ARTYKUŁ X, JEGO GŁOWNE TEZY I WPŁYW NA POLITYKĘ USA

W 1944r. George Kennan po raz kolejny wysłany został na placówkę do Moskwy. W 1946r. postarał się napisać pierwszą powojenną analizę polityki zagranicznej ZSRR i jej ścisłej współzależności z ustrojem i polityką wewnętrzną. Konkluzją długiego telegramu był postulat rewizji dotychczasowej polityki USA wobec ZSRR i rozpoczęcie zdefiniowanej w nim polityki powstrzymywania (containment). Słynny artykuł Kennana „The Sources of Soviet Conduct” opublikowano anonimowo w piśmie poświęconym stosunkom międzynarodowym „Foreign Affairs”. Był on publiczną wersją długiego telegramu i formułował definicję polityki powstrzymywania (określonej jako zimna wojna). Przyjęta została ona w 1947r. przez administrację Trumana jako doktryna amerykańskiej polityki zagranicznej.

NA CZYM POLEGAŁA KONCEPCJA WIETNAMIZACJI WOJNY I KTO BYŁ JEJ AUTOREM?

Koncepcja wietnamizacji wojny została stworzona przez administrację Richarda Nixona jako odpowiedź na malejące w społeczeństwie poparcie dla wojny w Wietnamie oraz coraz większe koszty i porażki jakie ponosiło USA. Mówiła ona o rezygnacji z bezpośredniego udziału wojsk amerykańskich w konflikcie, nadal jednak miały wspierać materialnie mieszkańców Wietnamu Południowego. Proces wycofywania wojsk amerykańskich zakończył się w 1973r., jednak wietnamizacja okazała się porażką, gdyż już w 1975r. Wietnam Południowy został opanowany przez wojska komunistyczne.

JAKIE BYŁY PRZYCZYNY ZAWIESZENIA POLITYKI ODPRĘŻENIA?

Jedną z przyczyn było niezastosowanie się władz komunistycznych do warunków podpisanych porozumień (SALT I, SALT II) w sprawie zbrojeń. Podczas gdy polityka odprężenia realizowana była w tzw. Stosunkach na szczycie, w Trzecim Świecie supermocarstwa wciąż walczyły o wpływy polityczne. Gdy USA ograniczały się do subsydiowania i wspierania przychylnych im rządów, prowadząc dosyć pasywną politkę powstrzymywania postępów komunizmu, ZSRR prowadził bardziej agresywną i aktywną politykę eksportu rewolucji. Duży udział miał też spowodowany przez OPEC kryzys naftowy, który okazał się korzystny dla bogatego w surowce ZSRR. Na ostateczny kres polityki detente miały jednak konkretny wpływ: radziecka interwencja zbrojna w Afganistanie w 1979r., która ostatecznie pogrzebała w zachodnich społeczeństwa mit sowieckiego państwa miłującego pokój, a także upadek Południowego Wietnamu, ciągły eksport rewolucji nawet pod samym bokiem USA (Granada, Nikaragua) oraz spadek prestiżu Ameryki, który doprowadził do zakwestionowania przez społeczeństwo sensu dotychczas prowadzonej polityki. Ich rzecznikiem stał się nowy prezydent USA – R. Reagan.

JAK FUKUYAMA ROZUMIE W SWOJEJ KONCEPCJI POJĘCIE „HISTORII”?

Historia w znaczeniu jakie nadał jej Fukuyama to proces powolnego dochodzenia państw i polityków do przekonania o wyższości moralnej, etycznej i politycznej demokracji. W tym sensie historia to zjawisko znajdowania przez społeczeństwa pewnego porządku publicznego najlepszego dla dobra wspólnego. Rozumiał historię jako proces ewolucyjny, który zdąża w określonym, logicznym kierunku. Wiąże się z tym wiara w postęp, szczególnie naukowo-techniczny, który umożliwia dalszą ewolucje rodzaju ludzkiego. Jednak tak rozumiana historia ma się skończyć, gdy ludzkość osiągnie ostateczne stadium rozwoju, którym według Fukuyamy była liberalna demokracja i wolny rynek.

NA CZYM POLEGAŁA POLITYKA „NATION BUILDING” W BOŚNI I HERCEGOWINIE I CZY ODNIOSŁA SWÓJ CEL?

Polityka nation-building odnosi się do procesu tworzenia lub strukturyzacji narodowej tożsamości poprzez państwowość. Głownym celem jest unifikacja i zjednoczenie ludzi zamieszkujących dane terytorium, aby stało się stabilne politycznie i terytorialnie. Na proces ten może składać się propaganda oraz polepszanie infrastruktur aby zapewnić harmonię między społeczną i wzrost ekonomiczny.

Proces ten nie powiódł się na terenie Bośni i Hercegowiny, gdyż istnieje zbyt wiele różnic pomiędzy poszczególnymi narodowościami, każda z nich dąży do utworzenia własnego niepodległego państwa.

CZYM CHARAKTERYZOWAŁA SIĘ I ERA NA BLISKIM WSCHODZIE?

I era na bliskim wschodzie była to era panowania Imperium Osmańskiego i trwała aż do 1923r. Po niej nastąpiła II era czyli era państw kolonialnych. Charakteryzowała się ona krzewieniem islamu oraz islamskiego stylu życia.

JAKIE BYŁY GŁOWNE PRZYCZYNY POWSTANIA DOKTRYNY TRUMANA?

Przyczynami powstania doktryny Trumana była przede wszystkim wizja rozprzestrzeniającego się komunizmu. Wojna domowa w Grecji okazała się impulsem do zmiany polityki zagranicznej USA i przystąpienia do odpychania rewolucji komunistycznych. Chciano także zatrzymać rozprzestrzenianie się komunizmu na zachodnie państwa europejskie.

JAKIE BYŁY BEZPOŚREDNIE SKUTKI KRYZYSU KUBAŃSKIEGO?

-odejście od planu przekształcenia Kuby w strategiczną bazę wojskową

-ochłodzenie się stosunków sowiecko-amerykańskich

-groźba kryzysu atomowego

-wycofanie rakiet „Jupiter” z Turcji

-uruchomienie gorącej linii telefonicznej w 1963r. pomiędzy przywódcami ZSRR i USA

DLACZEGO POLITYKA KISSINGERA BYŁA PORÓWNYWANA DO POLITYKI BISMARCKA?

???

NA CZYM POLGAŁA STRATEGIA PRZYSPIESZENIA ZBROJEŃ WPROWADZONA PRZEZ REAGANA W L. 80?

-Reagan ogłosił pięcioletni program rozwoju potencjału strategicznego USA w oparciu o nowe technologie elektroniczne i informatyczne

-wznowił militarną obecność USA w Europie

-zwiększył budżet zbrojeniowy

-ogłosił program obrony przeciwrakietowej przy wykorzystaniu broni laserowej umieszczonej na orbicie okołoziemskiej

NA CZYM POLEGAŁ OPISANY PRZEZ HUNTINGTONA SYNDROM KRAJÓW NA ROZDROŻU?

W krajach na rozdrożu występuje jedna dominująca kultura, która określa przynależność danego państwa do określonej cywilizacji, jednak przywódcy państw chcą, aby znalazło się w odrębnie innej. Do najważniejszych państw, w których podjęto próbę zmiany kręgu cywilizacyjnego, według Huntingtona należą:

Rosja – od czasów Piotra Wielkiego;

Turcja – po reformach Kemala Ataturka;

Meksyk – od prezydentur Miguela de la Madrida i Carlosa Salinasa de Gortari;

Australia – koncepcje Paula Keatinga i Garetha Evansa.

Całkowita zmiana nie powiodła się w żadnym z wyżej wymienionych państw.

JAKIE SĄ CELE POLITYKI ZAGRANICZNEJ FEDERACJI ROSYJSKIEJ W WYMIARZE EUROPEJSKIM?

-Rosjanie dążą do uznania swojej szczególnej pozycji przez państwa zachodnie

-Chcą stworzyć nową formułę współpracy w ramach trójkąta Rosja-UE-USA

-Przebudowa europejskiego systemu bezpieczeństwa

-Stworzenie nowej formuły relacji z UE

-Utrzymanie Europy Środkowej jako swego rodzaju „regionu przejściowego” między Rosją a Europą Zachodnią

-Uzyskanie realnego wpływu na politykę unijną

-Prawo decydowania o istotnych kwestiach unijnych

JAKIE SĄ GŁOWNE ZAGROŻENIA ROZWOJU CHIN W XXI W.?

-Rozwarstwienie społeczne

-Trudna sytuacja ekonomiczna

-Wysoki poziom korupcji

-Brak zabezpieczeń socjalnych

-Wysoki poziom analfabetyzmu

-Zwiększanie się dysproporcji między wsią a miastem

-Narastanie nacjonalizmu, przeludnienie

-Starzenie się społeczeństwa, zachwianie równowagi między obiema płciami

-Kurczenie się obszarów rolnych, dewastacja środowiska naturalnego

-Konieczność zwiększenia importu żywności, związane z tym obciążenia budżetu, dalszy wzrost inflacji

NA CZYM POLEGAŁA SPECYFIKA POLITYKI PREMIERA FAYYADA NA ZACHODNIM BRZEGU JORDANU?

-Ograniczenie przestępczości w miastach

-Ograniczenie do minimum klanów, chamulot, które ustanawiały własną władzę i trudniły się przemytem i grabieżą

-Rygorystyczna polityka podatkowa

-Program odbudowy struktur państwa palestyńskiego

-Wprowadzenie wolnego rynku

-Uruchomienie giełdy papierów wartościowych

-Demokratyczny podział kompetencji

JAKIE BYŁY BEZPOŚREDNIE SKUTKI OGŁOSZENIA DOKTRYNY TRUMANA?

Doktryna Trumana została ogłoszona przed Kongresem w roku 1947. Głosiła ona, iż Stany Zjednoczone powinny pomagać krajom zagrożonym przez siły zewnętrzne lub przez mniejszości uzbrojone. Zmieniła ona historie polityki zagranicznej USA, którzy przejęli role „globalnego policjanta”. Mocno odczuwalne było to w czasie wojny wietnamskiej, gdy zaangażowanie rządu amerykańskiego wzrosło.
Doktryna Trumana była także przyczyną zaangażowania USA w Wojnę Koreańską i Plan Marshalla.

JAK EWOLUOWAŁY RELACJE POMIĘDZY ZSRR A ChRL W LATACH 1949-1970?

W 1949r. Mao Zedong proklamował powstanie Chińskiej Republiki Ludowej. W 1950r. ChRL podpisała sojusz obronny z ZSRR. W tym samym roku chińskie oddziały stanęły po stronie Korei Północnej przeciwko koalicji państw bloku zachodniego. Mimo wszystko pomiędzy ZSRR a Chinami istaniały sprzeczności interesów, które doprowadziły na przełomie lat 60 i 70 do otwartego konfliktu. Przyczynami były między innymi: krytykowanie przez Mao wznowienia stosunków dyplomatycznych z Jugosławią, krytykowanie przez Chruszczowa chińskiego „wielkiego skoku”, oskarżanie o nacjonalizmy i rewizjonizmy. Rozłam nastąpił w 1960r. gdy z Chin wycofali się wszyscy radzieccy eksperci. Konflikt nasilił się w połowie l. 60. Chiny uznały wówczas dotychczasową pomoc radziecką za zbyt małą. W wyniku rozłamu Mao dokonał zwrotu w chińskiej polityce i z pomocą tzw. Dyplomacji pingpongowej nawiązał stosunki z USA.

JAKIE BYŁY GŁÓWNE PRZYCZYNY ODPRĘŻENIA W RELACJACH POMIĘDZY USA A ZSRR?

Po kryzysie berlińskim (1961) i kubańskim (1962) oba kraje zdecydowały się dla uniknięcia bezpośrednich konfliktów i dla respektowania obustronnych interesów na ocieplenie relacji.
Sytuacja międzynarodową w latach 60-tych przedstawiała się następująco: budowa muru berlińskiego oznaczała jednostronne złamanie statusu Berlina jako „wolnego miasta”, czemu zachodni sojusznicy nie byli w stanie zapobiec, chyba że wywołując wojnę. Kryzys kubański w 1962 r., w czasie którego świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej, sprawił,  że sytuacja stała się jeszcze bardziej wyraźna: ceną za pokój była nienaruszalność obustronnych stref wpływów. Mocarstwom światowym zaczęło teraz przyświecać hasło: odprężenie zamiast konfrontacji.

JAKIE BYŁY GŁÓWNE PRZYCZYNY SŁABOŚCI EKONOMICZNEJ ZSRR W LATACH 80. XX WIEKU?

Surowa zima, Wojna Afgańska, przegrany wyścig zbrojeń, korupcja władzy, niepowodzenie pieriestrojki, dekompozycja całego systemu i zadłużenie.

JAK WYGLĄDA USTRÓJ POLITYCZNY BOŚNI I HERCEGOWINY PO POROZUMIENIU W DAYTON?

Konstytucja Bośni i Hercegowiny ustalona w Dayton przewiduje demokracje i wolnorynkową gospodarkę. Określiła ona ustrój polityczno-administracyjny Bośni jako państwa składającego się z dwóch części: Republiki Serbskiej (49% terytorium) i Federacji Bośni i Hercegowiny (federacji bośniacko-chorwackiej – 51% terytorium) oraz z autonomicznego dystryktu podległemu bezpośrednio rządowi centralnemu. Obie części posiadają własne parlamenty, rządy i pełną autonomię w sprawach wewnętrznych. Co więcej ustaliła pięć ogólnopaństwowych instytucji: dwuizbowy Parlament, Prezydium, Radę Ministrów, Trybunał Konstytucyjny i Bank Centralny. Rząd centralny otrzymuje ograniczone kompetencje: polityka zagraniczna, polityka handlu, polityka celna, polityka pieniężna i pewna kontrola nad kwestią imigracji i komunikacji lotniczej.

JAKIE BYŁY GŁÓWNE CELE PLANU MARSHALLA?

Podstawowym celem planu (w myśl polityki Prezydenta Trumana, który zapowiedział interwencje zbrojną wszędzie tam, gdzie mogliby zająć władze komuniści) była poprawa sytuacji ekonomicznej Europy by przeciwstawić się rozszerzaniu idei komunistycznej oraz skłonienie ZSRR do przestrzegania postanowień jałtańskich.

NA CZYM POLEGAŁA TEORIA DOMINA, OGŁOSZONA PRZEZ PREZYDENTA EISENHOWERA?

Teoria domina (z angielskiego domino theory), teoria politologiczna, która zakłada, że każde wydarzenie społeczno-polityczne prowokuje następne, zgodnie z układem przyczynowo-skutkowym. Obecna w polityce amerykańskiej prowadzonej w rejonie Azji Południowo-Wschodniej w okresie zimnej wojny. Zgodnie z teorią domina jeśli jedno państwo tego obszaru znajdzie się pod kontrolą komunistów, konsekwencją tego będzie rozprzestrzenianie systemu komunistycznego w regionie. Po raz pierwszy w tym kontekście formuły teorii domina użył prezydent Stanów Zjednoczonych D. D. Eisenhower w 1954r. Przekonanie to, podzielane przez J. F. Kennedy’ego oraz L. B. Johnsona leżało u podstaw amerykańskiego zaangażowania w Wietnamie (wietnamski konflikt). Krytycy teorii domina utrzymywali, że utrata Wietnamu (opanowanie przez komunistów) nie doprowadzi do sowietyzacji całego regionu. W szerszym kontekście stosowano ją w kształtowaniu polityki wobec krajów Trzeciego Świata, w stosunku do rządów sandinistów w Nikaragui po 1979r., rewolucji islamskiej w Iranie oraz jesieni narodów w Europie Środkowo-Wschodniej.

JAKIE BYŁY NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY ZSRR I ŚWIATA KOMUNISTYCZNEGO W LATACH 70. XX WIEKU?

Wspomaganie ruchów komunistycznych, pośrednie zaangażowanie w otwarte konflikty, wspieranie polityki antyangielskiej i antyfrancuskiej oraz ugrupowań terrorystycznych, bezpośrednie interwencje umacniające orientacje komunistyczną. Ogromne środki przeznaczane na utrzymanie mocarstwowej pozycji ZSRR w sposób skuteczny destabilizowały jego nieefektywną gospodarkę.

NA CZYM POLEGAŁO PODOBIEŃSTWO POLITYKI MARGARET THATCHER I RONALDA REAGANA?

Oboje reprezentowali parie konserwatywne, dążyli do ograniczenia roli państwa w gospodarce co przedstawiało się w prowadzeniu polityki laisser-faire (leseferyzm). Thatcher popierała amerykańską politykę odstraszania i wspierała Reagana przede wszystkim świadczeniami finansowymi. Oboje ciepło odnosili się do prób modernizacji ZSRR przez Gorbaczowa i jego zachodniej orientacji.

JAKIE SĄ CELE POLITYKI ZAGRANICZNEJ FEDERACJI ROSYJSKIEJ W WYMIARZE GLOBALNYM?

W aspekcie globalnym Moskwa domaga się uznania większej roli w zarządzaniu globalnym bezpieczeństwem, dlatego przywiązuje duże znaczenie do roli ONZ i Rady Bezpieczeństwa. Kreml dąży do budowy nowych instytucji międzynarodowych, gwarantujących znaczący wpływ Rosji i dlatego rozważa oparcie światowego ładu politycznego na poszerzonej grupie G8 lub G20. Postuluje także zmiany w światowych instytucjach finansowych i gospodarczych, w tym przede wszystkim w Międzynarodowym Funduszu Walutowym. Proponuje również reformę światowego systemu finansowego.

JAKIE TRZY CECHY ODRÓŻNIAJĄ CHINY OD PAŃSTW CYWILIZACJI ZACHODNIEJ?

Chiny uważane są nie za państwo narodowe, ale państwem cywilizacyjnym, uwagę zwracają na swój potencjał demograficzny i geograficzny. W przeciwieństwie do państw europejskich przeżyły długi okres rozwoju.

W przypadku Chin mamy do czynienia z jednym państwem pełnym różnych systemów (np. Hong Kong czy Tajwan). Także pojęcie rasy w kulturze Chin jest odmienne od zachodniego. Istnieje tam rasa Han, która jest dominująca i w wyniku uważania się za lepszą od innych nie toleruje mniejszości, np. Tybetańczyków.

Stosunek do władzy – społeczeństwo ufa rządowi, widzi w nim swego faktycznego reprezentanta, opiekuna i obrońcę. Są częścią wielkiej chińskiej rodziny.

JAKA BYŁA EWOLUCJA OSADNICTWA ŻYDOWSKIEGO NA TERYTORIACH OKUPOWANYCH (ZWŁASZCZA WE WSCHODNIEJ JEROZOLIMIE I NA ZACHODNIM BRZEGU JORDANU)?

Po wygranej wojnie sześciodniowej w roku 1967 państwo izraelskie rozpoczęło zasiedlać Zachodni Brzeg. Obywatele Izraelu nielegalnie budowali zamknięte osiedla poza granicami kraju na terenie Autonomii Palestyńskiej i wschodniej Jerozolimy. Po I intifadzie (1987r.) Izrael ograniczył napływ osadników, jednak po niedostosowaniu się Palestyńczyków do postanowień z Oslo ponownie rozpoczęto proces, pominięto jednak Strefę Gazy i skupiono się na Zachodnim Brzegu Jordanu.

JAKIE BYŁY DŁUGOOKRESOWE SKUTKI OGŁOSZENIA DOKTRYNY TRUMANA?

Długookresowymi skutkami były: podział świata na strefę amerykańską i radziecką, zerwanie USA z polityką izolacjonizmu, utrzymanie zasad kapitalistycznych i demokratycznych na skalę światową, przeciwstawienie się ekspansji komunizmu.

JAKI BYŁ NAJWAŻNIEJSZY SKUTEK KRYZYSU SUESKIEGO DLA SYTUACJI GEOPOLITYCZNEJ ŚWIATA?

Najważniejszym skutkiem był kres potęgi kolonialnej Wielkiej Brytanii i Francji, które podporządkowały się USA i ZSRR oraz uznały ich hegemonię.

JAKIE BYŁY SKUTKI PODPISANIA AKTU KOŃCOWEGO KBWE DLA SYTUACJI

POLITYCZNEJ W KRAJACH BLOKU WSCHODNIEGO?

Po raz pierwszy kraje bloku wschodniego zaakceptowały w dokumencie politycznym istnienie praw człowieka, swobód obywatelskich czy prawa.

DLACZEGO W OBLICZU DZIAŁAŃ RUCHU SOLIDARNOŚCI W POLSCE W LATACH 1980-1981, ZSRR NIE ZASTOSOWAŁ DOKTRYNY BREŻNIEWA?

Zdaniem Zbigniewa Brzezińskiego, będącego wówczas doradcą do spraw bezpieczeństwa narodowego prezydenta USA Jimmy'ego Cartera, ogromną rolę odegrały tu działania amerykańskie, których celem było jak największe nagłośnienie zaistniałej sytuacji. 3 grudnia Jimmy Carter ostrzegł Moskwę, że ewentualna interwencji zbrojna w Polsce negatywnie odbije się na stosunkach radziecko-amerykańskich. Prawda jest jednak taka, iż ZSRR uwikłany w wojnę w Afganistanie nie mógł pozwolić sobie na kolejny tak poważny konflikt.

JAK W SWOJEJ KONCEPCJI MCŚWIATA I DŻIHADU, BARBER OCENIA RELACJE POMIĘDZY GOSPODARKĄ WOLNORYNKOWĄ A DEMOKRACJĄ LIBERALNĄ?

Barber twierdzi, iż demokracja nie jest już nierozerwalnie związana z wolnym rynkiem. McŚwiat nie potrzebuje demokracji, która mogłaby osłabić jego siłę. Dla idei konsumpcjonizmu lepiej jest, by obywatele jednoczyli się w milczeniu. Dżihad również otwarcie odrzuca demokrację i zmierza do uwolnienia się od niej, często uciekając się do przemocy zbrojnej. Obie koncepcje działają w przeciwnych kierunkach, jednak ich wspólnym celem jest wydanie wojny suwerennym państwom, a tym samym osłabienie demokratycznych instytucji.

JAK WYGLĄDA USTRÓJ POLITYCZNY BOŚNI I HERCEGOWINY PO POROZUMIENIU W DAYTON?

Zgromadzenie parlamentarne składało się z 2 Izb:

- Izba Reprezentantów Ludowych (izba niższa) - 48 posłów: 28 z BiH, 14 z RS

- Izba Narodów (izba wyższa) - 15 delegatów: 5 Bośniaków, 5 Chorwatów, 5 Serbów

Prezydium składało się z trzech członków: Bośniaka, Chorwata (wybieranych w powszechnych wyborach bezpośrednich z terytorium Federacji Bośni i Hercegowiny) oraz Serba (wybieranego w taki sam sposób z terenów Republiki Serbskiej). Prezydium nominuje Radę Ministrów Bośni i Hercegowiny, która obejmuje urząd po zaaprobowaniu jej przez Izbę Reprezentantów. Składa się ona z przewodniczącego i 9 ministrów.

JAKIE SĄ NAJWAŻNIEJSZE CELE POLITYKI ZAGRANICZNEJ CHIN PO UPADKU ZSRR?

Przez pewien czas władze Chińskiej Republiki Ludowej lansowały nową koncepcję w polityce zagranicznej — „pokojowego wzrastania na arenie międzynarodowej”. Dążą one do zajęcia roli mocarstwa regionalnego. Ograniczają politykę zagraniczną do regionu, nie ingerując w sprawy dziejące się daleko od ich granic (np. konflikty w Afryce czy na Bliskim Wschodzie). Angażują się we wszystkie inicjatywy integracyjne w Azji Środkowej i Wschodniej oraz walkę z aktywnością Amerykanów w regionie. Bardzo ważnym punktem polityki zagranicznej Chin są Indie, w najbliższej przyszłości Pekin będzie próbował wpłynąć na ocieplenie nie za dobrych dwustronnych stosunków. Utworzono strefę wolnego handlu między państwami członkowskimi ASEAN a Chinami.

NA CZYM POLEGA SPECYFIKA SYSTEMU POLITYCZNEGO AUTONOMII PALESTYŃSKIEJ?

Terytoria podzielono na obszary o różnym statusie:

status A - tereny pod kontrolą palestyńską: Strefa Gazy, kilka większych miast na Zachodnim Brzegu

status B - tereny pod kontrolą mieszaną: Palestyńczycy sprawują tam władzę, ale kontrolę wojskową sprawuje armia izraelska,

status C - tereny pod kontrolą izraelską: obejmują kolonie żydowskie, drogi dojazdowe do nich oraz punkty strategiczne (np. wzgórza, źródła wody).

NA CZYM POLEGAŁA ROZBIEŻNOŚĆ POMIĘDZY TREŚCIĄ DOKTRYNY TRUMANA A INTENCJAMI JEJ TWÓRCÓW?

W maju 1947r. podczas przemówienia w Princeton prezydent USA Harry Truman przedstawił zasady "doktryny powstrzymywania", zwanej jako Doktryna Trumana. Bazowała ona na tezie o podziale świata na strefę amerykańską i strefę radziecką oraz odpowiedzialności USA za utrzymanie zasad kapitalistycznych w skali światowej. Założenia tej doktryny sformułował amerykański dyplomata G.F. Kennan, ambasador USA w Moskwie w tamtym okresie. Według niego ekspansję ZSRR mogło powstrzymać "długotrwałe, cierpliwe - lecz zdecydowane i czujne - powstrzymywanie tendencji ekspansywnych. Konkretne działania podjęte przez USA w ramach realizacji tej doktryny to:
• wykorzystywanie propagandowe monopolu atomowego,
• organizowanie paktów militarnych (NATO, ANZUS),
• budowa sieci amerykańskich baz wojskowych wokół granic państw obozu
socjalistycznego,
• pomoc wojskowa i ekonomiczna dla państw zagrożonych przez komunizm,
• pomoc w odbudowie Europy Zachodniej w postaci Planu Marshalla,
• bezpośrednie zaangażowanie w konflikty (wojna koreańska).

CZYM CHARAKTERYZOWAŁA SIĘ POLITYKA ZAGRANICZNA USA W LATACH 1950-1969?

W pierwszych latach po zakończeniu II Wojny Światowej nadrzędną doktryną polityki zagranicznej USA stało się powstrzymywanie komunizmu. W tym celu USA zawarły szereg sojuszy regionalnych (NATO, CENTO, SEATO, ANZUS) i bilateralnych układów sojuszniczych (z Japonią w 1951 roku, z Koreą Południową w 1953 roku, z Republiką Chin na Tajwanie w 1954 roku) oraz wzięły udział w Wojnie Koreańskiej 1950-53 i w wojnie w Wietnamie (1962-73); w 1962 roku miał miejsce kubański kryzys rakietowy, będący najbardziej niebezpiecznym momentem całego okresu Zimnej Wojny (1947-91). Pod koniec lat 60-tych i w latach 70-tych doszło do odprężenia w stosunkach między USA a ZSRR (detente), przejawiającego się m.in. w dialogu bilateralnym w dziedzinie kontroli zbrojeń, którego efektem było zawarcie porozumień SALT I (1972), ABM (1972) i SALT II (1979), a także kilku ważnych układów międzynarodowych (konwencja końcowa KBWE). W rezultacie USA pozostały jedynym supermocarstwem, posiadającym interesy we wszystkich częściach globu.

W 1952 roku wybory wygrał republikanin D. Eisenhower. Prowadził on politykę odprężenia w stosunkach z ZSRR (czemu sprzyjała śmierć Stalina). Eisenhower prowadził aktywną działalność dyplomatyczną: odwiedził między innymi Wielką Brytanię, Niemcy, Francję, a nawet zaprosił do USA Nikitę Chruszczowa, z którym uzgodnili spotkanie na szczycie (zerwane z powodu incydentu z zestrzeleniem przez Rosjan samolotu U-2). Kontynuacją reform była prezydentura Johna Kennedy’ego (1960-1963), podczas której doszło do tak zwanego kryzysu kubańskiego związanego z radziecką próbą zainstalowania rakiet jądrowych na Kubie. Kennedy doprowadził do podpisania 5 sierpnia 1963 roku w Moskwie układu o zakazie doświadczeń z bronią jądrową w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą (jego bezpośrednim skutkiem było położenie kresu skażeniom promieniotwórczym); próbował przenieść rywalizację z ZSRR na dziedzinę podboju kosmosu.

NA CZYM POLEGAŁA TZW. „DYPLOMACJA PINGPONGOWA” I JAKIE BYŁY JEJ SKUTKI?

Dyplomacja pingpongowa to termin politologiczny oznaczający podejmowanie wstępnych kroków, niekiedy odległych od meritum sprawy, do nawiązania lub wznowienia stosunków dyplomatycznych między państwami. Źródłem tego terminu jest wydarzenie z 1971 roku, gdy po mistrzostwach świata w tenisie stołowym w Japonii władze chińskie zaprosiły do siebie drużynę graczy amerykańskich na turniej tenisa stołowego („pingponga”). Drużyna z USA wraz z dziennikarzami i towarzyszącymi im osobami byli pierwszymi Amerykanami, którzy oficjalnie pojawili się w komunistycznych Chinach od 1949 roku, kiedy władzę objął Mao Zedong. Obie strony wykorzystały to wydarzenie jako pretekst do nawiązania dalszych kontaktów dyplomatycznych i politycznych.

Skutki:

Zniesienie embarga handlowego z Chinami

Spotkanie prezydenta Nixona z Mao Zedongiem w Chinach

Ułatwienie rozmów między państwami

JAKIE BYŁY GŁÓWNE PRZYCZYNY SŁABOŚCI POLITYCZNEJ ZSRR W LATACH 80. XX WIEKU?

walka o władzę

pogorszenie stosunków z Chinami, krótkotrwałe starcia zbrojne

coraz niższa stopa wzrostu w gospodarce

coraz wyższe koszty wyścigu zbrojeń

sponsorowanie proradzieckich reżimów (Wietnam, Kuba)

wysoka śmiertelność wśród polityków

wojna w Afganistanie

reformy Gorbaczowa (pierestrojka)

coraz większy kryzys gospodarczy

ujawnienie tłumionych dotąd konfliktów narodowościowych

powstawania tzw. frontów narodowych, domagających się uwzględnienia praw narodowych

DLACZEGO ZDANIEM FUKUYAMY LIBERALNA DEMOKRACJA JEST NAJWYŻSZYM STADIUM EWOLUCJI SYSTEMÓW POLITYCZNO-SPOŁECZNYCH?

Fukuyama formułuje tezę, iż proces historyczny w pewnym sensie zakończył się wraz z upadkiem komunizmu (czyli państw tzw. realnego socjalizmu) i przyjęciem przez większość krajów systemu liberalnej demokracji. Liberalna demokracja oraz rynkowy porządek gospodarczy mają być, wg Fukuyamy, najdoskonalszym z możliwych do urzeczywistnienia systemów politycznych (choć nie idealnym). W przekonaniu Fukuyamy współczesna demokracja liberalna jest zbiorem politycznych instytucji powołanych do obrony uniwersalnych praw, uświęconych zapisem w takich dokumentach, jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.

CZYM SĄ TZW. „ZAMROŻONE KONFLIKTY”? PODAJ PRZYKŁADY?

Mianem zamrożonych konfliktów określa się konflikty poradzieckie, takie, w których zakończył się proces zbrojny ale nadal nie podpisano układów pokojowych, pozostawiając sprawę otwartą. Przykładami zamrożonych konfliktów mogą być: Osetia Południowa, Naddniestrze, Abchazja, Czeczenia, Bośnia, Nagorny Karabach.

CZYM CHARAKTERYZUJĘ SIĘ PIĄTA ERA NA BLISKIM WSCHODZIE?

Piąta era na Bliskim Wschodzie charakteryzuje się panowaniem Izraela, Iranu, Turcji oraz kwartetu bliskowschodniego czyli USA, UE, Rosji i ONZ. Obecnie toczy się walka o hegemonię pomiędzy Iranem i Turcją.

DLACZEGO WOJNA W KOREI ZOSTAŁA UZNANA ZA PUNKT ZWROTNY W POLITYCE ZAGRANICZNEJ USA?

Za punkt zwrotny w polityce amerykańskiej w Azji należy uznać wojnę w Korei. Odtąd głównym celem USA stało się powstrzymywanie (containment) ekspansji komunistycznej, która jak sądzono, dokonuje się na tym kontynencie głownie za sprawą Chin i efektu domina. Wcześniej Stany Zjednoczone prowadziły politykę izolacjonizmu, jednak działania ZSRR rozszerzające się na cały świat skłoniły Stany Zjednoczone do zmiany polityki.

WSKAŻ WYDARZENIA, KTÓRE STANOWIŁY O ZWROCIE W ZAKRESIE ZDOLNOŚCI KREOWANIA ŁADU MIĘDZYNARODOWEGO W LATACH 1956-1969 („SINUSOIDA” BRZEZIŃSKIEGO)?

1956 - kryzys Sueski; zawieszenie broni narzucone przez ONZ;

1956 - powstanie węgierskie stłumione przez armię radziecką

1957 - doktryna Eisenhowera dotycząca polityki USA wobec Bliskiego Wschodu

1957 - wystrzelenie Sputnika przez ZSRR-pierwszego sztucznego satelity Ziemi

1962 - kryzys kubański - Amerykanie zwyciężyli, ale musieli wycofać wojska z Turcji

1967 - wojna sześciodniowa, zwycięstwo Izraela wspieranego przez USA

1968 - praska wiosna: wojska Układu Warszawskiego wkroczyły do Czechosłowacji

1969 - Nixon prezydentem Stanów Zjednoczonych; zapoczątkował politykę odprężenia

JAKI BYŁ WPŁYW KRYZYSU NAFTOWEGO 1973 ROKU NA POLITYKĘ ŚWIATOWĄ, W TYM ZWŁASZCZA NA INTEGRACJĘ EUROPEJSKĄ?

Kryzys naftowy zapoczątkowany przez podwyższenie cen ropy naftowej przez państwa OPEC , spowodował iż USA oraz państwa europejskie musiały zacząć szukać nowych tańszych oraz alternatywnych źródeł energii. Nagły wzrost cen ropy spowodował kryzys światowy i inflację. Dobrze i szybko rozwijająca się integracja europejska została mocno zahamowana, gdyż każde z państw europejskich musiało zając się swoją gospodarką i wyciągać ją z potężnego kryzysu. Embargo na ropę zostało zdjęte z USA w roku 1974, kiedy władze stanów zjednoczonych zagroziły możliwą wojną prewencyjną o zasoby naturalne. Gospodarki państw zaczęły się kurczyć. Najbardziej cierpiał przemysł paliwochłonny. Rozpoczęła się deindustrializacja państw rozwiniętych. Szantaż paliwowy miał jednak swoje plusy. Państwa europejskie zaczęły wydobywać ropę z mórz m.in. Morza Czarnego, nawiązano kontakty z ZSRR na dostawę gazu. Jako że państwa OPEC lokowały swoje fundusze na rachunkach zachodnich banków, wpływy ze sprzedaży ropy pozwalały tym bankom wspomagać swoje własne gospodarki oraz państw sojuszniczych, udzielać pożyczki (np. państwa Bloku Wschodniego). W czasie kiedy państwa Bliskiego Wschodu zwiększyły cenę ropy, wzrosła rola Meksyku i jego ogromnego przemysłu petrochemicznego na arenie międzynarodowej. Kryzys naftowy będzie rzutował w następnych latach na napięte stosunki między USA a państwami bliskiego wschodu. Działania OPEC mimo iż początkowo wywołały stagflację, w konsekwencji przyczyniły się do upadku socjalizmu i uniezależnienia się krajów zachodnich od dostaw ropy z Bliskiego Wschodu.

JAKIE ZMIANY POLITYCZNE W ZSRR ZAPOCZĄTKOWAŁ GORBACZOW W II POŁOWIE LAT 80. XX WIEKU I JAKIE BYŁY ICH SKUTKI?

Gorbaczow obejmując stanowisko doskonale wiedział, że Rosja wymaga wiele reform. Imperium ZSRR oparte na ideach komunistycznych nie mogło nadal walczyć i konkurować z silnymi i bogatymi Stanami Zjednoczonymi. Upadająca gospodarka, bieda, i wiele innych aspektów spowodowanych zbyt dużymi nakładami na zbrojenia nie pozwalały już dłużej ZSRR na wyścig zbrojeń. Gorbaczow swoim planem uzdrowienia kraju wzbudzał wiele kontrowersji, najważniejsza to chęć odbudowy ZSRR w oparciu o zasady leninizmu i na podwalinach ustrojowych stalinizmu. Główne założenia swojej polityki Gorbaczow przedstawił w 1985 roku na plenum KC KPZR. Wtedy to padły, jak się później okazało ważne nie tylko dla ZSRR, ale i dla całego świata, słynne słowa Pierestrojka- przebudowa, głasnost-jawność i uskrojenije-przyspieszenie. Gorbaczow swoje rządy rozpoczął od radykalnych zmian kadrowych w kierownictwie partii. Z biura partyjnego usunął starszych prominentnych działaczy a kluczowe stanowiska obsadził swoimi ludźmi. Na zjeździe KC KPZR w 1986 roku partia zatwierdziła projekt stanowiący o zwiększeniu dochodu narodowego. Partia nadal głosiła wyższość socjalizmu nad kapitalizmem i wróżyła szybki rozkład kapitalizmu. Wszelkie działania Gorbaczowa zmierzające do rozwoju i poprawy sytuacji gospodarczej okazały się nie efektywne. Wszystkie jego założenie nie zostały odpowiednio zrealizowane a efekt był taki, że pozostawił po sobie podobne wrażenia jak jego poprzednicy zarządzający państwem w oparciu o gospodarkę centralnie planowaną. Reformy rynkowe nie doszły do skutku nawet w okresie wielkiego kryzysu w roku 1988. Wszystkie działania nawet nie pobudziły sowieckiej gospodarki na tyle by można było zobaczyć efekty. Polityka głasnosti doprowadziła do niezadowolenia społecznego. Społeczeństwo dowiedziało się o różnicach i zapaści cywilizacyjnej, jaka dzieli ich od innych krajów, o nadużyciach finansowych, malwersacjach, korupcji. Przeprowadzenie kolejnej przebudowy okazało się niezwykle trudnym zadaniem, gdyż ludzie nie ufali rządzącym i nie mieli już nadziei.

Po 1986 roku ogłaszano amnestie dla większości więźniów politycznych, osadzonych w więzieniu za kooperacje z wrogiem bądź działania przeciw ZSRR. Nastąpiła większa liberalizacja i swoboda życia publicznego, władze przychyliły się do projektu mówiącego o wolności słowa. Szybko odrodziły się lub powstały nowe organizacje, stowarzyszenia, które na początku kultywowały ofiary stalinizmu, chroniły język narodowy czy zajmowały się ochroną środowiska naturalnego. W kwietniu 1986 roku miało miejsce przykre i tragiczne w skutkach wydarzenie. W Czarnobylu w ZSRR miała miejsce groźna awaria reaktora atomowego. Awaria okazała się największą katastrofą w dziejach elektrowni atomowych. Miało to również konsekwencje polityczne a także społeczne, objawiające się aktywniejszymi i intensywniejszymi działaniami społecznymi. Wolność słowa powodowała, że coraz głośniej słychać było głosy krytyki ze strony ludu, które już jawnie mówiło o nieudolności komunistycznych władz i o zbrodniach, jakie popełniono w okresie stalinizmu. Z partii zaczęło coraz więcej ludzi odchodzić. Partia nie cieszyła już się wcześniejszą dobrą opinią i zaufaniem.

Swoboda społeczna, jaka rozwijała się po 1985 roku doprowadziła do większego pluralizmu w życiu politycznym, nowe organizacje i partie powstawały szybko i w coraz większych ilościach. Początkowe nowe ruchy miały charakter nieoficjalny. Większość z nich powstała w republikach nadbałtyckich i na Zakaukaziu. Miały charakter masowych frontów ludowych, coraz bardziej i jawniej dążących do usamodzielnienia swoich krajów i uniezależnienia od ZSRR. Głośno robiło się także o konfliktach narodowych, jakie powstawały, władze kompletnie do takiego stanu rzeczy nieprzygotowane nie miały ani planu ani koncepcji na poprawę sytuacji. Pierestrojka Gorbaczowa stanęła przed wielkim zagrożeniem. Rządzący komuniści nie byli dostatecznie zadowoleni ze zmian, jakie wprowadzał Gorbaczow. Jednak ich uległość i ugodowość pozwalały na dalsze realizowanie reform. Nie byli w stanie przeciwstawić się nowemu sekretarzowi. Gorbaczow, do końca wierzył w idee realnego socjalizmu, co pozwalało sądzić kolegom partyjnym, iż wprowadzane zmiany nie posunął się za daleko i nie przekroczą pewnej granicy. Jednak zmiany doprowadziły do znacznych posunięć nawet ze strony nomenklatury partyjnej. Partia angażowała się w prywatne i półprywatne inicjatywy gospodarcze.

Polityka Gorbaczowa również wprowadziła znaczne zmiany w polityce zagranicznej ZSRR. Doprowadziła do porozumienia w sprawie wycofania sowieckich wojsk z Afganistanu, z terenów bardzo ważnych i strategicznych dla ZSRR. W 1989 roku kolejne rządy w republikach bloku radzieckiego upadały, na co ostatecznie przystał Gorbaczow. Polityczne i gospodarcze zmiany, jakie nadchodziły dla Europy Środkowej i Wschodniej były nieuchronne i nieuniknione. Zmiany były wymuszone nie tylko kryzysem, zmianami władz, ale i sama gospodarka, aby stać się konkurencyjna i wydajna musiała się bardziej zliberalizować. Gorbaczow widząc, iż zmiany nastąpią niezależnie od polityki prowadzonej przez władze ZSRR, nie reagował na takie wydarzenia jak upadek muru berlińskiego w 1990 roku czy zjednoczenie Niemiec. Polityka ZSRR bardziej się otworzyła, w 1991 roku zawarto układ z Chinami rozwiązujący sporne sprawy graniczne. Zakończono również prowadzenie zbrojnych działań w Ameryce Środkowej w Salwadorze, co dało również kres w działaniach popierających ugrupowania terrorystyczne. Zdemokratyzowano również życie polityczne w Nikaragui. Na początku lat dziewięćdziesiątych nadbałtyckie republiki powoli odłączały się od ZSRR. Podobnie Litwa, Łotwa i Estonia, gdzie opozycja doszła do władzy i wkrótce ogłoszono niepodległość tych krajów. Ostateczną próbą utrzymania wpływu ZSRR było przeprowadzenie referendum w republikach, w którym proponowano utrzymanie jedności ZSRR na zasadach równouprawnienia i suwerenności poszczególnych krajów. Jednak taki zabieg nie przyniósł zamierzonych efektów, a kilka państw nawet nie wzięło udziału w referendum.

JAKIE JEST ZDANIEM BARBERA NAJWIĘKSZE ZAGROŻENIE WYNIKAJĄCE Z KONFLIKTU POMIĘDZY MCŚWIATEM A DŻIHADEM?

Wygląda raczej na to, że wolność człowieka zostanie w rezultacie ograniczona, a nie umocniona. Obydwia prądy cywilizacyjne mają jedną wspólną ponurą cechę: są wrogo usposobione do suwerennego państwa, podkopując jego demokratyczne instytucje. Dżihad niszczy państwo poprzez fanatyczne ataki, walki plemienne, akty terroru. McŚwiat niszczy państwo poprzez globalizację rynku i zacieranie granic między państwami.

NA CZYM POLEGAŁ PLAN AHTISAAREGO WOBEC KOSOWA?

Ahtisaari to negocjator z ramienia ONZ. Plan przez niego opracowany zakładał przyznanie Kosowu nadzorowanej międzynarodowej niepodległości, zaś kosowskim Serbom bardzo szerokiej autonomii. Założenia planu Ahtisaarego:

-autonomia na poziomie centralnym. Zgromadzenie Parlamentarne Kosowa będzie się składać ze 120 członków, przy czym 20 miejsc ma być zarezerwowanych dla mniejszosci etnicznych i narodowych. dwoma językami urzędowymi w Kosowie będą serbski i albański;

-prawa kulturowe: obowiązkowa edukacja do poziomu średniego w języku wspólnoty, w regionie, w którym stanowi ona większość.

-decentralizacja; powstanie 6 nowych gmin z serbską większością. Mitrovica ma być podzielona na serbska Mitrovice Północna i albańska Mitrovice Południowa.

-system sprawiedliwości: przedstawiciele mniejszości narodowych i etnicznych maja stanowić minimum 15% składu sędziowskiego;

-bezpieczeństwo: wymiar sprawiedliwości, bezpieczeństwo publiczne, wywiad - będą należeć do władz Kosowa. Korpus ochrony Kosowa zostanie rozwiązany i przekształcony w 3 służby.

-Międzynarodowa Reprezentacja Cywilna będzie najwyższą władzą w Kosowie.

-Międzynarodowa Obecność Militarna - następca KFOR-u. Zadaniem tej formacji jest zapewnienie bezpieczeństwa Kosowa.

JAKIE SĄ GŁÓWNE WYTYCZNE NOWEJ STRATEGII OBRONNEJ USA?

Nowe strategiczne wytyczne w sprawie obronności USA przyjęte przez administrację Obamy mają na celu przeorientowanie aparatu obronnego na zaostrzającą się konkurencyjnie sytuację w dziedzinie bezpieczeństwa, jaka kształtuje się w basenie Pacyfiku. Kładzie ona również kres – pomimo zaprzeczeń Pentagonu – erze wielkich operacji stabilizacyjnych i skierowanych przeciwko rebeliantom. Co równie ważne, zakłada strategiczne odwrócenie się od Europy. USA i Europa znajdują się więc w kluczowym momencie dziejów swoich wzajemnych relacji: muszą przekształcić podział pracy w wymiarze bezpieczeństwa sojuszu transatlantyckiego. Planowane przez administrację Obamy cięcia w wydatkach na obronę w wysokości 489 mld dol. w ciągu 10 lat oznaczają, że rozbudowa sił amerykańskich w Azji musi wiązać się z dalszym ograniczaniem obecności w Europie. Cięcia mogą nawet zostać podwojone, jeśli Kongres nie anuluje automatycznych redukcji budżetowych do roku 2013. Co więcej, USA mogą przestać pełnić w NATO rolę najważniejszego gwaranta bezpieczeństwa Europy i zacząć pełnić rolę czynnika wspomagającego samodzielną europejską obronę. Ma to znaczące konsekwencje dla Europy. Prosto rzecz ujmując: jeśli Stany Zjednoczone są zaangażowane w konflikt po drugiej stronie globu, sytuacja kryzysowa w Europie albo jej w pobliżu będzie wymagała od Europy gotowości do podjęcia działań bez oglądania się na Amerykę. Redefinicji ulega zatem dyskusja o “podziale obciążeń”. Oczywiście USA mają nadal strategiczne interesy w Europie, Eurazji i na Bliskim Wschodzie. Ale będą musiały w o wiele jaśniejszy sposób dogadać się z Europą w sprawie swoich i jej regionalnych interesów: gdzie się one przecinają a gdzie są rozbieżne? Czy da się – a jeśli tak, to w jakich okolicznościach – wygenerować realne poczucie wspólnie ponoszonej odpowiedzialności? Jakie środki i umiejętności może wnieść Europa, zwłaszcza jeśli siły USA są potrzebne gdzie indziej? Stany Zjednoczone mogą optować za kooperacją w konkretnych przypadkach z poszczególnymi krajami albo grupami regionalnymi w ramach NATO. Może to zrównoważyć w krótszej perspektywie przesunięcie się punktu ciężkości strategii amerykańskiej ku Azji a także stworzyć USA i Europie drogę do maksymalizacji coraz bardziej kurczących się sił i środków na kontynencie oraz utrzymania zasady wzajemności zobowiązań obronnych.

NA CZYM POLEGAŁA SPECYFIKA SYTUACJI POLITYCZNEJ JUGOSŁAWII PO 1948 ROKU?

Specyficznym przykładem kryzysu politycznego w grupie państw komunistycznych był kazus Jugosławii. Rządzący tam Josip Broz-Tito nigdy nie uznał prymatu Moskwy nad swoim państwem. W 1948 r. doprowadził on do wystąpienia Jugosławii z Kominformu. Otwarcie potępiał on politykę Stalina. Tępił również wszelką opozycję pro-moskiewską. Układ Warszawski nigdy jednak nie zdecydował się na użycie siły przeciwko marksistowskiemu odszczepieńcowi.
 

W 1948 komunistyczna partia jugosławi popadła w konflikt z Komunistyczną Partią Związku Radzieckiego i została, pod zarzutem rewizjonizmu, wykluczona z Biura Informacyjnego Partii Komunistycznej i Robotniczych (Kominformu). Konflikt ze Stalinem, Tito wykorzystał do umocnienia rządów osobistych w państwie. Z powodu blokady politycznej i gospodarczej prowadzonej przez blok sowiecki, Jugosławia uzyskała pomoc Zachodu (dostawy żywności, kredyty)

W Jugosławii wszelkie rządy objął Tito, ale jego działanie nie podobały się Sowietom. Miał on bowiem swój własny program na odbudowę kraju w duchu socjalistycznym, różnym od tego, jakiego chciałyby władze z Moskwy. Poza tym, ten Jugosłowianin podjął decyzję wyrzucenia radzieckich ekspertów ze swego kraju. Wiedział on, iż jego każdy krok polityczny jest śledzony, a następnie raportowany do Moskwy. To z Kominformu poznał metody pracy komunistów. Tito był zwolennikiem komunizmu, ale mimo, to doszło do konfliktu na linii Josipa Broz-Tito kontra Stalin.

Wkrótce zaczęto krytykować komunistów z Jugosławii, za to, iż popełniają "błędy i odstępstwa od marksizmu i leninizmu". Josipa Broz-Tito obrzucono epitetami faszysty i zbrodniarza. Konflikt z Rosją doprowadził do zmiany w rządach Tita. Dotychczas zmierzał on do zmiany państwa w przywódcę innych krajów socjalistycznych. Zmianie musiała też ulec polityka gospodarcza, przez co wprowadzono reformy. Zatrzymano kolektywizację rolnictwa, przez co ludzie mogli wystąpić ze spółdzielni i działać na własną rękę. Reformy te miały charakter liberalny, w ogromnym stopniu nie przypominały wcześniejszego ustroju. Uchwalono też nową konstytucję w roku 1953 roku. Alienacja Jugosławii była powodem nie zaproszenia jej RPWG. Mimo, że RPWG była organizacją socjalistyczną, mającą na celu dbanie o interesy gospodarcze socjalistów i komunistów. Była to organizacja międzynarodowa, ponieważ jej członkami były również kraje poza europejskie. W związku z powyższa sytuacją, Jugosławii nie pozostawało nic innego, jak spróbować zacząć współdziałać z Zachodem. Udało jej się dość szybko podpisać w 1948 r. układ, związany z gospodarką ze Stanami Zjednoczonymi i Anglią, będąc częściowo objęta planem Marshalla.

NA JAKIE TRZY GŁÓWNE ETAPY MOŻNA PODZIELIĆ POLITYKĘ USA W OKRESIE 1950-1989?

- okres konfrontacji (zimna wojna)i: (1950r.) wojna koreańska, I zagrożenie konfliktem nuklearnym,
układy paryskie - zniesiono status okupacyjny RFN (Niemcy Zachodnie włączone do struktur NATO (1954))

- detente: odprężenie na linii USA-ZSRR, zbliżenie Chin i USA, ograniczenie zbrojeń nuklearnych (1972), zaangażowanie w Wietnamie,

- wyścig zbrojeń - wzrost wydatków zbrojnych, agresywna polityka zagraniczna, projekt „Gwiezdnych wojen” (1983)

JAKIE BYŁY GŁÓWNE PRZEJAWY ODPRĘŻENIA W RELACJACH POMIĘDZY USA I ZSRR W LATACH 70. XX WIEKU

Zakończenie kryzysu kubańskiego dało na Zachodzie możliwość podjęcia prób pokojowej współpracy ze Związkiem Radzieckim. Powszechny lęk społeczeństw krajów demokratycznych przed totalną wojną światową zmusił polityków do szukania dialogu z obozem komunistycznym. Ustępstwa ZSRR w trakcie kryzysu kubańskiego wynikały w znacznej mierze z przewagi amerykańskiego arsenału broni strategicznej. Następcy Chruszczowa podjęli olbrzymi wysiłek gospodarczy i technologiczny aby różnicę tę zniwelować, a nawet osiągnąć strategiczną przewagę militarną nad NATO. Wysiłku tego niewydolna gospodarka socjalistyczna nie była w stanie unieść. Pomimo, że cele te zostały w znacznym stopniu osiągnięte, to jednak kontynuowanie dalszego wyścigu zbrojeń groziło załamaniem sowieckiej ekonomii.

Richard Nixon i Leonid Breżniew mieli własne plany i oczekiwania związanej z jej realizacją. Nixon wykorzystywał ją do umocnienia swojej pozycji  politycznej wewnątrz kraju. Natomiast Breżniew odprężenie wykorzystywał głównie do poprawy wizerunku ZSRR w krajach Europy Zachodniej. Pierwszym symptomem odprężenia w stosunkach międzynarodowych był "Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej" ratyfikowany przez pierwsze państwa w roku 1968. Początek odprężenia w stosunkach międzynarodowych wiąże się jednak przede wszystkim z objęciem prezydentury w USA przez Richarda Nixona, obiecującego amerykańskiemu społeczeństwu zakończenie wojny w Wietnamie.

W roku 1969 zaczęły się w Helsinkach rozmowy na temat układu rozbrojeniowego SALT I, podpisanego ostatecznie podczas wizyty prezydenta Nixona w Moskwie w 1972 r. Jego postanowienia dotyczyły min. ograniczenia ilości wyrzutni pocisków. Najgłośniejszym przejawem polityki odprężenia było zwołanie w 1975 roku w Helsinkach Konferencji Współpracy i Bezpieczeństwa w Europie. Wzięły w niej udział prawie wszystkie państwa europejskie oraz Kanada i Stany Zjednoczone. Głównym osiągnięciem konferencji było przyjęcie aktu końcowego KBWE. Zawarto w nim zasady jakie miały obowiązywać we wzajemnych stosunkach między sygnatariuszami oraz w ich stosunkach wewnętrznych. Były to m.in: suwerenna równość,  pokojowe załatwianie sporów, nienaruszalność granic, współpraca między państwami, integralność terytorialna państw, nieingerencja w sprawy wewnętrzne, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności. Ustalono także, że KBWE ma odbywać co kilka lat tzw. spotkania przeglądowe.

Jimmy Carter, który również dążył do pokojowej współpracy z ZSRR. Podpisał on w Wiedniu w 1979 roku wspólnie z Leonidem Breżniewem układ SALT II dotyczący dalszego zredukowania zbrojeń nuklearnych. Jednakże Senat USA odmówił ratyfikacji układu, nie chcąc w obliczu inwazji radzieckiej na Afganistan, dalszego militarnego osłabienia swego kraju.

Głównym beneficjentem odprężenia, przynajmniej w krótkiej perspektywie, jawi się zdecydowanie Związek Radziecki. Odprężenie pozwoliło mu na przejściowe opanowanie trudnej sytuacji ekonomicznej oraz dalsze prowadzenie ekspansywnej i skutecznej polityki na arenie międzynarodowej. Zachód zmniejszając swoje wydatki zbrojeniowe stawiał się na z góry przegranej pozycji w zakresie adekwatności realizacji zobowiązań traktatowych ze strony ZSRR. ZSRR do mistrzostwa opanował nieprzestrzeganie lub obchodzenie układów. Najlepszym przykładem jest tutaj układ SALT I, który dotyczył redukcji ilości wyrzutni pocisków strategicznych. W chwili podpisywania tego układu każdą wyrzutnię można było wykorzystać tylko raz, gdyż rakieta startując dokonywała jej zniszczenia. W Związku Radzieckim zbudowano więc silosy rakietowe wielokrotnego użycia. Wprawdzie tą technologię opracowano wkrótce i w USA, ale Związek Radziecki zdążył osiągnąć już na tym polu znaczną przewagę. Gdy Związek Radziecki z pełnym cynizmem mógł głosić hasła odprężenia i uprawiać pokojową propagandę maskującą jego rzeczywiste poczynania, zachodnie demokracje borykały się z koniecznością uzasadniania własnych działań i posunięć. Ogólnemu rozprężeniu i marazmowi w Stanach Zjednoczonych i ich bloku, położyła dopiero kres prezydentura Ronalda Reagana.

NA CZYM POLEGA SYNDROM KRAJÓW SPOKREWNIONYCH?

????

JAKIE DZIAŁANIA PODJĄŁ PUTIN PO PRZEJĘCIU WŁADZY W 2000 ROKU?

Putinowi najbardziej zależało na odbudowie mocarstwowej pozycji Rosji. W okresie rządów Putina wyraźnie poprawiła się sytuacja gospodarcza kraju, Rosja uzyskała realne członkostwo w G8 i spłaciła większość swojego zadłużenia zagranicznego.

W okresie prezydentury Putina dokonano daleko idących zmian personalnych nie tylko na najwyższych szczeblach centralnego aparatu władzy, ale także na szczeblu regionalnym. Od władzy odsunięto część starej ekipy związanej z Borysem Jelcynem. 

Od 2000r. odbywa się proces centralizacji władzy. Stopniowo ogranicza się uprawnienia gubernatorów obwodów i innych władz lokalnych oraz autonomię wielu republik wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej.

W pierwszym roku administrowania W. Putin złożył wizytę w Pekinie. Podczas spotkań, oprócz politycznych oświadczeń krytykujących amerykańskie plany NMD i TMD, dokonano rewizji dotychczasowej współpracy wojskowej oraz wyrażono aprobatę dla przygotowanego programu wspólnej współpracy militarnej. Najistotniejszym wydarzeniem obrazującym ocieplenie dyplomatycznych stosunków z Chinami stało się podpisanie w Moskwie „Traktatu o Dobrosąsiedztwie i Współpracy”. Zapewniono o równości współpracy w dziedzinie politycznej, ekonomicznej oraz wzajemnej kooperacji w strukturach światowego bezpieczeństwa.

Jakie są trzy główne osie sporu izraelsko-palestyńskiego?

Konflikt izraelsko-palestyński ma charakter etniczny, religijny i terytorialny.
W konflikcie izraelsko-palestyńskim wyraźnie da się zauważyć kilka podstawowych problemów:
- istnienie żydowskiego państwa Izrael w Palestynie,
- okupacja przez Izrael Zachodniego Brzegu Jordanu i Wzgórz Golan,
- powstanie niezależnego państwa palestyńskiego,
- osadnictwo żydowskie na okupowanych terenach,
- status Jerozolimy: jedno miasto - dwie stolice, święte miasto trzech religii monoteistycznych,
- kwestia powstrzymania zarówno działań palestyńskiego ruchu oporu, nazywanych czasami szumnie w mediach działaniami terrorystycznymi jak i agresji izraelskich syjonistów na Palestyńczyków

Jakie były skutki wojny w Korei dla sytuacji w Europie?

Wojna koreańska – wojna tocząca się w latach 1950–1953 na terytorium Półwyspu Koreańskiego między komunistycznymi siłami KRLD (północnokoreańskimi) i wspierającymi je wojskami ChRL, a siłami ONZ (głównie amerykańskimi) wspierającymi wojska Republiki Korei (południowokoreańskie).

Wytworzyła przede wszystkim powszechny strach przed wojną światową, w której bardzo prawdopodobne było użycie broni nuklearnej. Kryzys koreański doprowadził również do wzrostu zaangażowania amerykańskiego w Europie. USA potroiły wydatki na obronność i uściśliły współpracę z sojusznikami w ramach NATO. Stany Zjednoczone przyjęły rolę naczelnego dowódcy w bloku państw zachodnich, kreując model dwubiegunowości w stosunkach międzynarodowych. Tymczasem gospodarka komunistyczna ZSRR a także jego satelitów już od bardzo wielu lat ciągle nastawiana na takie zbrojenia, nie wytrzymywała wzrostu obciążeń i drastycznie pogarszała się stopa życiowa ludności. Wybuch koreańskiej wojny skłonił amerykański rząd do opracowania nowej polityki w stosunku do Niemiec. Podczas wojny wzrosły obawy o bezpieczeństwo Europy, dlatego też sojusz NATO umocnił się. Podjęto decyzję o militaryzacji Republiki Federalnej Niemiec, dzięki czemu mogła ona w 1955 r. przystąpić do sojuszu północnoatlantyckiego.

Jaki jest związek pomiędzy powstaniem na Węgrzech a kryzysem sueskim?

Stany Zjednoczone nie były zainteresowane dalszym trwaniem konfliktu na Bliskim Wschodzie i ewentualnym przejęciem kontroli nad Kanałem Sueskim, gdyż mogło to grozić eskalacją konfliktu na cały region i grozić nieobliczalnymi skutkami. Dodatkowo administracja prezydenta D. D. Eisenhowera została zaskoczona powstaniem węgierskim i radziecką interwencją zbrojną na Węgrzech podczas prób złagodzenia kryzysu sueskiego. Eisenhower obawiał się, że Naser może oficjalnie zwrócić się do Związku Radzieckiego z prośbą o pomoc wojskową. Mogłoby to doprowadzić do dalszego wzrostu napięcia z Blokiem Wschodnim i spowodować bezpośredni konflikt wojskowy między Zachodem i ZSRR, i ostatecznie przekształcić zimną wojnę w prawdziwy konflikt zbrojny na skalę globalną. Dlatego Eisenhower wezwał Radę Bezpieczeństwa ONZ do wymuszenia zawieszenia broni w Egipcie. Jednak Wielka Brytania i Francja, jako stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ zawetowali projekt rezolucji. Wówczas Stany Zjednoczone zaapelowały do Zgromadzenia Ogólnego ONZ proponując przyjęcie rezolucji wzywającej do zawieszenia broni, wycofania wojsk i otwarcia Kanału Sueskiego dla powszechnej żeglugi. Zgromadzenie Ogólne zwołało nadzwyczajne posiedzenie i 2 listopada 1956 przyjęło Rezolucję. W tej nowej sytuacji, Izrael na prośbę Francji i Wielkiej Brytanii poprosił Zgromadzenie Ogólne ONZ o sprecyzowanie treści rezolucji.

Jakie zmiany ekonomiczne w ZSRR zapoczątkował Gorbaczow w II połowie lat 80. XX wieku i jakie były ich skutki?

Gorbaczow zapoczątkował zmiany, które ku zdziwieniu jego i partii, potoczyły się własnym, niespodziewanym torem, doprowadzając (choć nie tylko one) do upadku systemu, który w założeniu twórców miał przecież trwać wiecznie. W sferze reform ekonomiczno – gospodarczych, które bezpośrednio przekładały się na społeczeństwo, zaczęto od ustępstw na rzecz przedsiębiorstw państwowych i na rzecz prywatnych przedsiębiorców. Te pierwsze, przynajmniej z założenia, miały cieszyć się daleko idącą autonomią, co miało wpłynąć na poprawę wydajności i jakość pracy. Państwo godziło się w niej na prywatną pracę w takich obszarach działalności jak: chałupnictwo, rzemiosło i usługi. Wszystko zgodnie z zasadą, że reformujemy bez zmiany fundamentów. Chodziło jedynie o przejęcie kontroli nad czarnym rynkiem, a nie o pobudzenie prywatnej inicjatywy. Postanowiono, że przedsiębiorstwami państwowymi będą zarządzać dyrektorzy pochodzący nie z nominacji, lecz z wyborów. Zakładano, że tacy ludzie skłonią pracowników do lepszej i efektywniejszej pracy.

Jednocześnie dla usprawnienia reform i lepszego efektu propagandowego wypowiedziano wojnę biurokracji, nieodłącznemu elementowi systemu komunistycznego. Pieriestrojka szybko wyzwoliła zmiany w sowieckiej polityce zagranicznej, doprowadzając do porozumień rozbrojeniowych z USA, wycofania wojsk radzieckich z Afganistanu i przyzwolenia w 1989 r. na upadek komunizmu w krajach układu warszawskiego.

Na czym polega koncepcja wielopoziomowej współzależności, zaproponowana przez Nye’a w tekście z 1991 roku?

Nye stworzył więc model, w którym na świecie nie było dwubiegunowości, wielobiegunowości, żadnego hegemona politycznego czy czegoś w tym rodzaju, natomiast właściwą władzę w świecie miały te państwa lub ci aktorzy, którzy potrafili umiejętnie korzystać zarówno z hard power, jak i soft power
nazywało się to smart power
teraz rolę aktorów mogą mieć na przykład korporacje międzynarodowe, które mają duże wpływy, bo mają dużo kasy, i przez to mają częściową władzę