Wykład 6 Histologia Gruczoły Wydzielania Wewnętrznego 06.11.2012 r.

Gruczoły wydzielania wewnętrznego:

• Oddzielne narządy zwarte – funkcja wydzielanie wewnętrzne,

• Gruczoły amfikrynowe – zespoły komórek endokrynowych w gruczołach zewnątrzwydzielniczących,

• Pojedyncze komórki endokrynowe – rozsiane w różnych narządach,

Oddzielne narządy zwarte:

• Przysadka,

• Szyszynka,

• Nadnercza,

• Tarczyca,

• Gruczoł przytarczyczny,

Gruczoły amfikrynowe:

• Trzustka,

• Jajnik,

• Jądro,

• Mózg,

• Nerka,

• Łożysko,

Pojedyncze komórki endokrynowe – rozsiane w różnych narządach:

• W przewodzie pokarmowym,

Rozprzestrzenianie się hormonów:

• Hemokrynia – z krwią,

• Parakrynia – do pobliskich komórek,

• Autokrynia – do tej samej, która wydzieliła hormon,

Przysadka:

• Masa 0,5 g,

• Leży u podstawy mózgu w na siodle tureckim w jamie czaszki,

Składa się z dwóch części:

• Przysadki gruczołowej (adenohypophysis) – ok. 75% masy przysadki,

• Przysadki nerwowej (neurohypophysis).

Otoczona jest torebką z tkanki łacznej luźnej – łączącej się z oponą twardą.

Przysadka gruczołowa – powstaje z ektodermy pierwotnej jamy ustnej,

Przysadka nerwowa – z ektodermy międzymózgowia.

Unaczynienie przysadki:

Krew dopływa do przysadki przez:

• Tętnice przysadkowe górne, przechodzi w pętle i sieci naczyń włosowatych w części:

  • Guzowej przysadki,

  • Wyniosłości przyśrodkowej,

  • Trzonie lejka

• Tętnice przysadkowe dolne,

  • Oddaje gałęzie przechodzące w sieć naczyń włosowatych płata tylnego,

  • Od niej oraz z sieci przysadki gruczołowej krew odpływa żyłami przysadkowymi do zatoki jamistej,

Przysadka gruczołowa składa się z:

• Płata przedniego (część dalsza), - główna masa przysadki gruczołowej,

  • Zrąb płata zbudowany jest z tkanki łącznej właściwej luźnej – liczne włókna siateczkowe i podtrzymujące naczynia włosowate,

  • Główną masę komórkową stanowią komórki endokrynowe – układające się w grupy, wydzielają do krwi hormony tropowe

  • Komórki układają się w grupy:

    • Kwasochłonne – zabarwione przez eozynę – jasny różowy kolor,

    • Zasadochłonne – barwione eozyną i hematoksyliną – niebieski lub purpurowy kolor,

    • Barwnikooporne – słabo zabarwiona cytoplasma,

• Części guzowatej, (pars tuberalis):

  • Otacza trzon lejka na kształt kołnierza o szerokości ok. 40 um,

  • Na styku naczyń włosowatych znajdują się grupy kom. Barwnikoopornych i barwnikochłonnych,

  • Komórki gonadotropowe są najczęstsze wśród komórek endokrynowych, które stanowią ścianę małych pęcherzyków,

  • Występują w tej części gniazda płaskich komórek degenerujących,

• Części pośredniej, pars intermedia:

  • Słabo rozwinięta u ludzi,

  • Liczne cysty – ściany ich zbudowane są z komórek barwnikoopornych,

  • Znajdują się także liczne endokrynowe kom.

  • Zasadochłonne – syntetyzują one białka prohormonu – proopiokortynę,

  • Białko to cięte jest następnie na fragmenty z których 3 są hormonami – ACTH, LPH i MSH, czwarty jest β-endorfiną,

Komórki wydzielnicze – klasyfikacja w oparciu o obecność hormonów w komórkach endokrynowych:

• Komórki somatotropowe – zawierają somatotropinę (STH),

• Komórki kortykotropowe – zawierają adrenokortykotropowe – zawierają adrenokortykotropinę(ACTH), melanotropinę (MSH) i lipotropinę (LPH),

• Komórki tyreotropowe –zawierają tyreotropinę (TSH),

• Komórki gonadotropowe typu I – folitropinę (FSH),

• Komórki gonadotropowe typu II – lutropinę (LH),

• Komórki laktotropowe – prolaktynę.

Komórki te wydzielają hormony do krwi sieci naczyń włosowatych przysadki gruczołowej.

Hormony wydzielane przez przysadkę gruczołową:

• Somatotropina (hormon wzrostu, STH) – wpływa na komórki wątrobowe – pobudza je do wydzielanie somatomedyn (hormony stymulują wzrost chrząstki, kości i całego ciała),

• Adrenokortykotropina (ACTH) – wpływa na komórki kory nadnerczy stymulująco (produkują i uwalniają hormony steroidowe)

• Tyreotropina (TSH) – wpływa stymulująco na komórki pęcherzyków tarczycy,

• Folitropina (FSH) – wpływa stymulująco na wzrost pęcherzyków jajnikowych oraz na produkowanie i uwalnianie estrogenów a także na komórki podporowe kanalików nasiennych i na spermatogenezę,

• Lutropina (LH) – stymuluje owulację, wytwarzanie ciałka żółtego, produkowanie i uwalnianie progesteronu, produkcję i uwalnianie testosteronu przez komórki śródmiąższowe jądra,

• Prolaktyna (hormon laktogenny) – wpływa na wzrost gruczołu mlekowego, wydzielanie mleka,

• Lipotropina (LPH) stymuluje komórki tłuszczowe – powodując lipolizę, LPH może być prekursorem peptydów - endorfin,

• Melanotropina (MSH) – wpływ na melanocyty,

Czynności przysadki gruczołowej i ich regulacja:

• Wydziela hormony tropowe – do sieci naczyń włosowatych płata przedniego,

• Czynność jej komórek endokrynowych regulowana jest przez hormony wydzielane przez ciała neuronów jąder środkowych podwzgórza,

  • Liberyny,

  • Statyny,

• Hormony transportowane są wzdłuż aksonów do wyniosłości przyśrodkowej – gdzie uwalniane są do sieci naczyń włosowatych,

• Płyną do sieci naczyń płata przedniego,

• Z krwi przedostają się do miąższu – pobudzają lub hamują czynność komórek endokrynowych przysadki gruczołowej,

• Na zasadzie sprzężenia zwrotnego hormony płynące z krwi – mogą hamować wydzielanie liberyn i statyn,

Przysadka nerwowa:

Składa się z:

- Płata tylnego czyli wyrostka lejka,

- Trzonu lejka,

- Wyniosłości przyśrodkowej,

• Nie zachodzi w niej synteza hormonów,

• Hormony uwalniane do krwi w jej obrębie syntetyzowane są w ciałach neuronów wydzielniczych podwzgórza,

• Neurony te oddają aksony przechodzące w postaci grubego pęczka (ok. 100 tys. Bezmielinowych aksonów) do przysadki nerwowej – główna masa przysadki (bezmielinowe aksony),

• Pituicyty (stanowią do 30% masy przysadki nerwowej) – komórki neurogleju (również inne komórki glejowe) – ich wypustki wspierają liczne bezmielinowe włókna nerwowe,

• Hormony wędrują wzdłuż aksonów akumulowane i przechowywane są w ich zakończeniach, ciałach (kulach) Herringa – w przysadce nerwowej są uwalniane i przechodzą do krwi,

Neurony wydzielnicze podwzgórza oraz drogi podwzgórzowo-przysadkowe:

Neurony wydzielnicze podwzgórza to:

- neurony małokomórkowe wydzielnicze – znajdujące się w środkowych jądrach podwzgórza:

- jądrze łukowatym,

- grzbietowo-przyśrodkowym,

- brzuszno-przyśrodkowym,

- neurony wielokomórkowe wydzielnicze – znajdujące się w przednich jądrach podwzgórza:

- jądrze nadwzrokowym,

- jądrze przykomorowym,

- aksony neuronów małokomórkowych wydzielniczych dochodzą do wyniosłości przyśrodkowej i górnej części trzonu lejka,

- ciała ich komórek syntetyzują: liberyny – hormony pobudzające, statyny – hormony hamują wydzielanie komórek endokrynowych przysadki gruczołowej,

- Aksony neuronów wielomórkowych wydzielniczych tworzą drogę podwzgórzowo-przysadkową –kończy się ona w płacie tylnym przysadki kolbkowatymi rozszerzeniami – znajdują się liczne pęcherzyki wydzielnicze,

- kule Herringa – zgrupowanie pęcherzyków,

- ciała neuronów wielokomórkowych wydzielniczych syntetyzują hormony:

- oksytocynę – działa na mięśnie gładkie macicy,

- hormon antydiuretyczny (ADH) czyli wazopresynę,

- działa na nabłonek kanalików zbiorczych nerki, zwiększając jego przepuszczalność dla wody,

- działa także obkurczająco na tętnice i tętniczki – podnosząc ciśnienie krwi – nazywany jest wtedy wazopresyną,