APIN
Komputerowy zintegrowany system biblioteczny APIN
System APIN automatyzuje procesy biblioteczno-informacyjne w swoich podsystemach:
tworzenie i obsługa baz (m.in. określenie logicznej struktury baz, eksport i import baz, zabezpieczenie danych itd.)
gromadzenie (obejmuje w pełni gromadzenie druków zwartych)
opracowanie (wprowadzanie danych i ich kontrola, utrzymywanie słowników terminów indeksowych itd.)
obsługa magazynu (m.in. wprowadzanie opisów skróconych)
wypożyczanie (kody paskowe na książkach i kartach bibliotecznych)
wyszukiwanie (OPAC, współpraca z serwerem WWW itd.)
kontrola zbiorów (pełne dane o każdym pojedynczym egzemplarzu książki)
wydruki (m.in. wykaz nabytków) i analizy statystyczne (wybór dowolnych danych i sposobu ich prezentacji graficznej na ekranie)
W wielu programach użytkowych stosuje się zrozumiały, używany przez naszych bibliotekarzy język opisu wydruków i ekranów wzorowany na języku formatowania pakietu CDS/ISIS.
Oprócz typowych bibliotecznych baz własnych w katalogu OPAC mamy bazę z opisami dorobku naukowego pracowników PWr od 1945 r. oraz bazy patentów i zgłoszeń wynalazków.
Charakterystyka użytkowa
niska awaryjność systemu (nieliczne przestoje z powodu awarii zasilania lub sprzętu a nie nieprawidłowej pracy programów)
oszczędności etatowe (m.in. w magazynach i wypożyczalni)
odciążenie katalogów biblioteki poprzez wyszukiwanie i zamawianie książek z laboratoriów instytutowych i akademików
systematyczne (co 2 tyg.) zbiorowe (do dziekanatów) i indywidualne monitowanie czytelników zalegających ze zwrotem wypożyczonych książek
automatyczne, zgodne z aktualnym cennikiem opłat, naliczanie kar za zagubienia i opóźnienia
sprawne wprowadzenie do systemu ok. 5 tys. studentów I roku (na 2 wydziałach otrzymują już karty biblioteczne wraz z indeksem, skrócenie do minimum tzw. szczytu wypożyczeń )
książki widoczne w katalogu OPAC już na etapie zamawiania przez Oddział Gromadzenia
APIN składa się z podsystemów:
tworzenia i obsługi bazy,
wypożyczeń,
wyszukiwania
obsługi magazynu.
Aktualnie katalog online systemu APIN umożliwia wyszukiwanie informacji w następujących bazach:
KSIĄŻKI - książki zgromadzone w bibliotekach Politechniki Wrocławskiej od 1978 r. oraz wydane wcześniej a będące w obiegu od 1990 r.; baza ta liczy ponad 92 tys. opisów katalogowych obejmujących blisko 340 tys. egzemplarzy,
CZASOPISMA-PWr - czasopisma zgromadzone w bibliotekach Politechniki Wrocławskiej ; baza liczy ponad 8 tys. opisów,
CZASOPISMA-Wrocław - czasopisma zagraniczne zgromadzone w wybranych bibliotekach naukowych Wrocławia w latach 1991-96; baza liczy ok. 2,5 tys. opisów,
PATENTY i PRAWA OCHRONNE - opisy udzielonych patentów na wynalazki (1975-95) i praw ochronnych na wzory użytkowe (1980-95); baza liczy ponad 93 tys. opisów,
ZGŁOSZENIA WYNALAZKÓW i WZORÓW UŻYTKOWYCH - opisy zgłoszeń wynalazków (1988-95) i wzorów użytkowych (1988-95); baza liczy ponad 50 tys. opisów,
BELETRYSTYKA - książki zakupione do Czytelni i Wypożyczalni Beletrystycznej od 1994 r.; baza liczy ponad tysiąc opisów,
DONA - publikacje i prace niiepublikowane pracowników Politechniki Wrocławskiej; baza liczy ponad 90 tys. opisów - zostanie udostępniona w najbliższych tygodniach,
Katalog online jest także dostępny w sieci uczelnianej PWrNet poprzez sieci novellowe (login apin-2/apin), a z Internetu poprzez WWW (http://www.bg.pwr.wroc.pl/).
Zaletami systemu są m.in.:
pełna sparametryzowana automatyczna kontrola wprowadzanych danych bibliograficznych;
możliwość obsługi wielu baz danych;
automatyczne składanie zamówień uwzględniające ograniczenia konta danego czytelnika oraz rzeczywistą dostępność egzemplarzy zamawianej pozycji;
możliwość sprawdzania przez czytelnika własnego konta;
współpraca z serwerem WWW, umożliwiająca dostęp do katalogu online z Internetu;
szybkie wyszukiwanie boolowskie;
modularność i parametryzacja umożliwiająca posadowienie systemu w dowolnej bibliotece średniej wielkości ( tj. do ok. 1,5 mln woluminów).
Poza Politechniką Wrocławską system został wdrożony w WSI w Opolu i na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach (podsystem wypożyczeń).
W planach rozwoju systemu pozostają m.in.:
opracowanie podsystemu gromadzenia;
opracowanie podsystemu czasopism;
uruchomienie rezerwacji książek w podsystemie wypożyczeń;
przygotowanie systemu do obsługi bibliotek sieci uczelnianej.
LIBRA 2000
LIBRA 2000 jest komputerowym programem przeznaczonym do kompleksowej obsługi informatycznej biblioteki. Dedykowany jest w szczególności dla bibliotek:
publicznych: miejskich, miejsko - gminnych, gminnych
pedagogicznych, także filialnych
niewielkich bibliotek o charakterze naukowym: ośrodki informacji naukowo - technicznej, biblioteki zakładowe, prawnicze, muzealne, kościelne oraz inne
bibliotek akademickich
Program LIBRA 2000 nie posiada ograniczeń dotyczących wielkości obsługiwanych baz danych.
Podstawowe cechy oprogramowania
Praca w jednolitym środowisku Windows
Pobieranie opisów bibliograficznych z bazy danych Biblioteki Narodowej oraz Biblioteki Kongresu poprzez protokół Z39.50
Wszystkie funkcje oprogramowania zintegrowane w jednej aplikacji
Prosta i przejrzysta obsługa, obszerny podręcznik użytkownika
Opis bibliograficzny zgodny z poszczególnymi arkuszami normy PN-N-01152
Przejmowanie baz danych w formacie MARC21 (bazy Biblioteki Narodowej)
Bezpieczna baza danych i sprawne wyszukiwanie dzięki serwerowi SQL
Brak jakichkolwiek ograniczeń ilościowych, sprawna obsługa dużych baz danych
Doskonała praca w sieciach komputerowych
Dostosowanie do specyfiki danej sieci bibliotecznej (np. bibliotek publicznych)
Zaawansowane, elastyczne mechanizmy wyszukiwania danych
Relacyjne słowniki wzorcowe haseł formalnych i przedmiotowych
Udostępnianie katalogu biblioteki w Internecie w postaci serwisu WWW
Rezerwacja książek, sprawdzanie stanu wypożyczeń poprzez dostęp internetowy (WWW)
Użytkownicy oprogramowania Libra pracującego w systemie DOS mają możliwość automatycznego przeniesienia całej bazy danych do nowego oprogramowania LIBRA 2000.
Funkcje oprogramowania
Libra 2000 jest oprogramowaniem integrującym wszystkie funkcje niezbędne w bibliotece:
opracowanie zbiorów,
gromadzenie (inwentaryzowanie),
udostępnianie (wypożyczanie).
Program może pracować jednostanowiskowo, jak i w sieci komputerowej z wieloma stanowiskami pracy bibliotekarzy. Moduł LIBRA WWW pozwala na udostępnianie katalogu biblioteki w Internecie i/lub w lokalnej sieci komputerowej biblioteki.
Fundamentem programu jest moduł opracowania służący do tworzenia katalogowej bazy danych składającej się z opisów bibliograficznych i słowników wzorcowych. Katalog biblioteki składa się z opisów bibliograficznych następujących dokumentów:
Książek
Dokumentów dźwiękowych
Dokumentów filmowych
Dokumentów elektronicznych
Druków muzycznych
Norm
Dokumentów techniczno - handlowych
Czasopism
Artykułów z czasopism
Wszystkie rodzaje zbiorów opracowywane są zgodnie z odpowiednim arkuszem normy opisu bibliograficznego PN-N-01152. Program automatycznie redaguje elektroniczne karty katalogowe uzupełniając opisy o odpowiednie znaki umowne. Karty katalogowe mogą być drukowane, o ile biblioteka zamierza kontynuować prowadzenie tradycyjnego katalogu kartkowego.
Opracowanie zbiorów jest wspomagane przez słowniki haseł: formalnych (głównie osobowych) i przedmiotowych. Stosowanie słowników nie tylko przyspiesza prace katalogowe (raz wprowadzone hasło może być wykorzystywane wielokrotnie), ale – przede wszystkim – daje możliwość jednolitego opracowania formalnego i przedmiotowego. Jednolite opracowanie – pod kontrolą słowników – jest podstawą budowy dobrego jakościowego katalogu.
Pobieranie opisów z Internetu
Bardzo ważną cechą programu jest możliwość pobierania gotowych opisów bibliograficznych za pośrednictwem Internetu (protokół Z39.50) z bazy danych Biblioteki Narodowej wprost do katalogu programu. Oprócz bazy BN, program pobiera także opisy z bazy katalogowej Biblioteki Kongresu (Library of Congress) oraz innych baz udostępnionych bibliotece.
Program oferuje dwie metody wyszukiwania informacji w katalogu:
indeksową
swobodną.
W metodzie indeksowej przeszukiwane są następujące indeksy: haseł formalnych (katalog alfabetyczny), tytułów, serii, symboli UKD oraz haseł przedmiotowych (katalog przedmiotowy). W katalogu przedmiotowym stosowane są odsyłacze całkowite oraz uzupełniające. W katalogu alfabetycznym stosowane są odsyłacze całkowite. Wyszukiwaniu mogą podlegać wszystkie opisy, bądź tylko opisy określonych rodzajów dokumentów (np. tylko czasopism i artykułów z czasopism). W ten sposób mamy do dyspozycji zarówno jednolity katalog wszystkich zbiorów, jak i – na życzenie – katalog zawierający tylko tą część zbiorów, która w danym momencie nas interesuje.
Wyszukane pozycje mogą trafić do zestawień bibliograficznych. Szczególnie cenną funkcją jest możliwość opublikowania wybranych zestawień na witrynie WWW biblioteki.
Przejmowanie danych w formacie MARC21
Biblioteki, które nie posiadają dostępu do Internetu mogą również przyspieszyć retrospektywne opracowanie zbiorów sięgając do gotowych baz danych bibliograficznych. LIBRA 2000 może przejmować opisy bibliograficzne oraz słowniki haseł przedmiotowych zapisane w formacie MARC21 lub MARC-BN. W praktyce oznacza to dostęp do bibliograficznych baz danych udostępnianych przez Bibliotekę Narodową: Przewodnika Bibliograficznego, Bibliografii Zawartości Czasopism oraz Kartotekę wzorcowych Haseł Przedmiotowych BN.
Z programu Libra 2000 można również eksportować dane bibliograficzne i dzięki temu prowadzić wymianę danych pomiędzy bibliotekami.
Moduł LIBRA WWW
Moduł LIBRA WWW umożliwia udostępnianie katalogu biblioteki w Internecie i/lub w sieci lokalnej biblioteki. Dzięki temu czytelnicy mają nieprzerwany, bezpośredni dostęp do zasobów informacyjnych biblioteki z dowolnego komputera dołączonego do sieci Internet. Dostęp przez Internet obejmuje nie tylko przeszukiwanie katalogów, ale również dostęp do konta czytelnika - po podaniu hasła dostępu. Bibliotekarz może publikować na witrynie WWW dowolne zestawienia bibliograficzne. Czytelnicy mogą zdalnie - poprzez Internet - sprawdzić dostępność poszukiwanych pozycji i dokonać zamówienia, a następnie odebrać zamówione pozycje w ustalonym przez bibliotekę czasie.
Serwer LIBRA Z39.50
Moduł serwera LIBRA Z39.50 udostępnia katalog elektroniczny biblioteki poprzez protokół Z39.50. Ten moduł jest potrzebny tym bibliotekom, które zamierzają przekazywać poprzez sieć Internet swoje opisy bibliograficzne innym bibliotekom lub uczestniczyć w systemach wspólnego przeszukiwania katalogów opartych na protokole Z39.50. Moduł serwera Z39.50 jest niezależny od modułu LIBRA WWW, to znaczy, że udostępnianie katalogu w Internecie dla czytelników w postaci serwisu WWW nie wymaga stosowania modułu serwera Z39.50.
MOL
MOL Optivum to program, który służy do kompleksowej obsługi biblioteki szkolnej. Pozwala na szybszą, łatwiejszą i wydajniejszą pracę bibliotekarza. Jest następcą programu MOL 2000+, który został umieszczony w wykazie środków dydaktycznych zalecanych przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu (nr 1675/2004).
Nowoczesny i sprawdzony program
Program MOL Optivum pomaga każdemu bibliotekarzowi:
prowadzić księgi inwentarzowe,
tworzyć opisy do katalogów,
rejestrować czytelników,
udostępniać książki,
prowadzić statystykę czytelnictwa,
kontrolować terminy zwrotu książek i drukować ponaglenia.
Każdy nowy nabytek wystarczy opisać tylko raz, a jego karta znajdzie się natychmiast we wszystkich komputerowych katalogach.
Dzięki programowi sporządzenie opisów bibliograficznych nawet dla kilkudziesięciu tysięcy książek nie wymaga już wielkich nakładów pracy. Mechanizmy, które pozwalają na znaczne przyspieszenie budowy katalogu, to:
możliwość pobierania opisów bibliograficznych z internetowej bazy Biblioteki Narodowej,
lista haseł przedmiotowych,
lista autorów.
Prawdziwie nowoczesna biblioteka swoje usługi oferuje również w Internecie. Program uzupełnia szkolną witrynę WWW o pełny dostęp do katalogu biblioteki, gdzie czytelnik ma możliwość zajrzenia na swoje konto wypożyczeń. W ten sposób katalog jest dostępny nie tylko z każdego komputera podłączonego do szkolnej sieci, ale również z zewnątrz szkoły.
Program może być stosowany w bibliotece obsługującej:
pojedynczą szkołę,
zespół szkół.
Za pomocą programu można:
rejestrować wypożyczenia,
opracowywać nabytki,
przeprowadzać skontrum,
wyszukiwać informacje o książkach i innych materiałach bibliotecznych,
zbierać dane statystyczne,
wykonywać sprawozdania,
śledzić zaległości.
Bazę danych programu stanowią:
dane katalogowe księgozbioru,
słownik haseł wzorcowych,
kartoteka zagadnieniowa (dane bibliograficzne),
katalog i karty akcesji czasopism,
księgi inwentarzowe,
rejestry ubytków,
rejestr czytelników,
ewidencja wypożyczeń,
rejestr danych statystycznych.
Program umożliwia prowadzenie wielu odrębnych ksiąg inwentarzowych (dla różnych rodzajów zbiorów i różnych szkół) wraz z odpowiednimi rejestrami ubytków.
Budowę własnej bazy danych można przyspieszyć korzystając z możliwości importu danych z różnych źródeł. Podstawowym źródłem gotowych opisów bibliograficznych jest dostępna za darmo w Internecie baza danych Biblioteki Narodowej.
Opracowanie zbiorów odbywa się zgodnie z normą PN-82/N-01152.
Nowe opisy bibliograficzne można wprowadzać poprzez:
pobieranie opisów bibliograficznych z bazy danych Biblioteki Narodowej poprzez sieć Internet,
import opisu z innej bazy danych i uzupełnienie go o informacje specyficzne dla danej biblioteki,
modyfikację opisu już istniejącego,
samodzielne utworzenie całego opisu od początku.
Program umożliwia wyszukiwanie pozycji na podstawie:
dowolnego fragmentu opisu bibliograficznego (możliwość określenia do trzech różnych informacji wyszukiwawczych),
hasła głównego (katalog alfabetyczny),
tytułu (katalog tytułowy),
słów kluczowych (katalog przedmiotowy),
symbolu UKD (katalog systematyczny UKD),
typów dokumentów,
roku wydania
Poszukiwania bibliograficzne obejmują katalogi księgozbioru oraz kartotekę zagadnieniową.
Udostępnianie księgozbioru
Program prowadzi rejestr czytelników z podziałem na uczniów i nauczycieli.
Rejestrowane jest każde wypożyczenie, zwrot i prolongata.
Automatycznie tworzone są karty analityczne czytelników i karty książek.
Program umożliwia określenie regulaminowych okresów wypożyczeń oddzielnie dla uczniów i nauczycieli oraz lektur i czasopism.
Przechowywane przez program dane osobowe czytelników są kodowane zgodnie z wymaganiami ustawy o ochronie danych osobowych.
Program automatycznie zbiera i przetwarza informacje statystyczne oraz tworzy liczne raporty statystyczne.
Wykonuje automatycznie promocję czytelników na koniec roku szkolnego (przenosi wszystkie klasy o jeden poziom wyżej).
Gromadzenie księgozbioru
Zawiera mechanizmy służące do wygodnego przeprowadzenia inwentaryzacji zbiorów biblioteki (skontrum):
automatycznie tworzy raport ze skontrum,
umożliwia prowadzenie inwentaryzacji współbieżnie z kilku końcówek sieci komputerowej (co znacznie ją przyspiesza).
Zachowuje ciągłość numeracji ubytków przy przejściu z rejestracji papierowej na rejestrację elektroniczną.
Umożliwia obsługę czasopism tworząc dla nich oddzielny katalog, karty akcesji oraz odrębne karty wypożyczeń dla każdego czytelnika.
Automatycznie oblicza wartość księgozbioru dla podanego zakresu numerów inwentarzowych uwzględniając problemy związane z denominacją złotego (zgodnie z zaleceniami MEN i MKiSz).
MOL WWW
MOL WWW jest dodatkowym modułem programowym umożliwiającym dostęp do katalogu biblioteki za pośrednictwem dowolnej przeglądarki internetowej witryn WWW. Dostęp może być realizowany zarówno lokalnie - w szkolnej sieci komputerowej, jak i zdalnie - poprzez Internet (o ile szkoła posiada stałe łącze internetowe).
Za pomocą programu czytelnik może:
wyszukiwać informacje w katalogach i kartotece zagadnieniowej,
obejrzeć stan wypożyczeń i zamówień (po zalogowaniu się),
przeglądać aktualne zestawienia bibliograficzne tworzone przez bibliotekarza (np. nowości, zestawienia lektur).
Serwis MOL może być dostępny
w szkolnej sieci na dowolnej liczbie komputerów, w szczególności w szkolnej pracowni internetowej,
na każdym komputerze dołączonym do Internetu, dzięki czemu jest możliwy dostęp do katalogu biblioteki o każdej porze np. z komputera domowego.
Serwis może być wykorzystywany
w codziennej pracy biblioteki,
na lekcjach bibliotecznych - jako przykład elektronicznego katalogu,
na lekcjach informatyki - jako przykład bazy danych dostępnej w Internecie.
MOL Optivum współpracuje z programami:
Sekretariat Optivum (przejmując dane osobowe czytelników - uczniów),
Kadry Optivum (przejmując dane osobowe czytelników - nauczycieli).
Dane bibliograficzne mogą być pobierane z różnych źródeł
Program jest przystosowany do wymiany danych zapisanych w formacie MARC 21. Importuje również z dowolnych źródeł dane zapisane w formacie MARC-BN. Istnieją dwa mechanizmy pobierania danych:
Bezpośrednie pobieranie opisów z bibliotecznych baz danych obecnych w Internecie. Aktualnie za pomocą tego mechanizmu jest dostępny katalog Biblioteki Narodowej zawierający ponad 300 000 opisów.
Importowanie baz danych dostępnych na tradycyjnych nośnikach (CD-ROM, dyskietki). Opisy z tych baz trafiają do tzw. banku danych, skąd są pobierane, w miarę potrzeby, do katalogu.
Program MOL przejmuje
opisy bibliograficzne z Przewodnika Bibliograficznego Biblioteki Narodowej oraz z Opisów bibliograficznych lektur z języka polskiego Elżbiety Sobiborowicz,
słownik haseł wzorcowych ze Słownika Języka Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej lub ze Słownika haseł wzorcowych dla bibliotek szkolnych Elżbiety Sobiborowicz,
kartotekę zagadnieniową z Bibliografii Zawartości Czasopism Biblioteki Narodowej.
MOL Optivum umożliwia wszechstronną wymianę danych pomiędzy bibliotekami stosującymi oprogramowanie firmy MOL - Patron oraz Libra.
PATRON 2
PATRON 2 jest komputerowym programem przeznaczonym do kompleksowej obsługi informatycznej biblioteki. Przeznaczony jest dla dużych i średnich bibliotek, w szczególności dla:
bibliotek publicznych: wojewódzkich, powiatowych, miejskich
wojewódzkich bibliotek pedagogicznych
dużych bibliotek akademickich
PATRON 2 jest polecany dla bibliotek charakteryzujących się rozbudowaną strukturą filialną, tworzących katalog centralny dla wszystkich filii; ponadto polecany jest duzym bibliotekom posiadającym rozbudowane działy opracowania i gromadzenia zbiorów.
PATRON 2 nie posiada ograniczeń dotyczących wielkości obsługiwanych baz danych.
Podstawowe cechy oprogramowania
Praca w jednolitym środowisku Windows
Pobieranie opisów bibliograficznych z bazy danych Biblioteki Narodowej oraz Biblioteki Kongresu poprzez protokół Z39.50
Podział oprogramowania na moduły umożliwiający etapowe wdrażanie systemu zgodnie z potrzebami biblioteki
Obsługa zakupu centralnego i katalogu centralnego w bibliotekach charakteryzujących się rozbudowaną strukturą filialną
Elastyczne nadawanie uprawnień do obsługi poszczególnych funkcji oprogramowania
Prosta i przejrzysta obsługa, obszerny podręcznik użytkownika
Opis bibliograficzny zgodny z poszczególnymi arkuszami normy PN-N-01152
Przejmowanie baz danych w formacie MARC21 (bazy Biblioteki Narodowej)
Bezpieczna baza danych i sprawne wyszukiwanie dzięki serwerowi SQL
Brak jakichkolwiek ograniczeń ilościowych, sprawna obsługa dużych baz danych
Doskonała praca w sieciach komputerowych
Dostosowanie do specyfiki danej sieci bibliotecznej (np. bibliotek publicznych)
Zaawansowane, elastyczne mechanizmy wyszukiwania danych
Relacyjne słowniki wzorcowe haseł formalnych i przedmiotowych
Udostępnianie katalogu biblioteki w Internecie w postaci serwisu WWW
Rezerwacja książek, sprawdzanie stanu wypożyczeń poprzez dostęp internetowy (WWW)
Zastosowanie najnowocześniejszych technologii w bibliotece np. RFID
Funkcje oprogramowania
PATRON 2 jest oprogramowaniem integrującym wszystkie funkcje niezbędne w bibliotece: opracowanie zbiorów, gromadzenie (inwentaryzowanie), udostępnianie (wypożyczanie). Moduł PATRON WWW pozwala na udostępnianie katalogu biblioteki w Internecie i/lub w lolkalnej sieci komputerowej biblioteki.
Opracowanie i wyszukiwanie informacji
Fundamentem programu jest moduł podstawowy (opracowania i wyszukiwania) służący do tworzenia katalogowej bazy danych składającej się z opisów bibliograficznych, słowników wzorcowych i opisów egzemplarzy (zasobu). Katalog biblioteki składa się z opisów bibliograficznych następujących dokumentów:
Książek
Dokumentów dźwiękowych
Dokumentów filmowych
Dokumentów elektronicznych
Druków muzycznych
Czasopism
Artykułów z czasopism
Wszystkie rodzaje zbiorów opracowywane są zgodnie z odpowiednim arkuszem normy opisu bibliograficznego PN-N-01152. Program automatycznie redaguje elektroniczne karty katalogowe uzupełniając opisy o odpowiednie znaki umowne. Karty katalogowe mogą być drukowane, o ile biblioteka zamierza kontynuować prowadzenie tradycyjnego katalogu kartkowego. Opracowanie zbiorów jest wspomagane przez słowniki haseł: formalnych (głównie osobowych) i przedmiotowych. Stosowanie słowników nie tylko przyspiesza prace katalogowe (raz wprowadzone hasło może być wykorzystywane wielokrotnie) ale - przede wszystkim - daje możliwości jednolitego opracowania formalnego i przedmiotowego. Jednolite opracowanie - pod kontrolą słowników - jest podstawą budowy dobrego jakościowo katalogu.
Program oferuje dwie metody wyszukiwania informacji w katlogu: indeksową i swobodną. W metodzie indeksowej przeszukiwane są następujące indeksy: haseł formalnych (katalog alfabetyczny), tytułów, serii, symboli UKD oraz haseł przedmiotowych (czyli katalog przedmiotowy). Wyszukiwaniu mogą podlegać wszystkie opisy, bądź tylko opisy określonych rodzajów dokumentów.
Swobodna metoda wyszukiwania to klasyczny mechanizm wyszukiwania informacji poprzez podanie fraz wyszukiwawczych połączonych spójnikami logicznymi. Dodatkowo program uwzglądnia przy wyszukiwaniu rodzaje dokumentów (można szukać w obrębie jednego rodzaju zbiorów), język dokumentu oraz daty wydań. Tworzy to bardzo eleastyczny a jednocześnie sprawny mechanizm wyszukiwawczy.
Z programu PATRON 2 można również eksportować dane bibliograficzne i dzięki temu prowadzić wymianę danych pomiędzy bibliotekami.
Moduł PATRON WWW
Moduł PATRON WWW umożliwia udostępnianie katalogu biblioteki w Internecie i/lub w sieci lokalnej biblioteki. Dzięki temu czytelnicy mają nieprzerwany, bezpośredni dostęp do zasobów informacyjnych biblioteki z dowolnego komputera dołączonego do sieci Internet. Dostęp przez internet obejmuje nie tylko przeszukiwanie katalogów, ale również dostęp do konta czytelnika - po podaniu hasła dostępu. Bibliotekarz może publikować na witrynie WWW dowolne zestawienia bibliograficzne. Czytelnicy mogą zdalnie - poprze internet - sprawdzić dostępność poszukiwanych pozycji i dokonać zamówienia, a następnie odebrać zamówione pozycje w ustalonym przez bibliotekę czasie.
Moduł Serwer Z39.50\
Moduł serwer Z39.50 umożliwia udostępnianie katalogu elektronicznego biblioteki w standardzie określonym w protokole komunikacyjnym Z39.50. Ten moduł jest potrzebny tym bibliotekom, które zamierzają przekazywać poprzez sieć Internet swoje opisy bibliograficzne innym bibliotekom lub uczestniczyć w systemach wspólnego przeszukiwania katalogów opartych na protokole Z39.50.
SOWA
System biblioteczny SOWA
System SOWA jest pakietem programów wspomagających działalność biblioteki. System umożliwia zautomatyzowanie wielu procesów bibliotecznych takich jak gromadzenie zbiorów (zwartych i czasopism), katalogowanie (opracowanie) różnorodnych materiałów bibliotecznych (książki, czasopisma, zbiory specjalne i in.), wyszukiwanie i zestawianie informacji o posiadanych zbiorach (poprzez sieć lokalną i Internet), ewidencja posiadanych zbiorów (system kodów kreskowych) oraz udostępnianie zbiorów (wypożyczanie, rezerwowanie i zamawianie).
Informacje ogólne
Opracowanie materiałów bibliotecznych odbywa się zgodnie z jednolitym formatem charakterystycznym dla systemu SOWA. Format SOWA obejmuje dane zgodne z drugim poziomem szczegółowości (PN). Istotnym elementem formatu SOWA są dane inwentarzowe, powiązane z systemem kodów kreskowych. Podstawowym programem katalogowania jest program SOWA-INF. Dane katalogowe SOWA można mechanicznie wymieniać (w obu kierunkach) z systemami pracującymi w formatach USMARC lub MARC-BN (zob. konwertery). Proces katalogowania można znacznie przyspieszyć stosując technikę retrokonwersji. Program SOWA-RTK umożliwia selektywne pobieranie opisów katalogowych z innego (wzorcowego) katalogu SOWA.
Wyszukiwanie pozycji katalogowych przeprowadza się dwoma sposobami. Pierwszy polega na przeglądaniu zawartości katalogu na ekranie komputera wg wybranego indeksu (autorskiego tytułowego, przedmiotowego i in.). W drugiej metodzie użytkownik korzysta ze specjalnego języka zapytań, w którym określa kryteria jakie mają spełnić poszukiwane pozycje. Funkcje wyszukiwania realizuje program SOWA-INF (także drukowanie zestawień), program SOWA-ZAM (wraz z zamawianiem i rezerwowaniem) oraz program SOWA-WWW (dostęp poprzez Internet).
Gromadzenie zbiorów zwartych (program SOWA-AKZ) obejmuje rejestrację zamówień, rejestrację dokumentów zakupu (faktur) oraz przydzielanie egzemplarzy dla poszczególnych jednostek organizacyjnych biblioteki (np. filii). Dla czasopism (program SOWA-AKC) możliwe jest ponadto ewidencjonowanie wpływu poszczególnych zeszytów. Oba programy umożliwiają wykrywanie pozycji nie dostarczonych w terminie oraz wykonywanie wielu zestawień finansowych.
Ewidencja zbiorów to przede wszystkim realizowany przez program SOWA-INW wydruk ksiąg inwentarzowych, obsługa procesu wycofywania zasobów oraz emisja zestawień analizy nabytków i ubytków (także struktura zmian). Specjalny program SOWA-SKO umożliwia przeprowadzanie inwentaryzacji zbiorów (skontrum).
Udostępnianie zbiorów realizuje program SOWA-WYP, automatyzujący całkowicie pracę wypożyczalni. System kodów kreskowych, obejmujący zarówno zbiory biblioteczne jak i legitymacje (karty) biblioteczne sprawia, że obsługa czytelnika jest niezwykle szybka. Program prowadzi kartotekę czytelników, ewidencjonuje wypożyczenia, zwroty i prolongaty, umożliwia rezerwowanie (dostępnych) i zamawianie (chwilowo niedostępnych) pozycji katalogowych, wykrywanie pozycji przetrzymywanych, naliczanie kar i rejestrację innych wpłat i wypłat).
Program SOWA-INF
Program SOWA-INF jest podstawowym programem systemu SOWA. Umożliwia zbudowanie komputerowego katalogu obejmującego książki, czasopisma (z wyszczególnieniem roczników), zbiory specjalne (np. kasety i płyty z zawartością) i inne materiały biblioteczne. Program realizuje trzy podstawowe funkcje: katalogowanie, wyszukiwanie i zestawianie informacji.
Program SOWA-TEZ
Program SOWA-TEZ jest przeznaczony do tworzenia tzw. kartotek wzorcowych. Standardowe kartoteki wzorcowe to tabela UKD, kartoteka haseł przedmiotowych, kartoteka nazw wydawców oraz kartoteka nazw osób. Rekordy kartotek można wiązać odsyłaczami (nazywane w programie relacjami), które ułatwiają dotarcie do odpowiedniej pozycji kartoteki.
Program SOWA-RTK
Proponowana technika retrokonwersji polega na przenoszeniu gotowych opisów katalogowych z innej bazy formatu SOWA. Wyszukanie opisu odbywa się przez przeglądanie indeksu tytułowego. Podczas przenoszenia dane są uzupełniane o niezbędne informacje inwentarzowe i automatycznie drukowane są naklejki z kodami kreskowymi. Zastosowanie programu SOWA-RTK kilkukrotnie przyspiesza przygotowanie własnego katalogu.
Programy SOWA-ZAM i SOWA-OPA przeznaczone są dla czytelników. Realizują one funkcje wyszukiwawcze poprzez przeglądanie obrazu katalogu. Programy różnią się jedynie sposobem ochrony dostępu do danych.
Program SOWA-SVR instaluje się w magazynie biblioteki. Program w okresowo (np. co 5 min.) drukuje rewersy oraz udostępnia funkcje modyfikacji kartoteki rezerwacji.
Sowa w Internecie
Do prezentacji katalogu SOWA w sieci rozległej (Internet lub Intranet) wykorzystuje się specjalny program SOWA-WWW. Program współpracuje z serwerem WWW obsługującym stronę domową biblioteki. Program dostępny jest dla środowiska Windows NT lub Linux ale na zamówienie może zostać zaadaptowany do innych środowisk.
Użytkownik może wyszukiwać informacje w katalogu korzystając z typowej przeglądarki WWW (np. Explorer lub Netscape). Dla instalacji on-line możliwe jest rezerwowanie i zamawianie wskazanych pozycji katalogowych.
Biblioteki udostępniające swoje katalogi w Internecie:
Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej (Kędzierzyn-Koźle)
Powiatowa Biblioteka Publiczna w Sieradzu
Akademia Rolnicza we Wrocławiu
Biblioteka Główna Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie
Wyższa Szkoła Oficerska w Poznaniu
Biblioteka Publiczna Dzielnicy Warszawa-Wola
Szkoła Główna Służby Pożarniczej
Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
Wyższa Szkoła Morska w Szczecinie
Politechnika Szczecińska
Uniwersytet Opolski
Program SOWA-AKC
Program prowadzi rejestr zamówień prenumeraty czasopism, ewidencję zeszytów wpływających do biblioteki oraz rozlicza wydatki ponoszone na prenumeratę i zakup czasopism. Umożliwia prowadzenie kartoteki dostawców, rejestru prenumerat oraz kartotek odpowiadających typowym kartom akcesji. Automatycznie wyszukuje niezrealizowane pozycje prenumerat oraz drukuje wiele zestawień związanych z ewidencją czasopism. Zestawienia umożliwiają rozliczanie dostawców i odbiorców prenumeraty (np. w sieci bibliotek przy prenumeracie realizowanej przez bibliotekę centralną). Ważną cechą programu jest zautomatyzowanie procesu wpisywania wolumenów do inwentarza. Program współpracuje bezpośrednio z programami katalogowania i obsługi inwentarzy.
Program SOWA-AKZ
Program rejestruje zamówienia książek u poszczególnych dostawców oraz ewidencjonuje dokumenty (np. faktury) za zakupione książki. Umożliwia prowadzenie kartoteki dostawców, rejestru zamówień oraz kartotek dostaw (akcesji) odpowiadających typowym księgom akcesji. Umożliwia automatyczne wyszukanie przeterminowanych zamówień, drukowanie księgi akcesji oraz dokonanie rozliczeń pojedynczej dostawy lub wszystkich dostaw w danym okresie. Ważną cechą programu jest zautomatyzowanie procesu wpisywania pozycji do inwentarza. Czynność ta, nazywana rozdysponowaniem dostawy wykonywana jest na podstawie danych przechowywanych w kartotekach akcesji. Program współpracuje bezpośrednio z programami katalogowania i obsługi inwentarzy.
Program SOWA-INW
Program wykorzystuje dane zarejestrowane programem katalogowania, gromadzenia i obsługi wypożyczalni. Umożliwia prowadzenie ksiąg inwentarzowych, łącznie z obsługą procesu ubytkowania (z możliwością określenia przyczyny). Program tworzy wydruki ksiąg inwentarzowych (zgodnie z wzorami obowiązującymi w Polsce) i ksiąg ubytków oraz drukuje protokoły ubytków. Ważną funkcją programu jest drukowanie zestawień o zmianach w inwentarzach (ilościowych i wartościowych) według różnych kryteriów (przedział czasowy, wybrane inwentarze, wybrane źródła wpływu, struktura tematyczna).
Program SOWA-SKO
Program pozwala na szybkie wykonanie inwentaryzacji zasobów (skontrum). Pracownik biblioteki (za pomocą czytnika) rejestruje kody książek znajdujących się w magazynie. Program drukuje tradycyjne załączniki protokołów skontrum, wykazy braków oraz oznacza odpowiednie pozycje jako braki względne. Użycie proponowanej metody skraca dziesięciokrotnie czas realizacji skontrum.
Program SOWA-WYP
Program obsługi wypożyczalni SOWA-WYP automatyzuje całkowicie pracę tego działu biblioteki. Do szybkiej identyfikacji książek i czytelników wykorzystywany jest system kodów kreskowych. Dane o wypożyczeniach i zwrotach gromadzone są narastająco i mogą zostać później wykorzystane w zestawieniach statystycznych.
Program SOWA-STA
Program SOWA-STA wykonuje zestawienia statystyczne związane z pracą wypożyczalni. Użycie tego programu eliminuje konieczność ręcznego prowadzenia dziennika.
System SOWA-2
Charakterystyczną cechą systemu SOWA-2 jest możliwość wykorzystywania w nim dowolnych formatów danych. SOWA 2 oferuje szereg gotowych formatów przeznaczonych dla katalogów bibliograficznych (BZCZ, USMARC, własny) oraz na zamówienie opracowujemy formaty dla potrzeb katalogowania innych mniej typowych materiałów.
SOWA w bibliotekach
Program SOWA eksploatowany jest w ponad 500 bibliotekach uczelnianych, publicznych, instytutowych, zakładowych, pedagogicznych i szkolnych. Poniżej wymienione są najważniejsze biblioteki, reprezentatywne dla poszczególnych grup. Kilkanaście bibliotek prezentuje swoje katalogi w Internecie.
Biblioteki uczelniane: Akademia Rolnicza we Wrocławiu, Politechnika Rzeszowska, Szczecińska, Opolska i Radomska, Akademia Medyczna w Warszawie, Gdańsku i Bydgoszczy, Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie, Wrocławiu i Białej Podlaskiej, Uniwersytet Opolski, Akademia Sztuk Pięknych (W-wa), PWSFTiT w Łodzi, Wyższa Szkoła Morska (Szczecin), Szkoła Główna Służby Pożarniczej (W-wa), Wyższa Szkoła Zawodowa (Gorzów Wlkp., Kalisz), Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej (Koszalin) Niepaństwowe Szkoły Wyższe: WS Bankowa, WS Zarządzania i Bankowości (Poznań), SW Edukacji (Wrocław), WS Kupiecka (Łódź), WS Humanistyczno-Ekonomiczna (Włocławek), WS Handlowa (Kielce), WS Zawodowa (Konin), Bałtycka WS Humanistyczna (Koszalin), WS Ekonomiczno-Humanistyczna Skierniewice), SW Psychologii Społecznej (W-wa), SW Integracji Europejskiej (Szczecin), WS Handlu i Prawa (W-wa)
Biblioteki wojskowe (uczelniane i inne): Wojskowa Akademia Techniczna, Akademia Obrony Narodowej (W-wa), WSO w Poznaniu, Wrocławiu, Toruniu, Dęblinie, Akademia Marynarki Wojennej (Gdynia), Biblioteka Sztabu Generalnego, ONIW w Krakowie i Bydgoszczy
Instytuty naukowe: Historii UAM, Chemii Bioorganicznej PAN (Poznań), Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych (Wrocław), Kardiologii, Psychiatrii i Neurologii, Elektrotechniki, Energetyki, Żywności i Żywienia (W-wa), Śląski (Opole)
Wojewódzkie (obecne i dawne) Biblioteki Publiczne: WBP w Opolu, Rzeszowie, Poznaniu i Gorzowie Wlkp., BP w Sieradzu, Pile, Koninie, Lesznie, Kaliszu, Częstochowie, Piotrkowie Tryb., Skierniewicach, Włocławku, Suwałkach, Elblągu, Krośnie
Miejskie, Powiatowe i Gminne: Biblioteki Dzielnicowe w Warszawie (Wola, Mokotów, Ochota, Praga Płdn. i in.), MBP w Olsztynie, Jaśle, Łańcucie, Nowym Tomyślu, Policach, Złoczewie, Śremie, Środzie Wlkp., Wodzisławiu Śl., Chrzanowie
Biblioteki pedagogiczne: Łódź, Koszalin, Toruń, Piła, Kalisz, Bydgoszcz, Sieradz, Jelenia Góra, Krosno, Skierniewice, Opole, Świdnica, Bolesławiec
Biblioteki szkolne: SP nr 300 (W-wa),> SP nr 67 (Poznań), III LO (Bydgoszcz)
Biblioteki zakładowe: Wielkopolski Bank Kredytowy (Poznań), Intytut Ciężkiej Syntezy Organicznej (Kędzierzyn-Koźle), Glaxo-Wellcome S.A (Poznań), Jelfa S.A. (Jelenia Góra), TPSA (Poznań, Warszawa, Konin), DOKP (Wrocław, Kraków, Katowice), OBR Przemysłu Rafineryjnego (Płock), Centrum Techniki Morskiej (Gdynia), PSE (W-wa),
Inne: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Biblioteka NIK (W-wa), Biblioteka Urzędu Miejskiego (Poznań, Koszalin), Muzeum Narodowe (Poznań, Rzeszów), Izba Skarbowa (Szczecin), Państwowy Ośrodek Kształcenia Bibliotekarzy (Jarocin), CUKB (Warszawa, Poznań, Toruń)
PROLIB
Prolib - system informatyczny zaprojektowany i wykonany przez informatyków z firmy Max Elektronik S.A. z Zielonej Góry. Przeznaczony jest do obsługi i zarządzania wszelkiego rodzaju bibliotek, wspomaga wszystkie czynności związane z wprowadzaniem, udostępnianiem dokumentów, rejestracją i kontrolą czytelników, kontrolą zwrotów dokumentów oraz planowaniem i statystyką pracy biblioteki.
Prolib jest zintegrowanym, kompleksowym systemem przeznaczonym dla różnej wielkości bibliotek. Zapewnia m.in. opis bibliograficzny zgodny z poszczególnymi arkuszami normy PN-N-01152, przejmowanie baz danych w formacie USMARC (bazy Biblioteki Narodowej) i udostępnianie katalogu biblioteki w Internecie w postaci serwisu WWW.
W Polsce z systemu tego korzysta ponad 160 bibliotek, w tym 3 centralne i 43 uczelniane.
Moduły [edytuj]
Prolib jest systemem modularnym, co oznacza elastyczność w doborze konfiguracji systemu. Podstawowe moduły:
moduł gromadzenia
moduł opracowania (katalogowania)
moduł administratora
Dodatkowe moduły:
moduł wyszukiwania
moduł udostępniania
moduł kontroli czytelników
moduł statystyk
moduł wydruków
moduł do wykonywania skontrum
moduł zabezpieczeń
moduł wymiany informacji
moduł obsługi kodów kreskowych
moduł obsługi czasopism
moduł WWW
PROLIB ma budowę modułową, której wszystkie elementy współpracują ze sobą tak, aby uniknąć podwójnych kartotek i wielokrotnego wprowadzania danych. We wszystkich modułach i zbiorach zapewnione jest łatwe edytowanie, dodawanie i usuwanie rekordów, a wszelkie zmiany dokonane w jednym rekordzie powodują odpowiednie zmiany w rekordach z nim związanych w trybie on-line.
MODUŁY PODSTAWOWE: Katalogowanie Wydawnictw Zwartych, Ciągłych i Czasopism # Wypożyczalnia # OPAC # Administrator pozwalają na pełną automatyzację procesów bibliotecznych. \
MODUŁY DODATKOWE stanowią rozszerzenie możliwości funkcjonalnych systemu. W chwili obecnej są dostępne następujące moduły specjalistyczne: Gromadzenie Dokumentów # OPAC WWW # Moduł obsługi bazy "Przewodnika Bibliograficznego Biblioteki Narodowej" # Moduł obsługi bazy "Słownika Języka Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej" # Moduł obsługi bazy BN "Czasopisma Nowe, Zawieszone, Zmieniające Tytuł" # Patenty # Normy # Centralny Katalog Czasopism Zagranicznych (CKCZ) # Tezaurus medyczny MeSH # konwersja baz , m.in. z programów MARC-BN, LECH, UNIKAT, ISIS i in.
Przykładowe biblioteki z systemem PROLIB:
Miejska Biblioteka Publiczna w Tarnowskich Górach,
Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach
Miejska Biblioteka Publiczna w Sosnowcu
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w
Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej w Katowicach
Biblioteka Główna Politechniki Śląskiej w Gliwicach
Biblioteka Główna Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Biblioteka Śląska w Katowicach
MAK
Program MAK ( Mały Alfabetyczny Katalog) służy do tworzenia i prowadzenia baz o charakterze katalogów i kartotek w różnych kategoriach bibliotek: uczelnianych, kościelnych, publicznych, rzadziej szkolnych i specjalistycznych. Program rozprowadzany jest przez Bibliotekę Narodową w Warszawie – Dział Przetwarzania Danych.
MAK opracowano dla komputerów typu IBM PC pracujących w systemie DOS. Nowsze wersje programu działają bez problemów w środowisku WINDOWS, ponieważ ten system operacyjny posiada możliwość wywołania systemu DOS. Mak nie jest programem sieciowym ale łatwo daje się przystosować do pracy w sieci nie powodując przy tym zmian w zakresie wyszukiwania czy drukowania.
Program nie ma specjalnych wymagań sprzętowych. Chociaż do jego obsługi wystarczy komputer średniej klasy nawet bez dostępu do Internetu, to do optymalizacji działań na bazie Konieczny jest:
dostęp do Internetu - niezbędny do kopiowania z katalogów online,
połączenie drukarki z komputerem portem LPT1
Tak jak inne programy komputerowe jest nieustannie usprawniany, a najnowszą jego wersją jest MAK 4.3.
Katalogi w tym programie można tworzyć w formatach: MARC BN, MARC21 lub FIDES. Obowiązującym formatem w bibliotekach uniwersyteckich i naukowych jest format MARC1 zwany także USMARC. Zatem, jeśli biblioteka publiczna zamierza wykorzystywać opisy dostępne w Internecie do kopiowania ich do swojej bazy potrzebuje bazy w formacie MARC 21. Stąd szkolenie w zakresie tworzenia bazy książek prowadzono właśnie w tym formacie.
Pakiet programowy składa się z trzech modułów:
obsługi bazy w zakres której wchodzi: zakładanie i reorganizacje bazy, wprowadzenie danych i ich modyfikacja oraz usuwanie zbędnych rekordów, wyszukiwanie ( proste i złożone), wydruk lub zapis do pliku efektów wyszukiwania, a także import i eksport z i do zbiorów zewnętrznych,
drukowania : umożliwia drukowanie z bazy dokumentacji bibliotecznej typu: księgi inwentarzowe, księga ubytków, protokół ubytków, karty katalogowe, karty książek, karty i zobowiązania czytelników itp.,
wypożyczeń pozwala na elektroniczną obsługę wypożyczalni tj.: wypożyczenia, zwroty, automatyczne naliczanie kary za przetrzymanie zbiorów, przedłużanie wypożyczeń, statystykę, wydruk monitów.
Najważniejszym użytkownikiem katalogów jest użytkownik. To dla niego są tworzone bazy i automatyzuje się procesy udostępniania zbiorów. Ta kategoria użytkowania programu MAK ma najbardziej ograniczone możliwości działania na bazach katalogowych tj. może jedynie wykorzystywać rezultat pracy katalogującego i administratora. Przeszukiwanie baz, wydruk lub zapis zestawień bibliograficznych do pliku to jedynie możliwość. Rezerwacja materiałów, kontrolowanie, przedłużanie wypożyczeń oraz zdalne sprawdzenie stanu swojego konta czytelniczego to kolejne usprawnienie obsługi czytelnika w bibliotece zautomatyzowanej.
Katalogujący przygotowuje katalogi: książek. Czasopism, bibliografii regionalnej oraz adresowej, które jako wypełnione prezentują się na pulpicie czytelnika wypożyczalni czy administratora. Katalogujący posiada również usprawnienia do tworzenia dokumentacji bibliotecznej na basie powstałych opisów. Służą temu aplikacje wydruku : kart katalogowych, kart książek, inwentarzy, księgi ubytków, protokołu ubytków, wykazów przekazania itp. zlokalizowanie na pulpicie dla katalogującego.
Pulpit wypożyczalni realizuje procesy: wypożyczenia, zwroty, przedłużenia, naliczania kar, statystykę szczegółową, monitorowanie wypożyczeń i czytelników oraz monitowanie. Do jej uruchomienia niezbędne są dwie pełne bazy: czytelników i zbiorów ze zróżnicowanym kodem kreskowym.
Najszersze możliwości działań przysługują administratorowi programu. To on przydziela uprawnienia użytkownikom programu, modyfikuje strukturę bazy, ustawia program do pracy w sieci oraz importuje opisy z baz zewnętrznych – czuwa and poprawnością katalogu elektronicznego.