Czynniki wpływające na przestrzeganie normy- obawa przed sankcją

Znaczna część norm prawnych wyznacza zachowania, które są przez jej adresatów oceniane jako obojętne. W takich przypadkach istotnym czynnikiem skłaniającym do przestrzegania norm jest obawa przed dolegliwościami grożącymi za ich przekroczenie.

Sankcja

Dolegliwość przewidziana za niezrealizowanie jakiejś normy nazywa się sankcją za przekroczenie tej normy. Ten, który posługuje się sankcją w stosunku do adresata normy, stwarza temu adresatowi rozmyślnie sytuację przymusową. Czyni to, by wpłynąć na zachowanie adresata normy, by skłonić go do wyboru określonego postępowania, posługuje się więc w stosunku do niego przymusem.

Sytuacja przymusowa

O sytuacji przymusowej mówimy wtedy, gdy ktoś znajduje się w sytuacji wymagającej wyboru jednego z zachowań, przy czym każde z nich ma złe, niekorzystne następstwa, a więc gdy stoi przed wyborem mniejszego zła. Stawia adresata normy przed wyborem: postąpić w sposób wskazany w normie, co bywa uciążliwe, bo realizowanie obowiązków jest zazwyczaj odczuwane jako ograniczenie wolności, albo narazić się na wyrządzenie określonego złą za jej niezrealizowanie, zakładając, że adresat wybierze mniejsze zło, jakim miałoby być dla niego zrealizowanie normy.

Przemoc

Stworzenie sytuacji przymusowej może w szczególności polegać na grożeniu użyciem przemocy. Jeżeli użycie siły fizycznej jest przewidziane przez normy prawne, to przemoc ma charakter legalny.

Przymus

Przymus może mieć charakter fizyczny lub psychiczny. Może mieć też charakter prawny (np. wtedy, gdy normy prawne przewidują użycie siły dla osadzenia skazanego w zakładzie karnym czy skłonienia do opuszczenia budynku zagrożonego zawaleniem), pozaprawny (np. stosowany przez organizację społeczne w celu uzyskania nowych członków), a także np. ekonomiczny.