Cel controlingu finansowego – niedopuszczanie do powstania krytycznej sytuacji w dziedzinie finansów.
Zakres oddziaływania controlingu finansowego – cała działalność finansowa (w wąskim i szerokim ujęciu) charakteryzowana przez wskaźniki analityczne i syntetyczne sprawozdawczości finansowej oraz rachunkowości zarządczej.
Metody Controlingu finansowego
klasyczne metody rachunkowości zarządczej oraz wykorzystywanie technik zarządzania
Aplikacyjność (wykorzystywanie, zastosowanie) controlingu finansowego służy planowaniu, sterowaniu oraz monitorowaniu parametrów finansowych wykorzystywanych głównie w rachunkowości finansowej oraz zarządczej.
Uwarunkowania do stosowania controlingu finansowego:
prowadzenie pełnej rachunkowości finansowej i zarządczej przez przedsiębiorstwo
wsparcie systemami informatyczno – informacyjnymi (tworzenie odpowiedniej bazy informacji)
odpowiedni system delegowania uprawnień decyzyjnych (centrala odpowiedzialności) poprzez funkcjonowanie ośrodków odpowiedzialności
Informacja rachunkowości finansowej – generowana jest na potrzeby odbiorców zewnętrznych (akcjonariusze, udziałowcy, skarb państwa, urzędy statystyczne, urzędy podatkowe, wierzyciele, potencjalni inwestorzy).
Informacja rachunkowości zarządczej – generowana jest na potrzeby odbiorców (decydentów) wewnętrznych przedsiębiorstwa (zarząd przedsiębiorstwa, kierownicy pośrednich szczebli zarządzania, pracownicy wykonawczy jeżeli biorą udział w procesie decyzyjnym).
Rachunkowość finansowa jest prowadzona w sposób obligatoryjny i jest regulowana przepisami prawa takimi jak:
ustawa o rachunkowości,
kodeks handlowy,
prawo spółek prawo podatkowe,
przepisy komisji papierów wartościowych,
rozporządzenia ministra finansów,
obowiązujące standardy międzynarodowe (IV dyrektywa UE).
Rachunkowość zarządcza jest prowadzona w sposób dobrowolny (nie jest prowadzona w sposób obligatoryjny) i nie ma podstaw prawnych w postaci dokumentów takich jak ustawy i rozporządzenia warunkujących jej wdrożenie w przedsiębiorstwie.
Cechy informacji dla rachunkowości finansowej:
wiarygodność
dokładność
rzetelność
ciągłość
sprawdzalność danych (musi istnieć możliwość ich sprawdzenia)
Cechy informacji dla rachunkowości zarządczej:
Wymiar czasowy informacji:
W rachunkowości finansowej przedstawione są informacje o minionych zdarzeniach gospodarczych ( przeszłości) ex post
W rachunkowości zarządczej- również ex post, ale też ex ante dotyczące przyszłość, tego co się zdarzy.
Częstotliwość informacji:
W rachunkowości finansowej – informacje ( dane) podlegają ścisłej periodyzacji, odnoszą się do okresu 1 roku, kwartalnego, miesięcznego. Informacje mają charakter wartościowy .
W rachunkowości zarządczej – mogą być też jak w finansowej, lub na każdy inny czas np. 1 tydzień natychmiast, ad hoc – na dany moment. Informacje mogą mieć charakter wartościowy , ilościowy, opisowy (np.: przewidywane zmiany prawne)
Rodzaj kontroli:
W rachunkowości finansowej- dane podlegają kontroli zewnętrznej realizowanej przez biegłych rewidentów oraz kontroli wewnętrznej (służby kontroli księgowej przedsiębiorstwa).
W rachunkowości zarządczej- informacje podlegają tylko i wyłącznie kontroli wewnętrznej i dotyczą efektywności i skuteczności podejmowanych decyzji w oparciu o przygotowane dane.
Wymogi formalne oraz standaryzacja informacji:
W rachunkowości finansowej – informacje mają określony format , muszą być jawne i publikowane. Podlegają standardom międzynarodowym oraz krajowym, a także muszą być zgodne z normami akceptowanymi przez praktykę gospodarczą.
W rachunkowości zarządczej – dane nie podlegają standaryzacji, a format ich prezentacji może być dowolny zgodny z działalnością ośrodków odpowiedzialności. Nie muszą być jawne i publikowane.
Wydatek – każde rozchodowanie środków pieniężnych w przedsiębiorstwie bez względu na cel. (nie tylko są związane z podstawową działalnością przedsiębiorstwa)
Nakład produkcyjny – zużycie pracy uprzedmiotowionej w środkach pracy i przedmiotach pracy, oraz zużycie pracy żywej związanej z realizacją celów gospodarczych przedsiębiorstwa wyrażone w jednostkach naturalnych. Nakładów nie da się agregować .
Koszt –jest to zużycie pracy uprzedmiotowionej w środkach pracy i przedmiotach pracy, oraz pracy żywej związane z realizacją celów gospodarczych przedsiębiorstwa wyrażone w jednostkach pieniężnych.
Strata- nieuzasadnione i bez ekwiwalentne zużycie zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.
Nośnik kosztu – jednostkowa ilość produkcji, usługi lub czasu w odniesieniu, do której ustalane są koszty.
Ośrodek odpowiedzialności za koszty ( centrum kosztów)- każda wyodrębniona część przedsiębiorstwa w odniesieniu, do której można przypisać koszty. Np.: komórka organizacyjna, wydział, zakład, oddział, filia, wyodrębnionego stanowiska pracy, środek transportu, wyodrębniony środek trwały, wyodrębniona powierzchnia sprzedaży , stoisko. Mogą to być zarówno te, które pokrywają się ze struktura formalną, a także stanowisko pracy, środek produkcji, maszyna, linia, wydzielona część w centrum handlowym (stoisko).
Koszty dzielimy na:
całkowite (globalne)
jednostkowe
Koszty całkowite (globalne) – takie koszty, które są poniesione w związku z wytworzeniem całej masy wyrobów i świadczenia wszystkich usług w danym czasie przez przedsiębiorstwo.
Koszty jednostkowe – są wynikiem rozliczenia kosztów całkowitych (kalkulacja podziałowa i inne) i dotyczą ściśle określonej jednostki, wyrobu bądź usługi w danym czasie.
Koszt krańcowy (marginalny) – informuje o tym jak zmieniają się koszty całkowite, jeżeli nastąpi przyrost produkcji o 1 jednostkę.
Koszt różniczkowy - informuje nas o tym, jak zmienią się koszty całkowite , jeżeli nastąpi przyrost produkcji o pewną określoną liczbę jednostek.
Układ rodzajowy kosztów: grupuje pierwotne, jednorodne składniki kosztów własnych , które z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy.
Układ rodzajowy kosztów:
Amortyzacja wynika ze zużycia środków transportu i wartości materialnych i prawnych (zużycie fizyczne – z eksploatacji; zużycie moralne). W wyniku procesów gospodarczych następuje przeniesienie części środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych na produkowane towary. Musi być tworzony fundusz amortyzacji, lub można odnowić środki trwałe i WNiP przy użyciu kredyty.
Zużycie materiałów i energii – surowce, materiały i półfabrykaty, energia elektryczna, cieplna, woda, energia jądrowa , gaz, paliwo
Usługi obce - koszt obróbki obcej, koszt usług transportowych, remontowych, inne: usług bankowych, telekomunikacyjnych, internetowych, komunalnych, pocztowych, reklamowych.
Wynagrodzenia – koszt płac pracowników od szczebla najwyższego po pracowników wykonawczych.
Narzuty na wynagrodzenia - koszty świadczeń na rzecz pracowników- koszty związane z nakładem na ubezpieczenie zdrowotne, społeczne, składki na fundusze socjalne
Podatki kosztowe- podatek od nieruchomości, gruntowy
Koszty podróży służbowych
Inne koszty układu rodzajowego – te które nie zostały wcześniej ujęte w w/w grupach.
Układ rodzajowy kosztów jest podstawą do wyodrębnienia dwóch subsystemów (podsystemów) kosztów:
Pierwszy dzieli koszty układu rodzajowego na koszty proste oraz koszty złożone.
Drugi dzieli koszty na koszty materialne oraz koszty niematerialne.
Układ kalkulacyjny kosztów dzieli koszty na dwie grupy:
koszty bezpośrednie
koszty pośrednie.
Koszty bezpośrednie to takie, które na podstawie dokumentacji źródłowej można wprost odnieść do jednostki kalkulacyjnej. Do kosztów bezpośrednich zaliczamy :
koszt materiałów bezpośrednich (koszty zużytych materiałów, opakowań, odpadów użytkowych, materiałów pomocniczych)
koszty energii i paliwa technologicznego
koszty płac bezpośrednich, wraz z narzutami
inne koszt bezpośrednie np. koszt przygotowania nowej produkcji, koszt obróbki obcej, koszt wykonania ekspertyz techniczno – technologicznych dotyczącej produkcji,
koszt zużycia narzędzi i przyrządów specjalistycznych.
Koszty pośrednie – to koszty, których na podstawie dokumentacji źródłowej nie da się wprost odnieść do jednostki kalkulacyjnej. Do kosztów pośrednich zaliczamy:
koszty wydziałowe
koszty wydziałowe ruchu – związane z zapewnieniem ruchu maszyn i urządzeń danego wydziału np. koszty energii zasilającej maszyny i urządzenia, koszty remontów bieżących, napraw, zużycie części zamiennych, smarów
koszty ogólnowydziałowe – ponoszone w związku z funkcjonowaniem danego wydziału jako całości np. koszty oświetlenia wydziału, koszty ogrzewania wydziału, praca kierownika wydziału.
koszty zarządu zwane kosztami ogólno zakładowymi:
koszty ogólno administracyjne są ponoszone w związku z funkcjonowaniem zarządu oraz komórek, które świadczą usługi na rzecz zarządu np. koszty płac zarządu, koszty materiałów biurowych, koszty obsługi prawnej , oświetlenia, ogrzewania pomieszczeń zarządu
koszty ogólno produkcyjne są ponoszone w związku z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa jako całości , np. koszty utrzymania straży przemysłowej, koszty utrzymania środków transportu, koszty o przeznaczeniu ogólnozakładowym, koszty oświetlenia terenu przedsiębiorstwa.
Koszty zakupu są ponoszone w związku z nabywaniem materiałów, surowców i przemieszczeniem ich do magazynu , bądź na stanowisko pracy np.: koszty transportu, koszty rozładunku, koszty sortowania, koszty magazynowe.
Koszty sprzedaży ponoszone są w związku ze zbywaniem wytworzonych wyrobów, świadczeniem usług i dostarczeniem ich do odbiorcy pośredniego lub finalnego np. koszty opakowań, koszty załadunku , koszty transportu , koszty reklamy, koszty ubezpieczenia transportu.
Układ kalkulacyjny kosztów jest podstawą do wyodrębnienia tzw wielkości zagregowanych.
Koszt przerobu jest to suma płac bezpośrednich i kosztów wydziałowych
Techniczny koszt wytworzenia zwany także wydziałowym kosztem wytworzenia obejmuje: koszty bezpośrednie , koszty wydziałowe, koszty zakupu.
Zakładowy koszt wytworzenia zwany też fabrycznym kosztem wytworzenia obejmuje : koszty techniczny koszt wytworzenia oraz koszty zarządu.
Całkowite koszty własne są sumą fabrycznego kosztu wytworzenia i kosztów sprzedaży.