez piorun. Zbudowane są z materiałów nietrwałych, mają kształt inny niż pozostałe kościoły, wybudowane na koszt protestantów, powstały w ciągu jednego roku (były to warunki ich powstania. Zadecydował o tym cesarz Ferdynand III Habsburg).

• 4 Kościoły na Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce - grupa cennych historycznie i ciekawych architektonicznie drewnianych kościołów najczęściej konstrukcji zrębowej, z których najstarsze pochodzą z XIV wieku, zachowały się w dobrym stanie do czasów współczesnych i stanowią drugie najstarsze tego rodzaju skupisko drewnianych świątyń w Europie. Prezentują style architektoniczne począwszy od gotyckiego, przez renesansowy, barokowy po nowsze style.

• Zamek Krzyżacki w Malborku –

a) to unikalne w skali świata dzieło architektoniczne,

b) na uwagę zasługuje refektarz Zamku Średniego (uznawany za jedno z najbardziej reprezentatywnych wnętrz średniowiecznej Europy),

c) ponadto Zamek Wysoki jest prekursorskim wzorcem regularnej, czteroskrzydłowej twierdzy obronnej, łączącej w sobie również inne funkcje, m.in. klasztorne.,

d) w swoim czasie Malbork awansował do roli stolicy,

e) to świadek największych i najbardziej znaczących wydarzeń w historii,

f) Zamek stał się nadto, w pewnym sensie - ideologicznym pomnikiem historycznym, bowiem niejednokrotnie był instrumentalnie wykorzystywany do realizacji skrajnych idei politycznych,

g) Walory architektoniczne i estetyczne kompleksu podkreśla nadto wyśmienita lokalizacja na wysokiej skarpie prawego brzegu Nogatu i malowniczość otoczenia krajobrazowego.

• Toruń – Średniowieczny Zespół Miejski - toruński średniowieczny zespół miejski łączy w sobie cechy nadrzecznego miasta portowego z zamkiem i o charakterze podwójnym (stare miasto i nowe miasto) – zachowany w stanie zbliżonym do pierwotnego. w Toruniu powstało i przetrwało do dziś wiele średniowiecznych budowli. Wszystkie reprezentują najlepsze osiągnięcia gotyckiej architektury ceglanej w Europie, zachowane w Toruniu domy mieszkalne stanowią największy i najlepiej zachowany zespół gotyckiej architektury mieszkalnej w Europie północnej

• Zamość - perła renesansu - Pod koniec XVI w. wszechwładny w swoich czasach polski kanclerz koronny Jan Zamoyski wynajął włoskiego architekta Bernarda Moranda, by ten zaprojektował miasto idealne. Zamość miał być po pierwsze twierdzą nie do zdobycia, po drugie - perłą architektury, olśniewającą nie tylko mieszkańców, ale także każdego przybysza, a po trzecie - miał to być gród zgody narodowej i równouprawnienia wszystkich wyznań. Miasto otaczają typowo renesansowe fortyfikacje bastionowe. Większość zabudowy stanowią renesansowe kamienice, a katedra (d. kolegiata) należy do najwybitniejszych osiągnięć architektury późnego renesansu. Wreszcie Zamość jest szczytowym osiągnięciem renesansowej myśli urbanistycznej i wymieniany wśród najwspanialszych zespołów urbanistycznych na świecie.

• Warszawa – Historyczne Centrum Warszawy - ,,Ponad 85% zabytkowego centrum Warszawy zostało zniszczone przez nazistowskie oddziały okupacyjne. Po wojnie mieszkańcy Warszawy podjęli dzieło odbudowy, które doprowadziło do odtworzenia kościołów, pałaców i domów będących symbolem polskiej kultury i narodowej tożsamości. Jest to wyjątkowy przykład całkowitej rekonstrukcji zespołu historycznego."

• Kraków - Historyczne Centrum Krakowa – Wyróżniono: Stare Miasto, Wawel i Kazimierz. Łącznie około 3 000 zabytków architektury. Najważniejszą częścią Starego Miasta jest rynek (największy plac średniowiecznej Europy). W pejzaż wpisane są sukiennice, Kościół Mariacki z ołtarzem Wita Stwosza i wieża ratuszowa. Stare Miasto otaczają Planty. Wawel – od X wieku był siedzibą władców polskich przez 6 stuleci – ślady stylu romańskiego, gotyckiego i renesansowego. Kazimierz – żydowska dzielnica (największy zespół zabytków judaistycznych).

• Auswitch-Birkenau Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau jest symbolem Holokaustu oraz martyrologii narodu polskiego podczas II wojny światowej. Do zwiedzania udostępniono byłe nazistowskie obozy koncentracyjne: Auschwitz-Birkenau, które leżą w odległości 3 km od siebie. Obóz Auschwitz I powstał jako pierwszy i był jednocześnie obozem pracy i zagłady. Prowadzi tu brama z napisem „Arbeit macht frei” (Praca czyni wolnym). W bloku 4. znajduje się wstrząsająca ekspozycja ukazująca sposoby zagłady – komora gazowa, krematorium oraz niemal 2 tony włosów ofiar

• Kopalnia Soli w Wieliczce - Kopalnia soli w Wieliczce to jedyny obiekt górniczy na świecie czynny bezustannie od XIII wieku do dnia dzisiejszego. W północno - wschodniej części złoża, w rezultacie zmian tektonicznych, powstał unikalny zespół szczelin i pustek, w których systematycznie krążąca nasycona solanka ulegała krystalizacji, budując, tzw. Groty Kryształowe. Są to zupełnie niezwykłe rodzaje solnych komór zbudowanych z najczystszego halitu. Tym samym cechuje je "wyjątkowa i powszechna wartość", bowiem stanowią one osobliwość przyrodniczą na skalę całego świata. Wnętrza o monumentalnej często rzeźbie stropów i ścian i niepowtarzalnych kształtach odbijających się efektownie w jeziorach solankowych ("Weimar", "Jezioro Wessel", "Grota Józefa Piłsudskiego") oraz komnaty bogato zdobione solnymi rzeźbami i płaskorzeźbami, wg wzorców zaczerpniętych z różnych epok, nie mają sobie równych nigdzie indziej. Wielicki ośrodek górniczy stał się w rezultacie najpopularniejszym i najchętniej odwiedzanym przez turystów na świecie.

• Puszcza Białowieska - kompleks leśny położony na terenie Polski i Białorusi, odznaczający się dużymi walorami przyrodniczymi i historycznymi. W Puszczy Białowieskiej zachowały się ostatnie fragmenty lasu o charakterze pierwotnym. Tutaj mieszka największa populacja wolnego żubra na świecie.

c) Pamięć Świata UNESCO:

• 21 postulatów Solidarności – koniec komunizmu

• Dzieło Mikołaja Kopernika „De revolutionibus”

• Kolekcja Dzieł Chopina

• Kodeks Supraski

• Konfederacja Warszawska - opracowane i przyjęte przez szlachtę postanowienia dotyczące zapewnienia swobód religijnych w I Rzeczypospolitej, a tym samym poszanowania wolności głoszenia poglądów.

• Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego

• Archiwum Biura Odbudowy Stolicy

• Archiwa Komisji Edukacji Narodowej

• Archiwum Instytutu Literackiego

• Archiwum Radziwiłów

11. Zasady programowania oraz realizacji treści krajoznawczych w imprezach turystycnych :

ETAP I: Programowanie treści krajoznawczych w imprezach turystycznych (trzeba wziąć pod uwagę formę krajoznawstwa, region, grupę społeczno-zawodową oraz określoną formę turystyki)

Zadanie:

- wyjaśnienie zasad określających programowanie treści krajoznawczych imprez turystycznych

- wyjaśnienie zagadnień, które należy uwzględnić w programach

- wyjaśnienie metod sporządzania programów

TREŚCI

• Ustalenie celów imprezy za pomocą danych wyjściowych:

- Charakter imprezy (poznawcza - wypoczynkowa, monotematyczna–wielozadaniowa, kwalifikowana–powszechna, osiadła – wędrująca)

- Obiekt lub rejon docelowy

- Okres trwania imprezy (pora roku, czas przeznaczony na krajoznawstwo)

- Ograniczniki organizacyjne

• Szczegółowe ustalenie trasy:

- obiekty – główne cele programowe

- czas zwiedzania wspólnego, czas na zwiedzanie indywidualne, czas na zdjęcia, zakup pamiątek

- organizacja obsługi przewodnickiej i życzenia specjalne pod jej adresem

- obiekty i punkty widokowe

ZASADY:

• Zasada walki z monotonią (zmienność charakteru zwiedzanych kolejno obiektów)

• Zasada dostosowania: bogactwa programu do zdolności percepcyjnych uczestników imprezy, dobór obiektów ze względu na cechy charakterystyczne regionu, walor obiektu oraz jego popularność, atrakcyjność, przystosowanie do zwiedzania

• Program rezerwowy (fakultatywny) – na życzenie klientów

• Program awaryjny

• Posiadanie materiałów (przewodniki, mapy, foldery, informatory przydatne są do prezentacji podczas imprezy)

• Programowanie promocji imprezy

• Programowanie treści krajoznawczych realizowanych podczas wypoczynku, imprez rozrywkowych itp.

• Programowanie np. przejść na trasie

• Udział uczestników imprezy w programowaniu treści krajoznawczej

• Znaczenie doradztwa fachowego

Harmonogram imprezy:

1. mapa trasy krajoznawczej

2. Wytyczne dla przewodników

3. Spis materiałów do zabrania

4. Opracowanie dojść do zwiedzanych obiektów

5. Spisy godzin otwarcia i cen wstępów zwiedzanych obiektów (kosztorys treści krajozn. Imprezy)

6. Wyraźne określenie czasu przeznaczonego na krajoznawstwo

7. Wyznaczenie odpowiedzialnych za realizację treści programowych

ETAP II: Przystępowanie realizacji założeń krajoznawczych imprezy turystycznej

Zadanie: wykaz czynności, które muszą być wykonane przed rozpoczęciem imprezy oraz czynności, których celem jest odpowiednie przygotowanie uczestników imprezy do pożytecznej dla nich realizacji treści krajoznawczych.

TREŚCI:

• Przygotowanie materiałów

• Rezerwacja wstępów i obsługi przewodnickiej na trasie i w obiektach

• Współpraca z przewodnikiem i życzenia kierowane do nich przy zamawianiu usług

• Korzystanie z przewodników znających uczestników

• Korzystanie z przewodników na trasach

• Przygotowanie materiałów z informacją krajoznawczą realizowaną podczas przejazdu i w obiektach, w których nie ma przewodnika

• Notatki, mapy, szkice dojść i przejść oraz inne materiały zapasowe np. przewodniki, foldery itp.

• Przygotowanie materiałów przeznaczonych dla uczestników

• Przygotować uczestników (np. zebranie przed wyjściem)

• Współpraca z kołami zainteresowań (np. fotograficznymi, muzycznymi)

ETAP III Realizacja programu krajoznawczego imprezy turystycznej

Zadanie:

• Omówienie typowych problemów i trudności występujących w czasie realizowanego programu

• Wskazanie typowych sposobów rozwiązania tych problemów

TREŚCI:

• Informowanie o programie na początku imprezy i przed każdym dniem jej trwania

• Zasady współpracy z przewodnikiem i pilotem

• Informacja o uczestnikach

• Współpraca w czasie realizacji programu

• Konflikty między programem krajoznawczym a indywidualnymi zainteresowaniami uczestników

ZASADY:

1. Nie można nudzić uczestników

2. Stosowanie elastyczności w realizacji programu

3. Przestrzeganie dyscypliny

ETAP IV wykorzystanie imprezy dla rozwoju krajoznawstwa

zadanie: zachęcanie do wykorzystania wspomnień, wiadomości z przeżyć po imprezie

TREŚCI:

• Wykorzystanie wspomnień z atrakcyjnych imprez dla utrwalenia więzi między uczestnikami

• Wykorzystanie wspomnień dla rozwoju zainteresowań

14. Specyficzne formy krajoznawstwa:

• kameralne (poznawcze, bez uczestniczenia w turystyce, np. muzea)

• kolekcjonerstwo (przez pryzmat pasji)

• regionalizm w krajoznawstwie („moja ojcowizna” – emocjonalna forma krajoznawstwa)

• krajoznawstwo podczas wyjazdów za granicę

• fotografia, rysunek, kronika, album, film krajoznawczy

• dokumentacja krajoznawcza (poznawanie + dokumentowanie)

15. Inwentaryzacja krajoznawcza Polski

Inwentaryzacja krajoznawcza jest to spisywanie obiektów i walorów krajoznawczych z natury. Inwentaryzację krajoznawczą charakteryzują trzy cechy:

• przedmiot,
• wnikliwość,
• zakres

15.1. PRZEDMIOT INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Przedmiotem inwentaryzacji krajoznawczej są obiekty i walory krajoznawcze.
Obiektami krajoznawczymi są przedmioty nieruchome interesujące ze względów na swoje wartości historyczne, religijne, naukowe, artystyczne, kulturalne, techniczne i gospodarcze (np. pomniki przyrody, zabytki sztuki, tablice pamiątkowe, wybrane obiekty współczesne).
Dwa lub więcej obiektów krajoznawczych, tworzących zwartą całość pod względem krajoznawczym, stanowią zespół krajoznawczy (np. zespół klasztorny: kościół, klasztor i cmentarz ze starodrzewem; zespół pałacowy: pałac, park przypałacowy, altana, pomnik; ulica o jednolitej zabudowie).
Walorami krajoznawczymi są cechy środowiska me będące obiektami, lecz przedstawiające określoną wartość krajoznawczą (np. piękno krajobrazu, punkt widokowy, bogactwo flory, obfitość zwierząt - związana z daną miejscowością oraz tradycyjne imprezy, festiwale, zwyczaje regionalne).

15.2. WNIKLIWOŚĆ INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ
Wnikliwość inwentaryzacji krajoznawczej jest to sposób opisu inwentaryzowanego obiektu (waloru), w celu uchwycenia i utrwalenia jego cech charakterystycznych, istotnych dla krajoznawstwa.
Kolejność elementów opisu powinna być następująca:
• rodzaj, typ, nazwa,
• położenie (jeżeli adres nie określa go jednoznacznie),
• rozwój (historia),
• charakterystyka (wymiary, opis bryły),
• wnętrze,
• stan zachowania (jeżeli stan jest dobry - nie podawać),
• związane z obiektem (walorem) wydarzenia dziejowe, ludzie, legendy, zwyczaje, imprezy, folklor, odbicie w sztuce lub literaturze,
• udostępnienie i zagospodarowanie turystyczne (jeżeli wymaga ujęcia).

20. Atrakcyjność walorów krajoznawczych głównych szlaków turystycznych Polski:

Szlak turystyczny trasa naturalna lub specjalnie wytyczona, najczęściej oznakowana, służąca celom turystycznym.

Kryteria podziału szlaku:

1. tematyka – np. przyrodnicze, kulturowe, etnograficzne…

2. zasięg, znaczenie – międzynarodowe, krajowe, regionalne, lokalne

3. środek transportu – np. piesze, rowerowe, narciarskie…

4. motyw podróży – np. poznawcze, religijne, rekreacyjne…

5. okres wykorzystania – całoroczne, okresowe, jednorazowe

6. rola szlaku – główne, uzupełniające, łącznikowe, doprowadzające

UZUPEŁNIENIE:

Źródła wiedzy krajoznawczej:

Źródła wiedzy krajoznawczej (źródła pierwotne)

Podstawowym źródłem wiedzy są publikacje naukowe i popularno- naukowe z różnych dziedzin nauki.

Krajoznawstwo to wiedza z innych dziedzin nauki.

• Podręczniki:

-„Geografia regionalna Polski” Kondracki ( opis środowiskowy) publikacje opisujące regiony

-Z.Kruczek „Polska- Geografia atrakcji turystycznych”

-„Geografia turystyki Polskiej” Wyrzykowski, Lijewski, Mikułowski PWE rozdział „walory krajoznawcze”

• Albumy;

- album Kostrowiecich „ Polska”

• Podstawowym źródłem wiedzy krajoznawczej jest mapa.

• Atlasy krajoznawcze

• Czasopisma -> informacja stabilna labilna

Dorobek wydawniczy w dziedzinie krajoznawstwa ( źródła wtórne)

- przewodniki

- encyklopedie krajoznawcze

- słownik geograficzno- krajoznawczy

- kanon Polski

- monografie krajoznawcze- jednolity opis

- informatory, foldery

Formy wykorzystania dorobku krajoznawczego zrealizowanych imprez:

• Wspomnienia, odczyty, pokazy fotograficzne

• Wystawy, konkursy

• Pisanie i odczytywanie kroniki

• Artykuły w prasie

Krajoznawstwo

To praktyczna wiedza, która bazuje na różnych dziedzinach nauki.

Współcześnie krajoznawstwo ma charakter wieloaspektowy będący wynikiem rozwoju myśli krajoznawczej w Polsce.

Pod pojęciem krajoznawstwo rozumie się zarówno:

• kompleksową znajomość kraju - jego przeszłość, teraźniejszość i przyszłość - dotyczące szczególnie własnego regionu.

• specyficzny ruch społeczny rozwijający się na bazie różnych form turystyki dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości o kraju lub regionie.

Zakres szeroko pojętego krajoznawstwa wykracza poza ramy turystyki obejmując np. obserwację, inwentaryzacją czy też badania naukowe.

Walor krajoznawstwa

To każdy element lub i cecha środowiska człowieka, o ile spotyka się z zainteresowaniem turysty, dostępny turystycznie

Rola krajoznawstwa w życiu społecznym

rozwój myśli krajoznawczej w Polsce (uzupełnienie zagadnienia nr 2)

Zastanawiając się nad rolą krajoznawstwa w życiu społeczeństwa trzeba zdać sobie sprawę przede wszystkim z jego wieloaspektowego charakteru będącego wynikiem rozwoju myśli krajoznawczej w Polsce.

Początkowo uważano, że z istoty swej krajoznawstwo jest czynnikiem sprzyjającym powstaniu i umacnianiu uczuć patriotycznych, w myśl zasady, którą głosił Stanisław Staszic, że uczucia rozwija i ułatwia najskuteczniej poznanie.

Mamy tu do czynienia z :

- dominującą rolą bezpośredniego poznawania kraju w wychowaniu narodowym

- krajoznawstwo rozpoznawczo - odkrywcze (podróże po kraju połączone z odkryciami np. geologicznymi)

- krajoznawstwo romantyczne - fascynująca pięknem kraju i jego mieszkańcami

- krajoznawstwo edukacyjne, patriotyczne (zgodnie z hasłem Aleksandra Janowskiego „poznać, pokochać, służyć ojczyźnie”)

- turystyczne (wędrówki po kraju z programem treści krajoznawczej)

- naukowe lub paranaukowe

- regionalizm krajoznawczy

Wyróżniamy 3 kategorie ochrony zabytkowego obszaru:

• Strefa ochrony konserwatorskiej, którą tworzy Wojewódzki Konserwator Zabytków. W skład tej strefy wchodzą:

- otoczenie zabytków

-założenia urbanistyczne

-niewielkie założenie przyrodniczo- kulturowe

-przestrzenne założenia techniczne, militarne, etnograficzne

• Rezerwat kulturowy- tworzony przez Ministra Kultury i Sztuki. Celem rezerwatu jest już ścisła ochrona zbytku zgodnie z doktrynami konserwatorskimi wraz z jego historycznym otoczeniem.

• Park kulturowy- który tworzy Rada Ministrów, celem jest ochrona, kształtowanie i zgodne z charakterem zabytkowym użytkowanie krajobrazu kulturowego na znaczniejszym, większym obszarze

Kryteria oceny atrakcyjności:

- wartość waloru (ranga określana naukowo)

- stopień zachowania obiektu

- przystosowanie do zwiedzania

- dostępność komunikacyjna

- moda

- upodobania

- preferencje

- infrastruktura turystyczna

Atrakcja turystyczna

- posiadające nazwę miejsce ze specyficzną antropogeniczną lub naturalną osobliwością, która jest punktem zainteresowania turystów

- to system zawierający 3 elementy:

• turysta lub element ludzki

• jądro lub element centralny

• reklama lub element informacyjny

Atrakcja zaczyna istnieć kiedy te 3 elementy są ze sobą połączone