Rehabilitacja - jest to łączne i skoordynowane oddziaływanie lecznicze, psychologiczne, pedagogiczne, społeczno-zawodowe, zmierzające do rozwinięcia lub przywrócenia u osoby trwale poszkodowanej na zdrowiu zdolności, sprawności i możliwości samodzielnego życia w społeczeństwie. Rehabilitacja jest procesem, który łączy oddziaływania o różnym charakterze i zakresie, aby przywrócenie utraconych sprawności było jak najpełniejsze, możliwie wczesne i trwałe (W. Dega, A. Hulek). Ważną rolę w każdym z wymienionych rodzajów oddziaływań rehabilitacyjnych odgrywa rehabilitacja ruchowa (kinezyterapia) w zastosowaniu do różnych form zajęć z osobami niepełnosprawnymi. Dla przykładu warto wymienić tutaj hipoterapię, terapię przez sport, kulturoterapię, hydroterapię, balneoterapię, elektroterapię itd. Rewalidacja - termin używany najczęściej zamiennie z pojęciem rehabilitacja, określa długotrwałą działalność terapeutyczno-wychowawczą, a więc wielostronną stymulację, opiekę, nauczanie i wychowanie jednostek o zaburzonej percepcji rzeczywistości, czyli osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niesłyszących.
Mimo wielu prób wylansowania tego terminu w Polsce, nie zyskał on wystarczającej popularności w mowie potocznej stosowany jest na ogół przez polskich pedagogów specjalnych lub psychologów, często zamiennie z rehabilitacją (zob. J. Zabłocki, 1996). W rewalidacji dziecka „akcentuje się nie tylko wyrównywanie, kompensację braków wrodzonych i nabytych w organizmie psychofizycznym dziecka, ale również jego rewalidację społeczną w granicach indywidualnych możliwości" (Cz. Kosakowski, 1980, s. 8). Zadania procesu rewalidacyjnego mają charakter wszechstronny i nie sprowadzają się do „przywracania w możliwie maksymalnym stopniu jednostki poszkodowanej na zdrowiu do normalnego życia" (cyt. za J. Zabłockim, 1996), lecz prawie w każdym przypadku są o wiele szersze, kompleksowe i niejednolite. Według S. Dziedzica (1970) polegają one na:
1) zapobieganiu pogłębiania się istniejącego już niedorozwoju lub powstawaniu innych dodatkowych upośledzeń;
2) leczeniu i usprawnianiu narządów chorych lub zaburzonych oraz umacnianiu osłabionych;
3) stymulowaniu i dynamizowaniu ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu sił organizmu oraz korzystnych czynników środowiskowych;
4) wychowaniu i nauczaniu specjalnym (ogólnym i zawodowym) dostosowanym do wieku, sprawności fizycznej i umysłowej rewalidowanego oraz zapotrzebowania społecznego.
Resocjalizacja - proces wychowania jednostek wykazujących wzmożone trudności w dostosowaniu się do norm społecznych, moralnych i prawnych, wynikających ze stanu osobowości wychowanka, z jego antagonistyczno-destrukcyjnego ustosunkowania się do oczekiwań społecznych. Polega na stosowaniu różnych środków leczniczych, socjoterapeutycznych, form i metod wychowawczych obejmujących psychotechnikę, socjotechnikę i kulturo-technikę, naukę szkolną oraz pracę w warunkach izolacji (zakłady karne, poprawcze, schroniska dla nieletnich) lub w środowisku otwartym, półwolnościowym pod nadzorem kuratora sądowego.
Kogo obejmuje się kształceniem specjalnym?
Kształceniem specjalnym (w myśl ustawy z dnia 7 września 1991r o systemie oświaty) obejmuje się dzieci i młodzież z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych.
Kształcenie specjalne, wychowanie i opiekę organizuje się dzieciom i młodzieży z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, w szczególności:
niesłyszącym i słabo słyszącym,
niewidomym i słabo widzącym,
z chorobami przewlekłymi
z zaburzeniami psychicznymi,
z niepełnosprawnością ruchową,
z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim,(są to dzieci o II 50-55 – ok.70)
z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym (o II 35-40 – 50-55) lub znacznym (o II 20-25 – 35-40)
z autyzmem,
z zaburzeniami sprzężonymi, tzn. z występującymi co najmniej dwiema niepełnosprawnościami,
niedostosowanym społecznie, zagrożonym niedostosowaniem społecznym, zagrożonym uzależnieniami lub z zaburzeniami zachowania.
Za spełnianie obowiązku szkolnego rozumie się też udział dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowych (o II poniżej 20 lub 25) w wieku od lat 2 do 25 w zajęciach rewalidacyjno – wychowawczych lub indywidualnych zajęciach rewalidacyjno – wychowawczych.
Na czym polega kształcenie specjalne?
Kształcenie specjalne definiowane jest jako stosowanie wobec ww. uczniów specjalnej organizacji nauki i metod pracy, czyli:
zatrudnienie specjalistów,
dostosowanie sprzętów i pomieszczeń,
stosowanie odpowiednich pomocy dydaktycznych,
zorganizowanie dojazdu dziecka do szkoły,
dostosowanie programu nauczania do możliwości dziecka
indywidualizowanie procesu edukacyjnego: praca domowa, wymagania edukacyjne, ocenianie postępów dostosowana do możliwości dziecka,
dostosowanie form pracy,
stosowanie metod dostosowanych do możliwości dziecka.