Państwo epoki kapitalizmu

Literatura

1. M. Szczepaniecki, powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 2009

2. G.Seidler, H. Groszyk, A. Pieniążek, wprowadzenie do nauki o państwie i prawie, Lublin 2010

P. Winczorek Nauka o państwie

Zieliński nauka o państwie i polityce.

Konstytucjonalizm

1. Warunki rozwoju

   • Kapitalizm – system gospodarki wymiennej, którego cecha wyróżniającą jest podział na właścieicleo środków produkcji, wykorzystujących je dla osiągniecia zysku, oraz pracowników najemnych, którzy za ustaloną płacę za pomocą srodków produkcji bezpośrednio wytwarzaja dobra (leksykon politologii)

   • Kierunek rozwoju systemu: rozszerzenie wolności obywatelskich, wolności ekonomicznych, wolności handlu i wolnej konkurencji

   • Podstawa: ideologia wielkiej rewolucji francuskiej oraz doświadczenia gospodarcze i społeczne Anglii i stanow zjednoczonych, których wspolną cecha było pojmowanie państwa jako rezultatu umowy społecznej

2. Założenia ideowe konstytucjonalizmu: idea suwerenności ludu, idea spisanej konstytucji, idea gwarantowanych konstytucyjne praw obywatelskich, idea trójpodziału władzy

3. Prawa polityczne obywateli:

   • Z teori umowy społecznej wynika prawo wszyckich obywateli do bezpośredniego udziału w rządzeniu państwem

   • Forma: demokracja parlamentarna w postaci DEMOKRACJI Pośredniej z głównym instrumentem – zasadą reprezentacji narodowej

   • Sposób realizacji – tworzenie ciał przedstawicielskich na drodze wborów

4. Władza ustawodawcz: wybieralne organy przedstawicielskie (parlamenty) wzorowane na parlamecie brytyjskim, naczes trze rozwiązanie – bikameralizm z równorzędnym stanowiskiem obu izb

   • Zakres kompetencji: uchwalenie podatków i budzetu państwa a także zróżnicowanym zakresie kontroli nad władzą wykonawcza

5. Wladza wykonawcza – warianty

   • Ustroj republikańskie ze stojącą na czele władzy wykonawczej jedna osoba wybieraną w wyborach pośrednich (USA) lub przez organy ustawodawcze ( Francja) lub kolegium (francuski dyrektoraiaz z 1795 r.)

   • Monarchia konstytucyjna: proba pogodzenia suwerenności narodu z instytucja monarchy poprzez scedowanie na niego pełni władzy wykonawczej

6. Stosunek władzy ustawodawczej do wykonawczej

   • Prawo sankcji lub weta zawieszającego

   • Przyznanie głowie państwa inicjatywy ustawodawczej: wyłącznej, wspólnej z innymi podmiotami lub całkowite pozbawienie

   • Posiadanie przez głowe państwa decydującego wpływu na kształt wyższej izby parlamentu, ograniczenie prawa dowolnego powoływania lub rozwiązywania parlamentu

   • Zasada odpowiedzialności konstytucyjnej głowy państwa oraz konstytucyjnej i politycznej

7. Władza sądownicza

   • Zadanie: ochrona praw i wolność obywatelskich, ochrona obywatela przez nadużyciem ze strony władzy przez kontrolę sądową nad administracją

   • Wprowadzenie sądów powszechnych równych dla wszystkich, a jednoczesnie niezależnych od władzy wykonawczej

   • Powoływanie sędziow na zasadzie obieralności lub nominacji

   • Zachowanie czynnika lodowego w wymiarze sprawiedliwości

Wykład II

Rozwój instytucji państwa epoki kapitalizmu

1. Monarchia absolutna

2. Monarchia konstytucyjna

   • Monarchia ograniczona – postulaty demokracji realizowano w ograniczonym zakresie, a rządy nie miały charaktery parlamentarnego: monarcha zachowywał pełnię władzy a konstytucja określała jedynie sposób wykonywania tej władzy i gwarantowała niektóre prawa obywatelskie

   • Monarchia parlamentarna – cecha charakterystyczna: istnienie rządów parlamentarnych. Władzę wykonawczą sprawował rząd pod ścisłą kontrolą parlamentu. Monarcha kierował władzą wykonawczą lub zachował prawo do sankcji wobec uchwal parlamenty

3. Republika

   • Prezydencka

   • Parlamentarna

   • Dyrektorialna

e) władza wykonawcza:

• Administracja – przeciwieństwo biurokratycznych i centalistycznych organów państwowych funkcjonujących na zasadzie dowolności działania. Istota przemiany władzy wykonawczej – powstanie resortów kierowanych przez ministrów tworzących rząd.

• Organy centralne: ministerstwa. Ministrowie ponosili osobistą odpowiedzialność za ceła działalność resortu

• Rząd (gabinet ministrów, kolegium rządowe) – forma podejmowania decyzji władczych przez centralny organ władzy wykonawczej, a także kolegialny organ uchwałodawczy

f) współzależność władzy wykonawczej i ustawodawczej: typi odpowiedzialności organów państwowych przed parlamentem

• Prawna (konstytucyjna)

• Polityczna )parlamentarna)

• Monarcha w ustroju konstytucyjnym – atrybuty nieodpowiedzialności konstytucyjnej i parlamentarnej

• Głowa państwa w republice – nie odpowiedzialna politycznie, lecz odpowiedzialna konstytucyjnie

• Ministrowie – odpowiedzialni zarówno konstytucyjnie jak i politycznie

g) władza sądowa

• Niezawisłość sądownictwa – uniezaleznienei od władzy wykonawczej - Warunek konieczny rzeczywistego trójpodziału władzy

• Rozdzial między władzą ustawodawczą a sądownicza

W prawie francuskim- ograniczenie właściwości władzy sądowniczej jedynie do stosowania prawa i zakaz jego stanowienia

W prawie anglosaskim – wobec elastyczność konstytucji i wprowadzania do obiegu prawnego postanowień sądów zapewnia władzy sadowniczej szeroki udział w stanowieniu prawa, a nawet daje jej przewage

• Sądownictwo powszechne – jednolite dla wszystkich, kilkuinstancyjne:

• Rozwój sądownictwa administracyjnego

• Rozwój zasady niezawisłości sędziowskiej do immunitetu i nieusuwalnośći

• Demokratyzacja sądownictwa – udział czynnika społecznego

Zasada prawa wyborczego, system rządów parlamentarnych

1. Wybory do organów przedstawicielskich – najważniejsza funkcja polityczna ogółu obywateli: wybór organu przedstawicielskiego

   • Zasada powszechności wyborów; stosowane ograniczenia; cenzus majątkowy,m cenzus wieku, cenzus domicylu (od domu – od miejsca zamieskzania – czasu) , cenzus wykształcenia, cenzus rasowy, cenzus religijny

   • Zasada równości wyborów – możliwości naruszenia; system pluralny, metoda geometrii wyborczej, arytmetyka wyborcza

   • Zasada tajności

   • Zasada bzposredniości

   • Zasada proporcjonalności

2. System rzadów parlamentarnych – zakłada nadrzędna rolę organów przedstawicielskich nad organami władzy wykonawczej. Warunki sprawnego funkcjonowania

   • Politycznie odpowiedzialni ministrowie

   • Zasada solidarnej odpowiedzialność ministrow lub odpowiedzialność indywidualnej

Głowa państwa – status politycznej nieodpowiedzialność

Prawo rozwiązywania parlamentu przez głoe p-aństwa lub konstytucyjne określony wysoki próg większości kwalifikacyjnej

Większośc zwykla – w glosowaniu jest wiecej ludzi za a mniej przeciw

Większośc bezwzględna jest wtedy jeżeli ze wszystkich obecnych jest za wiecej niż polowa

Zadanie

Ewolucja organów wykonawczych NA PRZESTRZENI DZIEJÓW (ICH ISTOTA I umocowanie ustrojowe), z uwzględnieniem Polski do 1831 r.

Termin 13.04

Istota i umocowanie ustrojowe

Przede wszystkim monarchia stanowa

Konstytucyjna

Ksiewstwo warszawskie i królestwo polskie

Minimum