KNS - egzamin

1. KNS jako dyscyplina: definicja, przedmiot, cel.

KNS jest częścią humanistyki, dyscypliną normatywną( szuka norm, punktu odniesienia, co jest właściwe, uzasadnione etycznie wg których tworzy się instytucje, spełnia funkcje, konkretne zadania,), interdyscyplinarna, etyka społeczna – (Etyka – postawa konkretnego człowieka, jednostronne działanie ludzkie; społeczna – bada instytucje społeczne czy są sprawiedliwe czy nie, analizuje je, orzeka), jest to nauka perskryptywna – bierze czysty opis i do niego aplikuje pytania które implikują, badają rzeczywistość w perspektywie celów, zadań, funkcji np. prawo, etyka), perskryptywny ≠ deskryptywny (opisujący), jest teleologią społeczną – teleos – cel, celowość, nauka o celach, ocena wg kategorii, jest deontologią społeczną – obowiązki życia społecznego, refleksja na temat obowiązków wynikających ze społecznych instytucji, (instytucje nie istnieją żeby istnieć), etycznie uzasadniony fundament.

Natura KNS-u powstała w XIX w. w Niemczech – ojczyzna KNS, wykształcenie regionu zindustrializowanego; KNS jako dyscyplina naukowa, pierwsza katedra w Niemczech, 1891 r. opublikowanie encykliki Leona XIII dotyczącej kwestii robotniczej - Rerum novarum. 1931 r. pierwsze pojawienie się nauki. Celem nauki jest kształtowanie wszystkich zakresów instytucji według zasad; opisywanie i ocena etyczności społeczeństwa

Przedmiot KNS-u – są instytucje społeczne, ich zakresy funkcjonalności, które KNS bada, gdyż są one różne, mają inne potrzeby, cel ale zachodzą na siebie.

1. Byt społeczny: zakresy, charakterystyka.

G. Simmel – das Soziale – przestrzeń z własna naturą „społeczną”, odejmuje 5 kluczowych instytucji – różnią się celami i potrzebami, wszystkie opierają się na wzajemnych odniesieniach ludzi. Idea każdej instytucji pojawiła się wraz z powstaniem intelektu.

• Ekonomia – działanie społeczne oparte na społ. Odniesieniach, ma na celu zapewnienie rzeczy do egzystowania, sprawiedliwość ekonomiczna poprzez działanie daje ludziom to, co potrzebne; rynki, praca, płaca; działamy bo chcemy uzyskać środki na zaspokojenie potrzeb.

• Państwo, władza – potrzeba organizowania się, organizowanie życia społeczeństwa, poukładać, określić zakres wolności, reguły postępowania, prawo, polityka, sądy – teoria systemów G. Simmela, Nicolaus Luhman.

• Nauka, technika – potrzeba poznania; ludzki umysł nie zna kierunków wstecz (prócz demencji itd.), charakter progresywny, instytucje nauki, racjonalizacja i optymalizacja, skuteczne, szybsze, lepsze, zrozumiałe; szkoły, uniwersytety, rankingi systemów kształcenia.

• Rodzina – potrzeba emocjonalna, bliskości (małżeństwo jako wyłączne prawo do siebie),potrzeba ochrony rodziny, chęć pozostawania z kimś w relacji wyłącznej, prokreacja, wychowanie, seksualność.

• Religia – potrzeba transcendencji, wiary, modlitwa, światopogląd, moralność, akty religijne; Człowiek jest z natury istotą kultyczną (nie religijną dosłownie) nastawioną na kult nie możemy jej doświadczyć na drodze empirycznej ale ją wyczuwamy. Wynika ona z potrzeby relacji metafizycznej, poznania sensu.

Obszary społeczeństwa – 5, w którym zachodzą relacje, interakcje międzyludzkie biorą się z naturalnych potrzeb ludzkich.

1. Metoda JOC w KNS

Metoda JOC (żoku) – opracowana w 1924 r. w Belgii przez ks. Józefa Cardijn, który zorganizował chrześcijańskie związki młodzieży. Metoda ta składa się z 3 etapów (kroków):

1. Widzieć – poznać, opisać, zdiagnozować problem, nauki diagnozujące;

2. Oceniać – perspektywa etyczna, normatywna, prawo;

3. Działać – rozwiązanie problemu, ważna teoria działania.

W 1961 r. Jan XXIII uznał tą metodę jako oficjalną metodę działania KNS-u. Należy: Nauczyć się widzieć potrzeby swojego środowiska, odpowiednio je ocenić w świetle Ewangelii i nauczania Kościoła i konsekwentnie podjąć takie działania. „najpierw bada się jaki jest rzeczywisty stan rzeczy, następnie dokonuje się wnikliwej oceny tego stanu w świetle wspomnianych zasad, a wreszcie ustala się, co można i należy uczynić, by podane zasady wprowadzić w życie odpowiednio do okoliczności miejsca i czasu";

1. Źródła KNS-u

Dzielimy je na:

• Formalne:

• Oficjalna nauka Kościoła, dokumenty: Orzeczenia soborów powszechnych i synodów, Społeczne encykliki papieskie i inne wypowiedzi papieży oraz orzeczenia świętych kongregacji papieskich, Kodeks prawa kanonicznego, Listy pasterskie i inne wypowiedzi biskupów.

• Wyniki dociekań naukowych uczonych katolickich.

Są to opublikowane materiały o tym jak postępować, oceniają nowe zjawiska w życiu społecznym.

• Materialne: źródła wartości, które dostarczają właściwej argumentacji, stanowią fundament – lex a eterne – odwieczne prawo boże, stały niezmienny porządek, stała cykliczność; Leibniz: harmonia prestabilita – porządek naturalny na który człowiek nie ma wpływu:

• Prawo objawione – kategorie religijne, źródłem były aż do oświecenia, kulturowe odczytania, nie wolno lekceważyć religii i tego prawa;

• Prawo naturalne – sposób racjonalny, odczytywanie religii rozumem, po oświeceniu nastąpił ateizm; wiele środowisk utrzymuje, że nie ma prawa naturalnego (osądzenie o faszyzm); naturalna zdolność ludzkiego rozumu do odczytania religii:

• PRIMA PRINCIPIA – zasady pierwsze – kwestie oczywiste, prawo do życia;

• PRINCIPIA SECUNDA – zasady wtóre – zasady wyprowadzone z pierwszych, np. polityka pełnego zatrudnienia.

Prawo pozytywne – powinno stanowić wypadkową prawa objawionego i naturalnego

Źródła formalne i materialne dają KNS pewność religii.

1. Oświecenie i transformacje społeczne.

Okres oświecenia przyniósł gwałtowne odwrócenie się od barokowego teocentryzmu ku antropocentryzmowi. W tym czasie zrodził się KNS (ok. 1891r. – pierwsza encyklika społeczna- Rerum novarum.

Transformacje; Teoria 4 rewolucji oświecenia;

1. Rewolucja scjentystyczna – naukowa- Za moment początkowy oświecenia można uznać odkrycie Kopernika. Zapoczątkowało ono nowe myślenie o świecie i samym człowieczeństwie. Wiedza średniowiecza była spekulatywna, oparta na założeniach, sposobach dedukcji, wnioskowanie bez książek, nauka miała charakter filozofii zachwytu. Wiek XIV odkrycie nowego, ludzie poznali zmienili myślenie. Ludzie zaczęli kwestionować, odwracać się od spekulatywnych, pełnych obrazów do fragmentów – powstanie nauk szczegółowych. Powstanie laboratoriów, inne uprawianie wiedzy. W oświeceniu inaczej zaczęto postrzegać naukę. Kiedyś najważniejsza była teologia, która podejmowała najistotniejsze dla człowieka kwestie. Oświecenie spowodowało odrzucenie ogólników, a skupienie się na „cząstkach”. Powstawały nauki empiryczne i scientyczne. Apogeum rewolucji naukowej osiągnięte zostaje w momencie Kartezjuszowego; cogito ergo sum (myślę więc jestem). Skupiono się na podmiocie. To podmioty zaczęły kształtować rzeczywistość. Kant: zanegował rzeczywistość – ona nie istnieje, to rozum mówi, że ona jest; rzeczywistość to produkt rozumu; Kopernik, Kartezjusz, Kant, Marks, Nietsche, Francis Bucan.

2. Rewolucja religijna - 500 lat temu odrzucenie wiary dawało konsekwencje nieistnienia jako podmiot prawny. Religia dawała odpowiedzi na pytania światopoglądowe i polityczne. Władcy państwowi byli zależni od głowy kościoła. Początek XVI w. wystąpienia Luter – krytyk dyscypliny i dogmatów kościelnych. W Watykanie nikt nie chciał z nim rozmawiać, więc przybił na drzwiach Kościoła w Wittenberdze tezy. Wg niego nie istniało pojęcie ateizmu, zanegował on również monopol Kościoła katolickiego, na całą metafizykę, dokonał rozłamu; część Europy była protestancka, część katolicka. Następnie reformacja Kalwińska – Jan Kalwin – wierzył w przeznaczenie, albo jesteśmy wybrani albo nie; jeśli jesteśmy bogaci to jesteśmy wybrani; religia traci status generowania siły politycznej; ustanowił monopol na określenie tego co jest rozumne, moralne. Religia przestaje pełnić funkcje konstytucji, spychana na margines, traci swój polityczny potencjał, przestała być stabilizatorem życia społecznego. Reformacje doprowadziły do wojen religijnych – wojna 30-letnia; Luter, Kalwin, Melanchton, Thomas Cranmer – 1594 r. nowy odłam – Papież i Rzym nie mają nic do powiedzenia w Anglii.

3. Rewolucja industrialna (przemysłowa, gospodarcza) – wymiar technologiczny; wynalezienie alternatywnych źródeł energii – para – zmiany, rozwój środków produkcji, zmiana koncepcji wartości (wcześniej rękodzieło, później manufaktura), rozwój maszyn, technologii, usprawnienie technologii; pojawiło się sztuczne budzenie potrzeb, kreowanie nowych rodzajów konsumpcji, pierwsze formy reklamy; zmiana funkcjonowanie rodziny – wcześniej dom był miejscem pracy, rodzina zintegrowana z pracą – budowanie fabryk, kopalni, przedsiębiorstw opartych na nowych środkach; wpływ na dynamikę życia rodzinnego, nieludzkie warunki, 6 godzin w domu i do pracy; wpływ na rewolucję miał merkantylizm, rozwój rynków sfery politycznej, manufaktury; James Watt, Adam Smith.

4. Rewolucja polityczna – składają się na nią: - amerykańska – 1776r., na jej czele stanął George Washington; w XVIII w. w Ameryce były dobrze zorganizowane kolonie – kwitło tam życie, były szkoły, kościoły, uniwersytety. Amerykanie nie chcieli odsyłać pieniędzy do Anglii; chcieli mieć przedstawicieli w parlamencie bryt., - charakter pragmatyczny (naturalny stosunek do religii) – gdyby król Jerzy III zgodził się na to nie byłoby USA. Wymierzona w monarchię absolutną, sprzeciw wobec podatków płaconych Anglii (Boston, New Jersey); - francuska – 1789r., sztorm na Bastylię – nie pragmatyczna ale ideologiczna, wymierzona w model państwa oparty na monarchii absolutnej – państwo to ja – terror i eliminacja decydentów rewolucji awatar – uduchowiony; atak na absolutyzm Ludwika XIV. Obywatele stali się równi (z wyjątkiem niewolników w Ameryce). Nowa idea republiki, konstytucje, trójpodział władz- nowe systemy polityczne; rewolucja obaliła reżim, wprowadziła republikę; zmieniła instytucje organizujące; nowy ład, nowy porządek. Obie rewolucję zakończyły i zmieniły wyobrażenie o państwie w Europie Zachodniej, o systemie politycznym, wszyscy mieli na ustach równość, braterstwo.

   Wiek XIX był wiekiem dramatycznym gdy chodzi o kwestie społeczne, generowało wiele problemów. Wiek XIX nie mógł sobie poradzić z tymi zmianami, rewolucjami; zmieniły one funkcjonowanie wszystkich 5 instytucji – społeczeństwo nie było w stanie wypracować sensownego systemu życia- potrzeba było lat 90 – związki zawodowe chroniące robotników; 1891r., powstanie KNS – okres wielkich perturbacji – Kościół zabrał głos aby rozwiązywać te problemy.

1. Historyczny kontekst KNS: sytuacja Kościoła w XIX w.

W wyniku rewolucji (zwłaszcza francuskiej) Kościół ucierpiał od strony autorytetu jak i od strony majątkowej. Kościół był osłabiony , nie mógł już tak ewangelizować, brakowało pieniędzy na misje, seminaria. Kościół był rozkradziony, spustoszony. W odpowiedzi ma kryzys społeczny powstała encyklika Rerum Novarum (1891). Nie dawała ona jednak wskazówek co robić, a raczej czego nie robić- nieść za socjalistami. Zachęcała ludzi do oszczędności jako gwarancji materialnego powodzenia w przyszłości.

W kościele ukształtowały się dwa nurty; Ultramontanizm i Liberalizm

Nurt liberalny – oświeceniowa idea praw człowieka – alians ( polega na tym, że niektóra postulaty są dobra dla kościoła), kościół na otworzyć się na spuściznę rewolucji francuskiej; Liberałowie domagali się aby kościół zaaplikował idee oświecenia – idea politycznego i kulturowego liberalizmu – naturalna, absolutna wolność; postulat zaaplikowania do doktryny katolickiej filozofii Immanuela Kanta – przenieść na płaszczyznę teologii; decentralizacja władzy papieskiej, aby ograniczała się ona do diecezji rzymskiej, aby każdy biskup odpowiadał za swoją diecezję – realna władza biskupów – kolegializm; uniformizacja – ujednolicenie form Kościół wyglądał tak samo – postulat przeciwny – dopuśćmy czynniki, wpływy lokalne, chodziło o inkulturację; postulat ekumeniczny – aby kościół otworzył się na inne wyznania, na protestantyzm.

- starał się pogodzić poglądy rewolucjonistów z Ewangelią.

- domagał się reformacji Kościoła, równości i wolności,

-chciał zdecentralizować Kościół (papież miał stać się jedynie autorytetem moralnym), doprowadzić do zniesienia łaciny a wprowadzenia języków narodowych podczas mszy.

- nalegał by otworzyć się na idee oświecenia( Hegel, Kant Fichte)

Nurt Ultramontanie – przeciwnicy liberałów, żadnego kolegializmu, kościół ma być rozpoznawalną strukturę wśród innych płaszczyzn i struktur, żadnej uniformizacji; Do 1824r., tak funkcjonowało – przypadek księdza Hugo Robert Lamene – odważny reformator, silny charakter, idealista, działacz społeczny, zyskiwał przychylność środowisk we Francji, Belgii, wydawał pismo „Posłaniec” motto – Bóg i wolność – chrześcijański liberalizm łączył kluczowe postulaty oświecenia z Ewangelią; Dostał wezwanie z Rzymu o zaprzestaniu swojej działalności; Papież Grzegorz XVI 1834r., wydał Encyklikę w której odrzucił poglądy Lamene; Ultramontanie wrócili do scholastyki – zwycięstwo nad liberałami;

- mówił kategoryczne NIE dla ewolucji i oświecenia.

-Nie chciał dopuścić do wprowadzenia nowych filozofii, namawiał do trzymania się scholastyki(Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu)

-Jeden język, jedna doktryna i władza

- Kościół musi być jednością, dlatego należy zamknąć się na nowe idee

Zwyciężyły poglądy ultramontanizmu i trwały w kościele aż do soboru watykańskiego w 1963-1964

1. Kwestia społeczna w XIX w: przyczyny, charakterystyka

Stworzyła ona konkret dla Rerum Novarum i KNS-u. Nastąpił wzrost demograficzny, pojawiło się więcej ludności w XIX w. ludność emigrowała z wiosek do miast, ludzie szukali pracy w miastach, ludzie stali się wolnymi ale nie byli przygotowani dl wolności, popadli w proletariat – brak pewności egzystencjalnej – dzisiaj żyje ale nie wiem czy jutro będę żył; Rewolucjami chciano wprowadzić ład i porządek społeczny. Stało się inaczej. Powstał chaos i nieporozumienie między różnymi grupami społ. Wynikiem tego było powstanie PROLETARIATU - warstwy społecznej, nędzy egzystencjalnej, ludzi bez środków do życia, przez to o obniżonej moralności i godności. zniesienie poddaństwa, nowy podział w społeczeństwie: 2 grupy społ. Praca i kapitał, przeobrażenie rolnictwa, cechy rzemieślnicze; polityka społeczna wypracowała system feudalny – nikt nie może powiedzieć o sobie, że jest wolny, wszyscy byli poddani komuś; system feudalny nakładał na wszystkich obowiązki, implikował zależność, prolektorat symetryczny, poddani zostali uwolnienie, skończył się prolektorat;

1. Kwestia robotnicza: przyczyny, charakterystyka

Karol Marks zaczął organizować rewolucję robotniczą, aby państwo zaczęło interesować się robotnikami – początek polityki społecznej; warunki pracy : hałas, rygorystyczna dyscyplina pracy, generowanie konfliktów autorytarnych, ryzyko wahań koninkturalnych – brak należytej płacy;

Wiek XIX - Pojawił się rynek pracy (krytykowany przez Marksa)-spotkanie popytu i podażu. Jeśli popyt jest większy niż podaż ceny rosną. Aby temu zapobiegać należy starać się o pewną symetrię. Ludzie „sprzedawali swoją pracę”. Sytuacja przedsiębiorcy i zwykłego pracownika nie była równa. Przedsiębiorca chce pomnażać kapitał dla coraz większego zysku, robotnik chce pracować by móc żyć. Błąd kapitalizmu polegał na tym, że na rynku było znacznie więcej chętnych do pracy niż samej pracy, co wzbudzało duże niezadowolenie społeczne. Rynek rozstrzygał o życiu.

W latach 60-tych:

- czas pracy wynosił 78h/tydzień

-rygorystyczna dyscyplina pracy

- duże zanieczyszczenie środowiska

-brak sanitariów

-dochodziło do uszkodzeń ciała, utraty życia w czasie pracy

- częste epidemie

-pijaństwo, rozwiązłość wśród robotników

-niska płaca

KNS powstaje wówczas gdy kwestia robotnicza rośnie, moralność woła o pomoc. Kościół wychodził naprzeciw; starał się m.in. o edukację dla dzieci robotników.

1. Prekursorzy KNS.

1. Biskup Moguncji (Niemcy) – Wilhelm Emmanuel von Kettler – pochodził z rodziny szlacheckiej, podkreślał konieczność zajęcia się kwestią społeczną, wyrwanie dzieci z getta proletariatu;

2. Hugo Robert de Lamenous (Lamene) – działał we Francji, wszystko poświęcił dla ideałów; po rewolucji francuskiej Kościół we Francji został podzielony: ultramontańska i liberalna – zajęcia stanowiska wobec oświecenia, która nadszarpnęło Kościół;

3. Fridrich von Vogelsang – przywódca chrześcijańskiego konserwatyzmu;

4. Franz Hitze- Niemcy

5. Oswald von Nell

6. Heinrich Pesch

7. Rudolf Gustaw Gundlach (ur. 1850 zm. 1922)

8. Artur F. Utz

9. Papież Leon XIII

1. Wpływ neoscholastyki na rozwój KNS.

Papież Jan XXIII ogłosił encyklikę o pokoju - Pacem in Terris 11.04.1963) , zwołano sobór watykański II; Sobór zmusił katolików do przyjęcia nowej doktryny o ekumenizmie, o wolności religijnej, nowa formuła mszy, nowe spojrzenie na świat.

Jaką nadać formę, by odeprzeć oświecenie w XIX w., sięgnięto po starą metodę – scholastykę. Scholastyka (schola – szkoła) – metoda wykładowa na uniwersytetach, nauka która za cel stawiała sobie, by dla wszystkich była zrozumiała (definiowanie, łopatologia, wyjaśnianie, systematyzowanie). Ojcem scholastyki jest Tomasz z Akwinu, który odkrył Arystotelesa – badał rzeczywistość, świat wierzył w niego; dbał o porządek w definicjach. W XIX w. scholastyka scementowała Kościół, stał się monolitem; W ramach scholastyki powstały nowe nurty: realizmu społecznego – biskup Wilhelm Emmanuel von Kettler – arystokratyczne pochodzenie, opowiadał się za robotnikami w sposób odważny, społeczny katolik, biskup społecznik, brał pod opiekę robotników; Adolf Kolping – szczególny ksiądz, człowiek sumienia, czynu, zdobył pieniądze zaczął zakładać szkoły, bursy, szkoły aby wyciągnąć młodych z nędzy; społecznego romantyzmu – zrodził się w Niemczech, nawiązuje on do realnego konkretnego życia, do człowieka żyjącego w określonym środowisku i kształtowanego przez określoną kulturę; Franz von Baader, Franz von Fӧgelzan – próbowali stworzyć nowy ustrój społeczny, który nawiązywał do monarchii; nawiązywali do myśli angielskiego polityka Edmunda Burke’a – twórcy konserwatyzmu – nawiązywał do ogólnego romantyzmu; istna kopalnia nowych idei, filozofia Hegla – wiara w silne państwo.

Z neoscholastyki KNS zaczerpnął 3 kwestie:

• Powrót do tradycyjnej myśli o prawie naturalnym;

• Wprowadzenie koncepcji człowieka jako istoty społecznej z natury; społeczeństwo jako konsekwencja społeczna natury człowieka;

• Organiczne dobro wspólne – kategoria organiczna odgrywa nowa jakość, nie same dobra jednostkowe;

KNS zrodził się z opcji społecznego realizmu – Franz Hitze – działacz społeczny i polityczny, kontynuator myśli Kettlera na terenie Niemiec, stworzył wielką organizację robotniczą;

1. Prawa człowieka: kontekst filozoficzno-historyczny, podział, charakterystyka.

Idea praw człowieka kształtowała się długo w ciągu wieków w filozoficznych i teologicznych koncepcjach prawa naturalnego, formułowana była w różnych deklaracjach i aktach normatywnych. Pewne elementy odnajdujemy w Starym Testamencie, np. prawo do ochrony życia, wypoczynku, dobrego imienia, własności, sprawiedliwego procesu sądowego. Szczególne zainteresowanie prawami człowieka wystąpiło w epoce Oświecenia.

Prawa człowieka – naturalne uprawnienia jakie przypadają każdemu człowiekowi z tytułu bycia istotą ludzką, osobą. Podstawą jest godność osobowa. Wyróżniamy 3 uniwersalne kategorie uprawnień, praw człowieka:

1. Co dotyczy każdego człowieka – człowiek podmiotem praw

2. Rozpiętość geograficzna – w każdym miejscu obowiązują

3. Ponadczasowe, diachroniczne – rozpięte w czasie;

Prawa człowieka odwieczne – wpisane w prawo naturalne, ale są też produktami myśli oświeceniowej gdyż po raz 1 je zdefiniowano; Pierwsza wzmianka o prawach człowieka u Sofoklesa „Antygona” – spór dotyczący pochówku brata ; pomimo zakazu królewskiego siostra chciała pochować brata, konflikt prawa moralnego z prawem politycznym; Filozofia stoicka – stoicy – Epikur, Zenon z Kition – w swoim myśleniu mieli ambicje wprowadzenia kategorii holistycznych (całościowych), systemy całościowe wszystko wyjaśniają; logos – myśl, inteligencja, intelekt, kierowanie kosmosem; nomos – uniwersalne prawo które logos aplikuje dla kosmosu, to prawo naturalne, naturalny porządek, który otula kosmos;

Klasyczne dokumenty o prawach człowieka:

W antyku prawa człowieka nie stanowiły ważnej kwestii; wybrzmiały w 313 r. – edykt mediolański - Konstantyna Wielkiego z 313 roku, mówiący o wolności religijnej.

Wielka Karta Swobód – 1219 r. w Anglii- Jan bez Ziemi; W Polsce Jagiełło wydawał dokumenty, które zapewniały pewne prawa szlacheckie; 1433r.- nikogo nie ukażemy bez nakazu sądowego;

W Anglii - Habeas Corpus Act – ustawa angielska z 1679 wydana za rządów króla Karola II Ustawa w celu lepszego zabezpieczenia wolności obywatela i zapobieżenia uwięzieniom na terytoriach zamorskich), zakazująca organom państwa aresztowania obywatela bez zezwolenia sądu.;

Karta Praw Stanów Zjednoczonych Ameryki (ang. United States Bill of Rights) – pierwsze dziesięć poprawek do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, które zostały uchwalone 25 września 1789; Zagwarantowały one podstawowe swobody i wolności obywatelskie, w tym prawo do własności prywatnej, wolności wyznania i sumienia oraz prasy, ochrony oskarżonego w procesie karnym, prawo do swobodnego gromadzenia się, prawo do posiadania i noszenia broni.

Pierwszym oświeceniowym myślicielem, który skupił się na prawie do życia i wolności był John Lock(e) – „Dwa traktaty na temat rządu” – jego dzieło życia, w którym przedstawił 3 najważniejsze prawa człowieka, jako prawa pewne, absolutne, których nikomu nie można ich odebrać i każdy je ma; Prawo do życia – ochrona życia, Prawo do wolności – wolność formułowania właściwych sądów; Prawo do własności – idea tego praw zostało wykreowana przez ludzi; Te 3 prawa to praw uniwersalne, obowiązują od zawsze, ponadhistoryczne, charakter negatywny, obronny, sformułowane w sposób kategoryczny; W czerwcu 1777 ogłoszono w Filadelfii Deklarację Niepodległości- pierwsza oświeceniowa dotycząca praw człowieka. W 1789 – Deklaracja Praw i Wolności Obywatela- Francja

Prawa człowieka dzielimy na 3 kategorie:

1. Prawa wolnościowe – status negatywny - zniesienie starego systemu, postulat wolności - status negativus, prawa wolnościowe, życia, wolności i własności. Bronią nas przed interwencją innych, prawa wrodzone i uniwersalne (wszędzie, zawsze i każdy im podlega); wolność - łączy się z takimi wartościami jak dobro osoby ludzkiej, dobro wspólne i prawda; od Jana XXIII nastąpiło przejście od przedmiotowego do podmiotowego ujmowania prawa do wolności, sumienia i wyznania. Wolność moralna i fizyczna;

2. Prawa obywatelskie – status activus jest podstawą do praw obywatelskich, domagają się aby stworzyć pewien zakres aktywnej działalności statusu activus, prawo do głosowania, podmiotowości wobec konstytucji. Człowiek nabywa je kiedy staje się podmiotem społeczeństwa. Równość - wszyscy ludzie mają być tak samo traktowani wobec prawa, każdy ma taka samą podmiotowość;

3. Prawa społeczne – status positivus – prawo do urlopu, zatrudnienia, emerytury- braterstwo, solidarność - dotyczy relacji osoby z innymi ludźmi; jest to m.in. prawo do rozwoju, do życia w nieskażonym środowisku naturalnym, prawo do życia w pokoju;

W tych trzech postulatach streszczały się idee rewolucji

1) Prawa, które odpowiadają postulatowi wolności; Wpisane są w każdego człowieka. Są uniwersalne. Są negatywne, ponieważ nikt nie ma prawa pozbawić ich człowieka. [status negativus]

2) Prawa odpowiadające równości; Dzięki nim jednostka może partycypować w życiu społecznym. Prawa te pozwalają kształtować aktywnie społeczeństwo. Nie są one uniwersalne. Są tak długo jak obywatele. Istnieją w pewnym momencie historii [status activus]

3) Prawa odpowiadające braterstwu; Ani nie są naturalnymi ani nie można ich dochodzić na drodze sądowej. Są to pewne właściwości ludzkie np. nie można domagać się, aby ktoś nas lubił, nie możemy nikogo do tego zmusić, możemy się jedynie starać o to. Są to np. prawo do urlopu, do wykształcenia, zatrudnienia. Prawa wolnościowe pojawiły się w XVIII w., obywatelskie w XIX w., społeczne w XX w.

1. Katolicki, a prawa człowieka: recepcja praw człowieka przez Kościół, dokumenty.

   Zarzuca się Kościołowi, że milczał przez długie lata na temat praw człowieka. W 1963 r. ogłoszono kodeks praw człowieka w KNS. Kościół pojmował prawa człowieka wg prawa naturalnego.

Prawa człowieka to dzieła oświecenia. Kościół milczał w kwestii praw człowieka. 120-130 lat unikania tego tematu. Kościół ostrożnie podchodził do kwestii praw człowieka, które były produktem oświecenia.

Rewolucja francuska była antykościelne, 1790 – Konstytucja cywilna kleru – oderwanie od Papieża, państwo miało władzę wybierać biskupów. Oderwano kościół od jurysdykcji papieża(to tłumaczy nastawienie kościoła do rewolucyjnych zmian).

Zapis praw człowieka w dokumentach Kościoła: Leon13 1891 Rerum novarum- prawo do własności i zrzeszania się ;Pius XI – (1931)quadrogesimo anno-- prawo do współdecydowania w przedsiębiorstwie i posiadanie własności kapitału. Papież Jan Paweł II (1979) – „godność Człowieka jest najwyższą wartością etyczną”. Laborem exerces 1981 – prawa robotnicze, do wyboru ustroju. Jan XXIII pacem interis 1963 prawo do życia i godnego poziomu życia, korzystania z wartości moralnych, wolności religii w wymiarze prywatnym i publicznym, wolnego wyboru drogi życiowej i swobody życia rodziny, pracy i własności, zrzeszania się, emigracji i imigracji, udziału w życiu publicznym, obrony swych praw. Jeśli nikt nam nie da prawa to nie mamy obowiązku tego zrobić. „Nie istnieje prawo bez obowiązku i na odwrót”. Prawa społeczne – przełom XIX/XX wiek były ważne.

-prawa gospodarcze

-prawa kulturalne

-prawa społeczne.

Zaangażowanie ich wymaga zaangażowania państwa.

Społeczne:

-prawo do pracy

-prawo do strajku

-prawo do własności.

John Rawls 1971 „Teoria sprawiedliwości” – „W społeczeństwie są nierówności i będą nierówności”.

1. Korelacja praw i obowiązków.

Nie można na nikogo nałożyć praw i obowiązków. Nie można nakładać obowiązków bez możliwości korzystania ze środków, dzięki którym obowiązek można spełnić.

Charakterystyczne dla społecznej nauki Kościoła w dziedzinie praw człowieka jest stałe podkreślanie współistnienia praw i obowiązków człowieka oraz uwypuklenie braku odpowiedniej świadomości we współczesnym świecie odnośnie do wspomnianej współzależności. o prawach człowieka należy mówić w kontekście obowiązków i odpowiedzialności, które pozostają w ścisłej więzi z prawami. Kościół, gdy posługuje się sformułowaniem «prawa człowieka» traktuje je zawsze łącznie z obowiązkami. Mówienie o prawach jest równocześnie mówieniem o obowiązkach. Katolicka nauka społeczna zawsze zwracała uwagę na ścisła zależność miedzy prawami i obowiązkami człowieka. Prawa człowieka jako prawa - obowiązki są specyficzna cecha chrześcijańskiej wizji i nauczania w dziedzinie praw człowieka.

1. Zasady życia społecznego według KNS: solidarność.

W XIX w. solidarność (Fraternité) = braterstwo; uniwersalna zasada która organizuje życie społeczne, wzajemna współodpowiedzialność za społeczeństwo i odwrotnie.Stwierdza wzajemne powiązania osób, grup (warstw) społecznych. Zasada ta pojawiła się u H. Pescha solidarność oznacza spoiwo, powiązanie, jest cementem spajającym społeczeństwo Solidarność wzywała do braterstwa. Jan XXIII w Pacem in Terris –pisze o solidarności w kontekście zrzeszania się. Ludzie potrzebują pomocy, wzajemności, współodpowiedzialności Działanie solidarne zakłada etyczny cel. Solidarność nie może być narzucona, opiera się na wolności jednostek. Solidarność wymaga od społeczeństwa wysokiej świadomości etycznej.

Od łac. solidium – mocno powiązane, zagęszczone, spójne; klasycy solidaryzmu: Henryk Pesch, Gustaw Gunlach, Oswald von Nell - Breunning ; Hasła: „wszyscy płyniemy na jednej łodzi”, „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego” – wzajemne powiązanie, które stanowi wzajemną odpowiedzialność- każdy ma być odpowiedzialny za całość, której jest częścią, a całość ma odpowiadać za wszystkich swoich członków; wszyscy mają wspólny cel i dążą do niego; zasada jest etyczna, a więc jej cel również jest etyczny, właściwy, dobry, powszechnie akceptowany; od Rewolucji Francuskiej: „wolność, równość, braterstwo”

Zasada solidarności ma swoje korzenie w naturalnej ludzkiej moralności: 2 aspekty:
- społeczeństwo jest naturalnym środowiskiem w które to środowisko zakorzenione są jednostki; - istnieje zbiorowy kolektywny sens słuszności, istnieje niezależnie od tego czy ta słuszność zostanie wprowadzona w życie czy nie;

1. Zasady życia społecznego według KNS: pomocniczość (subsydiarność).

Nazwa pochodzi od Gustawa Gundlacha (łac. Subsydium – pomoc z rezerw); pochodzenie nie jest katolickie; 1854r. Abraham Lincoln (protestantyzm) :” zadaniem rządu wobec społeczeństwa – zrobienie tego co społeczeństwo nie może o własnych siłach; wszędzie tam gdy są w stanie – rząd nie powinien się wtrącać;

Społeczeństwa: poziomu globalnego, państwo, gmina, rodzina – każde z tych grup społecznych ma zadania; wszystkie nawzajem powinny sobie pomagać w sytuacjach tego wymagających. Subsydiarność polega na tym, że wyższe, silniejsze jednostki pomagają słabszym, gdy te nie są w stanie samodzielnie rozwiązać swoich problemów. Należy jednak zachować w tym umiar, i pomagać jedynie tyle na ile jest to konieczne.

Wydanie w 1931r. przez Piusa XI Encykliki - Quadragesimo anno – pomocniczość jako najwyższe prawo filozofii społeczeństwa;

2 postulaty: by oferować pomoc gdy jest ona konieczna powstrzymywać się od pomocy gdy jest ona zbędna gdyż może działać degradująco na społeczeństwo.

Pomoc w aspekcie negatywnym oznacza brak pomocy, czyli szacunek dla autonomii, inicjatywy jednostek i społeczności pośrednich, szczególnie społeczności większych wobec mniejszych. Pomoc w aspekcie pozytywnym oznacza udzielanie pomocy w miarę skutecznej i jednorazowej, która ma na celu umożliwienie samodzielnego działania jednostek i grup pośrednich (pomoc dla samopomocy).

1. Zasady życia społecznego według KNS: dobro wspólne.

Myślenie średniowieczne – myślenie integrujące co do czego należy. Podkreślano przynależność części do całości. Nie jest możliwe dobro wspólne bez dobra jednostki. Dobro jednostkowe – klucz do zrozumienia dobra wspólnego; jest to dobro szczegółowe, partykularne (różni się); potrzebne jest nam aby osiągnąć spełnienie, wyższy poziom, ma nas rozwinąć w obszarach w których chcemy, pomaga osiągnąć pełnię zarówno fizyczną jak i wewnętrzną.Dobro wspólne – jest to suma dóbr materialnych i niematerialnych wypracowanych przez społeczeństwo będących podmiotem dóbr. Dobro wspólne umożliwia osiąganie samospełnienia. Ma charakter ogólny, podmiot jest zbiorowy (społeczeństwo). Gdy jednostki zbiorą się w społeczeństwo tworzą jedną całość. Podmiotem dobra wspólnego jest społeczeństwo, które jest czymś więcej, tworzone przez jednostki jako jeden zbiorowy podmiot.

2 kwestie:

- Gemeinwohl – dobra niematerialne – pomyślność na życie, konstytucja, prawo, zaufanie społeczne, wrażliwość społeczna;

- Gemeingut – dobra materialne – drogi, szkoły, infrastruktura, niezniszczone przystanki;

Obie te kwestie w połączeniu = dobro wspólne.Funkcja negatywna: zasada ta chroni przed indywidualizmem, egoizmem, grupami interesu. Funkcja pozytywna: akcentuje wagę sprawiedliwości społecznej i konieczności wkładu każdej jednostki w dobro wspólne

1. Zasady życia społecznego według KNS: zrównoważony rozwój.

Najmłodsza zasada (Niemcy, Anglia – trwałość);ma zastosowanie w globalizacji – świat, władza polityczna – by nie było regionów zacofanych – brak inwestycji to wojna; ta zasada postuluje by nie dopuszczać do marginalizowanie regionów; Kolejny postulat troska o ekologię, dostrojenie ekonomii aby nie dewastowano środowiska naturalnego poprzez eksploatację paliw, gazu ziemnego; dostrojenie ekonomii do poziomu demograficznego, troska o przyszłe pokolenia;

Benedykt XVI – postulat światowej władzy politycznej – istnienie organów władzy, które regulują całe życie polityczne na Ziemi – globalne rządzenie;

Zasada ta wymaga aby znaleźć współczesną symetrię dla władzy politycznej – Global Government – globalne zarządzanie oparte na zasadzie solidarności i pomocniczości.

1. Sprawiedliwość: rodzaje sprawiedliwości, charakterystyka.

Sprawiedliwość – w pojęciu chodzi o prawo; regulowana jest przez prawo; pewne reguły, które są ustalane, gracze stosuję się do nich, działają wg tych reguł;Zasada sprawiedliwości społecznej jest to norma stosunków zachodzących między grupami społecznymi, która reguluje ich uprawnienia i wzajemne obowiązki przez wymóg oddawania każdemu tego, co się mu należy. Rodzaje sprawiedliwości:

• Sprawiedliwość wymienna - (Iustitia commutativa) – najstarsza z form sprawiedliwości – zabezpieczenie pewnych form wymiany pomiędzy 2 równouprawnionymi podmiotami (np. umowa kupna – sprzedaży); jednakowa podmiotowość, charakter horyzontalny, zasada ekwiwalentna;

• Sprawiedliwość rozdzielcza – (Iustitia distributiva) – pewne reguły pomiędzy jednostką a instytucją, która jest nadrzędną i przekracza wymiar jednostki; reguluje podział pewnych dóbr obywatela; obowiązuje w perspektywie politycznej: podmioty wyższe i niższe, np. państwo i obywatele; zasada proporcjonalności na podstawi rozdziału np. dochodu.

• Sprawiedliwość kontrybutywna – (Iustitia condistributiva) – odwrotnie niż wyżej – jaki udział mają obywatele w kształtowaniu praw obywatelskich;

• Sprawiedliwość legalna – (Iustitia legalis) – jednakowa zasady aplikowane przez prawo; wszystkie podmioty są wg prawa jednakowe i jednakowo traktowane.

• Sprawiedliwość społeczna – postulat KNS-u, norma stosunków zachodząca pomiędzy społecznością przez wymóg tego, co się komu należy w relacjach społecznych; to jest postulat, nie można się ich domagać; źródłem są postawy ludzkie; aktualizują się wraz z wymogami społecznymi;

Klasykiem pojęcia sprawiedliwość społeczna jest Luigi Taparelli D'Azeglio – uważał on aby działać wg zasady: każdemu dać to co jego; nie chodzi tu o równość; Uwzględnia się różnice podmiotów, różnice potrzeb, tytułem należności jest funkcja pełniona w społeczeństwie;

Sprawiedliwość społeczna, godność i miłość społeczna – miłość logika darmowości; sprawiedliwość która oderwana jest od miłości jest najwyższą nieprawdą, kłóci się z normami etycznymi; sprawiedliwość jest czynnikiem uwalniającym miłość; nie ma miłości bez sprawiedliwości; miłość nie jest wartością funkcjonalną lecz habitualną; miłość jest wartością samą w sobie.

CSR - Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) .Koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. Według tego podejścia, bycie odpowiedzialnym nie oznacza tylko spełniania przez organizacje biznesowe (przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale oprócz tego również zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z interesariuszami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej tych organizacji. Zatem wydatki tego rodzaju należy traktować jako inwestycję, a nie jako koszt, podobnie jak w przypadku zarządzania jakością.

1. Relacja „społeczeństwo – państwo” według KNS: funkcje państwa, demokracja.

Jak się dzieje, że ludzie tworzą społeczeństwo?

KNS jest personalizmem, solidaryzmem – ludzie wytwarzają naturalną więź społeczną; konsystencja społeczna, substancja; Społeczeństwo jest czystym faktem ilościowym – grupa jednostek, grupa ludzi i nic więcej; W KNS jest inaczej – społeczeństwo jest czymś więcej, zbiorowy jeden podmiot;

5 poglądów – wizje państwo-społeczeństwo:

• pesymistyczna/negatywna - Państwo jest starsze, nadaje p[podmiotowości jednostce. Bez państwa jednostka nic nie znaczy. U źródeł jest tu nauka (o usprawiedliwieniu)

Marcin Luter – odwoływał się do kategorii teologicznych, rozgraniczał państwo od społeczeństwa; skażone grzechem jest społeczeństwo, natomiast państwo jest darem od Boga; chciał uczynić system kultyczny, bez wpływów politycznych; społeczeństwo ma być posłuszne państwu jako darowi od Boga; etos obowiązywał wobec władzy; Czł. po tym jak upadł w raju wybrzmiała w nim jego ograniczona natura, stąd też człowiek potrzebuje państwa bo bez niego nie jest w stanie sobie poradzić, jest słaby. Bóg dał człowiekowi państwo, stąd człowiek powinien traktować je jako moralny dar.

Relacja człowiek –państwo ma charakter obowiązku moralnego. To poczucie obowiązku uwidacznia się w państwie pruskim.

Nicolo Maciarelli – nauka o państwie w kategorii utrzymania władzy; ludzie są z natury źli, leniwi, zdolni do wszelkiej podłości, dlatego potrzeba silnej władzy

koncepcja optymistyczna/pozytywna

J.J Rousseau twierdził, że jednostki zawierają pewną umowę, a państwo to jej skutek. Człowiek może w nią wejść ale i wyjść. Wierzył, że jest możliwość powrotu do stanu czystej natury. Sentymentalizm.

K. Marks- poł. XIX w jego koncepcja mieści się w oświeceniowej, tzn. człowieka unieszczęśliwia państwo. Cechuje go wiara w braterstwo i solidarność kolektywną. Hasło- proletariusze wszystkich krajów łączcie się. Brak zaufania w stałość jaką daje prawo.

-przeakcentuje rolę jednostki jako z natury dobrej

-koncepcje ateistyczne, nie uznają Absolutu

-tym co człowieka deprawuje jest jego miejsce w społ.

W KNSie przyjmujemy ujęcie pozytywne. Opiera się ono głównie na filozofii a nie teologii, na argumentacji rozumowej.

Funkcje państwa:

1. ochrona porządku prawnego- kierownicza rola państwa kierowanie instytucjami, regulowanie i ochrona procesów społecznych. W państwie pluralistycznym, funkcja ta ma mniejsze możliwości niż w innych. Na ogół przymus rodzi bunt, ale jeśli pochodzi ze strony państwa respektujemy go, uznając, iż jest dla dobra państwa. Podstawowe prawa, ustawy przyjęte większościowo- konstytucje. Państwo musi stać na straży pokoju. Może posiadać armię, ale indywidualnie nie możemy takowej posiadać. -do zadań państwa należy stworzenie warunków dla spokojnego życia i współpracy jednostek ludzkich i różnych społeczności dla dobra wspólnego;

- kierowanie, czuwanie, kontrola, by działalność jednostek ludzkich i różnych społeczności utrzymywała się w granicach swoich kompetencji i nie naruszała innych ze szkodą dla całego społeczeństwa

- każda ingerencja państwa musi być obiektywnie uzasadniona, aby nie naruszała godności i praw osoby

- prawo z sankcją do przymusu (szczególna funkcja w utrzymaniu ładu w państwie) – dlatego państwo musi troszczyć się o stworzenie sprawiedliwego systemu praw i dopilnować, aby stanowione prawa były należycie postrzegane zarówno przez administrację, jak i obywateli;

2. ochrona porządku gospodarczego/ dobrobytu- chodzi tu o zbudowanie sprawiedliwego systemu gospodarczego. Polityka ma pomagać, ale nie wyznaczać reguł, dawać gwarancję wolności i stabilizacji pieniądza. Ważną funkcję pełnią syndykaty. - zabezpieczenie przed agresją i pokój światowy

- poszanowanie prawa międzynarodowego i wykazanie gotowości do brony w razie agresji przez obce państwo

-troska o zbudowanie sprawiedliwego systemu gospodarczego, poszanowanie i pomnażanie własności prywatnej, przestrzeganie zasad o powszechnym przeznaczeniu dóbr

- przestrzeganie zasad moralności społecznej

- gwarancja indywidualnej wolności i własności, stabilność pieniądza, istnienie sprawnych służb publicznych

*niezależne związki zawodowe – powinny zabiegać o rozwój systemu gospodarczego i realizacje praw ludzi pracy

3. porządek kultury – państwo ma stymulować i troszczyć się o rozwój kultury, ale najlepiej gdy w nią nie ingeruje. Ma jednak prawo do cenzury (filtru treści); - udzielanie pomocy

- zbytnia ingerencja – konformizm, hamowanie rozwoju, wolności i godności twórców i działaczy kultury

- pobudzanie inicjatywy podmiotów życia kulturalnego

- udzielanie pomocy, zwłaszcza materialnej

1. Struktury pośrednie: definicja, rodzaje, charakterystyka, sfera publiczna

Społeczności (wspólnoty i grupy celowe), które występują pomiędzy jednostką i rodziną a społecznością państwową.

- Społeczności terenowe zmierzają do realizacji celów i zadań związanych z zamieszkaniem w różnych zakresach wspólnot terytorialnych, jak wieś, małe miasto, dzielnica w dużym mieście lub szerzej, powiat, region. Oparte są one na więziach człowieka z jego miejscem zamieszkania. Mogą to być cele i zadania gospodarcze, społeczne, oświatowe, kulturalne, religijne itd., a przede wszystkim odciążenie władz centralnych od nadmiernej troski o obywateli.

Społeczności zawodowe oparte są na zasadzie świadczenia, a nie produkcji dóbr i pełnienia usług. Ich cele i zadania skupiają się na zabezpieczeniu interesów ludzi pracy przy jednoczesnej trosce o dobro przedsiębiorstwa i państwa. Mogą to być związki zawodowe, zrzeszenia producentów i konsumentów, wspólnoty, przedsiębiorstwa itd.

- Pius XI w encyklice Quadragesimo anno postulował wprowadzenie tzw. stanów zawodowych (korporacji) zrzeszających pracodawców i pracobiorców dla przezwyciężenia podziałów klasowych. Zaproponowany przez papieża model nie przyjął się, a ponadto został wypaczony i wykorzystany przez faszystów we Włoszech. Ważną kwestią ujętą w tym modelu jest udział pracowników we własności i w zarządzaniu przedsiębiorstwa.

- Społeczności wolne traktowane są jako grupy interesów, dzielą się na 2 typy: takie, które kształtują się bardziej w płaszczyźnie publicznej, np. partie polityczne, których cele związane są z kształtowaniem dobra wspólnego społeczeństwa, mogą wpływać na decyzje państwa, oraz kształtujące się w płaszczyźnie bardziej prywatnej, np. kluby wędkarzy, których cele związane są z różnego rodzaju hobby

Społeczności terenowe, zawodowe i wolne mają duże znaczenie dla rozwoju osoby ludzkiej, realizacji jej celów i zadań życiowych, a także dla prawidłowego urzeczywistniania dobra wspólnego "całości". Nauczanie społeczne Kościoła traktuje je jako "barometr wolności" w określonym społeczeństwie i państwie. Papież Jan Paweł II wskazuje na konieczność upodmiotowienia społeczeństwa, które powinno być zabezpieczone przez tworzenie struktur pośrednich, które cieszyłyby się rzeczywistą autonomią w stosunku do władz publicznych oraz dążyłyby do sobie właściwych celów poprzez lojalną wzajemną współpracę przy podporządkowaniu wymogom wspólnego dobra.

Struktury pośrednie są potrzebne ponieważ:

1. Pełnią funkcję porządkową w państwie

2. Stanowią źródło informacji dla władz

3. Gwarantują konieczną, społeczną autonomię.

4. Są w stanie wywierać presję na państwie

5. Pełnią funkcję aktywizującą.

1. Rodzina: definicja, cele, prawa.

RODZINA jest to najmniejsza komórka życia społecznego złożona z rodziców i dzieci (w tym adoptowane), której celem jest prokreacja, wychowanie i ekspresja osobowości., czyli traktowanie dziecka jako osobę , a nie rzecz, podmiot, a nie przedmiot, cel, a nie środek.

- pierwsza i żywotna komórka społeczeństwa oraz szkoła bogatszego społeczeństwa (Sobór Watykański II)

- pierwotne miejsce humanizacji osoby i społeczeństwa; przyszłość ludzkości idzie przez rodzinę

- przed Soborem Watykańskim II Kościół dostrzegał w rodzinie 2 cele: prokreację i wychowanie dzieci; na Soborze dostrzeżono jeszcze jeden: miłość, która jest centralną wartością małżeństwa i rodziny; rodzina to partnerstwo, świadomość posiadania dzieci, tworzenie się światopoglądu człowieka, odpowiedzialność za rodzinę (wychowanie, zabezpieczenie socjalne)

- Jan Paweł II: dwie osoby odmiennej płci tworzą MY – komunię osób; narodzenie się dziecka sprawia, że mężczyzna i kobieta rozpoznają się wzajemni w dziecku

- w rodzinie dziecko uczy się podstawowych schematów i wzorców zachowań; Kościół zwraca również uwagę na atmosferę wychowania, które powinno się cechować miłością i wzajemną akceptacją.

Podstawowe prawa rodziny:

- prawa rodziny jako takiej:

- istnienie i rozwój rodziny, czyli prawo do założenia rodziny i posiadania środków na jej utrzymanie

- prawo do wypełniania własnej odpowiedzialności w zakresie przekazywania życia

- pierwszeństwo do wychowania według tradycji kulturowych i religijnych

- trwałość więzi małżeńskich i rodzinnych

prawa rodziny względem państwa, środowiska:

- zabezpieczenie fizyczne; wiąże się z prawem do zatrudnienia, mieszkania w godziwych warunkach

- prawo do ochrony osób starszych, godziwego umierania

- ochrona nieletnich

- emigracja całej rodziny w poszukiwaniu lepszych warunków życia;

Od respektowania tych praw zależy życie rodziny, społeczeństwa i państwa. Płaca rodzinna- sprawiedliwa jest taka, co pozwala robotników i jego rodzinie utrzymywać się na poziomie minimum kulturowego. Ma zapobiegać wykluczeniom społecznym i marginalizacji. W KNSie nie ma kryteriów ilościowych, są jakościowe.

Płaca sprawiedliwa oscyluje pomiędzy górną a dolną granicą.

22.Ideologia i światopogląd: różnice, czynniki konstytutywne ideologii.

(grec. idea - idea, wyobrażenie; logos - słowo, nauka)

W sensie szerszym to względnie usystematyzowany zespół twierdzeń, ocen i norm, będący teoretyczną podstawą działania jakiejś grupy społecznej. W sensie węższym, to zespół poglądów będących wyrazem interesów i dążeń jakiejś grupy społecznej, przede wszystkim klasy.

Pojęcie ideologii - zwłaszcza w sensie szerszym - bliskie jest pojęciu światopoglądu, rozumianego jako zespół ogólnych przekonań i twierdzeń składających się na całościowy obraz rzeczywistości oraz związanych z nimi ocen i norm wyznaczających sposób postępowania człowieka. Nie każda jednak ideologia posiada swą warstwę światopoglądową i nie wszystkie treści danego światopoglądu mają wymiar ideologiczny. Ideologii nie należy też utożsamiać z doktryną (polityczną, prawną), którą cechuje wysoki stopień teoretycznego usystematyzowania.

Ideologia wiąże się ściśle z polityką, będąc nie tylko teoretyczną podstawą politycznego programu działania, ale także czynnikiem zespalającym ruch polityczny. Nie wyklucza to jednak względnej autonomii polityki w stosunku do ideologii (pragmatyzm).

Współczesna krytyka ideologii zajmuje się badaniem związku, jaki zachodzi między prawdziwością a skutecznością danego systemu ideologicznego. Nauka społeczna Kościoła, jako dyscyplina teologiczna, nie utożsamia się z ideologią. Pełni natomiast w stosunku do różnych ideologii funkcję krytyczną, demaskując tkwiące w nich fałszywe założenia antropologiczne oraz błędne interpretacje natury i celu życia społecznego.

Czynniki konstytutywne ideologii:

* u podstaw wizji człowieka istnieje antropologia.

* ideologia zawiera poglądy dotyczące poglądu ustrojowego, żeby go reformować, ulepszyć.

* ideologia ma zawsze szerszą grupę zwolenników i dąży do ciągłego ich pozyskiwania.

* praktyka – wcielanie w życie.

Funkcje ideologii;

- integrująca (zespolenie zwolenników ideologii wokół jej haseł, wspólnych dążeń)

-selekcyjna (dobór ludzi oddanych ideologii)

- wychowawcza (wytworzenie atmosfery, gdzie mają tworzyć się nowi zwolennicy idei).

23.Indywidualizm społeczny: płaszczyzny, charakterystyka.

Jednostka to jedyny i ostateczny podmiot.

~~ Tomas Hobbes

~~J.J Rousseau

~~J. Locke

PŁASZCZYZNY:

1- epistemologiczna (odnosi się do nauki, refleksji teoretycznej)

2- religia

3- polityka

4- społeczeństwo

Jednostka nie potrzebuje społeczeństwa. W człowieku nie ma skłonności do wchodzenia w relacje z innymi.

Cechy indywidualizmu;

-Wizja człowieka, która neguje naturalną konieczność życia społecznego

- społeczeństwo jest paktem ilościowym a nie jakościowym

- społeczeństwo= państwo

- dobro wspólne traktowane jest ilościowo

- państwo nie ma miejsca na struktury pośrednie

Uznaje jednostkę jako jedyny, ostateczny podmiot życia społecznego i gospodarczego; u podstaw tego twierdzenia leży koncepcja bytu samodzielnego i samowystarczalnego – jedyną miarą wartości jest dobro i interes jednostki

- indywidualizm najbardziej rozbudowali Hobbes, Lock i Rousseau

Rousseau:

- człowiek jest z natury dobry i wolny – wolność to nienaruszalny atrybut człowieka

- wszyscy rodzą się równie, ale z innymi atrybutami- mocniejsze jednostki dążą do podporządkowania sobie słabszych; dla ochrony naruszenia wolności jednostki tworzy się państwo

- indywidualizm występuje w płaszczyźnie epistemologicznej, religijnej, politycznej i społecznej – jednostka z natury nie potrzebuje życia społecznego, zawierają jedynie umowy społeczne

- społeczeństwo jest arytmetyczną sumą jednostek, nie ma między nimi relacji naturalnych – zatem dobro wspólne to suma dóbr jednostkowych i ma charakter ilościowy

- motywami umowy społecznej jest:

Hobbes: zabezpieczenie przed egoizmem i wrogością

Lock: ocalenie wolności

Rousseau: osiągane korzyści

- małżeństwo i rodzina traktowane są jako dowolne i wolne umowy prywatne

24.Teorie umowy społecznej: podział, przedstawiciele, charakterystyka

Teoria umowy społecznej – znana była już w starożytności greckiej, szerokie uznanie nabyła w XVII i XVIII w. w racjonalistycznej filozofii oświecenia, odwołuje się do czasów przed ukształtowaniem państwa, kiedy to ludzie żyli w stanie pierwotnym, są dwie wersje tej teorii, które wspólnie zakładają istnienie prawa naturalnego jako wiecznego i przyrodzonego naturze ludzkiej (w oderwaniu od Boga – Stwórcy natury ludzkiej)

- Człowiek z natury jest zły, a pierwotnie wszyscy walczyli przeciwko wszystkim, by zapobiec samowyniszczeniu ludzie zawarli umowę o nieagresji i ustanowili państwo (Thomas Hobbes, Baruch Spinoza)

- Człowiek jest z natury dobry, pierwotnie życie było pomyślne, jednak z czasem nastąpiło zepsucie natury ludzkiej, aby zapobiec konfliktom ludzie zawarli między sobą umowy:o zjednoczeniu (pactum unionis) i o podporządkowaniu się władcy (pactum subiectionis) (John Locke, Jean Jacques Rousseau)

Motywy umowy społecznej:

• ochrona przed egoizmem

• ocalenie wolności

• osiąganie korzyści

Thomas Hobbes: Lewiatan (1651) ; udzie pod wpływem lęku przed stanem naturalnym zrzekają się swoich osobistych praw na rzecz suwerena, w zamian za ochronę i lepiej funkcjonujące społeczeństwo. Raz przekazanych praw odzyskać nie można.

John Locke- ludzie zazwyczaj kierują się interesem własnym – ale jednocześnie zauważał, że czasami jednak zdolni są do pomocy innym, co wynika z poczucia wspólnoty. Siła poczucia wspólnotowości zależy zaś od stopnia utożsamiania się ze wspólnotą. Społeczeństwo powinno spisać umowę społeczną, a cała władza we wspólnocie ma mieć swoje źródło w tym tekście, a nie w osobistym zdaniu jakiegoś pojedynczego człowieka

Jean Jacques Rousseau: Umowa Sołeczna (1762); jego teoria powszechnej suwerenności zawiera koncepcje „woli ogółu” Podmiot jako odrębna jednostka może być egoistyczny i przekładać własne korzyści nad dobro ogółu. Jednakże, jako członek tego ogółu, wyzbywa się on egoizmu, aby przyczynić się do utworzenia woli ogółu, która sama w sobie jest powszechną suwerennością.

25.Liberalizm klasyczny i współczesny, przedstawiciele, charakterystyka

W XVIIw. Powstała orientacja społeczna , która wolność jednostki stawiała za główną kategorię i najwyższą wartość. Wolność ta rozumiana jest w sposób negatywny i rozumiana jest jako brak jakichkolwiek ograniczeń w realizacji przez człowieka jego naturalnych popędów.

Liberalizm najsilniej zaznaczył się na gruncie myśli politycznej, postulując, że jedyną funkcją kraju ma być obrona i gwarancja praw obywateli. W dziedzinie ekonomii najważniejsza ma być własność prywatna, konkurencja, a państwo nie powinno w żaden sposób w to ingerować. Głosił zasadę oderwania Kościoła od państwa i laicyzacji wielu dziedzin życia społecznego.

W latach międzywojennych pod wpływem wzrostu tendencji etatystycznych i totalitarnych myśl liberalna odradza się pod postacią libertarianizmu..

Przedstawiciele:

Hobbes, Locke

demokratyczny :Rousseau, Rawls

radykalny: J. Nock, G. Baker, R. Nozick

Dwa oblicza liberalizmu:

• demokratyczny - Prawo dopuszcza różnice w społeczeństwie, dysproporcje między bogatymi a biednymi być muszą. Proponuje się tutaj podatki progresywne

John Rawls łączy ideę l.klasycznego z polityką społeczną, aby ograniczyć liberalizm egoistyczny. Bogaci mogą się bogacić, ale część ich korzyści ma być także z pożytkiem dla biednych. Sprawiedliwe dobre prawo to takie, które umożliwia godne życie ludziom, którzy nie są zdolni do pracy.

Czysta natura Hobbesa dla Rawls’a to stan niewiedzy. Jednostki nie wiedzą jaką pozycję będą przyjmować w nowym wymiarze. Dlatego ustalają prawo, reguły, które będą obowiązywać w nowym wymiarze. Wiedzę tworzą reguły.

-- Liberalna koncepcja gospodarki; przyjmuje się, że gospodarka rządzi się własnymi prawami, sama z siebie generuje zasady, którymi się kieruje.

Nie należy ruszać rynku.

W KNS gospodarka to nie mechanizm, a organizm, który stworzył człowiek, ale musi go też kształtować.

• radykalny- libertarianizm

- każdy człowiek jest wyłącznym posiadaczem swojego życia

- agresja jest dopuszczalna wyłącznie w celu samoobrony

- "nie ma przestępstwa bez ofiary", w myśl tego prostytucja, posiadanie narkotyków nie powinny być uznawane za przestępstwo

-całkowita wolność słowa

- większość libertarian albo postuluje odrzucenie podatków, albo ograniczenie ich do minimum

-państwowa służba zdrowia miałaby zostać zastąpiona przez prywatne firmy, a ubezpieczenia zdrowotne miałyby ustąpić miejsca dobrowolnym.

1) ludzie wydzierają sobie własność. Każdy ma to co zdobędzie.

2) Kształtuje się świadomość, gdzie myśli się o współdziałaniu, a nawet o działalności charytatywnej

3) Każda jednostka oddaje część na jakiś cel; szpitale, na biednych, kulturę, teatr..—w państwie nie ma polityki przymusu, jest to pozostawione dobrej woli każdego obywatela

Wersja radykalna umowy społecznej;

1. Najpierw jest krwawy etap – człowiek człowiekowi wilkiem (Hobbesa).

Koniec walki, każdy zatrzymuje co uważa.

I rubikon

2. stan prawa, reguły, które tworzą ochronę dla naszej własności.

II rubikon

3. Wyższa świadomość obywatelska, rozwój działalności charytatywnej

Państwo ma za zadanie chronić własności, mieć policję, administrację i wojsko- ale ma być to państwo stróża moralnego.

Skutki liberalizmu; prowadzi do rozpadu wspólnot o charakterze stanowym, ich miejsce zajmuje jednostka bez skrupułów.

Koncepcja mechanistyczna.

Wg KNS w liberalizmie jest za mało kompetencji i obowiązków dla państwa, dlatego KNS odrzuca liberalizm.

Najogólniej mówiąc liberalizm odwołuje się do indywidualizmu, stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty, głosi nieskrępowaną (aczkolwiek w ramach prawa) działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach życia zbiorowego. Liberalizm jako postawa społeczna jest tolerancyjnym stosunkiem wobec poglądów lub czynów innych ludzi.

Z klasycznego liberalizmu wywodzi się wiele współczesnych nurtów politycznych:

Libertarianizm opowiada się za ograniczeniem państwa do roli "nocnego stróża", i wycofaniem go z zajmowania się zarówno gospodarką jak i sprawami społecznymi. Typowi przedstawiciele: amerykańska Partia Libertariańska.

Libertarianizm postuluje nieograniczoną swobodę dysponowania własną osobą i własnością, o ile tylko postępowanie to nie ogranicza swobody dysponowania swoją osobą i własnością komuś innemu

Główni przedstawiciele Friedrich Hayek David Friedman Robert Nozick

Liberalizm demokratyczny- John Rowls

Jego postulaty są bliskie KNS, uważał że nie wolno zmuszać ludzi do dzielenia się. „teoria sprawiedliwości”- jego dzieło. W społeczeństwie są różnice, są ludzie silniejsi i słabsi. Najsilniejsi zdobędą lepsza pozycję. Korzyściami i zyskami zdobytymi przez najsilniejszych muszą się dzielić ze słabszymi. Próbował wkomponować społeczne prawa w system.

26.Socjalizm: podział; przedstawiciele, charakterystyka.

Socjalizm dąży do zniesienia własności prywatnej.

Wg KNS socjalizm ma błędne założenia antropologiczne; człowiek jest wyższym rodzajem materii, nie ma w nim ducha.

1820-1848 socjalizm utopijny, czysta teoria, nieszkodliwa forma.

1848 rewolucja bolszewicka- socjalizm zostaje wepchnięty w niszę- robotnicy, proletariusze, biedni, które od tej pory mają patent na socjalizm

W Rosji rozwija się komunizm

lata 20 XX w. –koniec II wojny światowej- rozdział socjaldemokracji i komunizmu

po II wojnie światowej- polaryzacja socjaldem. i komunizmu, program godesberski (SPD)

Przedstawiciele:Karol Marks, Fryderyk Engels, Michał Bakunin, Robert Owen

Współcześnie obejmuje tak różne ruch społeczne, że trudno byłoby doszukać się w nich cech wspólnych. Najczęściej jednak zwraca się w tych ruchach uwagę na krytykę kapitalizmu, zniesienie własności prywatnej, walkę klas oraz na konieczność zbudowania nowego porządku społecznego i gospodarczego.

RODZAJE SOCJALIZM

1. utopijny – Robert Owen, Henri de Saint-Simon, Charles Fourier. Byli przekonani o nieograniczonej dobroci człowieka, dążyli do reform bez prawdziwości człowieka. Nawiązywali do Tomasza Morusa. Zbiór idei bez niczego wspólnego z ruchem robotniczym

2. marksizm (komunizm)

3. anarchizm – od grec. Anarchia bezprawie i rozwiązłość. Bakunin, Rudalm?, sprzeciwiają się przymusowi państwowemu, gospodarczemu, każdej władzy. Zaleca się oparcie życia społecznego na absolutnych zasadach wolności, równości, pokoju. Wierzyli, że w każdym człowieku wpisane jest poczucie obowiązku społecznego i ma to być siła mobilizująca.

4. agrarny – źródłem dochodu jest ziemia, należy ziemię pozostawić farmerom i odebrać im wszelkie zyski

5. syndykalizm - Georges Sorel, produkt społeczny przypada pracy. Sorel uważał, że zyski mają przypadać robotnikom i tworzyć syndykaty, związki pracy, aby przejmować fabryki. Sorel uważa, że syndykaty mogą zastąpić władzę polityczną.

6. fabiański - Sydney Webb i jego żona Beatrice, nazwa pochodzi od Fabiusa Cunctatora wodza rzymskiego, który prowadził walkę z Hannibalem, odwlekał ostatnią walkę. Mówią, że nie trzeba robić żadnej rewolucji. Państwo powinno ingerować w życie prywatne.

4 kryteria socjalizmu:

1.sprawiedliwość i równość społeczna

2. kierownicza rola proletariatu

3. własność społeczna

4. społeczeństwo bezklasowe

27.Komunizm i marksizm: przedstawiciele, charakterystyka

Marks, Engels, Lenin

1. materializm dialektyczny i filozoficzny – wszystko jest materią, nie istnieje nic, jeśli nie jest to materią. Marks redukuje wszystko do materii. Dialektyka – dychotomia. Wszystko ma swoje przeciwieństwo. Prawda leży między tezą a antytezą.

2. materializm historyczny – historia ma charakter materialny, uważa że historia się powtarza, instytucje się zmieniają. Uczy nas dystans udo rzeczywistości.

3. ekonomia polityczna – refleksja mająca na celu opracowanie strategii ekonomicznych dla narodu. Przygląda się społeczeństwu i zastanawia co jest potrzebne dla narodu.

4. teoria walki ewolucyjnej – transformacja społeczna musi dokonywać się przez rewolucję

Marks nie wierzył w państwo. Baza (osadzenie w warunkach ekonomicznych) i nadbudowa (świadomość).

28.Faszyzm: podział, przedstawiciele, charakterystyka

Od fascis – wiązka, związek. Korzenie w socjalizmie. Faszyzm był porozumieniem proletariatu z ubogą klasą średnią. Faszyzm wykształcił się na gruncie kompleksu niższości. Lata 20 i 30 XX w. był trudnym okresem pod względem politycznym. Po I wojnie światowej wszyscy byli przegrani, było dużo strat. Nastąpił kryzys parlamentaryzmu. W Europie parlament potrzebował silnych, przejrzystych osobowości. Takimi byli Mussolini, Hitler.

Władza dyktatorska, poza państwem człowiek nie istnieje, naród i rasa na I miejscu.

Na początku Kościół był przychylny faszyzmowi. Mussolini podpisał traktat loterański z Kościołem – powstała Stolica Apostolska (Watykan). Podpisany został konkordat. Po podpisaniu go nastąpił zgrzyt między Mussolinim a Kościołem. Mussolini zaczął inwigilację życia społecznego, reedukował szkolnictwo, zlikwidował Akcję Katolicką, która miała ogromne znaczenie we Włoszech. Papież Pius XI ogłosił encyklikę Rerum Novarum, w której zachęcał do tworzenia związków zawodowych, co nie podobało się Mussoliniemu

FASZYZM NIEMIECKI – został oparty na kulcie rasy. Wg Hitlera istotne było zachowanie tych pierwiastków rasowych, które będą tworzyły państwo kultury, sztuki, piękna. Wyższość narodowa i kulturowa. Hitler czerpał z mitologii (Indii, Germanii, Legiony Rzymskie).

Stosunek Kościoła do hitleryzmu był podobny jak w przypadku Mussoliniego. Podpisany został konkordat, po podpisaniu którego Hitler pokazał na co go stać. W 1939 papież Pius XII napisał encyklikę, w której potępił Hitlera.

29.Personalizm i solidaryzm chrześcijański: przedstawiciele, charakterystyka

Personalizm i solidaryzm jest jedna ideologią, środkową. Funkcjonują one w zależności od uwarunkowań m.in. historycznych.

Solidaryzm – Twórcą solidaryzmu chrześcijańskiego był H. Pesch (1854-1926), Durkheim. Solidaryzm chrześcijański opiera się na założeniu, że w samym człowieku jako osobie, dążącej do urzeczywistnienia własnej doskonałości, tkwi naturalna skłonność do wchodzenia w relacje z innymi osobami. Aktualizacja tkwiących w człowieku potencjalności nie jest bowiem możliwa bez solidarnej współpracy wszystkich ze wszystkimi. Tu, zdaniem solidarystów, należy upatrywać zarówno genezy, jak i istoty życia społecznego.

Według chrześcijańskich solidarystów, życie społeczne opiera się na współzależności i współodpowiedzialności wszystkich jego uczestników. Tutaj swoje ugruntowanie znajduje zasada solidarności. Solidaryzm wiązał się na ogół z organiczną teorią społeczeństwa, w myśl której poszczególnym wspólnotom (zawodowej, gospodarczej, politycznej, kulturalnej) przysługiwać ma autonomia, a więc zarówno odrębność celów, jak i swoboda działania.

Personalizm - W centrum świata wartości personaliści umieszczają osobę, a jej rozwój wiążą ze szczególną rolą spotkań międzyosobowych (w relacjach "ja - ty" oraz "ja - my"). Charakteryzując sposób istnienia osoby, personaliści rozwijają takie zagadnienia, jak: być i mieć, wolność i konieczność, tajemnica i powołanie, dar i miłość, nadzieja i wierność.

Do przedstawicieli polskich personalistów zaliczamy Karola Wojtyłę i Czesława Stanisława Bartnika.

Personaliści badają osobę w związku z:

a) jej twórczym powołaniem do miłości i wolności (Mounier, Marcel, La Senne, Lavelle);

b) metafizycznym i aksjologicznym doświadczeniem drugiej osoby (Levinas, ks. Tischner);

c) ze światem moralnych wartości i powinności ujętym w perspektywie transcendowania osoby w czynie (Scheler, Hildebrand).

30. Media: podział, zadania, kryteria obiektywności mediów.

MEDIA- wszystkie techniczne, funkcjonalne, organizacyjne środki komunikacji indywidualnej i masowej; m.in. media drukowane, audiowizualne, cyfrowe; a także instytucje: radio, telewizja, gazety itp.

Etykę mediów rozpatruje się w 4 płaszczyznach:

- polityczno – społecznej: na niej tworzy się ramy prawne

- organizacyjnej: na niej funkcjonują przedsiębiorstwa i związki gospodarki medialnej

- indywidualnej: zajmuje się różnymi rolami osób pracujących w organizacjach medialnych

Zadania:

- edukacja, integralny rozwój osoby; zmniejszenie analfabetyzmu

- poszanowanie dobra wspólnego

- pełnią funkcję służebną

Kryteria obiektywności mediów:

- odpowiedzialność – odpowiedzialności nie można postrzegać indywidualnie; przy tworzeniu, przekazie i użytkowaniu mediów istnieje szereg grup osób będących podmiotami odpowiedzialności:

- osoby tworzące treści medialne (dziennikarze, korespondenci, komentatorzy) powinni się kierować specyficznymi dla zawodu wartościami i kryteriami jakości

- właściciele, sponsorzy – wyznaczanie organizacyjnych warunków ramowych dla tworów mediów

- użytkownicy mediów – ewentualna krytyka

- prawodawca i instytucje publiczne oraz różne organy społeczne

- komunikacja – pełna i otwarta struktura komunikacji; cenzura organów państwowych czy społecznych jest sprzeczna ładowi publicznemu opierającemu się na wolności; lecz konieczne są ograniczenia ze względu na socjalizację dzieci i młodzieży; ograniczenia te dotyczą również treści zagrażających godności osoby ludzkiej lub demokratycznemu ładowi społecznemu, np. pornografia ; celem procesów komunikacyjnych jest wyrównanie braków wiedzy przez informację

- prawda – wydarzenia przekazywane przez media można podzielić na 3 kategorie:

- wydarzenia oryginalne: realne, prawdziwe i obiektywne

- wydarzenia medialne, spreparowane

- pseudo wydarzenia, specjalnie inscenizowane na użytek przekazu, z efektami specjalnymi, robione dla zdobycia większej oglądalności.

Kościół do mediów jest nastawiony pozytywnie (sobór watykański II)

Polityka medialna powinna regulować prawo i zakres emitowania informacji, są treści które powinno się filtrować np. treści rasistowskie, terrorystyczne, wykorzystujące nieletnich.

31. Troska o ekologię jako przejaw solidarności globalnej.

Gwałtowny rozwój techniki i przemysłu, jaki miał miejsce w czasach nowożytnych, spowodował naruszenie równowagi ekologicznej w skali globalnej, co w konsekwencji zwraca się również przeciw całemu gatunkowi ludzkiemu. Dlatego też ten początkowo marginalny problem zajmuje coraz więcej miejsca również w nauce społecznej Kościoła. Po raz pierwszy w dokumentach Stolicy Apostolskiej pojawił się w encyklice Populorum progressio Pawła VI i od tej pory stale przewija się w nauczaniu papieskim.

4 modele nowoczesnej etyki ekologii (uzasadniają one ochronę ekologiczną):

1. Antropocentryczny - chronimy środowisko, ponieważ jest przestrzenią, w której żyje człowiek. Aby chronić człowieka, chronimy środowisko; Wyróżnia się człowieka, ma on priorytetową rolę, on wyznacza działanie. Troska o człowieka przedkłada się na troskę o środowisko życia.

2. Patocentryczny - Kryterium, etyczna miarą jest cierpienie wszystkich istot żyjących

Chronić środowisko, ponieważ skażone powołuje cierpienie wszystkich istot żywych.Cierpienie człowieka jest ustawione w szeregu z cierpieniem innych istot żywych.

1. Biocentryczny - Miara jest kategoria życia. Wartość życia mchu, szympansa i człowieka ma tę samą wagę.

2. Fizjocentryczny -Zwolennicy natury ożywionej i ożywionej (Ludzie dbajmy o kamienie!!)

-ruchy New Age, zielone

Wyróżniamy także 3 zakresy ekologii:

1. Osoba ludzka jako organizm, który jest pewnym zamkniętym środowiskiem;

2. Ekologia społeczna

3. Środowisko naturalne

Dwie ostatnie tezy są anulowane gdyż ponieważ nie zdążyliśmy ich omówić na wykładzie.

Encyklika – Centesinus Annus – 1991r. Jana Pawła II – opracowanie

Na początku ostatniej dekady drugiego tysiąclecia papież Jan Paweł II ogłosił encyklikę społeczną o szczególnej randze - encyklikę, której tytuł odsyłał do wydanej sto lat wcześniej sławnej Rerum novarum Leona XIII, będącej potężnym impulsem humanizacji gospodarki rynkowej i przestrogą przed rodzącym się komunizmem. Centesimus annus zwraca się ku tej wielkiej tradycji nauczania społecznego Kościoła i przekazuje jej przesłanie - ubogacając je - społeczeństwom przełomu wieków i tysiącleci, odsłaniając „rzeczy nowe” naszych czasów, znacząc kres pewnej epoki w dziejach ludzkości i ukazując świt następnej. Jest ona zarówno dialogiem z nauczaniem Leona XIII, potwierdzeniem i rozwinięciem jego ocen systemów gospodarczo-społecznych oraz konkretyzacją formułowanych przestróg, jak i odpowiedzią Kościoła na najbardziej aktualne w chwili ogłoszenia encykliki Centesimus annus wydarzenia polityczne, czyli załamanie się systemu państw realnego socjalizmu w roku 1989. Sto lat wcześniej Kościół objaśniał i przestrzegał - w roku 1991 potwierdzał dawniejsze ostrzeżenia, raz jeszcze ukazywał źródła nieszczęść i przypominał prawdę o naturze ludzkiej, w trosce o to, aby owe klęski nie powtórzyły się w nowej epoce. Znacznie doskonalszy niż dawniej system gospodarki rynkowej wymaga przecież ciągłej humanizacji, tak aby służył raczej umocnieniu życia wspólnotowego niż utrwalaniu dawnych i nowych form alienacji. Także w zakresie życia politycznego ów triumf ducha, jaki doprowadził do upadku nieludzkich reżimów, winien owocować pełniejszym uwzględnieniem wymiaru kulturowego i duchowo-religijnego w życiu państw i narodów. Upadłe systemy ukazały, jak bardzo fałszywa ideologia może okaleczyć i zdeprawować człowieka. I ten człowiek wszakże jest drogą Kościoła, a zatem i ku niemu skierowane jest pełne nadziei orędzie Jana Pawła II, zwiastujące możliwość odnowy społeczeństw u progu nowej epoki.

Na wstępie należy zwrócić baczną uwagę na tak istotną dla tej encykliki kwestię etyki politycznej jak „konsensus aksjologiczny” odwołujący się do tradycji chrześcijańskiej, który winien być trwałym fundamentem „wspólnego europejskiego domu”. Reguły życia politycznego w owym domu muszą być oparte na zasadach demokracji. Dlatego silnie podkreślona jest afirmacja porządku demokratycznego, jakiej Jan Paweł II daje wielokrotnie wyraz na kartach encykliki. Ta zasadnicza afirmacja nie wyklucza jednak pełnego troski tonu krytyki, która wszakże jest już krytyką „od wewnątrz”, nie kwestionującą norm demokratycznych, lecz poszukującą ich aksjologicznych podstaw. Demokracja bowiem, dla której uznanie wyraża się na kartach encykliki Centesimus annus, nie może być jedynie większościową procedurą rozstrzygania spornych kwestii, ale opiera się na rozpoznaniu i poszanowaniu wartości - bez nich nieuchronnie zmienia się w „zakamuflowany totalitaryzm”. Wpisana w Centesimus annus refleksja nad demokracją znajduje swe dopełnienie i kontynuację w późniejszych encyklikach Veritatis splendor i Evangelium vitae.

Jan Paweł II wiele uwagi poświęca etycznym fundamentom ustroju demokratycznego oraz ich rozwojowi we współczesnych systemach politycznych. Pyta również o właściwą wizję społeczeństwa i państwa, akcentując konsekwentnie antyideologiczne, antyutopijne i antyholistyczne stanowisko, w tym celu rozważa funkcjonowania mechanizmów rynkowych w gospodarce, ale też podkreśla, iż w życiu społecznym należy dać pierwszeństwo logice daru przed logiką interesu. W ten sposób odsłania tak trudno czasem uchwytne, a przecież zasadnicze różnice pomiędzy nauczaniem Kościoła a złudzeniami niektórych odłamów myśli liberalnej. W swojej encyklice Jan Paweł II występuje zarazem jako krytyk państwa opiekuńczego, a równocześnie obrońca „słabych”, o których zawsze winno się troszczyć i państwo, i całe społeczeństwo. Moralność jest bowiem prawdziwą miarą wartości życia politycznego przy rozważaniu etycznych aspektów dokumentu należy zwrócić uwagę na wpisaną w encyklikę przestrogę przed instrumentalizacją prawdy w polityce, przed jej relatywizacją, która otwiera drogę autorytarnym rozstrzygnięciom władzy totalitarnej. Tymczasem Kościół głosi potrzebę „zdrowej teorii państwa”, a więc takiego, „w którym najwyższą władzę ma prawo, a nie samowola ludzi” (n. 44).

Jan Paweł II w Centesimus annus, jakkolwiek jednoznacznie afirmuje demokratyczne państwo prawa, powściągliwie i z dystansem ocenia bardziej szczegółowe warianty rozwiązań ustrojowych. Przychylnie ocenia te formy organizacji życia społeczno-gospodarczego, które dążą do równowagi między regułami rynku i konkurencji a wymogami godności ludzkiej. Ocena ta, zawarta między innymi w 19 i 42 punkcie encykliki, bywa przez wielu komentatorów odnoszona do tzw. społecznej gospodarki rynkowej. Z płynącej od Centesimus annus inspiracji dla podjęcia koniecznych reform należy podkreślić: potrzebę rozsądnej deetatyzacji systemów ubezpieczeń w państwie społecznym, ograniczenia biurokracji, przerostów charakterystycznych dla państwa opiekuńczego, ale również ukazać, jak zasady solidarności i pomocniczości mogą znajdować konkretny wyraz w społeczno-ekonomicznych programach naprawczych. Nauczanie o państwie w Centesimus annus jest bowiem zorientowane przede wszystkim na potrzebę uzgodnienia wymogów skuteczności z normą personalistyczną. Tym należy tłumaczyć uwzględnienie przez Papieża w wywodzie o państwie problematyki związanej z ochroną rodziny, jej szczególnych potrzeb i praw. Dlatego najważniejsze wątki nauczania Jana Pawła II skupiają się wokół rodziny jako podstawowej instytucji życia społecznego.

Encyklika Centesimus annus jest bez wątpienia, jedną z najważniejszych wypowiedzi Magisterium na temat życia gospodarczego, a zawarta w dokumencie wizja sprawiedliwego ładu gospodarczego, oparta jest na sformułowanej jeszcze w Gaudium et spes zasadzie głoszącej podmiotowość i celowość człowieka w życiu społecznym. Personalistyczna koncepcja ładu gospodarczego każe krytycznie spojrzeć na technokratyczną kreację homo oeconomicus, która - nieodpowiedzialnie rozszerzana - zdaje się obejmować coraz to nowe dziedziny życia społecznego. Znaczenie encykliki jako pierwszego dokumentu Kościoła tak dobitnie potwierdzającego ważność i użyteczność podstawowych kategorii gospodarki rynkowej (takich jak wolność gospodarcza, przedsiębiorczość, rynek, zysk) dokument ten powinien się stać fundamentem rzeczowej dyskusji między współczesną ekonomią a katolicką nauką społeczną. Daje wizję gospodarki wspartej na dwóch podstawowych wartościach jak na dwóch przęsłach: na wolności i sprawiedliwości, przypomina nauczanie Kościoła o własności prywatnej i ukazuje pracę ludzką jako działanie przedsiębiorcze. Centesimus annus odczytane zostało jako śmiały i zdecydowany głos w dialogu ze współczesną myślą ekonomiczną.