40. Wpływ rewolucji informacyjnej końca XX wieku na stosunki międzynarodowe na świecie
J. Baylis, S. Smith, Globalizacja polityki światowej. Wprowadzenie do stosunków
międzynarodowych, Kraków 2008.
Rewolucja informacyjna to proces trwający od 2. połowy XX w., w chwili, gdy rewolucja naukowo-techniczna doprowadziła do przełomu w technologii i rozwoju mikroelektroniki. Spowodowało to obniżkę cen (a zatem i większą dostępność), usprawnienie wszystkich środków komunikowania. Nastąpił przyspieszony proces umiędzynarodawiania życia społeczeństwa w skali świata. Wędrówka idei przybrała masowy charakter i rządy państw utraciły możliwość kontroli tego zjawiska oraz powstrzymania ponadgranicznego przepływu informacji.
Geneza
Do wczesnych lat 80. prawie wszystkie systemy komunikacji pozostawały w rękach rządów i dość opornie poddawały się procesom innowacyjnym. Wymiana informacji w systemie międzynarodowym była ograniczona, nie istniała właściwie konkurencja w zakresie międzynarodowej komunikacji telefonicznej. Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny stanowił podstawę światowej komunikacji telefonicznej, określając standardy techniczne, zapewniając pomoc techniczną biedniejszym państwom. W rzeczywistości był kartelem, nad którym kontrolę sprawowały krajowe monopole telekomunikacyjne.
Na początku lat 80. Brytyjczycy, a za nimi USA otworzyli się na prywatyzację, liberalizację i większą konkurencję w zakresie usług telekomunikacyjnych. Na arenie międzynarodowej pojawił się szereg negocjacji handlowych w celu zwiększenia rywalizacji w zakresie usług telekomunikacyjnych. Ich zwieńczeniem było porozumienie WTO dotyczące podstawowych usług telekomunikacyjnych, które zdynamizowało proces wprowadzania innowacji technologicznych.
USA stanowią główną oś, wokół której koncentruje się wymiana danych na świecie, jednakże to państwa europejskie generują trzy raz więcej międzynarodowego przepływu informacji niż Ameryka Północna. Konkurencja i wzrost innowacyjności wypromowały trzy tendencje:
Wzrost przepływu danych
Wzrost znaczenia Internetu i sieci
Rozwój sieci bezprzewodowych
Tendencje te przekształcają globalną komunikację, wpływając na kształt światowej gospodarki opartej na informacji, a także zmieniają stosunki międzynarodowe i politykę światową.
Wpływ rewolucji informacyjnej na stosunki międzynarodowe
Liberalizacja w Ameryce i Wielkiej Brytanii zachwiała dotychczasową równowagę wpływu rządów na firmy uczestniczące w rynki i na sam rynek. Rewolucja informacyjna ustaliła nową równowagę pomiędzy aktorami stosunków międzynarodowych. Miała ogromny wpływ w zakresie bezpieczeństwa, polityki, ekonomii, kultury, spraw społecznych.
Globalne sieci sprawiły, że zwiększyła się liczba organizacji pozarządowych(NGOs) i wzmocnił się ich wpływ. Mogą one w wielu wypadkach wspomagać pozytywne zmiany, ale z drugiej – hamować i utrudniać inicjatywy podejmowane przez rządy w ramach instytucji międzynarodowych.
Globalne sieci nowe technologie umocniły także pozycję aktorów niepaństwowych(firmy i mniejsze NGOs) i zdemokratyzowały dostęp do informacji. Przepaść informacyjna między państwami a innymi aktorami zmniejszyła się.
Nasycenie przekazów radiowo – telewizyjnych, a także portali internetowych najświeższymi informacjami zmusiły decydentów państwowych do szybszych działań w podejmowaniu ważnych decyzji w sytuacjach kryzysowych.
Konsekwencje rozwoju globalnych sił komunikacyjnych stanowią zarazem nowe możliwości jaki również wyzwanie dla globalnej stabilizacji.
Konsekwencje dla bezpieczeństwa:
- gromadzenie danych i wpływ jaki wywiera to na PZ (zmiana pracy wywiadu)
- aktywizm hakerstwa i cyberterroryzmu
- wojna cybernetyczna
Globalne sieci komunikacyjne pomagają rządom w zbieraniu i analizowaniu dużej ilości informacji(zmiana pracy wywiadu, zmiana w pozyskiwaniu informacji). Rządy, przy użyciu telewizji, radia, prasy i serwisów WWW, zaczęli używać „miękkiej siły” i wpływać na opinie i przekonania ludności. Zjawisko to można nazwać dyplomacją publiczną, a jej przykład można znaleźć w polityce USA po 11 września.
Aktywiści i cyberterroryści uzyskali również większe wpływy poprzez możliwość włamywania się do sieci komputerowych i podejmowanie różnych form sabotowania lub paraliżowania ich działania.
Siła broni informacyjnej została zaprezentowana podczas ataków na Irak w 1990 i 2003. AWACS był systemem wspierania ataków sił zbrojnych poprzez wczesne ostrzeganie i kontrolowanie przestrzeni powietrznej w poszukiwaniu obiektów nieprzyjaciela.
Konsekwencje polityczne:
- e-rządzenie
- e-demokracja
- e-partycypacja
Rządy i kandydaci używają sieci w celu dostarczania informacji obywatelom bądź też prowadzenia kampanii wyborczych i zyskiwania przychylności wyborców. Równocześnie rządy tracą swoją hegemonię w procesie politycznym. Nowe technologie umacniają pozycję NGOs, terrorystów, rewolucjonistów, ekstremistów i politycznych wywrotowców w tym samym stopniu co działające w dobrej wierze ruchy społeczne, reformatorów. Stwarza to obawę pojawienia się anarchicznego chaosu i zniweczenia dotychczasowych osiągnieć rewolucji informacyjnej.
Konsekwencje ekonomiczne:
- wzrost gospodarczy, zwiększenie obrotów handlowych i inwestycji
- cyfrowa przepaść
- organizacje przestępcze
Państwa, które wcześnie zaadoptowały się do nowych warunków rewolucji informacyjnej, odnotowują wysoki wzrost gospodarczy. Niestety różnica w gęstości sieci komunikacyjnych wśród państw z wysokim i średnim dochodem a państwami najbiedniejszymi prowadzi do powstania przepaści cyfrowej. Dostęp do Internetu jest warunkiem niezbędnym do wybicia się z tej przepaści.
W obliczu przepaści cyfrowej i braku dostępu do dobrodziejstw nowej gospodarki, pojawiać się będzie nielegalna działalność przestępcza w skali globalnej. Aktywność ta może podważać stabilność rządów, a także zaufanie do gospodarki światowej, zaburzając jej sprawne funkcjonowanie. Przykładem nielegalnej działalności jest przemyt narkotyków (od Tajlandii po Kolumbię), nielegalny handel bronią, przemyt nielegalnych imigrantów, handel kobietami, dziećmi oraz organami ludzkimi. Spoiwem łączącym wszystkie te procedery jest pranie brudnych pieniędzy.
Konsekwencje społeczne i kulturowe:
- inteligentny tłum
- tożsamości ponadnarodowe
Wzrost nowych technologii informacyjnych spowodował wtórny rozłam cyfrowy – podział na biegle posługujących się nowymi technologiami i tych, którzy tej biegłości nie posiadają. Ci pierwsi tworzą wirtualne wspólnoty, w ramach których zachodzi ciągła wymiana informacji bez spotkania w przestrzeni fizycznej. Rodzi to nowy rodzaj interakcji między podmiotami i nowy sposób utrzymywania relacji.
Z perspektywy kulturalnej, pojawia się pytanie o tożsamość. Z jednej strony Internet pozwala utrzymać ciągłą łączność z rodziną, grupą etniczną, religią , z tym co wiąże się z korzeniami. Z drugiej jednak kultury roztapiają się jedna w drugiej z powodu dostępu do tych samych informacji ze świata, filmów, rozrywki, wzorów. Tożsamość narodowa zostaje zastępowana przez tożsamość wieloraką, swoisty łącznik między uczestnikami globalnego społeczeństwa.
Podsumowanie
Globalne sieci i rewolucja informacyjna stały się siłą napędową procesu globalizacji. Stanowią wyzwanie dla decydentów politycznych, którzy muszą się przystosować do nowych problemów międzynarodowych. W stosunki międzynarodowe zacznie się angażować większa liczba uczestników, a liderzy będą musieli wykorzystać ogromną liczbę informacji by osiągnąć wyznaczone cele. Wszystkie istotne siły kształtujące porządek światowy pozostały na swoich miejscach. Rewolucja i globalne sieci zintensyfikowały jedynie interakcje między nimi .