ANATOMIA 27.09.2014
Pochodzenie ANATOMII – pochodzenie
Metody badawcze anatomii jest dzielenie organizmu na części, czyli preparowanie zwłok. Jest najlepszą metodą nauczania anatomii. Celem anatomii jest poznanie i zrozumienie budowy ustroju człowieka. Ściśle związane z anatomią są inne nauki : histomatologia (tkanki), cytologia(komórki), fizjologia(nauka o funkcjonowaniu organizmu)
KOMÓRKA – podstawowy element budowy organizmu żywego. Liczba komórek w ciele człowieka to ok 30mln, a rozmiary określa się w mikrometrach.
Wyjątki to:
- k. jajowa – średnica ok ¼ mm
- k mięśniowe – włókno mięśniowe ok kilka mm do 30 cm długości
- k nerwowe ok kilku milimetrów do kilku cm
TKANKA
Zespół komórek o podobnej budowie i funkcji i wspólnym pochodzeniu
Wyróżniamy:
Tkankę nabłonkową
Wyściela wszystkie przewody i jamy ciała – delikatna i wrażliwa na uszkodzenia, poparzenia
Pośredniczy między środowiskiem a głębiej leżącymi tkankami
Spełnia funkcję resorbcyjną ( nabłone jelita cienkiego)
Bierze udział w wydalaniu
Przyjmuje podniety (bodźce)
Tkanka Łączna
- funkcja mechaniczna ( podporowa) to rodzaj włóknistegoszkieletu który nadaje sprężystość i sztywność.
- ochronna – chroni powierzchnię narządów ( serce, nerki)
- łączenia i modelowania narządów – spaja inne tkanki i narządy w jedną całość
- funkcje troficzne (odżywcze) pośredniczy w przekazywaniu pokarmów sąsiednim tkankom
UWAGA
Krew i Limfa należą do tkanki łącznej. Stanowi charakterystyczne środowisko wewnątrz organizmu w którym zachodzą liczne procesy biochemiczne
Tkanka mięśniowa
- zdolność kurczenia się pod wpływem impulsów ( z wewnątrz i z wewnątrz)
Rodzaje tkanki mięśniowej
1 Gładka – narządy wewnętrzne, jelita, naczynia krwionośne, przewody oddechowe – funkcjonowanie jej nie zależy od naszej woli
2 Mięśniowa prążkowana (szkieletowa) jest podporządkowana naszej woli
Tkanka mięśnia sercowego – odmiana tkanki mięśniowej prążkowanej oraz posiada cechy tkanki mięśniowej gładkiej. Funkcja mięśnia sercowego nie zależy od naszej woli.
3 Tkanka nerwowa warunkuje przewodzenie impulsów nerwowych przez nerwy. Odbiera bodźce ze świata zewnętrznego oraz narządów wewnętrznych.
W nerwach gromadzą się zapasy glikogenu, ciał lipidowych i pigmentu
BUDOWA LUDZKIEGO CIAŁA
NARZĄDY – zespoły tkanek pełniące określone czynności i mające ustaloną budowę oraz kształt.
Dzielą się na:
Narządy wewnętrzne - to narządy zamknięte powłokami ciała
Narządy zewnętrzne – narządy które mają kontakt z otoczeniem
UKŁADY – zespół narządów uczestniczących w określonej czynności organizmu.
APARAT RUCHU
Układ szkieletowy złożony z kości, stawów i więzadeł, jest on bierną częścią aparatu ruchu.
Układ mięśniowy porusza kośćmi i stanowi czynną część aparatu ruchu
UKŁAD TRAWIENNY
Obejmuje narządy których zadaniem jest pobieranie i przeróbka pokarmu
UKŁAD ODDECHOWY
Jest złożony z dróg oddechowych
UKŁĄD KRĄŻENIA Złożony z serca, naczyń krwionośnych i chłonnych
UKŁĄD MOCZOWO PŁCIOWY
Złożony z nerek i dróg moczowych oraz narządów rozrodczych
UKŁAD NERWOWY
Złożony z mózgu, rdzenia kręgowego, zwojów nerwowych i nerwów
Dzieli się pod względem anatomicznym na:
Ośrodkowy – mózgowie i rdzeń kręgowy (UON albo CUN)
Obwodowy układ nerwowy – nerwy mózgowe i rdzeniowe
Dzieli się pod względem czynnościowym na:
Somatyczny – rządzi narządami
Autonomiczny (wegetatywny):
- sympatyczny – pobudza pracę wszystkich narządów w dzień
- parasympatyczny – pracuje w nocy – zwalnia pracę narządów w nocy
UKŁAD DOKREWNY
Złożony z gruczołów wydzielania wewnętrznego
NARZĄDY ZMYSŁÓW
Odbierają podniety z otoczenia
SKÓRA – Spełnia różnorodne funkcje
UKŁAD TOPOGRAFICZNY CIAŁA CZŁOWIEKA
Ciało można podzielić tylko na dwie symetryczne połowy: prawą i lewą
Jednak zasada budowy symetrycznej nie może być traktowana z dokładnością matematyczną, ponieważ w czasie rozwoju człowieka zaczynają stopniowo występować odchylenia od ogólnej symetrii, które w efekcie prowadzą do asymetrii w budowie zewnętrznej oraz w układzie narządów wewnętrznych
Przykładem asymetrii zewnętrznej jest: boczne skrzywienie kręgosłupa, większa długość kończyny górnej PRAWEJ i odwrotnie kończyny dolnej LEWEJ, szersza prawa część twarzy, większy ciężar prawej połowy ciała, większa częstość występowanie praworęczności.
Narządy wewnętrzne PARZYSTE różniące się:
Lewa półkula mózgu jest większa od prawej
Płuca różnią się pojemnością, kształtem i położeniem ( prawe ma 3 płaty a lewe 2)
Nerki położone są na różnych wysokościach
Narządy wewnętrzne nieparzyste charakteryzują się asymetrycznym położeniem
Bardziej lewostronne położenie serca
Prawostronne położenie wątroby
Żołądek wstępuje bardzie lewą połową jamy brzusznej
Dwunastnica jest położona bardziej w prawej połowie jamy brzusznej
UWAGA
Ta asymetria położenia, kształtu i wielkości narządów powoduje asymetrię w przebiegu nerwów i naczyń krwionośnych
Wzdłuż osi długiej organizmu człowieka można stwierdzić budowę odcinkową (segmentalną)- widoczne ???? w układzie:
- kręgów żeber
- mięśni
- nerwów
- naczyń krwionośnych międzyżebrowych
- ułożenie mięśni głębokich grzbietu
- ułożenie nerwów rdzeniowych
- położenie splotów nerwowych
Analizują układ topograficzny organizmu człowieka i narządów wewnętrznych przyjmuje się zasadniczy podział:
1 głowa:
- część mózgowa ( czołowa, potyliczna, ciemieniowa, skroniowa, podskroniowa, uszna i sutkowa)
- część twarzowa ( nosowa, ustna, oczodołowa, podoczodołowa, jarzmowa, przyuszniczo-żwaczowa)
2 szyja:
- przednia okolica – szyja
- tylna okolica – karkowa
3 tułów:
- klatka piersiowa – mostkowa,obojczykowa, poobojczykowa, sutkowa, pachowa, podsutkowa, boczna klatki piersiowej
- grzbiet – kręgowa przechodząca ku dołowi w okolicę krzyżową, nadłopatkowa, łopatkowa, podłopatkowa i lędźwiowa
- brzuch – nadbrzusze, śródbrzusze, podbrzusze z okolcą łonową, okolica pachwinowa
- miednica
- krocze – moczow0-płciowa, odbytowa
- para kończyn górnych - barki, ramiona, przedramiona, okolice rąk
- para kończyn dolnych – biodra, pośladki, uda, kolana, podudzia, pięty, grzbiety stup, podeszwy, okolice palców
SZKIELET CZŁOWIEKA
Wszystkie kości ciała człowieka.
Szkielet człowieka składa się z 206 kości. Średniamasa szkieletu to ok 10 kg u kobiet i 12 kg u mężczyzn
CZASZKA stanowi kostno-chrzęstną osłonę mózgu i innych narządów znajdujących się w głowie człowieka. Czaszka jest szkieletem głowy i składa się z 2 części:
Trzewioczaszki – chroni narządy zmysłów i początkowy odcinek drógo oddechowych i pokarmowych
Mózgoczaszka – chroni mózgowie
KRĘGOSŁUP – składa się z kręgów które stanowią podporę i główną oś ciała. Kręgosłup składa się z 33 – 34 kręgów podzielonych na odcinki: szyjny (7), piersiowy (12), lędźwiowy (5), krzyżowy (5), ogonowo-guziczny (4 – 5)
KLATKA PIERSIOWA – żebra i mostek
KOŃCZYNA GÓRNA – obojczyk, łopatka, k ramieniowa, k promieniowa, k łokciowa, kości dłoni (nadgarstek, śródręcze, paliczki)
KOŃCZYNA DOLNA – kości miednicy, k udowa, rzepka, k piszczelowa, k strzałkowa, kości stopy (stępu), kości śródstopia, paliczki
UKŁAD KOSTNY I JEGO POŁĄCZENIA
Wszystkie kości składające się w ciało człowieka ich podstawowym materiałem budowlanym szkieletu człowieka jest tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna. Ze względu na budowę zewnętrzną kości dzielimy na kilka grup: długie, płaskie, krótkie, różnokształtne
KOŚCI DŁUGIE w części środkowej mają postać wydłużonego walca zwanego TRZONEM KOŚCI , a oba końce rozszerzone. Wewnątrz kości długich mieści się JAMA SZPIKOWA. Rozszerzone końce kości tworzą dużą powierzchnię do przyczepu ścięgien, mięśni, torebki stawowej, więzadeł.
Na nich też znajdują się powierzchnie stawowe pokryte warstwą chrząstki szklistej. Powierzchnie te stanowią połączenie z innymi kośćmi. Obojczyk i żebra zaliczają się do kości długich nie mają jamy szpikowej. Trzony żeber w związku z ich funkcją są spłaszczone.
KOŚCI PŁASKIE: kości sklepienia czaszki, kości biodrowe, łopatka – tworzą osłonę dla położonych pod nimi narządów i stanowią bardzo dużą powierzchnię do przyczepu mięśni.
KOŚCI KRÓTKIE łukowate kości nadgarstka i stępu
KOŚCI RÓŻNOKSZTAŁTNE nienależące do żadnej z powyższych grup – kości podstawy czaszki
UWAGA
Można wyróżnić jeszcze jedną grupę kości tzw. Kości pneumatyczne – są to kości zawierające przestrzenie powietrzne, które występują głównie u ptaków a u człowieka głównie w czaszce
BUDOWA KOŚCI
Kości wykazują nie tylko różnorodność kształtów, ale różnorodność powierzchni. Czynnikiem kształtującym jest przede wszystkim ściskające lub rozciągające działanie mięśni i sąsiednich kości a mniejsze działanie siły rozciągania występują guzki, grzbienie, wypustki.
Na powierzchni kości widoczne są większe i mniejsze otwory prze które wgłąb wnikają naczynia krwionośne.
OKOSTNA i jej rola
Powieżchnia kości pokryta jest okostną – cienka błona z tkanki zbitej łącznej, obfituje w naczynia krwionośne oraz nerwy i ich zakończenia. Naczynia okostnej wnikają w głąb kanalików kostnych, a nerwy powodują wrażliwość samej okostnej i kości. Wewnętrzna warstwa okostnej przylegająca do kości zawiera komórki kościotwórcze (OSTEOBLASTY). W organizmach rosnączych osteoblasty przekształcają się w komórki kostne tzw. OSTEOCYTY. Powodują wzrost kości na grubość.
Usunięcie okostnej powoduje obumieranie i rozpad kości.
SZPIK
Silnie ukrwiona miękka masa gąbczasta wypełniająca wnętrze jam szpikowych kości długich oraz małe jamy szpikowe istoty gąbczastej. Szpik wypełniający jamki szpikowe istoty gąbczastej kości płaskich czaszki, obojczyka, mostka, żeber, kręgów, kości miednicy zwany jest SZPIKIEM CZERWONYM.
Szpik czerwony ważnym narządem krwiotwórczym, powstają w nim krwinki czerwone, białe i płytki krwi.
Szpik Żółty może w razie potrzeby bardzo szybko przekształcić się w szpik czerwony i podjąć szybką produkcję krwinek. Dzieje się tak na wypadek KROTOKU.
Wzrastanie kości na długość
W kościach długich organizmów młodocianych między końcem a trzonem występuje warstwa chrząstki NASADOWEJ. Dzięki warstwie tkanki kostnej w bezpośrednim sąsiedztwie chrząstki nasadowej kość wydłuża się. Proces ten kończy się w okresie dojrzewania płciowego organizmu. Pod wpływem hormonów rozmnażanie się komórek zostaje zatrzymana. Nasady zrastają się z trzonem i rozrastanie się kości na długość ustaje.
CZĘŚCI RUCHOME
STAWY – ruchomość zależy od kształtu stykających się ze sobą powierzchni stawowych. Największe ruchomości posiadają takie stawy w których jedna kość ma wypukłość kulistą a druga tworzy rodzaj miseczki – PANEWKĘ. Wyróżniamy w nim: główkę, panewkę stawową pokrytą chrząstką, torebkę stawową.
JAMĘ STAWOWĄ wypełnioną mazią stawową.
POŁĄCZENIA WŁÓKNISTE (więzadła) – przedłużenia okostnej
ŚCISŁE (więzozrosty, szwy, chrząstkozrosty w spojeniu łonowym, kościozrosty)
KRZYWIZNY KRĘGOSŁUPA
Patrząc na człowieka z boku widzimy 4 łukowate krzywizny. Dwie z tych wypukłości skierowane są do przodu w okolicy szyjnej i lędźwiowej i noszą nazwę LORDOZA.
Krzywizny piersiowa i krzyżowa skierowane są do tyłu i noszą nazwę KIFOZA. Powyższe krzywizny są specyficzną cechą kręgosłupa człowieka w związku ze spionizowaną postawą ciała.
Krzywizny kręgosłupa kształtują się stopniowo w rozwoju poza zarodkowym.
Skrzywienie boczne kręgosłupa jest wygięciem patologicznym SKOLIOZA.
Może być pierwotna (wrodzona) lub nabyta (wtórna). Skolioza nabyta jest wynikiem złej postawy ciała oraz nadmiernie nerwową postawą