Polityka gospodarcza
Wykład 1 – 1.10.2010
LITERATURA:
Polityka gospodarcza, red. B. Winiarski, Warszawa 2006.
Polityka gospodarcza, red. T. Włudyka, Warszawa 2007.
Polityka gospodarcza. Wstęp do teorii, J. Kaja, Warszawa 2007.
Wędrujący świat, G. Kołodko, Warszawa 2008.
Wykład 2 – 8.10.2010
POLITYKA GOSPODARCZA:
Bezpośrednie kierowanie gospodarką narodową przez państwo lub pośrednie oddziaływanie państwa na funkcjonowanie i rozwój tej gospodarki [S. Kryszczyński]
Działalność państwa polegająca na określaniu bieżących i perspektywicznych celów społeczno – gospodarczych oraz ich realizacja za pomocą metod i środków wynikających z zasady racjonalnego gospodarowania [K. Secomski]
Świadome oddziaływanie władz państwowych oraz instytucji i organizacji międzynarodowych na gospodarkę – jej dynamikę, strukturę, funkcjonowanie i stosunki ekonomiczne [B. Winiarski]
PODMIOTY POLITYKI GOSPODARCZEJ:
Władza publiczna -> organy publiczne (centralne organy oraz samorząd terytorialny)
Wspólne organy ponadnarodowe, które przejmują pewne funkcje w dziedzinie planowania i realizowania współpracy gospodarczej w skali wspólnoty [UE]
PAŃSTWO – posiada władzę wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Kierunki i treść oddziaływania władz państwowych na sprawy gospodarcze zależą od doktryny społeczno – ekonomicznej w danym państwie.
DOKTRYNY SPOŁECZNO – EKONOMICZNE:
Merkantylizm (T. Mun, W. Petty, B. Mandeville – „Bajka o pszczołach”, J. Grodwagner)
Od połowy XV do połowy XVII w. głównym założeniem było bogacenie się narodów i państw poprzez intensyfikację wymiany handlowej, a co za tym idzie gromadzenie zasobów kruszcowych stanowiących zapłatę za nadwyżkę handlową. Podstawą bogactwa było złoto i srebro dlatego w strategii handlowej należało zapewnić jego napływ poprzez cła na import towarów przetworzonych i ich eksport do innych krajów. Dominował protekcjonizm, który doprowadził do wzrostu cen. Rola państwa sprowadzała się nie tylko do wspierania przedsięwzięć handlowych, Lech inspirowała również wzrost produkcji wspomagając przedsiębiorczość prywatną.
Fizjokratyzm (F. Quesnay)
Powstał we Francji w XVIII w. Tylko produkcja rolna jest w stanie dostarczyć dochód w sensie produkcyjnym i etycznym. Dogmat „laissez – faire”, czyli propagowanie zezwolenia na swobodną działalność gospodarczą zarówno krajową jak i zagraniczną.
Prawo rynków J. Saya – podaż tworzy swój własny popyt.
Ekonomia klasyczna (A. Smith, D. Ricardo)
Przedstawiciele tej szkoły ekonomicznej widzieli w „niewidzialnej ręce rynku” skuteczny instrument przywracający naruszoną równowagę. Pieniądz traktowali jako dobro neutralne, nie wpływające w istotny sposób na warunki wymiany dóbr na rynku. Rola państwa sprowadzona była do minimum.
Keynesizm (J.M. Keynes)
Możliwość rozwoju gospodarczego upatrywano w pobudzeniu popytu globalnego, nawet kosztem zwiększenia deficytu budżetowego i inflacji. Rozkwit nastąpił w latach 60. Państwo było aktywnym uczestnikiem procesu gospodarowania. Keynesiści nie wierzą że samoczynne mechanizmy rynkowe są w stanie zagwarantować stabilizację popytu na poziomie odpowiadającym potencjalnej produkcji.
Keynes stwierdził, że w miarę zwiększania się produkcji, zatrudnienia i dochodów, konsumpcja z przychodów maleje, zmniejsza się krańcowa skłonność do konsumpcji. Rosną oszczędności które ograniczają popyt to zaś ogranicza produkcję, zatrudnienie a to rodzi kryzys i bezrobocie (hipoteza dochodu absolutnego).
Wg. Keynes’a państwo powinno odpowiadać za tzw. rozwój czynników makroekonomicznych.
Polityka J. Keyens’a w długim okresie powoduje presję inflacyjną.
ROZWÓJ INTERWENCJONIZMU PO I WŚ:
od I WŚ w USA zwiększa się eksport, inwestycje, zamożność
wysokie bezrobocie w latach 20-tych XX w.
ustalenie wysokich ceł ochronnych oraz ustalenie wysokich parytetów emigracyjnych
Francja i W. Brytania zamknęły swoje rynki dla USA
pogarszający się stan rolnictwa w USA
drastycznie spadł popyt na towary rolnicze USA
Amerykanie nie inwestowali tylko grali i wygrywali na giełdzie a powstały w taki sposób kapitał nie posiadał żadnego pokrycia w dobrach
w 1928 roku 2/3 wyprodukowanych aut sprzedano na raty
24.10.1929 – „czarny czwartek” na Wall Street, panika i masowa wyprzedaż akcji bez pokrycia
SKUTKI KRYZYSU Z 1929 ROKU:
wzrost bezrobocia do 25%
w całym kraju spadła produkcja
1929 – 1932 r. gospodarka USA znalazła się w błędnym kole recesji
w następnych trzech latach produkcja spadła o 3%
wielki kryzys na świecie
PRZECIWDZIAŁANIE KRYZYSOWI:
Nowy Ład (New Deal) F. D Roosvelta
kontrola nad działalnością banków i giełd pod kątem koordynowania operacji kredytowych
zwiększenie emisji pieniądza, dopuszczenie do umiarkowanej inflacji w imię ograniczenia tendencji tezauryzacyjnej oraz zwiększenia popytu inwestycyjnego
interwencyjnej zakupy rządowe na rynku artykułów rolnych pod kątem utrzymania cen oraz poprawy sytuacji farmerów
oddziaływanie na rzecz wzrostu zatrudnienia i poziomu płac, skrócenie czasu pracy, wprowadzenie zasiłku dla bezrobotnych
roboty i inwestycje publiczne w postaci budowy dróg, obiektów użyteczności publicznej, lotnisk, systemów elektroenergetycznych, regulacji rzek, zagospodarowania regionów słabo rozwiniętych.
Wykład 3 – 15.10.2010
NEOKLASYCYZM PO 1960 R.:
już w latach 60 – tych poddawano krytyce koncepcję Keynes’a wykorzystując w tym celu hasła obrony zasad wolnego rynku oraz krytyki ingerencji państwa w gospodarkę
ekonomia podażowa, monetaryzm, szkoła austriacka, nowa ekonomia klasyczna (neoliberalizm)
FUNKCJE PAŃSTWA I POLITYKI GOSPODARCZEJ W GOSPODARCE RYNKOWEJ:
kształtowanie systemu pieniężnego
utrzymywanie instytucji wymiaru sprawiedliwości, szkolnictwa
zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego (policja)
zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego (siły i urządzenia służące obronie narodowej)
rola państwa polega na zapewnieniu przestrzegania ustrojowych i systemowych zasad porządku społeczno – gospodarczego a zwłaszcza zasad wolności gospodarczej, poszanowania własności prywatnej i swobody przedsiębiorstw.
ład stanowiony – kształtowanie ładu gospodarczego przez władze publiczne (większość ordo liberalistów)
ład spontaniczny – kształtowani ładu gospodarczego za pomocą samoregulacji rynkowej (Friedrich A. von Hayek)
KORYGOWANIE DZIAŁAŃ MECHANIZMÓW RYNKOWYCH:
| Słabość „niewidzialnej ręki” | Interwencja państwa | Przykład działań polityki gospodarczej |
|---|---|---|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
NEOLIBERALIZM:
neoliberaliści bronili zasad wolnego rynku
popierali zwiększenie swobody działania prywatnych przedsiębiorców i obywateli (redukcja zasięgu sektora publicznego)
przeciwstawiali się działaniom związków zawodowych, które poprzez nacisk na zwiększenie płac, przyczyniały się do zwiększenia bezrobocia
krytykowali ingerencję państwa w życie i postępowanie obywateli, sprzeciwiali się m.in.:
mieszaniu się państwa w sprawy gospodarcze
programom społecznej pomocy państwa
państwowej kontroli środków żywności, lekarstw, narkotyków
nakazowi zapinania pasów podczas jazdy samochodem
obowiązkowi szkolnemu
POJĘCIA ZWIĄZANE Z LIBERALIZMEM:
racjonalizm – racjonalne zarządzanie
antropocentryzm – cała gospodarka powołana jest do służenia człowiekowi
trójpodział władzy – władza wykonawcza, ustawodawcza i sądownicza. Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie nawzajem się kontrolować.
utylitaryzm – zwracanie uwagi na rozwiązania tylko użyteczne
społeczeństwo obywatelskie – aktywność społeczna w życiu publicznym
społeczeństwo otwarte – akceptacja napływu ludzi z innych części świata
libertarianizm – swoboda dysponowania własną osobą i własnością ale tylko gdy nie ogranicza to swobody innej jednostki
libertynizm – pojęcie skrajne do libertarianizmu, nieograniczone dysponowanie własną osobą i własnością
homo oeconomicus – człowiek ekonomiczny, racjonalnie dysponujący zasobami
homo socialis – człowiek społeczny, umiejętność odnalezienia się w danej grupie społecznej
MONETARYZM:
początek XVIII wieku
wg. monetarystów podstawowy wpływ na kształtowanie polityki ekonomicznej mają:
długookresowa stabilność gospodarki wymagająca nienaruszenia mechanizmu rynkowego
polityka pieniężna zapewniająca równowagę na rynkach finansowych i bezinflacyjną podaż pieniądza
zdaniem Friedmana należy wydatnie ograniczyć zakres polityki ekonomicznej rozszerzając zaś pole działania mechanizmów rynkowych, obniżanie stopy inflacji
trzeba prowadzić restrykcyjną politykę monetarną i restrykcyjną polityk fiskalną, ogranicznie deficytu budżetowego
równanie wymiany towarowej J. Fisher’a:
Ilość pieniądza (M) * szybkość obiegu pieniądza (Ym) = ceny towarów (P) * dochód narodowy (Y)
NOWA EKONOMIA KLASZYCZNA:
ustalenie oczekiwania w oparciu o informacje minione, obecne i przewidywane w okresie przyszłym
państwo powinno skupiać się na rozwiązaniach nie naruszających mechanizmu rynkowego, sprzyjających utrzymaniu stabilności cen i wzrostu podaży
kwestionuje ona wszelki sens prowadzenia polityki ekonomicznej poza stabilizacyjnymi działaniami rządu i na rzecz minimalizacji zmian wydatków publicznych, rozmiarów emisji pieniądza i podatków
zarzutem do ekonomii racjonalnych oczekiwać jest koszt zdobywania informacji
zwolennicy są przekonani że ludzie podejmują decyzje w oparciu o proste, praktyczne zasady ponieważ zdobycie informacji w warunkach gospodarki kosztuje i nie wszyscy ludzie są dokładnie poinformowani
EKONOMIA PODAŻY – wychodzi z założenia że wszelkie ograniczenia wypływają ze strony podaży. Państwo powinno dążyć do zwiększenia wydajności oszczędzania, inwestowania, zwiększania podaży poprzez zachętę, pobudzenie oszczędności, powiększanie zasobu kapitału. Istotne znaczenie ma racjonalna polityka fiskalna.
REAGONOMIKA:
ekonomia podażowa, która była prowadzona w latach 80-tych XX w. w USA za prezydentury R. Reagana
posunięcia z zakresu polityki gospodarczej przynosiły efekty przeciwne do zamierzonych – zwiększenie popytu doprowadziło do niewielkiego ożywienia kosztem inflacji
stosowanie polityki keyenowskiej w długim okresie powoduje presje inflacyjną
Wykład 4 – 22.10.2010
REAGONOMIKA:
*połączenie założeń szkoły podażowej i monetarystycznej
Szkoła podażowa:
tworzenie bodźców do wzrostu gospodarczego przez wpływanie na wzrost podaży czynników produkcji
redukcja stawek podatkowych i uproszczenie systemu podatkowego
redukcja wydatków rządowych
skuteczna polityka antyinflacyjna
ograniczenie roli państwa w gospodarce
Monetaryzm:
podejmowanie decyzji w warunkach inflacji prowadzi do zjawisk negatywnych – czynnik niepewności zniechęca do inwestowania i oszczędzania
zamiast dyskrecjonalnego sterowania gospodarką – stałe reguły gry, rozwiązanie długofalowe, a nie doraźne
POLITYKA GOSPODARCZA REAGANA:
„America’s New Beginning” 1981:
plan reformy budżetu – ograniczenie wydatków budżetowych, redukcja i eliminacja programów socjalnych i pomocy
reforma opodatkowania dochodów osobistych i działalności gospodarczej (o 30% do osób fizycznych)
szeroki program ograniczenia kontroli państwa – deregulacja
wypracowanie wspólnie z SRF zasad zdrowej polityki monetarnej mającej na celu odbudowę stabilnej waluty – antyinflacyjna (restrykcyjna) polityka monetarna
Przejściowe zmniejszenie dochodów państwa w wyniku obniżenia podatków i wzrostu wydatków wojskowych miało być zrównoważone poprzez rewizję federalnych programów opieki socjalnej. Jednoczesne zastosowanie restrykcyjnej polityki monetarnej oraz ekspansywnej polityki podatkowej jako środka propodażowego – innowacja.
WYDATKI BUDŻETOWE:
Przyczyny niepowodzenia:
brak kooperacji ze strony Kongresu – zgoda na redukcję ale brak zgody na odpowiednią redukcję wydatków
obniżka wydatków dokonana w grupach wydatków rządowych stanowiących jedynie 30% wydatków budżetowych
Od 1986 roku powstrzymany został wzrost wydatków zbrojeniowych.
DEREGULACJA:
Działania na rzecz zmniejszenia ilości uregulowań hamujących rozwój życia gospodarczego:
zaprzestanie kontroli cen paliw płynnych
deregulacja transportu, komunikacji, rolnictwa, systemu informacji
Skutki: obniżenie cen, wzrost konkurencyjności, wzrost efektywności i jakości świadczonych usług.
EFEKTY REAGONOMIKI:
Bezrobocie: 1981 – 7,6%
1981/1982 – 9,7%
1989 – 5,5%
Sukces antyinflacyjnej polityki monetarnej: 1980 – 13,5%
1982 – 6,2%
1988 – 4,1%
konsekwentnie realizowana polityka kontrolowanej podaży pieniądza
umiarkowane tempo wzrostu płac + wzrost wydajności pracy
rosnący tani import – osłabienie presji inflacyjnej
KRAJE REALNEGO SOCJALIZMU:
stosowanie strategii rozwoju ekstensywnego, zwiększenie rozmiaru produkcji bez zwiększenia postępu technicznego
zaniedbanie w sferze dóbr konsumpcyjnych przyczynił się do powstanie problemów z zaspokojeniem potrzeb żywnościowych, co rodziło liczne protesty społeczne
mimo pewnych prób korekt systemu, to w Polsce pozostawano przy metodach nakazowo – rozdzielczych
Kryzys objawia się w gospodarkach krajów wysoko – rozwiniętych a wzrost w krajach rozwijających się.
Wykład 5 – 29.10.2010
ELEMENY EKONOMII NEOKLASYCZNEJ BĘDĄCE SPRAWCAMI KRYZYSU:
deregulacje rynków finansowych – pozostawienie samych sobie
przecenienie indywidualizmu, zbytnie chełbienie chciwości człowieka
pozbawienie państwa odpowiednich instytucji
pozbawienie państwa kontroli firm, które rozrastały się do rozmiarów tak dużych, że nie mogły upaść i mogły wywierać wpływ na państwo
udzielanie kredytów ludziom, którzy nie byli do tego uprawnieni
pomylenie środków z celami ekonomicznymi
ZAŁOŻENIA KONCEPCJI NEOLIBERALNEJ ODPOWIADAJĄCE KONCPCJI SOCJALISTYCZNEJ:
funkcjonowanie w gospodarkach instytucji, które są pod ścisłą kontrolą państwa
oddanie władzy nad realizacją celów ekonomicznych jednostkom
przesunięcie punktu ciężkości ze sfery materialnej do sfery przepływów finansowych bardzo często prowadzą do restrykcyjnej polityki pieniężnej, czyli centralistycznym wpływaniu na ilość pieniądza w obiegu oraz jego ceny. Doświadczenie socjalizmu, że każda działalność centralnego planisty wiążę się z uznaniowością powstania sytuacji przetargowej, w której dochodzą do głosu kwestie poza ekonomiczne, będące wypadkową gry sił różnych interesów.
w gospodarce zarówno socjalistycznej jak i wolnorynkowej dochodzi do oddzielenia kapitałowych decyzji alokacyjnych od właścicieli kapitału oraz przeniesienie socjalistycznej logiki finansowej na system finansów kapitalistycznych.
Wykład 6 – 26.11.2010
GOSPODARKA SOCJALISTYCZNA:
prywatna przedsiębiorczość zakazana
przedsiębiorstwa państwowe podlegały centralnemu planowaniu
podróże zagraniczne ograniczone
media podlegały cenzurze, były instrumentem propagandy
zakres aktywów finansowych dostępnych dla przedsiębiorstw i ludności był skrajnie ograniczony, ponieważ rynkowy system finansowy nie mógł istnieć obok centralnego planowania
PRZEROŚNIĘTE SOCJALISTYCZNE PAŃSTWO DOBROBYTU OBEJMUJĄCE:
relatywnie wysokie transfery (edukacja itp.)
ochronę socjalną zapewnioną przez przedsiębiorstwa państwowe
ceny żywności, energii, mieszkań sztucznie podtrzymane na niskim poziomie
zabezpieczenia społeczne typowe dla gospodarek rynkowych nie istniały ponieważ zapotrzebowanie na nie było zredukowane przez ograniczenie możliwości i zagrożeń jednostki
PAŃSTWO SOCJALISTYCZNE BYŁO WYPACZONE W DZIEDZINIE TZW. DÓBR PUBLICZNYCH:
wydatki na obronę były nadmierne i wynikały z imperialnych aspiracji ZSRR
zwalczanie pospolitych przestępstw było stosunkowo skuteczne, ale kosztem praktyk typowych dla państwa policyjnego
system prawny i wymiar sprawiedliwości uznawały prywatną działalność gospodarczą za przestępstwo
PRZYCZYNY RÓŻNIC W OSIĄGNIĘTYCH WYNIKACH GOSPODARCZYCH W ŚWIECIE POSTSOCJALISTYCZNYM:
Główne czynniki tłumaczące różnice w dynamice wzrostu gospodarczego:
warunki początkowe
czynniki zewnętrzne (np. w Rosji) w tym dostęp do rynków zagranicznych
zasięg reform rynkowych oraz jakość polityki makroekonomicznej
TRANSFORMACJA SYSTEMOWA:
transformacja systemowa jest to przejście od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki wolnorynkowej obejmujące zmianę ustroju politycznego oraz tworzenie rynkowych warunków funkcjonowania wszystkich podmiotów gospodarczych
transformacja ustrojowa to nie tylko wprowadzenie demokracji politycznej o towarzyszących jej swobód jak wolność słowa, zrzeszania się itp. lecz także dokonanie się zmian zachodzących w sferze postaw i zachowań ludzkich
transformacja gospodarcza to działania zmierzające do stworzenia dla podmiotów gospodarczych rynkowych warunków działania wykraczających poza sferę „świadomości społecznej” a więc poza sferę postaw ludzkich i wynikających z nich zachowań
transformacji nie można utożsamiać z restrukturyzacją
CELE TRANSFORMACJI GOSPODARCZEJ:
pluralizm własnościowy
policentryzm zorganizowany (zdemonopolizowanie gospodarcze)
przywrócenie wewnętrznej równowagi rynkowej
redukcja zadłużenia zagranicznego i przystosowanie gospodarcze do standardów światowych
ograniczenie luki technologicznej i cywilizacyjnej
OBSZARY AKTYWNOŚCI PAŃSTWA NA DWÓCH ETAPACH TRANSFORMACJI:
Etap początkowy (przełomowy): w Polsce lata 1989-1991, polityka stabilizacyjna i liberalizacyjna, czyli ograniczenie inflacji poprzedzające liberalizację warunków działalności gospodarczej zapewniająca poprawę sprawności mechanizmów alokacyjnych, demontaż instytucji (np. Centralny Urząd Planowania)
Etap stopniowych zmian transformacyjnych: w Polsce od 1992 roku,
kontynuowanie polityki stabilizacyjnej
stworzenie właściwego systemu obrotu rynkowego
zapobieganie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu
niwelowanie negatywnych efektów zewnętrznych
polityka antymonopolowa
polityka właścicielska
POLSKA PO 1989:
ogólny niedostatek podaży towarów w stosunku do strumienia pieniądza, spadek produkcji i nasilenie procesów inflacyjnych
rząd T. Mazowieckiego ograniczył urzędową regulację cen i wykorzystał ich wzrost do równoważenia podaży z popytem, zmniejszono wydatki budżetu państwa, ograniczono dotacje dla deficytowych przedsiębiorstw państwowych, zmniejszenie zakresu interwencji, zahamowanie dynamiki płac, podnoszenie kursu walut obcych.
PLAN BALCEROWICZA:
przywrócenie równowagi rynkowej
ograniczenie inflacji
otwarcie gospodarki polskiej na kontakty z zagranicą
Powyższe efekty planowano osiągnąć poprzez realizację następujących działań:
uwolnienie niemal wszystkich cen co miało zatrzymać inflację
znaczna dewaluacja złotego i tzw. sztywny kurs walutowy
zezwolenie na nieskrępowany import towarów z Zachodu przez drobnych przedsiębiorców
wprowadzenie tzw. popiwku
podniesienie stóp procentowych
ograniczenie firmom państwowym dostępu do kredytów
oddzielenie banku centralnego od budżetu
regulacje grupowych zwolnień i systemu zasiłków dla bezrobotnych
silne ograniczenie popytu konsumpcyjnego poprzez zredukowanie płac
Wykład 7 – 3.12.2010
Wykład 8 – 10.12.2010
KAPITAŁ ZAGRANICZNY A PRYWATYZACJA POLSKIEJ GOSPODARKI:
Kapitał zagraniczny uczestniczy w przekształceniach struktury wartościowej w Polsce przez:
prywatyzacja założycielska – tworzenie wspólnych przedsięwzięć gospodarczych typu joint – venture, spółek akcyjnych lub spółek z ograniczoną odpowiedzialnością
prywatyzacja kapitałowa – kupno udziałów lub akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw, uczestnictwo w pierwotnym i wtórnym rynku kapitałowym, najczęściej w charakterze tzw. inwestora strategicznego
prywatyzacja bezpośrednia – przejmowanie mienia likwidowanego przedsiębiorstwa państwowego.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) w Polsce, których zasób osiągnął w 2009 roku – 124,834 mln EUR, jest 10-krotnie wyższy od zasobu polskich bezpośrednich inwestycji podjętych zagranicą w 2008 roku – wynoszący 10 mld EUR.
SKALA KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO W POLSCE:
przetwórstwo przemysłowe - 41.3%
budownictwo - 34.3%
handel i naprawy - 61.2%
hotele i restauracje - 19.5%
transport, gospodarka magazynowa i łączność - 20.7%
banki (szacunkowo) - ok. 80%
KOSZTY TOWARZYSZĄCE NAPŁYWAJĄCEMU KAPITAŁOWI ZAGRANICZNEMU:
zachęcenie zagranicznych inwestorów za pomocą różnych instrumentów (subsydia) polityki gospodarczej może doprowadzić do problemów ze zrównoważeniem dochodów
rozpoczęcie produkcji na terenie danego kraju oznacza zmniejszenie wpływów do budżetu z opłat importowych
inwestycje zagraniczne poprzez swoją komplementarność lub substytucyjność względem inwestycji krajowych mogą przyczynić się do zmniejszenia krajowych inwestycji i oszczędności
wzrost wartości zagranicznych inwestycji może doprowadzić do zwiększenia rezerw gotówkowych, a w konsekwencji do presji na zwiększenie podaży pieniądza w gospodarce a co za tym idzie do spadku jego wartości
pogorszenie terms of trade w wyniku zwiększenia importu zaopatrzeniowego z zagranicznych filii
ze względu na siłę zagranicznych przedsiębiorstw może dojść do ograniczenia działania zasad wolnej konkurencji, co oznacza, że mniejsze polskie firmy zostają zmuszone do opuszczenia rynku
możliwości pojawienia się przestarzałych technologii, których wykorzystanie zostało zabronione w innych krajach
powstawaniu zagranicznych filii towarzyszy transfer wysoko wykwalifikowanej kadry z kraju macierzystego inwestora, a w konsekwencji do wzrostu bezrobocia w Polsce osób z wyższym wykształceniem.
KORZYŚCI Z NAPŁYWU BIZ:
wzrost popularności endogenicznego modelu gospodarki oznacza włączenie zagranicznych inwestycji jako zasobu powiększającego stan kapitału krajowego
pozytywne efekty związane z transferem technologii, wiedzy, kapitału
naciski na obniżenie stóp procentowych, a w konsekwencji zwiększenie opłacalności inwestycji krajowych
uczestnictwo w procesie prywatyzacji oznacza wzrost wpływów do budżetu (sam proces prywatyzacji oznacza bardziej efektywne wykorzystanie zasobów czynników produkcji)
napływający kapitał oznacza spadek produktu krańcowego z kapitału, a tym samym wzrost produktu krańcowego z pracy, co oznacza wzrost korzyści dla pracowników (wyższe wynagrodzenie)
poprzez eksport przyczynia się do poprawy bilansu handlowego
zwiększenie jakości i dostępności na rynku.
FINANSOWANIE WZROSTU GOSPODARCZEGO:
środki wygospodarowane wewnątrz gospodarki – oszczędności wewnętrzne
środki przekazane spoza gospodarki – finansowanie zewnętrzne
w krajach rozwijających się nie zawsze poziom oszczędności wewnętrznych jest wystarczający, a tym samym nie zawsze zapewnia przyśpieszenie tempa wzrostu gospodarczego
w krajach rozwijających się niski poziom oszczędności jest wynikiem niskich płac, ten zaś z kolei niskiej wydajności pracy spowodowanej ubogim wyposażeniem kapitałowym stanowisk pracy
przerwanie tego błędnego koła możliwe jest pod warunkiem uzupełnienia oszczędności wewnętrznych środkami zewnętrznymi
wysoki przyrost naturalny ma negatywny wpływ na oszczędności
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POZIOM OSZCZĘDNOŚCI:
stopa procentowa
struktura i saldo wydatków budżetu państwa
stopa inflacji
stopień otwartości gospodarki
zależności demograficzne
stopa bezrobocia
struktura zawodowa społeczeństwa
ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA:
bezpośrednie inwestycje zagraniczne
pożyczki zagraniczne
inwestycje portfelowe
pomoc zagraniczna (transfery rzeczowe i finansowe)
najpopularniejszą formą zadłużenie się za granicą jest emitowani obligacji, które kupowane są przez zagranicznych inwestorów. Emisje, które są dokonywane za granicą, nazywane są euro obligacjami. Specyficzne nazwy mają obligacje sprzedawane w USA – Yankee bonds, oraz w Japonii – tzw. samuraje.
KORZYŚCI Z KREDYTÓW ZAGRANICZNYCH:
| Kredytodawcy | Kredytobiorcy |
|---|---|
|
|
Bezpieczny poziom zadłużenia:
*obsługa roczna zadłużenia nie przekracza 25% wartości rocznego eksportu.
PODSTAWOWE PRZYCZYNY NARASTANIA ZADŁUŻENIA ŚWIATOWEGO:
USA w latach 60-tych wydały więcej niż wyniósł ich dochód, dlatego wydrukowano więcej dolarów – osłabła jego wartość. Państwa OPEC podwyższyły ceny ropy by zrekompensować spadek dochodów ze sprzedaży ropy
skokowy wzrost światowych cen ropy naftowej w okresie 1973-74 oraz 1978-79 (szoki naftowe) i łatwiejszy dostęp do kredytów wskutek nadwyżek finansowych krajów OPEC (tj. petrodolarów)
kraje rozwijające się zaczęły realizować bardzo ambitne plany uprzemysłowienia. Kredyty były zaciągane na finansowanie budowy zakładów przemysłowych, które w przyszłości mogłyby spłacać kredyty dzięki swojej produkcji. Większość inwestycji była chybiona, a tym samym zyski z produkcji nie gwarantowały spłaty kredytu.
wiele krajów zaciągało kredyty w celu sfinansowania deficytu płatniczego, który narastał pod wpływem wzrostu cen ropy naftowej. Ich sytuacja była trudniejsza, ponieważ ropa była zużywana na własne potrzeby, a tym samym nie brała bezpośredniego udziału w eksporcie
wzrost realnej stopy procentowej. W I połowie lat 80-tych nominalna stopa procentowa w USA wynosiła 20%, równie wysokie stopy procentowe utrzymywały si w krajach Europy Zachodniej. Rzutowało to negatywnie na państwa zadłużone
rosnąc suma odsetek od niespłaconego kredytu
MAKROEKONOMICZNE KONSEKWENCJE ZADŁUŻENIA ZAGRANICZNEGO:
w momencie zaciągania długu w kraju dłużnika dochód narodowy wytworzony jest mniejszy niż dochód do podziału
w momencie spłaty zadłużenia, w kraju dłużnika dochód narodowy do podziału jest mniej niż dochód wytworzony
spłata kredytu oznacza, że następuje przepływ środków pieniężnych z kraju dłużnika do kraju wierzyciela co powoduje dalsze rozwarstwienie w podziale światowego dochodu
w obliczu wysokich kosztów obsługi długów konieczne jest drastyczne ograniczenie importu, zmniejszenie inwestycji i wydatków budżetowych na cele socjalne, co ogranicza dynamikę wzrostu gospodarczego i powoduje pogorszenie się warunków życia ludności
12 sierpnia 1982 roku – na forum publicznym prezydent Meksyku ogłosił że nie może spłacić kredytów, USA zaoferowało kolejne wsparcie finansowe dla Meksyku, inne kraje również robiły tak samo ale wsparcia dodatkowego już nie otrzymyały.
Wykład 9 – 17.12.2010
SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ZADŁUŻENIA:
tworzenie warunków do wzrostu gospodarczego i do rozwoju wymiany międzynarodowej
liberalizacja wymiany międzynarodowej, chodzi tutaj głównie o ograniczenie protekcjonizmu godzącego w interesy krajów rozwijających się
dopływ nowych kredytów do krajów dłużniczych
niskie realne i nominalne stopy procentowe
stabilizacja cen surowców eksportowanych przez kraje rozwijające się
Kapitał zawsze podąża za wyższymi stopami procentowymi a co za tym idzie wzrasta wartość waluty. Aprecjacja dolara sprawia że eksport staje się nie opłacalny i opłacalny staje się import – ma to wpływ na redystrybucję dochodu i powodowanie presji inflacyjnej.
KLUB LONDYŃSKI I PARYSKI:
Klub Londyński: grupa ok. 5000 banków prywatnych, które od lat 70-tych udzielały wsparcia krajom rozwijającym się i państwom byłego bloku wschodniego
Klub Paryski: nieformalna grupa wysokich urzędników do spraw finansów z 19 najbogatszych państwa świata, która zajmuje się usługami finansowymi, jak restrukturyzacja i umarzanie długów państw.
umorzenie o 50% polskich długów: KL – 1994 rok i KP – 1991 rok
DOTYCHCZASOWE PRÓBY I METODY ROZWIĄZYWANIA KRYZYSU ZADŁUŻENIA:
renegocjacje i restrukturyzacje długów (umarzanie części długów, wydłużenie terminu spłaty)
udzielanie krajom zadłużonym wsparcia finansowego przez MFW pod warunkiem realizacji uzgodnionych wzajemni programów dostosowawczych
transakcje konwersji długów (swap) na udziały kapitałowe, obligacje skarbowe, towary eksportowane przez kraje zadłużone, wydatki na cele ekologiczne oraz handel długami
Międzynarodowe inicjatywy dyplomatyczne w sprawie oddłużenia KSR np. Plan Bakera (1985 r.)
wobec braku zadowalających efektów realizacji dotychczasowych prób i metod przezwyciężania globalnego kryzysu zadłużenia konieczność znalezienia bardziej skutecznych sposobów wyjścia z „pułapki długów”
PLAN BAKERA (sekretarz stanu USA):
1985 rok, koncepcja naprawy zadłużenia światowego na posiedzeniu MFW, kontynuacja reform krajów zadłużenia, w zamian miały być udzielane dodatkowe kredyty dla uruchomienia produkcji, pomoc miała iść z Międzynarodowych Instytucji Finansowych i z sektora prywatnego banków, ci pierwsi wywiązali się z obietnicy a drudzy nie. Było to niewystarczające wsparcie dla dłużników. Spowodowało to istotny spadek eksportu krajowego związany z aprecjacją waluty krajowej.
PLAN BRADY (sekretarz stanu USA):
1989 rok, w ramach planu zaproponowano restrukturyzację oraz umorzenie długów dłużnikom w zamian za wprowadzenie reform wolnorynkowych, objęto nim również Polskę. Rozwiązał problem światowego zadłużenia ale głównie w Europie Środkowo – wschodniej. Problem pozostał w Afryce.
EWOLUCJA ZADŁUŻENIA W POLSCE:
po II WŚ Polska rozpoczyna odbudowę swojej gospodarki z długim ok. 200 mln USD
do 1971 roku stan niskiego zadłużenia (987 mln USD)
w 1973 roku stan zadłużenia w warunkach wymienialnych przekroczył ówczesny poziom rocznych wpływów z eksportu w tych walutach
w 1976 roku, 8,4 mld USD
w 1980 roku zadłużenie zagraniczne osiągnęło poziom 24,1 mld USD
w 1985 roku zadłużenie zagraniczne wynosiło 53,1% wytworzonego dochodu narodowego tj. 32,6 mld USD. W 1982 – 1989 spłacano średnio 20-30%
UWARUNKOWANIA ZADŁUŻENIA POLSKI:
kilkakrotny wzrost cen ropy naftowej w końcu 1973 roku i w konsekwencji łatwy dostęp do taniego kredytu
ostra i długa recesja gospodarcza
koncepcja „samospłaty kredytów” która w świadomości była uważana za darmowe
20 % kredytów z lat 70 tych przekazana była na wzmocnienie siły wytwórczej, 65% na import, 15% na zakup artykułów konsumpcyjnych
nierównomierny rozwój poszczególnych gałęzi przemysłu, np. energetyka nie nadążała z dynamiką rozwoju przemysłu maszynowego tzw. „wąskie gardła”
wzrost kosztów obsługi długów
WZROST ZADŁUŻENIA PO 1985 ROKU:
zastosowanie nowej definicji długu publicznego w ustawie o finansach publicznych
zaciągani nowych kredytów na potrzeby transformacji
umacnianie się złotego kosztem dolara
wzrost zadłużenia zagranicznego przedsiębiorstw krajowych (sektor pozarządowy i poza bankowy)
lepsze w porównaniu z krajowymi warunki uzyskania kredytu i niższe %
korzystne z punktu widzenia kredytobiorców kształtowanie się kursów walutowych w ostatnich latach
aktualnie ok. 850 mld złotych zadłużenia zagranicznego
Wydarzenia ekonomiczne korygujemy albo wtedy gdy powodują przepływ gotówki (księgowanie kasowe) albo wtedy gdy niosą konsekwencje ekonomiczne (księgowanie memoriałowe). Kasowe odsuwa w czasie zobowiązania finansowe.
SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:
system repartycyjny – polega na tym że bieżące składki płacone przez os. aktywne zawodowo są przyznawane na wypłaty bieżących świadczeń. System ma problem gdy społeczeństwo jest starzejące się czyli, gdy brakuje pieniędzy na wypłaty. Nie jest odporny na demografie ale jest odporny na kurs walutowy oraz kryzysy finansowe.
system kapitałowy – składki emerytalne każdego z ubezpieczonych gromadzone są na jego indywidualnym koncie. Inwestowane są w instrumenty finansowe. Zaletą jest odporność na starzejące się społeczeństwo ale nie jest odporny na zmiany na rynku
Rozwiązanie mieszane: system repartycyjno – kapitałowy
zaletą jest dywersyfikacja ryzyka związane z danym sposobem finansowania emerytur.
Struktura Systemu Ubezpieczeń Społecznych
I FILAR:
Podstawowe cechy charakterystyczne: Fundusz Ub. Społ
Podmiot zarządzający: ZUS
Zasada finansowania: Repartycyjna
II FILAR:
PCCh: OFE
PZ: Powszechne Towarzystwo Emerytalne
ZF: Kapitałowa
III FILAR:
PCCh: Ubezpieczenie dodatkowe w tym pracownicze programy emerytalne
PZ: zależnie od formy prawne, fundusze inwestycyjne itp.
ZF: kapitałowa
Wynagrodzenie netto: W. brutto – składki na ub. społ – zaliczka na podatek doch. – składa na ub. zdrowotne
Składki na ubezpieczenie społeczne:
sk. na ub. emerytalne (emerytury)
sk. na ub. rentowe (renta z tytułu niezdolności do pracy, rodzinna, socjalna)
sk. na ub w razie choroby i macierzyństwa (zasiłki chorobowe, wyrównawcze, macierzyńskie)
Składka do ZUS – 29,77% z czego 13,71% pracownik a 16.06% pracodawca
Składki płacone przez pracownika:
emerytalna – 9.76%
rentowa – 1,5%
chorobowa – 2.45%
zdrowotne 9% do odliczenia 7.75%
koszty uzyskania przychodu – 111.25 zl, podwyższone – 139,06zł
kwota wolna od podatku: 556,02 zł/12 mieć – 46.33
składki płacone przez pracodawcę:
emerytalna: 9,76%
rentowa – 4.5%
wypadkowa – 1.8%
plus:
fundusz pracy – 2.45%
fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych – 0.10%
składa emerytalna: I FILAR – 12.22%, II – 7.3%