Zajęcia 07.03.2015 r. Makroekonomia wykłady 3-4/10
Pieniądz jest to taki towar, który jest ekwiwalentem wszystkich towarów, inaczej powszechnie akceptowany w danym kraju środek płatniczy.
Aby towar był pieniądzem musi spełniać kilka funkcji:
funkcja środka płatniczego przy pomocy którego realizujemy zobowiązania
środek gromadzenia bogactwa inaczej tezauryzacji
środek wymiany dzięki czemu możemy nabywać dobra i usługi stosunkowo łatwo
miernik wartości dóbr i usług
Jeśli towar spełnia wszystkie te funkcje można go nazwać pieniądzem.
Pieniądz może być wykorzystany jako środek wymiany aby był pośrednikiem w wymianie towarów przy spełnieniu następujących warunków:
jest powszechnie akceptowany
musi być łatwo przenośny- w pieniądzu musi być duża koncentracja wartości
musi być łatwo podzielny na mniejsze jednostki
musi być trudny do podrobienia
Kiedy się pojawił pieniądz?
Kiedy człowiek zaczął wytwarzać więcej jak zużywał.
W gospodarce barterowej sprzedawca i nabywca muszą potrzebować czegoś, co druga strona ma właśnie do zaoferowania. Wymiana ta jest bardzo kosztowna. Ludzie muszą poświęcić mnóstwo czasu i wysiłku aby znaleźć inne osoby, z którymi mogłyby przeprowadzić wzajemnie zadowalające transakcje wymienne. Wykorzystanie pieniądza- jakiegokolwiek towaru, znacznie ułatwia proces wymiany i sprawia, że staje się on bardziej efektywny.
Historycznie pieniądzem były różne rzeczy:
metale szlachetne np. złoto miedź, srebro - ponieważ spełniały te wszystkie 4 warunki
bydło
żelazo- wystandaryzowane
muszelki na wyspach Pacyfiku
sól
złoto
Złoto- duża koncentracja wartości w złocie, łatwo przenośne, podział kruszcu niczego nie zakłóca, złoto trudno podrobić, było powszechnie akceptowalne, za złoto można było nabyć wszystko. Posiadanie złota było synonimem zamożności. Złota nie dało się podrobić, ponieważ topiło się w innych temperaturach niż inne metale.
Złota nie dało się fałszować natomiast fałszowano złote monety. W związku z tym, że złoto trzeba było ważyć przy zakupie, wprowadzono udogodnienie czyli zaczęto bić monety. Na awersie był umieszczony władca polityczny, a rewers określał ile moneta jest warta.
Fałszerstwa monet
przy wybijaniu monety np. zamiast 10 g złoto było 9 g.
dodawanie ołowiu przy wytapianiu monet
krążek ołowiu, który był przeźroczysty a wokoło cienkie blaszki złota.
Jak się pojawił pieniądz papierowy?
W dawnych czasach ludzie używali jako pieniądza sztabek złota. Pragnąc znaleźć bezpieczne miejsce, w którym mogliby przechowywać owe sztabki, właściciele składali je do depozytu u złotników, którzy wytwarzali wyroby ze złota i dysponowali specjalnymi skarbcami do bezpiecznego jego przechowywania. W zamian wydawali certyfikaty (umowy) upoważniające do wypłaty pieniędzy tylko właściciela. Następnie certyfikaty czyli umowy zamieniły się na dokument, po okazaniu którego to nie tylko właściciel mógł odebrać pieniądze ale także okaziciel. Ludzie odkryli, że zamiast złoto przekazywać fizycznie jako środek zapłaty, mogą równie dobrze wręczyć sprzedawcy towarów dokument, w którym zostają przeniesione prawa własności do złota przechowywanego przez złotnika. Ponieważ dokumenty zawierające tytuł własności do złota były znacznie lżejsze niż złoto, dlatego wynalazek depozytu znacznie usprawnił system płatności. Złotnicy zorientowali się, że w ich skarbcach nagromadziło się dużo złota, które leży bezużytecznie, ludzie bowiem znacznie częściej wymieniali tytuły własności do złota, niż pojawiali się u złotnika w celu wycofania swojego złota ze skarbca .Złotnik uświadamia sobie, że może pożyczać część złota zgromadzonego w skarbcu ludziom, którzy po pewnym czasie spłacą kredyt z odsetkami, ponieważ mało jest prawdopodobne aby wszyscy właściciele złota jednocześnie zażądali zwrotu depozytu. Aby wypłacać kredyty potrzeba wielu depozytów, dlatego złotnicy zaczęli płacić oprocentowanie ludziom, którzy złożą u nich złoto w depozyt. Jednocześnie trzeba zachowywać stosowną rezerwę. Rezerwy jest to ilość złota pozwalająca dokonać natychmiastowych wypłat na żądanie właścicieli wkładów. Stopa rezerw jest to stosunek rezerw do wkładów.
Jakie niebezpieczeństwo niesie za sobą pieniądz kruszcowy?
duże niebezpieczeństwo deflacji- zakładamy, że ilość złota w krótkim okresie jest stała, dochodzi do tego odpływ złota z obiegu np. na biżuterię a zwiększa się ilość towarów. W konsekwencji ceny towarów spadają, złoto zyskuje na wartości. Dlaczego jest to takie ważne? Dla producentów jest to zła wiadomość ponieważ społeczeństwo czeka, że towary będą jeszcze tańsze, w związku z tym spada produkcja, jak spada produkcja to spada zatrudnienie, czyli spada popyt generowany przez dochody pracowników. Z deflacji ciężej wyjść jak z inflacji dlatego zjawisko deflacji jest bardziej niebezpieczne.
Agregaty pieniężne:
M0 najwęższa miara monety i banknotów w obiegu, które są poza systemem bankowym. Zasoby M0 określane są jako baza monetarna lub “pieniądz wielkiej mocy”, ponieważ są one podstawą kreowania przez system bankowy podaży pieniądza w gospodarce.
M1= M0+depozyty płatne na żądanie czyli obejmuje gotówkę krajową w obiegu oraz wkłady bankowe na żądanie sektora prywatnego
M2=M1+wkłady terminowe np. o terminie zapadalności do 3 miesięcy. Wliczana jest do niego część wkładów terminowych, tzw. wkłady handlowe przeznaczone na pokrycie przewidywanych w przyszłości wydatków. Jest to podstawowa miara pieniądza.
M3=M2+papiery wartościowe, depozyty długoterminowe
Banki i system bankowy
Nota bankowa - kwit depozytowy, który stał się środkiem płatniczym.
Pod koniec XVII w. powstały banki centralne uprawnione do emisji pieniądza; określenia ile pieniędzy jest w obiegu. Banki centralne nie prowadzą działalności komercyjnej. Nie sponsorują rządu ani gospodarstw domowych. Bank centralny pełni rolę banku banków. Od strony technicznej obsługuje budżet państwa, regulowanie zobowiązań.
Banki komercyjne- to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzieleniu kredytów i przyjmowaniu depozytów- handel pieniądzem w celu uzyskiwania zysków.
Dwa sposoby umiejscowienia banków w systemie urzędów państwowych:
model kontynentalny
model brytyjski
Popyt na pieniądz wynika z kilku rzeczy:
popyt transakcyjny- zawieranie transakcji kupna i sprzedaży. Im większa intensywność życia gospodarczego, PKB tym większe zapotrzebowanie na pieniądz by obsłużyć te transakcje
pieniądz służy do gromadzenia (generowania) bogactwa. popyt spekulacyjny- mam dzisiaj pieniądz i liczę, że w przyszłości ceny aktywów (alternatyw do pieniądza) spadną.
powód przezornościowy- zachowujemy rezerwę pieniężną aby zrealizować transakcje kupna- sprzedaży w niespodziewanym momencie.
Od czego zależy popyt transakcyjny na pieniądz?
Można przyjąć, że popyt transakcyjny:
Ltr =f(P,Y)
gdzie,
Ltr - to popyt na pieniądz
P- cena
Y- wielkość PKB
Popyt całkowity:
L=F(P×Y, r)
gdzie: r- to stopa procentowa
Im wyższa stopa procentowa tym wyższe koszty posiadania pieniądza, tym mniejszy popyt na pieniądz.
W jaki sposób bank centralny kontroluje ilość pieniądza na rynku?
Bank centralny ma wpływ na bazę monetarną B=M0
Baza monetarna lub inaczej zasób pieniądza wielkiej mocy jest to łączna ilość banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz znajdujących się w systemie bankowym.
Kreacja pieniądza przez banki współczesne banki dokonują kreacji pieniądza przez stwarzanie możliwości przekraczania stanu konta i tworzeniu wkładów na żądanie o wartości przewyższającej poziom rezerw gotówkowych zgromadzonych w skarbcach banków.
| Lp. | Wn Pasywa | Ma Aktywa |
| 1. | 1.000,00 zł | 900,00 zł |
| 2. | 900,00 zł | 810,00 zł |
| 3. | 810,00 zł | 729,00 zł |
1000,00 zł kredyt od banku centralnego
900,00 zł bank komercyjny pożycza innym i prędzej czy później te pieniądze wracają w postaci depozytu itd.
Mnożnik depozytów:
$$\text{Md} = \frac{1}{r}$$
gdzie: r- to stopa rezerwy obowiązkowej
Z reguły Stopa rezerw>stopa rezerw obowiązkowych
Mnożnik monetarny:
Mm=M/B
gdzie: M- ilość pieniądza w obiegu, B- baza monetarna
M=Mg+Mr
gdzie: Mg- pieniądz gotówkowy, Md- depozyty
B=Mg+Mr
gdzie: Mg- pieniądz gotówkowy, Mr- pieniądz rezerwowy
$\text{Mm} = \frac{\text{Mg} + \text{Md}}{\text{Mg} + \text{Mr}}$ /Md
$$\text{Mm} = \frac{\frac{\text{Mg}}{\text{Md}}\ + 1}{\frac{\text{Mg}}{\text{Md}}\ + \frac{\text{Mr}}{\text{Md}}}$$
$$\frac{\text{Mg}}{\text{Md}}\ = \text{Um}$$
gdzie: Um- stopa ubytku gotówki z systemu bankowego
$$\frac{\text{Mr}}{\text{Md}}\ = \text{Zr}$$
gdzie: Zr- stopa rezerw całkowitych banków
$$\text{Mm} = \frac{\text{Um} + 1}{\text{Um} + \text{Zr}}$$
Zakładając, że Um=O a Zr=r, wzór redukuje się do wzoru mnożnika depozytu.
Jeżeli Bank centralny chce kontrolować ilość pieniądza w obiegu musi znać wartość mnożnika monetarnego.
Bank centralny nie ma wpływu na Um- czyli stopę ubytku gotówki z systemu bankowego. Stopa ubytku pieniądza zależy między innymi od zwyczaju w jakim dokonujemy płatności.
Bank centralny ma wpływ na stopę rezerw całkowitych banków.
Do najważniejszych narzędzi wykorzystywanych przez bank centralny do kontrolowania podaży pieniądza należą:
zmiany stopy rezerw obowiązkowych polega na ustaleniu minimalnego stosunku rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw banku centralnym do ogólnej sum wkładów zgromadzonych w banku.
zmiany stopy redyskontowej. Stopa redyskontowa jest stopą procentową pobieraną przez bank centralny od pożyczek udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw poprzednio przez nie zdyskontowanych weksli lub innych papierów wartościowych
operacje otwartego rynku
Operacje otwartego rynku- występują wtedy, kiedy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku, np. Bony skarbowe- krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa aby zbilansować budżet w krótkim terminie.
4 stopy procentowe banku centralnego:
depozytowa- to stopa po której bank centralny przyjmuje pieniądze od banków komercyjnych
referencyjna
redyskontowa weksli- mało popularna, wpływa na wielkość pożyczek zaciąganych przez banki komercyjne w banku centralnym.
stopa lombardowa- stopa po której bank centralny udziela kredytu pod zastaw papierów wartościowych.
Lokaty międzybankowe:
on over night
one week
two week
jednomiesięczne
trzymiesięczne
sześciomiesięczne
Na czym polegał kryzys w Stanach Zjednoczonych?
http://tdo.edu.pl/kredyty/?id=41&aid=121
Inflacja
Inflacja- wzrost ogólnego poziomu cen.
Wskaźniki i miary inflacji:
wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych
dóbr i usług inwestycyjnych
Klasyfikacja inflacji:
<5% inflacja pełzająca
5-10% inflacja umiarkowana
>10% inflacja galapująca
Skąd się bierze inflacja?
teoria monetarna (neoilościowa)
popytowa (keynesowska)
Teoria neoilościowa:
M*V=P*Y
gdzie: M- ilość pieniądza w obiegu, V- szybkość obiegu pieniądza, P- poziom cen, Y-PKB