Socjologia
Jest to nauka badająca funkcjonowanie i zmianę społeczeństwa.
Narodziny socjologii wiążą się z zachodzącymi w XIX wieku gwałtownymi zmianami społecznymi, stąd wielu teoretyków uważa, że głównym przedmiotem badań socjologii jest nowoczesność i społeczeństwo przemysłowe. Socjologowie badają społeczne reguły, procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawem więzi między ludźmi, a także proces ich zmian. Socjologowie badają zarówno jednostki, jak i relacje między ludźmi np. podziały społeczne, grupy społeczne, instytucje czy całe społeczeństwa. We współczesnej socjologii przeważa tendencja do ujmowania jej jako nauki empirycznej o strukturze i funkcjonowaniu różnych zbiorowości, co spowodowało szybki rozwój badań specjalistycznych i wyodrębnienie szeregu szczegółowych dyscyplin socjologicznych, m.in. socjologia: pracy , przemysłu, miasta, wsi, opinii publicznej, wychowania , rodziny, wojska, sportu, medycyny, religii.
Termin socjologia dosłownie oznacza naukę o społeczeństwie. Został on wprowadzony do języka naukowego przez francuskiego filozofa Augusta Comte’a.
Przedmiotem socjologii są:
- przyczyny charakter, następstwa relacji międzyludzkich oraz mniej lub bardziej trwałych form, w jakich te relacje występują
- dynamika i procesy rozwoju
- siły skupiające i rozbijające zbiorowości
- zachowania, działania i losy ludzi, które zależą od ich powiązań z innymi ludźmi
- zmiany i przekształcenia zachodzące, w zbiorowościach.
Socjologia to nauka o społeczeństwie, zajmująca się faktami, zdarzeniami istotnymi dla człowieka, bada mechanizmy ludzkich zachowań. Socjologia bada trzy zasadnicze dziedziny: fakty istotne dla życia społeczeństwa, znamienne sytuacje, zdarzenia grupy.
Socjologia opisuje i wyjaśnia społeczne uwarunkowania i skutki społecznej działalności ludzi oraz skutki społeczne miedzy zbiorowościami i grupami społecznymi, oraz wewnątrz nich – konflikty, walkę, współpracę, współdziałanie.
Socjologia stawia sobie cele podstawowe i spełnia zasadnicze funkcje:
1/ funkcje poznawczą – budowanie wiedzy na temat świata społecznego, dzięki której łatwiej jest zrozumieć zjawiska i procesy zachodzące w społeczeństwie,
2/ funkcje diagnostyczną – dostarcza wiedzy na temat stanu społeczeństwa, charakteryzuje zjawiska, stawia diagnozę w odniesieniu do jakiegoś fragmentu życia społecznego,
3/ funkcja prognostyczna – może przewidzieć, co nastąpi w najbliższej przyszłości, lecz nie ocenia wydarzeń a tylko stwierdza fakt,
4/ funkcja socjotechniczna – udzielanie prostych porad,
5/ funkcja demaskatorska – demaskuje i ujawnia rzeczywiste stany rzeczy, procesów, na które się zgadzamy.
Ruchy społeczne są rodzajem działań zbiorowych, które charakteryzują się dążeniem społeczeństwa do wyznaczonego sobie celu, który polega na realizacji określonej zmiany społecznej. Z racji swojej siły i zasięgu, to zjawisko masowe, obejmujące bardzo znaczącą część danego społeczeństwa.
Ruch społeczny powstaje wówczas, gdy większa ilość ludzi, świadomie, celowo i wspólnie dąży do realizacji wspólnego celu, stosuje te same metody działania, kierując się wspólnymi wartościami i powołując się na wspólna ideologie.
Ruchy społeczne nie tworzą skomplikowanych struktur organizacyjnych, jednakże w sytuacji, gdy mają możliwość wpływu na władzę i mogą nie tylko postulatywnie głosić potrzebę zmiany, lecz także zmianę tę wprowadzać, wówczas następuje ich instytucjonalizacja, przy czym same przekształcają się w rozbudowane organizacje, np. partie polityczne.
Anarchizm, (z greckiego anarchís – bezrząd, brak rządu)
Anarchizm jako doktryna polityczna kształtował się od czasów starożytności, by ostateczny kształt przybrać w połowie XIX wieku. Wtedy doktrynę tę ostatecznie ukształtowali jej główni teoretycy: Pierre J. Proudhon, Michaił Bakunin, Piotr Kropotkin, William Godwin, Max Stirner.
Anarchiści za najwyższą wartość uznawali wolność każdej jednostki, której warunkiem jest zniesienie władzy państwa, kapitału i religii. Państwo jako instytucja wyklucza wolność i równość, dlatego trzeba eliminować jego struktury i wpływy. Społeczeństwo anarchistyczne miało być bezpaństwową, wolną od wyzysku formą kooperacji, opartą na zasadach moralnych, rozumie i harmonijnych stosunkach międzyludzkich. Uznając wolność za absolut, anarchiści budują wyidealizowaną strukturę ustroju społecznego, w której najważniejsze miejsce zajmuje jednostka. Wszystkie odmiany anarchizmu podkreślają, że jednostka powinna mieć własny styl bycia wynikający z jej upodobań i niepodlegający żadnym ograniczeniom. Człowiek w doktrynie anarchistów jawi się jako istota z natury dobra, zaś jego negatywne zachowania są wynikiem wpływu środowiska i uwarunkowań ekonomicznych. Dobrą stronę człowieka może wydobyć powrót do korzeni tkwiących we wspólnotach żyjących w zgodzie z prawem naturalnym.
Współcześni anarchiści są najbardziej widoczni w czasie rozruchów i demonstracji, których celem jest kwestionowanie (kontestacja) władzy. Demonstracje te często zwrócone są także przeciwko całej cywilizacji, w szczególności technokracji, rozwojowi wielkich koncernów, tworzeniu oligarchii. Współczesny anarchista staje przed dylematem pogodzenia absolutnego poczucia wolności ze współczesnymi wymogami życia społecznego.
Anarchizm posiadał cztery nurty:
Anarchizm indywidualistyczny- negował wszelką władzę państwową, funkcjonowanie instytucji społecznych i prawa, miał na celu stworzenie sprawiedliwego ustroju, opartego na drobnej własności prywatnej i bezpieniężnym zakupie towarów.
Anarchizm kolektywistyczny- odrzucał państwo jako aparat zbrodniczy, , postulował masową, terrorystyczną rewolucję anarchistyczną skierowaną przeciwko władzy państwowej oraz ludziom sprawującym ważne funkcje w państwie.
Anarchizm komunistyczny- uważał, że rewolucja to spontaniczny, bezkrwawy i długi proces przekonywania ludzi do idei anarchistycznej, w efekcie miała stworzyć społeczeństwo oparte na absolutnej wolności jednostek połączonych zasadą komunizmu ekonomicznego.
Anarchizm syndykalistyczny- instytucje państwowe miały zostać zastąpione przez związki zawodowe, a na ich bazie powstałoby społeczeństwo bezklasowe.