WYKŁAD 1 06.03.2013r.

Marginalizacja i wykluczenie społeczne

Definicja marginalizacji i wykluczenia społecznego

Marginalizacja- wywodzi się z margines społeczny; wykluczenie z udziału w życiu społecznym; wykluczenie-pojęcie europejskie; marginalizacja- pojęcie amerykańskie

Żyć na marginesie- zabarwienie negatywne – naruszanie norm życia społecznego

Marginalizacja

• nieuczestniczenie w podstawowych, brak uczestnictwa, mniejsze, ograniczone uczestnictwo w instytucjach życia społecznego

• jest zjawiskiem przestrzenie i historycznie uniwersalnym, endemicznym (charakterystycznym dla każdego ładu życia społecznego)

• w społeczeństwach tradycyjnych (przed przemysłowych) i społeczeństwach przemysłowych zawsze mieliśmy doczynienia z tymi którzy z różnych powodów w mniejszym czy większym stopniu uczestniczyli w życiu społecznym

• marginalizacja zależy od społecznie warunków naszego uczestnictwa w życiu społecznym

• zmiana kategorii osób ulegających wykluczeniu

Historia-przebieg marginalizacji

• społeczeństwa przed przemysłowe- społeczeństwo zabierało prawa, prawa były zróżnicowane dla ludzi ze względu na status społeczny; osoby były pozbawiane praw lub same z nich rezygnowały

• społeczeństwa przemysłowe- wszyscy zrównani w prawach

• w średniowieczu pozbawiano ludzi praw m.in. za wykroczenia, zabójstwo, kradzież, cudzołóstwo, herezje-> za kare nie wolno było: zawierać małżeństw, służyć w wojsku, korzystać z łaźni publicznych, banicja, ekskomunika; pustelnicy sami rezygnowali z praw; jedni żebrali drudzy im pomagali (rycerze i żebracy) aby osiągnąć zbawienie- asceza lub miłosierdzie

Ludzie zbędni- zbędni w społeczeństwie bo nie przestrzegali norm

Ludzie gościńca/wędrowni- XI- XII w. jest to moment w którym wyrzucano ludzi poza mury- nie mieli nic wędrowali od miasta do miasta, od klasztoru do klasztoru, pozbawieni wszystkiego

Ludzie luźni- XV-XVIII w. kategoria ludzi pozbawionych majątku, nie posiadali stałego miejsca zatrudnienia, miejsca zamieszkania, żadnych zależności osobistych np. chłopi pańszczyźniani

XVI w. ustaw o pracy- zmuszenie do pracy, ludzie sami są sobie winni

Ludzie niechciani- robotnicy zwalniani z pracy w okresie wielkiego kryzysu lata 20/30 XX w.

Ludzie śmieci- Bauman kategoria ludzi którzy są społecznie nie potrzebni, nie ma dla nich żadnej roli

Zrównanie praw- prawa ludzkie, prawa obywatelskie, prawa socjalne. Coraz szersza kategoria ludzi podlega marginalizacji 3/5 części, w przyszłości 4/5.

Marginalność-oznacza brak możliwości wykorzystania praw socjalnych obywateli które przysługują jednostką ponieważ współczesna rzeczywistość determinuje nieograniczony wzrost nierówności i zróżnicowania społecznego (pogłębiające się nierówności społeczne);ograniczony dostęp do 3 wartości: pieniądze, władza, prestiż

To co nas różnicuje to właśnie zróżnicowany dostęp do pieniędzy, władzy i prestiżu. Marginalizacja społeczna jest właściwością, stałym elementem struktury społecznej i funkcjonowania systemu społecznego.

Marginalizację można rozumieć jako stan i proces.

Stan(marginalność)- dotyczy tych którzy nie uczestniczą w życiu społecznym i nie podejmują ról społecznych, przede wszystkim nie podejmują ról zawodowych, ról obywatelskich

Proces- oznacza wycofywanie się z uczestnictwa w instytucjach społecznych, proces ograniczania szans i możliwości

Marginalizację rozpatrujemy w 2 kontekstach:

1. jako zjawisko struktury społecznej(wymiar statusu społecznego)-marginalizacja w strukturze społecznej dotkniętych jednostek i grup społecznych które charakteryzują się:

• pewne deficyty uprawnień statusowych

• brak lub ograniczone możliwości uczestnictwa w podstawowych wymiarach życia społecznego takich jak: rynek pracy, edukacja, zdrowie, opieka społeczne, konsumpcja-te ograniczone możliwości uczestnictwa są wynikiem braku zasobów jakimi dysponuje jednostka a do których należą: odpowiedni poziom kwalifikacji, wykształcenie, brak pieniądze, zły stan zdrowia, wiek, niepełnosprawność

• taki kapitał społeczno- kulturowy, który pozwala wykorzystać nasze prawa

• dotyka wszystkich tych którzy nie są w stanie warunkom –normom społecznym

1. w kontekście kulturowym- marginalizacja oznacza tzw. kulturową obcość jednostek i grup, których normy, styl życia, różnią się od kultury otoczenia i środowiska w którym żyją na tyle że utrudnia im to proces komunikowania się z tym środowiskiem i korzystanie z jego instytucji. W konsekwencji marginalizacja dotyka imigrantów, pop kultur, subkultur, uchodźców którzy muszą się zakorzenić w nowym środowisku lub odrzucają normy kulturowe własnego społeczeństwa.

W konsekwencji marginalizacja społeczna jest to stan wykorzeniane- czyli nie uczestnictwa jednostki w instytucji porządku społecznego oraz wszystkie procesy które do tego prowadzą

Podstawowe wymiary marginalizacji społecznej:

1. marginalizacja w sferze aktywności zawodowej- oznacza brak dostępu do pracy

2. marginalizacja w sferze konsumpcji- nierówny dostęp do dóbr i usług

3. marginalizacja w sferze edukacji- nierówny dostęp do edukacji

4. marginalizacja w sferze kultury- nierówny dostęp do kultury, sztuki

5. marginalizacja w sferze socjalnej- nierówny dostęp do instytucji zdrowia i zabezpieczenia społecznego

6. marginalizacja w sferze polityki- ograniczony lub brak udziału w podejmowaniu decyzji politycznych i wyrażaniu opinii