UMOWY MIĘDZYNARODOWE

Umowy międzynarodowe są jedną z kategorii aktów prawnych w Unii Europejskiej (UE). Zawierane są przez UE, która działa samodzielnie lub z państwami członkowskimi, w zależności od postanowień traktatów ustanawiających UE.

WPROWADZENIE

Wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego Unii Europejskiej (UE) nadano osobowość prawną. Unia Europejska jest więc podmiotem prawa międzynarodowego, który w swoim własnym imieniu może negocjować i zawierać umowy międzynarodowe.

Umowy międzynarodowe mają skutek prawny w prawie wewnętrznym UE i prawie państw członkowskich. Zasady, według których UE może zawierać umowy międzynarodowe, określone zostały w traktatach ustanawiających UE.

DEFINICJA

Umowy międzynarodowe są wynikiem zgodnej woli UE i państw trzecich albo UE i organizacji będącej osobą trzecią. W ramach tych umów określone zostają prawa i obowiązki instytucji europejskich i państw członkowskich. Wraz z ich wejściem w życie lub wraz z datą, która jest w nich określona, stanowią część europejskiego porządku prawnego.

Ponieważ z prawnego punktu widzenia umowy międzynarodowe to umowy prawa wtórnego, muszą być zgodne z traktatami ustanawiającymi UE. Mają jednak większe znaczenie niż akty prawa wtórnego zwane „aktami jednostronnymi”, tzn. przyjętymi jednostronnie przez instytucje europejskie (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje itd.).

ZEWNĘTRZNE KOMPETENCJE UE

Zewnętrzne kompetencje UE określone zostały w art. 216 Traktatu o funkcjonowaniu UE. Dzięki nim UE może zawierać umowy międzynarodowe:

- w przypadkach określonych w traktatach ustanawiających UE,

- gdy w prawnie wiążącym akcie zawarcie takiej umowy jest przewidziane,

- gdy zawarcie umowy jest niezbędne do osiągnięcia jednego z celów UE, nawet w przypadku braku europejskich przepisów wewnętrznych,

- gdy zawarcie takiej umowy może mieć wpływ na wspólne zasady przyjęte przez UE w zakresie prawa wewnętrznego. Jeżeli więc UE przyjęła wspólne zasady wykonania danej polityki, państwa członkowskie nie mają prawa zaciągać zobowiązań z państwami trzecimi mających wpływ na te zasady.

KOMPETENCJE WYŁĄCZNE I DZIELONE

Podział kompetencji między UE i państwami członkowskimi dotyczy również płaszczyzny międzynarodowej. Kiedy UE prowadzi negocjacje i zawiera umowę międzynarodową, ma kompetencje wyłączne albo dzielone z państwami członkowskimi.

W przypadku kompetencji wyłącznych jako jedyna może prowadzić negocjacje i zawrzeć umowę. Dziedziny, w których UE ma wyłączne kompetencje w zakresie zawierania umów międzynarodowych, uściślone zostały w art. 3 Traktatu o funkcjonowaniu UE.

W przypadkach, w których UE ma kompetencje dzielone z państwami członkowskimi, umowa zawarta zostaje jednocześnie przez UE i państwa członkowskie. Mamy wówczas do czynienia z umową mieszaną, na którą państwa członkowskie muszą wyrazić zgodę. Dziedziny kompetencji dzielonych określone są w art. 4 Traktatu o funkcjonowaniu UE.