UBEZPIECZENIA PRACOWNICZE

Pracownik na podstawie umowy o pracę jest obowiązkowo objęty wszystkimi rodzajami ubezpieczeń społecznych, czyli emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowych, a także ubezpieczeniem zdrowotnym, nawet jeśli ma już ustalone prawo do emerytury lub renty, jest uczniem lub studentem, lub też obok stosunku pracy ma jeszcze inne tytuły do ubezpieczenia.

Wyjątki od zasady

Od umowy o dzieło zawartej do końca czerwca 2004 r. z własnym pracownikiem mającym ustalone prawo do emerytury lub renty lub zawartej przez takiego pracownika z innym podmiotem, lecz wykonywanej na rzecz własnego pracodawcy, nie nalicza się składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Od zawartych od 1 lipca tego roku należy te składki opłacać.

Nie traktuje się jako zawartej z własnym pracownikiem umowy cywilnoprawnej, której stroną jest pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym, wychowawczym czy pobierający zasiłek macierzyński. Jeśli jest to umowa o dzieło, to jej wykonawca nie podlega ubezpieczeniom społecznym. Jeśli umowę zlecenia, podlega on ubezpieczeniom jako zleceniobiorca.

Ważne!

Pracownik podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Co jest podstawą wymiaru składek

Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników jest przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

W tej podstawie wymiaru nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Przychodem ze stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat (art. 12 ust.1 updf).

W szczególności chodzi o: wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość ustalono z góry. Także o świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak też wartość innych świadczeń nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych.

Przychód pracownika to suma wypłat dokonanych w danym miesiącu. Dla celów ubezpieczeniowych nie ma więc znaczenia, za jaki zaległy miesiąc - począwszy od stycznia 1999 r. - wypłacono wynagrodzenie w danym miesiącu. Do podstawy wymiaru składek za np. sierpień przyjmuje się więc wszystkie przychody wypłacone lub postawione do dyspozycji pracownika od 1 do 31 sierpnia.

Składki od świadczeń w naturze

Wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku:

jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej pracodawcy - według cen stosowanych wobec innych niż pracownicy odbiorców,
jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi zakupione przez pracodawcę - według cen ich zakupu,
jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu mieszkalnego: lokatorskiego i własnościowego - w wysokości czynszu obowiązującego dla tego lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej; komunalnego - w wysokości czynszu wyznaczonego dla tego lokalu przez gminę; własnościowego, z wyłączeniem lokali spółdzielczych typu własnościowego oraz domów stanowiących własność prywatną - w wysokości czynszu określonego według zasad i stawek dla mieszkań komunalnych na danym terenie, a w miastach w danej dzielnicy; lokalu w hotelu - w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel.
Jeżeli zakład wynajmuje mieszkanie, które udostępnia pracownikowi, do podstawy wymiaru składek nie będzie wliczany faktyczny koszt, lecz obowiązujący czynsz.

Ważne dla matek

Urlop wychowawczy lub zasiłek macierzyński jest tytułem do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, jeśli osoby z nich korzystające nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty ani innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczenia. Osoby przebywające na urlopie wychowawczym są również objęte ubezpieczeniem zdrowotnym, jeśli nie podlegają temu obowiązkowi z innego tytułu.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne osób na urlopach wychowawczych finansuje w całości budżet państwa. Pracodawca, który wypłaca zasiłek macierzyński lub udzielił urlopu wychowawczego, sporządza jedynie dokumenty ubezpieczeniowe, w których wykazuje należne składki - nie dokonuje natomiast wpłat składek do ZUS.

Wysokość składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oblicza się od: kwoty zasiłku macierzyńskiego (brutto) dla osób na zasiłkach macierzyńskich oraz kwoty świadczenia pielęgnacyjnego (420 zł) dla osób na zasiłkach wychowawczych (wskazana podstawa obowiązuje od 1 maja ). Składkę na ubezpieczenie zdrowotne osób na urlopach wychowawczych oblicza się również od kwoty świadczenia pielęgnacyjnego.

Jakie są ograniczenia podstawy wymiaru

W celu ustalenia limitu sumuje się co miesiąc narastająco od początku roku wszystkie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z wszystkich tytułów ubezpieczenia. Uwzględnia się zatem wszystkie przychody wypłacone lub postawione do dyspozycji pracownika od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku (również podstawy wykazywane w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego lub przebywania na urlopie wychowawczym). Bez znaczenia jest przy tym, że wskutek kłopotów finansowych część np. grudniowej pensji pracodawca wypłacił dopiero w następnym miesiącu. Otrzymane w styczniu zaległe wynagrodzenie to przychód za zeszły rok.

Pracodawca musi zaprzestać obliczać i przekazywać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdy pracownik przekroczy roczną podstawę wymiaru. Jeżeli pracownik ma jeszcze innych płatników, jest zobowiązany zawiadomić pracodawcę i tych płatników o przekroczeniu kwoty rocznej podstawy wymiaru składek. Za skutki błędnego zawiadomienia odpowiada ubezpieczony.

BARIERA DLA PODSTAWY
Podstawa wymiaru składek emerytalnych i rentowych nie może być wyższa w danym roku od 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w 2004 r. od 68 700 zł). Gdy przychód przekroczy tę kwotę, od nadwyżki tych składek się nie płaci.


Ograniczenie kwoty rocznej podstawy wymiaru składek nie dotyczy pozostałych składek, co oznacza, że po przekroczeniu kwoty 68 700 zł nadal należy obliczać i przekazywać składki na ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe, zdrowotne, FP i FGŚP.

Na ubezpieczenie zdrowotne

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z uwzględnieniem wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, bez ograniczenia do 30-krotności. Niezależnie od powyższego pomniejsza się ją o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez pracownika i potrącone przez pracodawcę.

Składki na pozostałe fundusze

Składka na FP jest finansowana ze środków pracodawcy. Wynosi 2,45 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania limitu 30-krotności. Pracodawca opłaca te składki od pracowników, których przychód z pracy (oczywiście tylko ten stanowiący podstawę wymiaru składek) w przeliczeniu na okres miesiąca jest równy co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu.

RODZAJE SKŁADEK I ŹRÓDŁA ICH FINANSOWANIA
Oprócz składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za pracownika opłaca się również składkę na Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP).

Składkę na ubezpieczenie emerytalne (19,52 proc. podstawy wymiaru) i ubezpieczenia rentowe (13 proc. podstawy wymiaru) finansują w równych częściach pracownik i pracodawca. Składkę na ubezpieczenie chorobowe (2,45 proc. podstawy wymiaru) finansuje z własnych środków pracownik, a składkę na ubezpieczenie wypadkowe, której wysokość jest zróżnicowana - np. płatnicy mający nie więcej niż 9 ubezpieczonych płacą 1,93 proc. - finansuje pracodawca. On także finansuje składki na FP i FGŚP.

7,75 proc. składki na ubezpieczenie zdrowotne, która w 2004 r. wynosi 8,25 proc. podstawy wymiaru, odlicza się z zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, pozostałe 0,5 proc. z dochodu pracownika. Jeżeli składka na ubezpieczenie zdrowotne jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, zostaje obniżona do wysokości tej zaliczki.


Jeżeli praca jest wykonywana przez część miesiąca z powodu:

rozpoczęcia lub zakończenia umowy w trakcie miesiąca,
pobierania przez część miesiąca wynagrodzenia za chorobę od pracodawcy (art. 92 k. p.) lub zasiłku chorobowego,
korzystania przez część miesiąca z urlopu bezpłatnego lub innej nieobecności bez prawa do wynagrodzenia, należy ustalić podstawę wymiaru składek w przeliczeniu na pełny miesiąc. Jeśli okaże się, że przychód wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie, trzeba opłacić składki na FP.
W praktyce zatem składkę na FP zawsze trzeba potrącić od zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy.

Jeżeli pracownik uzyskuje przychody z różnych źródeł, to uwzględnia się łączną podstawę wymiaru składek z wszystkich tytułów. Gdy więc osoba na niepełnym etacie otrzymuje 500 zł wynagrodzenia, pracodawca nie odprowadza składki na FP. Jeżeli jednak ma on też pół etatu z 500 zł pensji w innym podmiocie, to obowiązek taki już powstaje, gdyż podstawa przekroczyła minimalne wynagrodzenie. Zatem pracodawca zatrudniający pracownika na część etatu za mniej niż minimalne wynagrodzenie, powinien uzyskać od niego informację, czy podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów.

Ważne!

Pracodawcy, u których pracują osoby w okresie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania za okres od 1 czerwca br., powinni za nie opłacać składkę na Fundusz Pracy, jeśli ich przychód stanowiący podstawę wymiaru wynosi co najmniej 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Składki na FGŚP za zatrudnionych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą muszą opłacać pracodawcy, z wyjątkiem zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych. Nie dotyczy to pracodawców niewypłacalnych, zakładów pracy chronionej, zakładów aktywności zawodowej i tych, których upadłość lub likwidację wyłączają odrębne przepisy.

Składka na FGŚP wynosi 0,15 proc. i jest finansowana ze środków pracodawcy. Podstawę jej wymiaru stanowi podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania limitu 30-krotności.

Definicja

Dla celów ubezpieczeniowych za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy oraz osobę wykonującą pracę na podstawie umowy:

zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu,
agencyjnej,
o dzieło,
jeżeli zostały zawarte z własnym pracodawcą lub praca na podstawie tych umów jest wykonywana na rzecz takiego pracodawcy.

Żródło

-http://www.bhp.org.pl/Article960.html