mATERIALY METODYKA PRACY

ASYSTENT RODZINY

Rządowy projekt ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Projekt dotyczy: zasad i form wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, zasad sprawowania pieczy zastępczej, określenia zadań administracji publicznej w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej, zasad finansowania i zadań administracji publicznej w zakresie postępowania adopcyjnego.

Ustawa określa m. in. zadania oraz uprawnienia asystenta rodziny

Art. 12. 1. Do zadań asystenta rodziny należy w szczególności:
1) udzielanie pomocy rodzinom zastępczym spokrewnionym oraz pełnoletnim wychowankom opuszczającym te rodziny;
2) prowadzenie poradnictwa i edukacji dla rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej, w tym poradnictwa dotyczącego możliwości rozwiązywania problemów, oraz udzielanie informacji na temat pomocy świadczonej przez właściwe instytucje rządowe, samorządowe i organizacje pozarządowe;
3) udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w uzyskaniu zatrudnienia, podnoszeniu kwalifikacji zawodowych oraz zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;
4) współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;
5) sporządzanie planu pracy z rodziną, we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z zespołem interdyscyplinarnym, określającego cel, spodziewane efekty, zakres działań oraz role wszystkich osób, których dotyczy plan pracy z rodziną, w przezwyciężeniu kryzysu w rodzinie;
6) monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;
7) prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
8) sporządzanie na wniosek sądu opinii o rodzinie i jej członkach;
9) współpraca z rodziną zastępczą, rodzinnym domem dziecka, placówką opiekuńczo-wychowawczą, regionalną placówką opiekuńczo-terapeutyczną lub interwencyjnym ośrodkiem preadopcyjnym, w których umieszczono dziecko z rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej, oraz koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i sądem.
2. Liczba rodzin, z którymi jeden asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę, jest uzależniona od stopnia jego przygotowania i doświadczenia zawodowego oraz stopnia trudności wykonywanych zadań, łącznie nie może jednak przekroczyć 20 rodzin.

Art. 13. 1. Asystent rodziny, w związku z wykonywaniem swoich zadań, ma prawo do:
1) wglądu do dokumentów zawierających dane osobowe członków rodziny, niezbędne do prowadzenia pracy z rodziną, w tym:
a) imię i nazwisko,
b) datę urodzenia,
c) obywatelstwo,
d) adres miejsca zamieszkania,
e) stan cywilny,
f) wykształcenie,
g) zawód,
h) miejsce pracy,
i) źródła dochodu,
j) dane dotyczące warunków mieszkaniowych,
k) dane dotyczące sytuacji prawnej oraz aktualnego miejsca pobytu dziecka i jego rodzeństwa,
l) dane o rozwoju psychofizycznym dziecka;
2) występowania do właściwych organów władzy publicznej, organizacji oraz instytucji o udzielenie informacji, w tym zawierających dane osobowe, niezbędnych do udzielenia pomocy rodzinie;
3) przedstawiania właściwym organom władzy publicznej, organizacjom oraz instytucjom ocen i wniosków zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony praw rodzin.
 
2. Na wniosek asystenta rodziny podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udziela asystentowi rodziny informacji o stanie zdrowia członków rodziny w związku z prowadzoną przez niego pracą z rodziną, w zakresie niezbędnym do udzielenia pomocy rodzinie.

3. Asystent rodziny ma prawo do korzystania z poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie jego kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego.
4. Asystent rodziny, wykonując czynności w ramach swoich obowiązków, korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.

Art. 14. 1. Asystenta rodziny zatrudnia wójt lub podmiot, któremu gmina na podstawie art. 180 zleciła prowadzenie pracy z rodziną.
2. Praca asystenta rodziny jest wykonywana w ramach stosunku pracy w systemie zadaniowego czasu pracy albo umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm. )), stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
3. Praca asystenta rodziny nie może być łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego.
4. Asystent rodziny nie może być pracownikiem ośrodka pomocy społecznej w gminie, w której wykonuje pracę asystenta rodziny.

Art. 15. 1. Asystentem rodziny może być osoba, która:
1) posiada:
a) wykształcenie wyższe na kierunku pedagogika, psychologia, socjologia, nauki o rodzinie lub praca socjalna lub
b) wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku, uzupełnione szkoleniem z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną i udokumentuje co najmniej roczny staż pracy z dziećmi lub rodziną, lub
c) co najmniej wykształcenie średnie, szkolenie z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną i udokumentuje co najmniej 3-letni staż pracy z dziećmi lub rodziną;
2) nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie jest jej zawieszona ani ograniczona;
3) wypełnia obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowiązek został na nią nałożony na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd;
4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.

2. Asystent rodziny jest obowiązany do systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji w zakresie pracy z dziećmi lub rodziną, w szczególności przez udział w szkoleniach oraz samokształcenie.
3. Minister właściwy do spraw rodziny określi, w drodze rozporządzenia, liczbę godzin i zakres programowy szkoleń, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. b i c, oraz kwalifikacje osób, które mogą prowadzić szkolenia, mając na uwadze zapewnienie odpowiedniego poziomu wykonywania zadań przez asystenta rodziny.

Art. 16. 1. W przypadku wszczęcia przeciwko asystentowi rodziny postępowania karnego o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego zawiesza się go w pełnieniu obowiązków do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
2. W okresie zawieszenia, o którym mowa w ust. 1, asystent rodziny otrzymuje połowę przysługującego mu wynagrodzenia.
3. W przypadku umorzenia postępowania karnego albo wydania wyroku uniewinniającego asystentowi rodziny wypłaca się pozostałą część wynagrodzenia; nie dotyczy to warunkowego umorzenia postępowania karnego.
4. Asystentowi rodziny zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, w przypadku umorzenia postępowania karnego albo wydania wyroku uniewinniającego, okres zawieszenia wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze; nie dotyczy to warunkowego umorzenia postępowania karnego.

Art. 17. 1. Na wniosek asystenta rodziny, kierownik ośrodka pomocy społecznej powołuje zespół interdyscyplinarny.
2. Do zadań zespołu interdyscyplinarnego należy w szczególności:
1) diagnoza trudności występujących w rodzinie;
2) współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, szkołami, zakładami opieki zdrowotnej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;
3) dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku.

Art. 18. 1. W skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzi asystent rodziny, pracownik socjalny oraz, w zależności od sytuacji rodziny:
1) pedagog szkolny;
2) przedstawiciel Policji;
3) kurator sądowy;
4) inne osoby, których udział w zespole jest uzasadniony sytuacją rodziny.
 
2. Powołując zespół interdyscyplinarny, kierownik ośrodka pomocy społecznej wyznacza przewodniczącego zespołu.
3. Udział członków zespołu interdyscyplinarnego w jego pracach odbywa się w ramach realizowanych obowiązków zawodowych.
4. W przypadku, o którym mowa w ust. 3, pracodawca ma obowiązek umożliwić pracownikowi udział w pracach zespołu interdyscyplinarnego.
5. Członkowie zespołu interdyscyplinarnego otrzymują zwrot kosztów dojazdu związanych z udziałem w pracach zespołu, na zasadach określonych w przepisach dotyczących wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju.

Asystent rodziny mediator-doradzca Asystent rodziny to osoba posiadająca doświadczenie w pracy z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym w szczególności w pracy z rodzinami w kryzysie, z osobami uzależnionymi i niepełnosprawnymi. Jego zadaniem jest pomoc rodzinie w wdrażaniu prawidłowych postaw życiowych wszystkich jej członków. Współpraca z asystentem odbywa się za zgodą rodziny. Pierwszy kontakt asystenta z rodziną następuje w obecności pracownika socjalnego. Podczas spotkania asystent próbuje dowiedzieć się jak najwięcej o rodzinie, dzieciach, o występujących w rodzinie problemach oraz ich oczekiwaniach. Asystent wspólnie z rodziną określa sposób wyjścia trudnej sytuacji życiowej. Ustala mocne strony rodziny oraz rodzaj i kolejność podejmowanych działań. Ostatecznie na zmianę i sukces pracuje sama rodzina. W pierwszej kolejności asystent  wspiera rodzinę w rozwiązywaniu podstawowychproblemówżyciowych.
Rola asystenta rodziny zaczyna się już na etapie profilaktyki, jego zadaniem jest całościowe wspieranie rodzin wychowujących dzieci, zagrożonych różnymi dysfunkcjami.

Asystent rodziny to wykwalifikowany, odpowiednio przeszkolony pracownik socjalny, którego głównym zadaniem jest pomoc rodzinie. Już po tych kilkunastu wejściach okazało się iż  ta pomoc jest niezbędna. Z wizyty na wizytę mieszkania nabierają czystości. Rodzice więcej czasu i  zainteresowania poświęcają swoim dzieciom. Starają się uporządkować sprawy urzędowe. Trudno mówić iż zostały odbudowane prawidłowe relacje między członkami rodziny, ale posuwając się małymi kroczkami jest szansa na sukces, a to co już zostało zrobione napawa optymizmem, iż sytuacja dziecka i rodziny może w  wielu przypadkach odmienić na lepsze.

 

Praca asystenta rodziny ma na celu podniesienie poziomu wydolności rodziny w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Asystent przede wszystkim ma za zadanie zmienić stosunek osób w rodzinie do własnej sprawczości, zwiększyć ich poczucie wpływu na własne życie, podnieść samoocenę. Indywidualna pomoc służy rozwojowi kompetencji poszczególnych członków rodziny (rodziców, dzieci), osiągania wyznaczonych przez nich celów, wzbudzeniu w  nich wiary w  swoje możliwości oraz motywowaniu do podejmowania działań, do tej pory uznawanych za niemożliwe.

KRYZYS

Kryzys to:

- punkt zwrotny na lepsze lub gorsze

- znaczące emocjonalne zdarzenie lub radykalna zmiana statusu w życiu człowieka

- chwila, gdy decyduje się, czy dana sprawa lub działanie będzie postępować dalej, ulegnie modyfikacji czy też zostanie zakończone

- stan cierpienia z towarzyszącymi uczuciami zagrożenia i lęku

 

Teoria kryzysu – podstawowym założeniem jest zasada homeostazy i potrzeba jej zachowania w systemie, w którym żyje człowiek, oznacza to, że w odpowiedzi na wydarzenia zagrażające utrzymaniu równowagi narastają w człowieku uczucia niepokoju i napięcia

 

Wg koncepcji psychologicznych kryzys oznacza przejściowy stan nierównowagi wewnętrznej, wywołany przez krytyczne wydarzenie bądź wydarzenia życiowe, wymagający istotnych zmian i rozstrzygnięć. Krytyczne wydarzenia życiowe są opisywane jako:

         wydarzenia emocjonalne znaczące, wyodrębnione z toku codzienności

         wydarzenia, które wymuszają zmianę w dotychczasowym f-cjonowaniu osoby w rodzinie, w życiu społecznym, w stosunku do świata i własnej osoby

         wydarzenia mogące mieć zarówno pozytywne jak i negatywne zabarwienia emocjonalne

 

Cechy, które wiążą się z prawdopodobieństwem kryzysu:

         obecność ostrego wydarzenia krytycznego lub przewlekłego stresu

         odczuwanie wydarzenia jako nieoczekiwanego

         spostrzeganie sytuacji jako utraty, zagrożenia lub wyzwania

         doświadczenie przez osobę negatywnych emocji i przeżyć

         poczucie niepewności co do przyszłości

         poczucie utarty kontroli

         nagłe naruszenie rutynowych sposobów zachowania, rytmu dnia, przyzwyczajeń

         stan napięcia emocjonalnego trwający przez pewien czas

         konieczność zmiany dotychczasowego sposobu funkcjonowania

 

Rodzaje sytuacji kryzysowych wg J. Cullberga:

1.      Kryzysy przemiany (rozwojowe, normatywne)

2.      Kryzysy sytuacyjne (traumatyczne)

3.      Kryzysy chroniczne

 

Kryzysy przemiany są nieodłączną częścią naszego życia, dotyczą nas wszystkich, są niespodziewane, a nawet pożądane, zawsze wymagają zmiany i podejmowania nowych ról i zadań, towarzyszy im napięcie emocjonalne

 

Klasyczna teoria kryzysu Caplana

Skoncentrował się wokół specyfiki i dynamiki reakcji emocjonalnych, wg niego sytuacja staje się kryzysowa, jeżeli osoba napotyka na takie przeszkody w realizacji ważnych celów życiowych, których nie jest w stanie pokonać, posługując się znanymi sobie sposobami Konsekwencją jest utrata równowagi i dezorganizacja, co wymusza zmianę. Przyczynami kryzysu mogą być wydarzenia spostrzegane jako negatywne, ale i wydarzenia oceniane jako pozytywne. Reakcja kryzysowa przebiega w czterech fazach:

1.      W konfrontacji z wydarzeniami stwarzającymi problem, osobiste zdolności i umiejętności, a także sprawdzone źródła pomocy okazują się niewystarczające, co prowadzi do napięć i niepokojów

2.      Osoba w kryzysie uznaje , że nie jest w stanie przezwyciężyć trudności, przeżywa siebie jako pokonaną, stąd też obniża się jej poczucie własnej wartości, a wzrasta napięcie

3.      Napięcie powoduje mobilizowanie wszystkich rezerw psychicznych, aby znaleźć nowe sposoby rozwiązywania problemu. W rezultacie dochodzi do przezwyciężenia kryzysu i odzyskania równowagi lub do zaprzeczenia istniejącym trudnościom, pojawia się niebezpieczeństwo przejścia w stan chroniczny

 4.      Napięcie staje się trudne do zniesienie, człowiek może sprawiać wrażenie zewnętrznie osoby panującej nad sytuacją, jednak zniekształcone spostrzeganie rzeczywistości oraz wycofanie się z kontaktów społecznych prowadzą do dezorganizacji i chaosu wewnętrznego. Może to prowadzić np. do samobójstwa

 

Poznawcza koncepcja kryzysu Lazarusa

Uważa on, że natura reakcji emocjonalnej u danej osoby zależy od znaczenia, jakie przypisuje ona sytuacji lub wydarzeniu. Potencjalnym źródłem kryzysu jest subiektywna interpretacja sytuacji życiowych i własnych możliwości. Kryzys następuje wtedy, gdy człowiek ocenia sytuację jako zagrażającą i gdy nie znajduje sposobu poradzenia sobie z nią

Kryzysy sytuacyjne występują w wyniku pojawienia się zewnętrznych, nieoczekiwanych zdarzeń, zagrażają one poczuciu tożsamości, bezpieczeństwa, zdrowia i życia. Należą do nich np. śmierć najbliższej osoby, nagła N, utrata pracy, zdrada

Przebieg reakcji kryzysowej w kryzysach sytuacyjnych przebiega w 4 fazach:

1.      Szoku – podstawowym mechanizmem jest zaprzeczenie, życie zewnętrzne może sprawiać wrażenie uporządkowanego, natomiast w psychice panuje chaos i silne pobudzenie, pojawiają się bezsensowne działania lub rodzaj odrętwienia z zaburzeniami kontaktu

2.      Reakcji emocjonalnej – następuje konfrontacja z rzeczywistością, osoba próbuje dostosować się do nowej rzeczywistości, stosując mechanizmy zaprzeczenia, wsparcia, racjonalizacji, uczucia sa bardzo intensywne, jeżeli wsparcie społeczne jest niewystarczające lub osoba znajduje się w pustce, istnieje niebezpieczeństwo fiksacji i przejścia kryzysu w stan chroniczny, jeśli ma wsparcie możliwa jest refleksja, dotycząca przyczyny kryzysu i jego konsekwencji

3.      Pracy nad kryzysem – osoba wyzwala się spod dominacji traumatycznych przeżyć, pojawia się zainteresowanie przyszłością

4.      Nowej orientacji – kiedy zostaje odbudowane poczucie własnej wartości, dochodzi do nawiązania nowych związków, a wydarzenie traumatyczne wzbogaca doświadczenie życiowe człowieka

 

Kryzysy chroniczne – dochodzi do nich jeżeli zamiast rozwiązania kryzysu przemiany osoba wycofała się lub zastosowała patologiczne rozwiązania lub też zatrzymała się w fazie reakcji emocjonalnej. Cechy charakterystyczne to:

- brak umiejętności radzenia sobie

- bierność

- bezradność

- brak motywacji do zmiany

- skłonność do wycofania się

- rezygnacja z odpowiedzialności

- pogorszenie relacji społecznych

Ludzie wykazują postawy unikania, czują lęk przed kontaktami i wysiłkiem, nie mają motywacji do zmiany, użalanie się nad sobą, oskarżenia innych,

Radzenie sobie z kryzysem

Zależy od płci, wieku, stanu zdrowia, doświadczeń, właściwości psychicznych, szacunek do siebie samego, zaufanie do siebie, poczucie skuteczności

Mechanizmy radzenia sobie wg Eriksona: osobisty, aktywny wysiłek podjęty w celu obniżenia stresu i tworzenia nowych rozwiązań, radzenie zakłada sobie dążenie do panowania nad sytuacją, istnieją trzy elementy procesu radzenia sobie, które nawzajem uzupełniają się:

1.      Sięganie do nowych źródeł informacji, co pozwala na redefinicję sytuacji bądź ustalenie nowych sposobów przeciwstawiania się jej

2.      Umiejętność zachowania kontroli nad emocjami

3.      --||--- korzystania z zasobów otoczenia

 

Strategie radzenia sobie wg Janisa i Manna:

1.      Osoba zapewnia sobie dobre samopoczucie dzięki nieprzyjmowaniu informacji, dotyczących zagrożenia i straty

2.      Osoba przyjmuje biernie nową sytuację jako coś oczywistego

3.      Osoba przenosi odpowiedzialność na innych, selektywnie przyjmuje informację, prezentuje myślenia życzeniowe

4.      Osoba pośpiesznie poszukuje rozwiązania trudności, dokonuje impulsywnych wyborów bez zastanawiania się nad ich konsekwencjami

5.      Osoba poszukuje pełnych informacji, alternatywnych sposobów rozwiązań, spostrzega problem wielostronnie

 

Mechanizmy radzenia sobie wg Lazarusa

Dzieli je na dwa typy:

1.      Sposoby radzenia sobie polegające na koncentracji na własnej osobie i emocjach poprzez obniżanie napięcia, fantazjowanie, ucieczkę od wspomnień

2.      Sposoby radzenia sobie polegające na koncentracji na problemie poprzez poszukiwanie informacji, przeformułowanie problemu, poszukiwanie alternatywnych sposobów rozwiązań

Do strategii radzenia zalicza:

- zahamowanie działania

- poszukiwanie informacji

- zmiany w systemie poznawczym

 

Radzenie sobie z kryzysem wg Caplana

Co sprzyja radzeniu sobie z kryzysem?

         aktywna eksploracja rzeczywistości i poszukiwanie informacji

         wyrażanie pozytywnych i negatywnych emocji

         aktywne inicjowanie pomocy ze strony innych

         podział sytuacji problemowej na fragmenty i stopniowe ich rozwiązywanie

         rozpoznawanie w sobie symptomów zmęczenia i dezorganizacji, co ułatwia utrzymywanie integracji i kontrolę nad codzienną aktywnością

         aktywne radzenie sobie z uczuciami i problemami lub akceptowanie ich, gdy nie można ich zmieniać

         plastyczność i gotowość dokonania zmian w samym sobie

         podstawowe zaufanie do własnej osoby i ludzi oraz nadzieja, że kryzys można przezywiężyć

Co nie sprzyja?

         zaprzeczanie istnieniu sytuacji problemowej, sądy życzeniowe, fantazje

         wypieranie negatywnych uczuć, zaprzeczanie im

         ogólna dezorganizacja funkcjonowania

         wybuchy gwałtownych emocji i ogólny brak panowania nad sobą lub rezygnacją z jakiejkolwiek aktywności

         nieposzukiwanie pomocy u innych, a nawet nieakceptowanie jej

          poczucie przytłoczenia problemami i stereotypowe reagowanie na nie

TYPY KRYZYSÓW

Rzeczywistość ludzkich kryzysów jest ogromnie zróżnicowana. Omawiając cechy kryzysu wspomnieliśmy o jego idiosynkrazji, niepowtarzalności wynikającej z unikatowego połączenia, interakcji konkretnej osoby z konkretną sytuacją. Jednakże jest możliwe dokonanie pewnych podziałów ze względu na istotne charakterystyki łączące pewne grupy zjawisk kryzysowych.

Jednym z takich podziałów jest rozróżnienie kryzysów rozwojowych, zwanych też normatywnymi /obecne w rozwoju każdej ludzkiej jednostki a także ludzkich wspólnot takich, jak np. rodzina/, od kryzysów sytuacyjnych, zwanych również losowymi, bądź traumatycznymi, związanych z zaistnieniem jakichś szczególnie trudnych sytuacji, odbieranych subiektywnie przez jednostkę /czy wspólnotę/ jako przekraczające jej możliwości poradzenia sobie.

Inny jeszcze podział dotyczy kryzysów ostrych, trwających do 6-8 tygodni, oraz kryzysów chronicznych, które mogą towarzyszyć człowiekowi przez wiele lat, czasami do śmierci.

Kryzysy rozwojowe zwane również kryzysami normatywnymi, albo kryzysami przemiany, to w pewnym sensie "fizjologiczne" zdarzenia, punkty przechodzenia z jednego etapu rozwoju jednostki, czy też jakiegoś szerszego systemu społecznego, związane z koniecznością wydatkowania większej ilości energii, trudu, konfrontowania się z pytaniami powstającymi w momencie kiedy stary porządek, "ancient regime" organizmu, zaczyna się rozpadać, a człowiek nie widzi jeszcze tego, co może go zastąpić. Stan ten cechuje się zazwyczaj nasileniem konfliktów intrapsychicznych i interpersonalnych, trudnościami w poznawczym opanowaniu sytuacji, obecnością dyskomfortowych reakcji emocjonalnych, wśród których wydaje się dominować niepewność, poczucie zagrożenia, ale i nadzieja w stosunku do tego, co nadchodzi oraz żal, nostalgia, poczucie utraty wobec tego co bezpowrotnie musi odejść. Doświadczenie psychologii kryzysu wskazuje na jedną istotną zależność. Mianowicie, znacznie łatwiej rozstać się, pożegnać jakiś etap rozwoju wówczas, gdy spełniły się jego specyficzne zadania. Wtedy, gdy jednostka lub wspólnota otrzymała to, co jej się "należało" i gdy obdarzyła swoje otoczenie tym, czego w uzasadniony sposób można było od niej oczekiwać. Innymi słowy poczucie spełnienia stanowi istotną okoliczność ułatwiającą rozstanie i podjęcie ryzyka wejścia w nieznane.

Kryzysy sytuacyjne pojawiają się wówczas, gdy człowiek spotyka się z niecodziennym, wychodzącym poza zwykłe jego doświadczenie, zdarzeniem, z którym nie jest w stanie sobie poradzić, ani nie jest w stanie kontrolować rozwoju sytuacji. Kryzysy sytuacyjne mogą być następstwem takich traumatycznych wydarzeń, jak doświadczenie przemocy, przemocy seksualnej, porwania, utraty pracy, nieoczekiwanego kalectwa, poważnej choroby, wypadku, śmierci bliskiej osoby. Kluczem odróżniającym kryzysy sytuacyjne od innych są takie cechy wydarzenia wywołującego, jak nieprzewidywalność, nagłość, szokujący charakter, intensywność i katastroficzność /B.E. Gilliland & R.K. James, 1993/.
Zazwyczaj zagrażają one istotnym dobrom osoby, którymi mogą być zdrowie, życie, obraz siebie, ważne relacje, plany życiowe i inne.
Kryzysy sytuacyjne w stanie ostrym, cechującym się znacznymi, obserwowalnymi, zaburzeniami normalnego przedkryzysowego funkcjonowania w trzech podstawowych obszarach /poznawczym, afektywnym i behawioralnym/ trwają zazwyczaj nie dłużej niż 6 do 8 tygodni /Janosik, 1984/. Kontynuowanie w nieskończoność ostrej fazy kryzysu jest niemożliwe prawdopodobnie ze względów energetycznych. Po tym czasie dochodzi do pewnej zmiany. Możliwości są następujące:

Kryzys chroniczny, określany też mianem "stanu transkryzysowego" to zatem efekt tego, co jednostka robi z bezpośrednimi następstwami wydarzenia kryzysowego. Pozorność tego rozwiązania ujawnia się w fakcie zaistnienia dynamicznego, jakkolwiek wypchniętego ze świadomości - i tym groźniejszego - "rezerwuaru choroby". Rezerwuaru, który wymaga ciągłego wydatku energii w celu zachowania go w stanie swoistej "śpiączki". Wiele uwagi osoby i jej zachowania - również zachowania unikowe - poświęcane są na to by dbać o niezakłócenie "snu bestii". W ten sposób jednostka w istotny sposób ogranicza własną psychologiczną, a często i "geograficzną", przestrzeń życiową. Rezygnuje z miejsc, myśli, dźwięków, obrazów, relacji, które mogłyby sprowokować odblokowanie bolesnych zapisów traumy. Duże ilości energii psychicznej, które powinny służyć wewnętrznemu i społecznemu rozwojowi, zostają przeznaczone na obronę. A i tak nie gwarantują absolutnej ochrony przed doświadczaniem kryzysowego cierpienia. Stąd nieoczekiwane zaostrzanie się chronicznego kryzysu, stąd tzw. reakcje rocznicowe, intruzje i inne objawy, znane choćby z opisu zespołu stresu pourazowego. Nierzadkie są również przypadki pojawiania się kryzysów wtórnych /uzależnień/, będących efektem zachowań mających zredukować poziom napięcia wynikający z nierozwiązanego kryzysu.

Kryzysy egzystencjalne to jeszcze jedna kategoria, która według Brammera /1985/ odnosi się do wewnętrznych konfliktów i lęków towarzyszących podstawowym ludzkim tematom takim, jak cel i sens życia, odpowiedzialność, zależność - niezależność, wolność, zaangażowanie. Mogą wiązać się z konstatacją, że oto został zaprzepaszczony jakiś ważny okres w życiu, w którym powinno się podjąć ważne decyzje, zaangażować się w coś naprawdę ważnego, wywiązać z podjętych zobowiązań, nie zawieść zaufania itp.
Często pojawiają się te rodzaje kryzysu w określonych momentach życia człowieka. Opisuje się na przykład tzw. kryzys połowy życia /Oleś, 1997/ przypadający na wiek ok. 40 lat u mężczyzny. Tu też można zakwalifikować inne, pojawiające się pod koniec życia "kryzysy bilansowe", szczególnie bolesne, gdy patrzący wstecz widzi swoje życie, które jak piasek przeciekło mu między palcami.

PORADNICTWO BIOGRAFICZNE W ASPEKCIE TEORII KRYTYCZNYCH WYDARZEŃ ŻYCIOWYCH

Teoria krytycznych wydarzeń życiowych należy do biograficznej teorii rozwoju osobowości. Problematyk ta znalazła się w kręgu zainteresowań :

  1. psychologii społecznej, gdzie analizowano ich skutki w aspekcie zmiany ról życiowych i pozycji społecznej,

    psychologii klinicznej, gdzie zwracano uwagę na stopień obciążeni stresowego związanego z tymi wydarzeniami,

    psychologii rozwojowej, gdzie wydarzenia życiowe rozpatrywane jako ważne punkty rozwoju- czynniki biorące udział w procesie zmian rozwojowych.

Kiedy więc dostrzeżono wpływ wydarzeń na życie jednostki zaczęto zastanawiać się jak się zachowuje, jak reaguje w określonej sytuacji i jak ona sobie radzi ze stresem, który jest obecny. Wówczas dostrzeżono wagę poradnictwa:

podejmowanych działań doradcy, i wsparcia jakie jest niezbędne specyfiki, gdy jednostka nie potrafi radzić sobie ze stresem, kryzysem ( brak kompetencji radzenia sobie z kryzysem).

KRYTYCZNE WYDARZENIA ŻYCIOWE

Bieg życia każdej jednostki przebiega indywidualnie, składa się z wydarzeń bardziej lub mniej znaczących dla niej , czyli codziennych i tak zwanych „punktów zwrotnych”, tzw. krytyczne wydarzenia życiowe.

Wg Filippa, (K.W.Ż.) to takie w których zostaje naruszona dotychczasowa struktura wewnętrznej i zewnętrznej równowagi osobowej, zakłócone dotychczasowe relacje jednostki ze światem tak, że znajduje się ona w niezgodności pomiędzy własną osobą a światem zewnętrznym.

Wydarzenia te(zmieniają koleje życia):

Krytyczne wydarzenie wg Heleny Sęk:

Sytuacja w jakiej znalazła się jednostka w wyniku zaistniałych wydarzeń życiowych jest dla niej nie do zniesienia, i nie do zaakceptowania. Jej bieg życia zostaje jakby przerwany, a ona nie wie co ma zrobić. Jak zauważa Helena Sękowa dwa modele: model siebie i model świata zostają nadwyrężone w zetknięciu z krytycznymi wydarzeniami.

Krytyczne wydarzenia życiowe są subiektywnie znaczące i osoba doświadczająca tego rodzaju wydarzeń jest niejako zmuszona do :

  1. Przeformułowania stosunku do siebie,

    Do własnych kompetencji (jej zasobów),

    Przyjętego kanonu wartości,

    Własnego poczucia tożsamości

    Własnego ja idealnego,

    Przeorientowania swoich zasobów poznawczego odbioru rzeczywistości,

    Podejmowanych dotąd schematów reakcji i działania.

Krytyczne wydarzenia życiowe mogą dotyczyć różnych sfer życia i działania człowieka:

Mogą mieć charakter:

To jednostka, która doświadczyła jakiegoś zdarzenia ocenia czy jest ono zdarzeniem krytycznym. Owa ocena wg Lazarusa dokonuje się w wyniku postrzegania, oceny i zakwalifikowania jej do grupy krytycznych, składa się ono z oceny pierwotnej i wtórnej.

  1. Ocena pierwotna- jest „osądem o znaczeniu danej transakcji dla dobrostanu jednostki”,

dokonuje oceny czy, czy aktualnie doświadczane przez niego wydarzenia życiowe angażuje ważne dla niego wartości i cele, czy można je zkwalifikować jako: krzywdę/ stratę , zagrożenie bądź wyzwanie.

  1. Ocena wtórna – w której „ wartościowaniu podlegają możliwości i zasady radzenia sobie z nią”. Jednostka pyta co może zrobić, jakie podjąć działania, aby zmienić zaistniały stan rzeczy, aby poradzić sobie z daną sytuacją.

PORADNICTWO BIOGRAFICZNE WOBEC KRYTYCZNYCH WYDARZEŃ ŻYCIOWYCH CD.

Alicja Kargulowa analizuje poradnictwo w perspektywie globalnej i postrzega je jako „środek naprawy świata”. Poradnictwo jako partnerski dialog. Podkreśla przede wszystkim znaczenie pomocy w rozwijaniu postawy otwartej i elastycznej oraz w wywołaniu alternatywnych form i sposobów myślenia osoby radzącej się. Istotna jest rola partnerskiego dialogu doradcy i radzącego się, którego celem jest wspólne rozwiązywanie problemu, analiza różnych aspektów tych problemów przeżywanych przez jednostki, wspartą orientacją liberalną, która wg A.Kargulowej polega na zapewnieniu przez doradcę podmiotowi radzącemu się poczucia bezpieczeństwa w samodzielnym dochodzeniu do zmian, poprzez korzystanie z zabiegów stymulujących rozwój jego wewnętrznej świadomości.

Koncepcja krytycznych wydarzeń życiowych wyróżnia i opisuje fazy rozwoju oraz wyjaśnia owe zasady i dynamikę tych zmian w kontekście całej jednostkowej biografii, w perspektywie całego cyklu życia. Istotną przesłanką jest twierdzenie, że człowiek w ciągu całego swojego życia nieustannie mierzy się z wyzwaniami jakie stawiają przed nim warunki zewnętrzne (kontekst społeczny). Człowiek musi więc sprostać tym wyzwaniom, aby osiągnąć integrację wewnętrzną. W teorii krytycznych wydarzeń życiowych podkreśla się fakt, iż rozwój człowieka jest procesem przemian nakładających się na całe życie. Oznacza to, że zjawisko biograficzne, które występuje na danym etapie życia jest w jakiś sposób powiązane z czasem przeszłym i przyszłym i ma wpływ na całą historie życie ludzkiego. Jak podkreślają badacze akcentuje się tym samym możliwość indywidualnej plastyczności oraz modyfikacje rozwoju. Pozwala to na zbadanie życia człowieka jako całości, eliminując zróżnicowanie (fragmentacje), chyba, że bada się osobno rozwój dziecka, młodzieży czy rozwój człowieka dorosłego.

Biografia jest zatem niejako strukturą regulacyjną

Krytyczne wydarzenia życiowe, charakteryzują się odniesieniem podmiotowym (osoba), tzn. stanowią doniosłe aksjologiczne i emocjonalne fakty dla określonej osoby. Chodzi o to aby osoba doznająca krytycznych wydarzeń utożsamiła się z nimi w rozmowie z doradcą. Dzięki czemu zarówno życie osoby, jak i świat jej doświadczeń stają się ponowną spójną jednością. Następuje to niekiedy bardzo powolnie. Przyjecie przez doradce takiej postawy, która sprzyja odzyskaniu przez podmiot- skonfrontowany z krytycznym wydarzeniem życiowym- łączności z sobą samym, może w konsekwencji prowadzić do;

PAMIĘĆ BIOGRAFICZNA (antycypujące doświadczenie- bilans sukcesów w radzeniu sobie ze stresem związanym z krytycznymi wydarzeniami życiowymi)- zapisująca negatywne lub pozytywne skutki wystąpienia tego rodzaju wydarzeń wydaje się sprzyjać podejmowaniu konstruktywnych form zmagania i radzenia sobie z przyszłymi wydarzeniami.

REGUŁA HERMENEUTYCZNEGO KOŁA- co to jest.

Głównym zadaniem doradcy w ramach poradnictwa biograficznego jest:

CELEM ODDZIAŁYWANIA PORADNICTWA jest nie tyle , chociaż w pewnych okolicznościach także, zapobieganie (prewencja) wystąpieniu kryzysów wywołanych pojawieniem się tego rodzaju wydarzeń, ile zwiększenie i poszerzenie zdolności osób do konstruktywnego i alternatywnego zmagania się a krytycznymi wydarzeniami, które już nastąpiły i mogą – w podobnym charakterze wystąpić w przyszłości.

RADZENIE SOBIE Z KRYTYCZNYMI WYDARZENIAMI ŹYCIOWYMI I WSPARCIE SPOŁECZNE

Radzenia sobie z krytycznymi wydarzeniami życiowymi wg koncepcji MEICHENBAUMA:

MOOS:

  1. Ukierunkowane na ocenę i analizę wydarzenia,

  2. ukierunkowanie na rozwiązanie problemu,

  3. ukierunkowanie na emocje,

W UJĘCIU BRAMMERA I ABREGO:

WG LASARUSA (RADZENIE SOBIE ZE STRESEM): (dwie formy)

STRATEGIE RADZENIA W/ LASARUSA:

Procesy wsparcia społecznego zachodzą w układzie wzajemnych interakcji między jednostką, a otoczeniem społecznym, charakteryzującej się tym, że: ( wg Sękowej )

Na proces wsparcia wpływa wiele czynników:

PODSTAWY ORGANIZACJI ODDZIAŁYWAŃ TERAPEUTYCZNYCH W SZKOLE.

Ważnym, często niedostrzeganym i źle zarządzanym obszarem funkcjonowania współczesnej szkoły podstawowej jest TERAPIA PEDAGOGICZNA.

TERAPIA PEDAGOGICZNA – Stosowana jest w przypadku występowania trudności szkolnych dzieci i określana terminami takimi, jak: REEDUKACJA, PRACA REEDUKACYJNO – WYRÓWNAWCZA, PRACA KOREKCYJNO – KOMPENSACYJNA, PRACA KOREKCYJNO – WYRÓWNAWCZA, PRACA DYDAKTYCZNO – WYRÓWNAWCZA.

Terapia pedagogiczna to specjalistyczne działania mające na celu niesienie pomocy dzieciom ujawniającym różnego rodzaju nieprawidłowości rozwoju i zachowania. Zaburzenia te koryguje się poprzez odpowiednie oddziaływania specjalistyczne o charakterze psychologiczno – pedagogicznym, profilaktycznym i medycznym. (Jest to szczególnie ważne na początku kariery szkolnej dziecka).

Brak osiągnięć w nauce, częste niepowodzenia dzieci w szkole zazwyczaj wiążą się z trudnościami w czytaniu, pisaniu, liczeniu i innych czynnościach szkolnych. Trudnościom szkolnym często towarzyszą także trudności wychowawcze, zaburzenia aktywności, zaburzenia emocjonalne, czy też zaburzenia relacji społecznych.

W zależności od potrzeb konkretnego ucznia ćwiczone i usprawniane mogą być następujące sfery:
- funkcje percepcyjne (poznawcze): percepcja wzrokowa, słuchowa,

- funkcje motoryczne, somatomotoryczne,

- funkcje językowe,

- pamięć i uwaga.

Terapia pedagogiczna realizowana w warunkach szkoły wymaga zdefiniowania: DIAGNOZY, CELÓW, PRZEDMIOTU, PODMIOTU ODDZIAŁYWAŃ, OKREŚLONYCH ZASAD, METOD oraz FORM ORGANIZACYJNYCH.

DIAGNOZA – jest najważniejszym elementem terapii pedagogicznej, która stanowi punkt wyjścia dla dalszych oddziaływań terapeutycznych. Powinna dokładnie, rzetelnie i trafnie określić trudności w procesie nabywania wiadomości i umiejętności szkolnych przez ucznia. Diagnoza powinna uwzględnić przyczyny tych trudności, jak również ich negatywne konsekwencje dla rozwoju dziecka.

Szczególnie korzystna jest diagnoza interdyscyplinarna, czyli opracowana przez zespół różnych specjalistów. Diagnoza taka powinna zawierać następujące informacje:

- zakres społeczny (przedstawienie środowiska rodzinnego i szkolnego),

- zakres medyczny (ogólny rozwój fizyczny, stan zdrowia dziecka),

- zakres psychologiczny (ocena poziomu rozwoju funkcji intelektualnych, ocena stanu psychicznego, procesów uspołeczniania oraz ocena osobowości),

- zakres pedagogiczny (ocena poziomu widomości szkolnych).

CELE TERAPII PEDAGOGICZNEJ - Celem głównym jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego uczniów. Cele operacyjne to:

- wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów,

- stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych,

- eliminowanie niepowodzeń szkolnych i ich negatywnych konsekwencji emocjonalnych, społecznych.

PRZEDMIOTEM I PODMIOTEM TERAPII PEDAGOGICZNEJ – jest dziecko, które:

- podejmując naukę szkolną nie osiągnęło jeszcze odpowiedniej dojrzałości szkolnej,

- uczy się w klasie początkowej i mimo starań i wysiłku nie może sprostać wymaganiom szkolnym.

ZASADY POSTĘPOWANIA – tymi zasadami powinien kierować się nauczyciel terapeuta, aby mógł skutecznie realizować założone cele. W terapii pedagogicznej niezmierne ważne jest, aby terapeuta oprócz umiejętności diagnozowania rozwoju psychosomatycznego, prawidłowego doboru metod postępowania, podczas zajęć terapeutycznych, umiał przede wszystkim okazać zainteresowanie uczniowi, a na zajęciach stworzyć atmosferę życzliwości, zaufania i bezpieczeństwa.

Zasady wg J. Zienkiewicza: (jest to najprostsza forma zasad),

- punktem wyjścia terapii jest diagnoza,

- należy przestrzegać aktywnego, samodzielnego i dobrowolnego udziału dzieci w zajęciach,

- istotna jest różnorodność form i metod prowadzenia zajęć,

- ocena efektów końcowych powinna być przychylna,

- należy unikać nadmiernego wysiłku, rywalizacji oraz nadmiernej werbalizacji.

METODY – są to zróżnicowane sposoby postępowania z dzieckiem mającym trudności w nauce.

Możemy wyróżnić 5 podstawowych metod terapii pedagogicznej:

  1. Metody usprawniania funkcji percepcyjno – motorycznych.

  2. Metody usprawniania funkcji językowych.

  3. Metody usprawniania pamięci i koncentracji.

  4. Metody usprawniające pisanie i czytanie.

  5. Metody relaksacji.

Terapia odkrywa coraz to nowe dziedziny aktywności ludzi, poprzez które może dokonywać się poprawienie w rozwoju osobowości. Terapią pedagogiczną jest więc wielkie oddziaływanie, które ma na celu polepszenie sytuacji wychowanka, usprawnienie jego trudności w szkole i procesie wychowawczym. Terapia pedagogiczna to nie tylko trudności w uczeniu się, lecz też trudności w funkcjonowaniu społecznym dziecka.

FORMY ORGANIZACYJNE – podstawowe formy organizacyjne terapii pedagogicznej to:

- praca indywidualna – nauczanie jednostkowe, polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając z bezpośredniej pomocy nauczyciela. Pracując w optymalnym dla siebie tempie, realizując program z pomocą nauczyciela.

- praca grupowa – polega na zorganizowaniu zespołów uczniów, liczących od 3 do 6 osób, które pracują nad wybranymi zagadnieniami w czasie lekcji z danego przedmiotu lub w ramach zajęć pozalekcyjnych lub pozaszkolnych. Praca w grupie umożliwia ukazanie mocnych i słabych stron ucznia, stymuluje rozwój samodzielności, pracy we własnym tempie, uczy dyscypliny oraz zwiększa wiarę ucznia we własne siły.

W szkole terapia pedagogiczna odbywa się zazwyczaj w postaci zajęć korekcyjno – kompensacyjnych i wyrównawczych.

W terapii pedagogicznej niezmierne ważne jest, aby terapeuta oprócz umiejętności diagnozowania rozwoju psychosomatycznego, prawidłowego doboru metod postępowania, podczas zajęć terapeutycznych, umiał przede wszystkim okazać zainteresowanie uczniowi, a na zajęciach stworzyć atmosferę życzliwości, zaufania i bezpieczeństwa.

Terapeutyczna pomoc psychologiczno – pedagogiczna w warunkach szkoły polega na:

- diagnozowaniu środowiska ucznia,

- rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia umożliwianiu ich zaspokojenia,

- rozpoznawaniu przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych,

- organizowaniu różnych form pomocy psychologiczno – pedagogicznej.

Nauczyciel terapeuta powinien pamiętać, że podstawą organizacji oddziaływań terapeutycznych jest przede wszystkim NIE SZKODZIĆ, NIE OŚMIESZAĆ, NIE DYSKWALIFIKOWAĆ, NIE KARAĆ ZA TO CO NIE STANOWI WINY CZŁOWIEKA, NIE POGŁĘBIAĆ ISTNIEJĄCYCH ZABURZEŃ I NIE PRZYCZYNIAĆ SIĘ DO POWSTAWANIA NOWYCH.

Skuteczne komunikowanie jako warunek powodzenia terapii pedagogicznej

Terapia pedagogiczna jest procesem celowym i rozłożonym w czasie, dotyczy osób o specyficznym zachowaniu, zaburzonym rozwoju, mających trudności edukacyjne. Głównym czynnikiem powodzenia terapii jest właściwa komunikacja werbalna i niewerbalna polegająca na zrozumieniu siebie nawzajem co powoduje, że komunikacja jest efektywniejsza. Inaczej skuteczne komunikowanie to takie, w którym występuje minimalna ilość zniekształceń. Aby komunikacja była efektywna istotną rolę odgrywają warunki zewnętrzne – takie, które należą do sfery zjawisk fizycznych (głos: hałas, pośpiech), które mogą zakłócać porozumiewanie się oraz zjawisk o charakterze społecznym (właściwości charakteryzujące osobę mówiącą i słuchającą oraz cechy sytuacji komunikowania się)

Czynnikami zakłócającymi porozumiewanie się są:

Z nich bowiem będzie wynikało czy druga strona naprawdę współdziała czy też tylko udaje. Kontekst sytuacji interpersonalnej wspomaga rozwój ucznia i jego zdolności do myślenia krytycznego- interpretowania, kwestionowania, argumentowania.

J. Tarnowski wskazuje, że interakcja wychowawcza powinna przyjąć postać dialogu. Rozróżnia jego trzy rodzaje:

Dialog natomiast uzewnętrznia życie wewnętrzne ucznia, tworzy się więź, buduje wzajemność i zrozumienie, jest przestrzenią , w której spełniają się oczekiwania.

W komunikacji istotną rolę odgrywają kompetencje komunikacyjne, można wyróżnić ich trzy wymiary:

Kompetentny komunikacyjnie nauczyciel:

W komunikacji ważne jest otwarcie umysłu i serca na nowe możliwości.

Aby wywołać u ucznia pozytywne emocje w czasie zajęć należy:

Nauczyciel – terapeuta przed rozpoczęciem terapii powinien poznać ucznia, uwarunkowania jego zaburzeń, ustalić potrzeby oraz możliwości, należy wysłuchać dziecko, zrozumieć, zaakceptować jego uczucia.

Odpowiedzią na starania nauczyciela będą działania podejmowane przez ucznia, które polegają na współpracy.

Należy dostosować program zajęć do rozwoju zaburzeń potrzeb i zainteresowań, wspólnie ustalać temat zajęć, zapewnić swobodę wypowiedzi i zadawania pytań.

Terapeuta ustalając co i jak przekazać uczniowi powinien pamiętać iż efektywne komunikowanie ma dostarczać okazji do rozwijania wszystkich typów inteligencji.

H. Gardner wyróżnia aż 7 typów inteligencji:

  1. lingwistyczna – umiejętność posługiwania się językiem

  2. matematyczna logiczna – umiłowanie precyzji oraz myślenia abstrakcyjnego i strukturalizowanego

  3. wizualna i przestrzenna – myślenie obrazowe, umiejętne korzystanie z map, diagramów i tabel

  4. muzyczna – wrażliwość emocjonalna, poczucie rytmu

  5. interpersonalna – łatwy kontakt z innymi ludźmi, umiejętności mediacyjne

  6. intrapersonalna - automotywacja, wysoki poziom wiedzy o samym sobie, silne poczucie wartości

  7. kinetyczna – dobre wyczucie czasu, uzdolnienia manualne, duże znaczenie zmysłu dotyku

Skutecznemu komunikowaniu sprzyja także najbliższe otoczenie, które należy zorganizować tak aby było przyjazne dziecku a zarazem stymulowało rozwój.

Pomieszczenie, w którym odbywają się zajęcia powinno być kolorowe, jasne, przepełnione odpowiednimi dźwiękami.

Konieczne jest kontrolowanie i ocenianie pracy dziecka przez opinię słowną co wskazuje kierunek działań prowadzący do sukcesu.

Ocena powinna być zakomunikowana w sposób skuteczny, tak aby uczeń ją zrozumiał i zaakceptował, po to aby zmotywować go do dalszego działania. Oceniać należy rozpocząć od pozytywnej informacji, należy oceniać efekty działania a nie samego ucznia.

Ważne jest aby współpraca nauczyciela z uczniem odbywała się w atmosferze wzajemnego zaufania i zrozumienia, atmosferze radości i zadowolenia z sukcesów wspólnej pracy.

Za skuteczność komunikacji odpowiedzialność ponoszą obie strony.

KONTRAKT SOCJALNY

Jest to pisemna umowa zawarta z osoba ubiegającą się o pomoc, określająca uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny (ustawa z dnia 12.03.2004 o pomocy społecznej i Dziennik ustaw Dz.U.2004.64.593). Pracownik socjalny może zawrzeć kontrakt z osobą lub rodziną w trudnej sytuacji życiowej. Kontrakt będzie określał zasady współdziałania tych osób z Ośrodkiem Pomocy Społecznej. Odnowa zawarcia kontraktu socjalnego lub nie dotrzymywanie jego postanowień mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Pomoc nie polega jedynie na rozdawaniu pieniędzy, a kontrakty socjalne nie prowadzą zwykle do radykalnych i szybkich zmian. Każdy kontrakt socjalny stwarza płaszczyznę porozumienia i poddaje strategię umożliwiając osiąganie niewielkich postępów, które wspólnie składają się na poprawę sytuacji bytowej danej osoby lub rodziny. Nie wyklucza to błędów i niepowodzeń, ale jeśli, ogólnie rzecz biorąc sytuacja zmierza ku poprawie to motywacja klientów i ich morale będą prawdopodobnie wzrastać. Należy podkreślić, że zawieranie kontraktów w pracy socjalnej jest umiejętnością którą można i należy się nauczyć, ponieważ wzór kontraktu jest taki sam dla wszystkich, natomiast każda osoba bądź rodzina powinna być rozpatrywana indywidualnie. Kontrakt jest to bardzo użyteczne narzędzie, które jasno określa warunki współpracy i dzięki któremu pracownicy służb społecznych unikają nieporozumień z klientami, a sama praca pracownika socjalnego staje się bardziej twórcza i mniej stresująca.

Kontrakt socjalny jest umową zawartą przez pracownika socjalnego z rodziną lub osobą ubiegającą się o pomoc. Jego celem jest przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.

Zawarcie kontraktu

Decyzję o podpisaniu kontraktu podejmuje pracownik socjalny po uzyskaniu informacji na temat rodziny (wywiad). Umowa ma mobilizować osobę korzystającą z świadczeń pomocy społecznej do podjęcia aktywności zawodowej np. zarejestrowania się w Urzędzie Pracy. Kontrakt określa zobowiązania i uprawnienia obu stron. Do wykonywania pewnych działań w oznaczonym terminie zobowiązują się więc zarówno osoba korzystająca ze świadczeń jak i pracownik socjalny. Ze względu na nieprzewidziane okoliczności i czasami brak możliwości przyspieszenia załatwienia pewnych spraw postanowienia kontraktu dotyczące terminu realizacji mogą ulec zmianie. W przypadku braku możliwości wynegocjowania działań zawartych w kontrakcie obie strony mogą wystąpić do kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej o rozstrzygnięcie spornych kwestii. Odmowa zawarcia kontraktu socjalnego lub niedotrzymywanie jego postanowień mogą Stanowic podstawę do odmowy przyznania świadczeń, uchylania decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych, lub innych z Pomocy Społecznej. Przy podejmowaniu decyzji bierze się pod uwagę sytuację osób będących na utrzymaniu osoby korzystającej ze świadczeń (dzieci).

Kontrakt dla osób bezrobotnych

Podpisanie kontraktu socjalnego może być poprzedzone skierowaniem przez Powiatowy Urząd Pracy. Ma to miejsce w przypadku tzw. osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy.

Są nimi osoby bezrobotne do 25 roku życia, a także po 50 roku życia, osoby samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 7 roku życia, osoby nie posiadające kwalifikacji zawodowych, osoby długotrwale bezrobotne oraz niepełnosprawni.

Wzór kontraktu socjalnego określa rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 01.03.2005 r w sprawie wzoru kontraktu socjalnego. Zgodnie z nim w kontrakcie znajdują się informacje o sytuacji życiowej osoby. Zawiera też wskazanie możliwości pozwalających na rozwiązanie trudnej sytuacji życiowej oraz ewentualne ograniczenia.

Resort pracy przygotował projekt nowego wzoru kontraktu socjalnego. Zgodnie z nim dokument powiększy się o dodatkową część przeznaczoną dla ,,osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy”. W kontrakcie znajdą się więc informacje na temat czasu pozostawania bez pracy, przyczyn takiej sytuacji na rynku pracy, a także możliwości zmiany sytuacji zawodowej.

PLAN

Plan - jest to pewien opis, zmysłowo uchwytny wytwór zbudowany ze znaków (na przykład układ zdań bądź wykres graficzny). Wyróżnić można następujące etapy planowania:

  1. określenie celu nadrzędnego i celów operacyjnych (szczegółowych)

  2. ustalenie koncepcji - jest to etap określania zasobów oraz środków; stanowi podstawowe ogniwo planowania, obejmuje zestrajanie i alternatywne planowanie

  3. etap pozyskiwania zasobów i środków (również kadry)

  4. wdrażanie planu, czyli działanie

  5. kontrola bądź nadzór

Do warunków dobrego planowania należą:

Dobry plan posiadać powinien następujące właściwości:

Podstawę opracowywania planów okresowych stanowi plan roczny, obejmujący całokształt najbardziej istotnych zadań, jakie są przewidziane do realizacji przez rok czasu. Struktura planu okresowego obejmuje:

A. część diagnostyczno - wnioskowa - jest to wstęp stanowiący uzasadnienie założonych celów, zadań wychowawczych oraz form realizacji; zawarty jest tutaj również opis aktualnej sytuacji placówki, potrzeby i możliwości wychowanków oraz kadry, środki materialne

B. część opiekuńcza - obejmuje ona sprawy dotyczące opieki, wychowania, celów działalności opiekuńczo - wychowawczej; tutaj znajdują się także odpowiednie terminy oraz osoby ponoszące odpowiedzialność za realizację założonych zadań; jest to część zasadnicza planu okresowego (rocznego)

C. część wychowawcza i doskonalenia pracy - zawiera opis zamierzeń związanych z udoskonalaniem pracy kadry pedagogicznej:

Samodzielnośc

W. Szewczyk analizuje samodzielność jako cechę osobowości podlegającą rozwojowi. Jego zdaniem rozwój samodzielności to proces "stopniowego osiągania przez jednostkę kontroli nad czynnikami determinującymi działanie".

S. Szuman utożsamia samodzielność z aktywnością własną jednostki traktując samodzielność w działaniu jako jedną z trzech właściwości jej świadomości.

Z kolei J. Pieter istotę samodzielności upatruje w działaniu z własnej inicjatywy oraz pośrednio w zdolności do takiego działania.

Samodzielność często łączona jest z działalnością człowieka. We wcześniej przytoczonej definicji J. Pietera samodzielność przejawia się w działaniach z własnej inicjatywy oraz zdolności do tego działania. Samodzielność jako cecha pomimo uwarunkowań genetycznych jest zmienna. Jest ona wynikiem współdziałania czynników wewnętrznych i zewnętrznych, wysiłków jednostki oraz otoczenia społecznego.

Rozwijanie samodzielności ma miejsce podczas różnorodnej działalności dziecka, między innymi i w toku działalności celowo organizowanej i kierowanej do jakiej zaliczamy uczenie się. Na rozwijanie samodzielności uczenia wpływa cały splot czynników, jak właściwa atmosfera pracy, dobór treści nauczania, dobór pomocy naukowych i inne. Niewątpliwie największy wpływ mają jednak specjalnie organizowane prace uczniów.

Proces uczenia się samodzielności odbywa się przede wszystkim na terenie domu rodzinnego, ale także poza jego murami. Regularne powierzanie samodzielnych obowiązków stymuluje rozwój samodzielności, systematyczności, odpowiedzialności jednostki. J. Nikitorowicz wskazuje, iż wyznaczanie dzieciom stałych zadań przez rodziców w domu przyczynia się do wzrostu ich odpowiedzialności za podejmowane zadania. Dzieci aktywnie uczestniczące w życiu rodziny, czują się współodpowiedzialnymi za jej funkcjonowanie, w przeciwieństwie do dzieci, które otrzymują zadania sporadycznie (Nikitorowicz J., 1987, s. 34-36) lub nie otrzymują ich wcale. Konsekwencją takiej sytuacji jest wzrost samodzielności w grupie dzieci, które regularnie pełnią odpowiedzialne funkcje.

Autentyczną samodzielność osiągnie jednostka, która ma okazje do gromadzenia doświadczeń w samodzielnym działaniu, a więc ma możliwość niezależnego badania, dociekania, poszukiwania, podejmowania rozmaitych zadań, pełnienia ról wymagających od niej samodzielności. Jednostka, która aktywnie działa, otrzymuje od otoczenia wiele informacji zwrotnych dotyczących sposobu działania, uzyskiwania celu, itp., które mogą zostać włączone do zasobu osobistych doświadczeń i pozwalają na modyfikowanie zachowań w celu uzyskania coraz większej efektywności i samodzielności.

Systemowa terapia rodziny

Wydaje się, że podejście systemowe w terapii rodziny ilustruje rodzinę najpełniej, ponieważ w kilku wymiarach: społecznym, moralnym i osobistym.

Każdemu członkowi rodziny stwarza możliwość spostrzeżenia swej rodziny w kontekście środowiskowym. Dzięki temu wskazuje role i znaczenie szkoły, przedszkola dziecka czy miejsca pracy współmałżonków dla całokształtu funkcjonowania rodziny.

    Spojrzenie na rodzinę w wymiarze moralno-filozoficznym akcentuje podejście do życia jako zadania, zarówno z punktu widzenia jednostki, jak i całego systemu rodzinnego. Zadaniem jest bowiem gotowość do zmiany, do poszukiwania nowych dróg rozwiązań problemu. Wreszcie, z punktu widzenia osobistego każdy z członków rodziny w ujęciu systemowym ma możliwość doznania osobistego samorozwoju w imię osiągnięcia większej satysfakcji całej rodziny.

    Podejście systemowe ujmuje problem, z którym zgłasza się rodzina, nie w kategoriach jednostki lecz w kategoriach całościowej dynamicznej struktury, którą tworzą wszyscy członkowie rodziny. Rodzinę ujmuje jako „system” , a słowo to pochodzi od greckiego „systema” i oznacza złożoną rzecz. Pisze o tym I. Namysłowska (2000). System jest całością, który bynajmniej nie jest sumą wszystkich elementów, w tym przypadku wszystkich członków rodziny. Poznanie poszczególnych członków rodziny jest niewystarczające dla poznania całego systemu rodzinnego. Dzieje się tak dlatego, ponieważ owa całość, czyli rodzina, stanowi integralną, niezależną strukturę, która posiada określone właściwości i indywidualny dynamizm. Omówił to R. Praszkier (1992).

Dzięki takiemu podejściu, systemowa terapia skupia uwagę całej rodziny i w pełni ją angażuje.

   Takie ujęcie terapii rodziny wskazuje rodzinie, że jeden ruch warunkuje zmiany całej rodziny. Innymi słowy pokazuje wzajemną zależność całego systemu rodzinnego. Tymi zagadnieniami zajmowali się B.Gaś, B.Wójcik, R.Pomianowski (1986). Zmiany te dokonują się w terapii systemowej w podsystemach, a są nimi wewnątrz rodziny poszczególne osoby. One to tworzą diady, trójkąty i koalicje, w zależności od wieku, płci, zainteresowań i pełnionych ról. Podsystemy posiadają swoje granice, którymi są reguły postępowania poszczególnych osób wchodzących w skład danego podsystemu.

    Podejście systemowe w terapii rodziny edukuje nas w zakresie procesów w niej zachodzących. Procesy te można sprowadzić do 3 zasad przebiegu informacji w rodzinie:

a)     zasady homeostazy - rozumianej jako zdolność systemu do zachowania własnej równowagi

b)     zasady sekwencji zachowań – informującej, że zachowania rodziny nie mają charakteru przypadkowego, lecz stanowią pewien cykl powtarzających się zachowań

c)      zasady centralizacji objawu – podkreślającej znaczenie objawów jako mechanizmów pozwalających utrzymać homeostazę.

Omawiali te zagadnienia B.Gaś, B.Wójcik, R.Pomianowski (1986).

Systemowa terapia rodzin uczy członków rodziny zauważać i radzić sobie z tzw. kryzysami rodzinnymi, typowymi dla danego cyklu rozwojowego ich rodziny. Wskazuje konkretne zadania rozwojowe dla poszczególnych członków rodziny oraz rodziny jako całości. W literaturze najczęściej wymienia się 8 faz cyklu życia rodziny:

-         małżeństwo (bez dzieci)

-         rodzina wychowująca małe dzieci

-         rodzina z dzieckiem w wieku przedszkolnym

-         rodzina z dzieckiem w wieku szkolnym

-         rodzina z dorastającymi dziećmi

-         rodzina z dziećmi opuszczającymi dom

-         stadium pustego gniazda

-         starzejący się rodzice (aż do śmierci jednego lub obojga).

Interesowała się tą problematyką J.Namysłowska (2000).

    Podejście systemowe w terapii rodziny uczy poszukiwania dróg do osiągnięcia nowego punktu równowagi rodziny. Dzięki temu aktywizuje pracę wszystkich członków rodziny na rzecz wspólnego dobra, jakim jest oczekiwana zmiana. W związku z tą problematyką można wyróżnić 2 typy rodzin:

a)     typ rodziny z przewagą tendencji morfogenetycznej implikuje proces bardzo szybkich zmian w systemie rodziny

b)     typ rodziny z przewagą tendencji morfostatycznej implikuje bardzo wolny proces zmian w systemie rodziny.

     Systemowa terapia rodzin uświadamia wszystkim członkom rodziny krąg wzajemnych powiązań w rodzinie. Rodzina jako system dostrzega wzajemne relacje i zależności. Doskonałym przykładem tego procesu jest model terapii rodzinnej D.Mostwin. W modelu tym podstawowym elementem techniki pracy jest koło jako symboliczna reprezentacja rodziny. Mówi się o tzw. Diagramie Przestrzeni życiowej Rodziny. Piszą o tym B.Gaś, B.Wójcik, R.Pomianowski (1986).

Podejście systemowe w terapii rodzin wskazuje na rolę procesów komunikacyjnych w rodzinie. Stwarza możliwość polepszenia komunikacji wewnątrzrodzinnej poprzez jej odtworzenie i rozszerzenie z uwzględnieniem potrzeb i oczekiwań poszczególnych członków rodziny. Podejście to podkreśla również wagę polepszenia komunikacji z innymi systemami np. szkołą, przedszkolem.

    Systemowa terapia rodzin jest terapią krótkoterminową, ukierunkowaną na rozwiązanie problemu zgłaszanego przez rodzinę. Jej celem jest zmiana całego systemu, a nie zmiana konkretnej osoby mającej niepokojące objawy. Dzięki temu ujęciu można zmieniać punkt widzenia innych osób zaangażowanych w problem. Omawiają to w swej pracy L.Grzesik i U.Jakubowska (1994).

    Systemowa terapia rodzin dokonuje analizy rodziny z punktu widzenia zarówno jednostki, jak i wszystkich jej członków. Podkreśla w ten sposób znaczenie tej szkoły terapeutycznej w szerokim spectrum psychologiczno-socjologicznym.

Wnioski:

- Podejście systemowe w terapii rodziny ujmuje rodzinę jako system oddziaływujących na siebie elementów. Elementami są poszczególni członkowie rodziny.

- Specyficznymi cechami systemu jest jego dynamizm, zróżnicowanie, organizacja i zdolność do homeostazy.

- Dynamizm systemu rodzinnego oznacza, że rodzina podlega ciągłym przekształceniom, zaś jej członkowie komunikują się ze sobą w obrębie systemu, jak również z elementami z poza systemu.

- System rodzinny posiada zdolność do homeostazy, czyli równowagi procesów wewnątrz systemu. Oznacza to , że rodzina wytwarza mechanizmy samoregulujące, które dostosowują wewnętrzne właściwości systemu do zachodzących zmian.

- Istotnym czynnikiem w podejściu systemowym jest proces komunikacji, czyli sposoby porozumiewania się wg. określonych zasad i relacji wszystkich członków systemu.

- Terapia w ujęciu systemowym dotyczy bieżących, aktualnie występujących zachowań w rodzinie. Jej celem jest zmiana systemu a nie jednostki przejawiającej niepokojący objaw.

    Sądzę, że najważniejszym w pracy z rodziną w podejściu systemowym jest fakt, że stwarza ona możliwość zgłębiania wiedzy o rodzinie i procesach w niej zachodzących. Owa wiedza odnosi się do wielu wymiarów rzeczywistości społeczno-socjologicznej, moralno-etycznej, jak również osobistej.

Wszyscy członkowie rodziny doznają zmian i wpływają na zmiany zachodzące w systemie rodzinnym. Rodzina poprzez swe zaangażowanie jest zmuszona dostrzec wzajemne relacje i zależności. Praca, jaką w proces terapii wnosi każdy członek rodziny, pozwala przy pomocy terapeuty zrekonstruować system rodzinny. Dzięki temu terapia uświadamia wszystkim, że tylko wspólny wysiłek i współpraca są gwarantem powodzenia w rozwiązaniu problemu.

Ponadto sądzę, że systemowa terapia rodzin stwarza szansę na osłabienie lęku i niepokoju związanego z problemem rodziny.

    Przedstawione wyżej wnioski uważam za ważne z punktu widzenia rozwoju człowieka jako jednostki

i członka grupy. Ujęcie systemowe w terapii rodziny uczy każdego członka rodziny, jak być współodpowiedzialnym za rodzinę i zachodzące w niej zmiany. Wskazuje, co jest istotne z punktu widzenia roli jaką pełni każdy członek w rodzinie. Wreszcie uczy dokonywać pozytywnych zmian będących uwieńczeniem wysiłków wszystkich członków rodziny.

Myślę, że powyższe specyficzne cechy systemowej terapii rodzin czynią z niej niezwykle ważny i interesujący kierunek pracy z człowiekiem i jego najbliższym środowiskiem.

 

 

Zespół mediolański prowadzi systemową terapię rodzinną, opierając się na epistemologii cyrkularnej Batesona. Wykorzystywane przez niego metody uległy w pewnym zmianom w miarę upływu lat i w miarę tego, jak jego czworo założycieli: Selvini – Palazzoli, Boscolo, Cecchin i  Prata – przedstawiało coraz to nowsze techniki prowadzenia rozmowy, mające przeciwdziałać podtrzymywanym i umacnianym grom rodzinnym.

 

MEDIOLAŃSKA SYSTEMOWA TERAPIA RODZINNA

         Poszukiwali różnic zachowania, relacji, postrzegania i interpretacji zdarzeń i próbowali odkryć więzi między członkami rodziny, utrzymujące system w homeostatycznej równowadze, tworząc ujęcie znane jako systemowa terapia rodzinna

         Wczesny model mediolański: paradoksy, rytuały i pozytywne konotacje:
- techniki mające na celu rozluźnienie sztywnych transakcji rodzinnych
- uważali rodzinę za „samoregulujący się system, który kontroluje się według reguł tworzonych przez pewien czas metodą prób i błędów”
- objawy pojawiające się u jednego z członków rodziny nie były przypadkowe, ale zręcznie wytworzone, by osiągnąć konkretne cele sytemu
- wystąpienie objawu podtrzymuje homeostatyczną równowagę sytemu przez tworzoną między pokoleniami nieuświadomioną sieć koalicji i przymierze, zespół zaczął pracę od zakazywania zmiany owego zachowania
- zaadaptowali w ten sposób technikę interwencji paradoksalnej do własnych teorii systemowych, uważając wszystkie wzory postaw i zachowań jedynie za środki utrwalania gry rodzinnej, której nie można się przeciwstawić wprost.
- rodzina była ostrzegana przed dokonaniem przedwczesnej zmiany dzięki zastosowaniu kolejnej techniki terapeutycznej przeciwparadoksu – odpowiednik podwójnego wiązania terapeutycznego. Dzięki użyciu tego narzędzia jej członkowie mogli się czuć akceptowani i nieobwiniani za to, jacy są, w miarę tego, gdy zespół terapeutów odkrywał i odpierał paradoksalne wzory rodziny, przerywając w ten sposób nieproduktywne, powstrzymujące się gry rodzinne.
- pozytywna konotacja to wszystkie transakcje w jej obrębie zostały przypisane pozytywnej motywacji, cel ich pojawienia się przeformułowany jako wyraz troski o spójność, a więc podyktowane dążeniem do równowagi. Zachowanie każdego z członków rodziny zostało równocześnie odniesione do objawów pacjenta identyfikowanego, uzyskując przez to ich milczące uznanie ogólnego wpływu tego zachowania na „grę rodzinną”

         Długa terapia krótkoterminowa:
- cechami początkowej terapii rodzinnej mediolańskiego modelu systemowego były:
rozpoznawanie sesji terapeutycznych w odstępstwach czasowych oraz wykorzystywanie zespołu terapeutycznego
- terapia dobywała się mniej więcej raz w miesiącu
- terapeuci konsekwentnie odmawiali prowadzenia dodatkowych spotkań terapeutycznych lub skracania odstępów czasowych między nimi, próby zaś o takie modyfikacje traktowano jako próby zniweczenia rezultatów dotychczasowych interwencji
- w ówczesnym okresie cechowała taka właśnie nieugiętość i przekonanie, że terapeuta, aby utrzymać swoją tożsamość i kontrolę relacji terapeutycznej, nie może dać się uwikłać „grze” rodzinnej  czy pozwolić narzucić jej reguły
- nie ulegali oni naciskom rodziny, żywiąc przekonanie, że prośba o dodatkowe spotkanie oznacza przez nią przeżywanie gwałtownego przełomu a zmiana reguł wymaga czasu
- jeden lub czasami dwóch terapeutów spotykał się z całą rodziną podczas gdy reszta zespołu obserwowała ich przez lustro weneckie, by uzyskać odmienną perspektywę
- podczas sesji jeden z prowadzących terapeutów był od czasu do czasu wzywany na naradę z pozostałymi, którzy przekazywali mu swoje postrzeżenia, opinie i rady
- czasami interwencja przybierała postać listu paradoksalnego, którego kopię wręczano każdemu uczestnikowi sesji, jeśli główny członek był nieobecny , list wysyłano mu pocztą
- recepty formułowano jako opinie lub żądania zmian behawioralnych dzięki rytuałom odbywanym między sesjami , formułowano je zwykle tak aby rodzina nie dokonywała na razie zmiany

         Struktura sesji rodzinnej
- dzielą się na następujące etapy: przedsesja, sesja, międzysesja, interwencja i dyskusja końcowa
- terapia zaczynała się od telefonicznego zgłoszenia, uzyskane dane podczas rozmowy a pytano tam o wszystko, były wyczerpująco omawiane przez cały zespół w czasie przedsesji. Na ich podstawie stawiano wstępne hipotezy dotyczące problemu. Warto zauważyć, że osoba lub instytucja, która skierowała rodzinę na terapię, również była zaangażowana w terapię jako część większego systemu
- podobne zebranie odbywało się przed każdą sesją w celu omówienia wyników poprzedniej i wspólnego zaplanowania następnej
- podczas sesji zarządzono przerwę (międzysesję), w czasie której zespól obserwatorów omawiał z prowadzącym terapeutą postawione wcześniej hipotezy, odpowiednio je modyfikując
- w następnej części spotkania terapeuta proponował już rodzinie konkretną interwencję zwykle receptę lub rytuał.
- dyskusja po zakończeniu sesji skupiała się na analizowaniu redukcji rodzinny na interwencję i pozwalała terapeutom przygotować plan następnego spotkania
- we wczesnym modelu tego podejścia skupiono się bardziej na procesach w rodzinie niż na jej strukturze. Członków rodzin dysfunkcjonalnych postrzegano jako angażujących się w nieświadome destruktywne, powtarzające się  sekwencje interakcji. Postrzegano ich jako niezdolnych do wyzwolenia się z owych samopowilających się „gier ”mających na celu kontrolę zachowania innych. Zidentyfikowany problem uważano za służący systemowi w najlepszy w danym momencie sposób.
- terapeuta systemowy chciał odkryć i przerwać, a tym samym zmienić zasady gry, zanim zmieni się zachowanie graczy

         Pozytywne konotacje i przepisywanie zadania w postaci rytuału:
- pozytywna konotacja: to odmiana przeformułowania – objawy postrzega się jako pozytywne zjawisko, ponieważ pomagają zachować równowagę sytemu oraz spójności i dobrostan rodziny. Terapeuta systemowy, sugeruje pozytywną motywację zachowania postrzeganego dotąd negatywnie, wskazuje rodzinie, iż właściwe może być czymś czego rodzina potrzebuje, czymś pożądanym. Pozytywnej konotacji nie podlega samo zachowanie ale kryjący się za nim cel spójność lub harmonia rodziny.
Używa PK. Jako narzędzia aprobaty, a nie wymówek, rodzina nie stawia więc dużego oporu i akceptuje stwierdzenie.
Następną ważną funkcją PK jest przygotowanie rodziny do paradoksalnych recept. Kiedy zachowaniu każdego z członków rodziny nada się pozytywne znaczenie, zaczynają się oni postrzegać nawzajem jako współpracujący, co zwiększ szanse na wykonanie zadań przydzielonych przez terapeutę i zmniejsza opór rodziny przed przyszłą zmianą. Paradoks barku zmian w kontekście zmiany, zwiększa wpływ interwencji.
- rytuały rodzinne: jak wesela, urodziny itd. Często odgrywają ważną rolę w życiu rodzin. Takie przejścia mają ułatwić i oznaczać rodzinne przełomy i zmiany rozwojowe. Z terapeutycznego punktu widzenia służą interwencji w ustalone wzory rodzinne, proponują nowe sposoby  wykonywania czynności, co może się przyczynić do zmiany myśli, poglądów czy relacji.
Rytualizacja przepisywanego zachowania -  w przeciwieństwie do bezpośredniego przepisania mogącego spowodować lęk lub opór rodziny, tworzy nowy kontekst i może być przeprowadzona chętniej. Rytuały zwykle poddaje się w postaci paradoksalnych zadań precyzujących kto, kiedy i w jakiej kolejności wykonuje jakie czynności. Przeprowadzenie rytuału standardowo podważa jakąś sztywną, ukrytą regułę rodzinną.
Rytuały odnoszą się do tych aspektów relacji, które terapeuta lub zespół uznają za ważne dla funkcjonowania rodziny. Ogólnie biorąc, są to ceremonie proponowane przez terapeutę jako sugestie czy zachęty do przeprowadzania eksperymentu rodzinnego, a nie jako elementy mające stać się częścią życia rodziny. Terapeuta nie nalega na ich wykonywanie, ale daje do zrozumienia, iż wierzy w ich użyteczność.
Celem rytuału jest uporządkowanie zamieszania w tych relacjach, w których panuje chaos, uporządkowanie owo dokonuje się poprzez odegranie zlecenia. Zwrócenie uwagi na zasadnicze różnice stanowi więc istotny aspekt rytuały.

         Ewolucja modelu: stawianie hipotez, neutralność, pytania cyrkularne
- od 1980 roku zespół mediolański zaczął wycofywać się z korzystania z paradoksu w terapii, nie zaprzestając rozwijania i uzupełniania swoich koncepcji.
- w nowym ujęciu najbardziej charakterystyczne były: przypisywanie większego znaczenia samemu procesowi prowadzenia wywiadu oraz obniżenie rangi zalecania zadań czy wytyczania wskazówek
- trzy przełomowe techniki : stawianie hipotez, cyrkularności i neutralności
     1. Cyrkularność odnosi się zarówno do interakcyjnych sekwencji w obrębie rodziny, jak i do interakcyjnej relacji terapeuty z rodziną
     2. Stawianie hipotez – jest to ciągły, interaktywny proces snucia domysłów i przypuszczeń co do sytuacji rodziny, dostarczających wskazówek, jak prowadzić wywiad systemowy. Wskazówki te nie są prawdziwe lub fałszywe, lecz stanowią raczej punkt wyjścia, który terapeuta i rodzina mogą odrzucić w miarę gromadzenia nowych danych. W trakcie tego procesu terapeuta poszukuje nowych informacji, śledzi wzory podtrzymujące zachowanie rodziny i rozważa wkład każdego członka rodziny w funkcjonowania sytemu. Stawianie hipotez zaczyna się wraz z pierwszym kontaktem telefonicznym. Terapeuci uważają, że jeśli nie przygotowuje się przed sesją hipotez do sprawdzenia, rodzina może narzucić własne, prawdopodobnie błędne i utrwalające grę definicje problemy i jego rozwiązań. Technika ta szkicuje mapę rodzinnej gry i skłania terapeutę do zadawania pytań dostarczających potwierdzeń, skłaniających di rewizji przypuszczeń lub obalających je. Zespól zwykle formułuje hipotezy w postaci twierdzeń systemowych lub relacyjnych , łączących wszystkie osoby w rodzinie, tworząc w ten sposób cyrkularną strukturę reguł i zachowań interakcyjnych. Uważne formułowanie hipotez pozwala uzyskać obraz tego, w jaki sposób rodzina organizuje się wokół objawu czy danego problemu. Nacisk kładzie się na zjawiska cyrkularne w systemie. Stawianie hipotez pozwala na stworzenie innego obrazu zachowań rodzinnych odmienny od utrwalonego już przez rodzinę. Tym samym terapeuta proponuje rodzinie konceptualizację jej wzorów komunikacji, znaczenia pojawiającego się objawu, tego jak organizuje się wokół problemu próbując go rozwiązać itd. Dostarczających tych informacji, terapeuta określa się jako aktywny uczestnik, który nie musi znać wszystkich odpowiedzi, ale mając własny pogląd na rodzinę, może pomóc jej członkom w rozważaniu nowego spojrzenia na życie.
     3. Neutralność – jest pewnym nastawieniem terapeuty systemowego, odmiennym od braku zaangażowania, oznacza, iż jest zainteresowany jedynym w swoim rodzaju postrzeganiem problemu przez każdego członka rodziny i przyjmuje go bez kwestionowania. Żaden pogląd nie jest uważany za poprawniejszy od innych. Każdy członek rodziny odnosi się więc od czasu do czasu wrażenie, iż terapeuta sprzymierza się z nim, kiedy on lub ona ujawnia swoje poglądy, ale przymierze nie może to być trwałe. Punkt widzenia każdego z członków rodziny terapeuta uważa za uprawniony i nie poddaje go osądowi. Neutralność nie oznacza dla terapeutów pozostanie w przymierzu ze wszystkimi członkami rodziny i unikanie pułapki koalicji czy przymierzy rodzinnych. Bardziej interesuje się działaniem systemu rodzinnego niż jego zmianą, zakładając, że system, który rodzina stworzyła, ma znaczenie, a rodzina nie mogłaby w tym momencie funkcjonować inaczej nić obecnie. Fakt niesugerowania rodzinie, jaka powinna być, skłania ją do tworzenia własnych rozwiązań. Neutralność nie oznacza bierności czy obojętności. Terapeuta może być neutralny, słuchając bez uprzedzeń wszystkiego, co mówią członkowie rodziny, a równocześnie zadając inspirujące pytania w kwestii relacji. Terapeuta nie powinien także się angażować nadmiernie w zmianę rodziny. Celem powinna stanowić pomoc w osiągnięciu przez rodzinę zmiany jej umiejętności osiągania zmiany. Rodziny mają także prawo by się nie zmieniać. Neutralność zabezpiecza przed określaniem konkretnych behawioralnych celów terapii oraz poczuciem, że to terapeuta musi spowodować zmianę.

     Pytania cyrkularne – to technika, której przypisywano kolosalne znaczenie dla przyszłości terapii, polegająca na zadawaniu każdemu członkowi rodziny pytań dotyczących różnic lub relacji pomiędzy dwiema innymi osobami. Różnice owe mają pokazać bogactwo punktów widzenia i ujawnić rekursywne wzory rodzinne. Terapeuta tworzy w ten sposób mapę powiązań interpersonalnych, wychodzących z założenia, iż pytanie o różnice w postrzeganiu to najlepszy sposób jej konstruowania.
     Szczególnie ważnym osiągnięciem tego zrewidowanego podejścia mediolańskiego było przełożenie poglądu Batesona  o kluczowej roli przyczynowości cyrkularnej w rozumieniu relacji na wyrafinowaną technikę wywiadu.

- Selvini – Palazzoli, Boscolo, Cecchin i Prata cyrkularność ich zadaniem oznacza zdolność terapeuty do prowadzenia badania na podstawie sprzężenia zwrotnego między nim a rodziną w odpowiedzi na jego starania uzyskanie informacji o relacjach, a zatem różnicach i zmianie
- uwzględniając znaczenie pętli sprzężenia zwrotnego, zespół opracował instrukcję zadawania pytań prowadzących do utworzenia mapy połączeń interpersonalnych rodziny. Nie zalecają zestawu pytań dowolnie dobranych, luźno związanych z postawionymi hipotezami, lecz takie które:
     a) sondują różnice postrzegania relacji np. kto jest bliższy ojcu córka czy syn
     b) określają stopnie zróżnicowania np. jak w skali od 1-10 oceniasz natężenie kłótni w tym tygodniu
     c) badają różnice pomiędzy stanem aktualnym, a tym co było przedtem np. czy zaczął tracić wagę, zanim jego siostra wyjechała na studia czy później
     d) zbierają poglądy członków rodziny na temat hipotetycznych lub przyszłych różnic np. gdyby córka nie przyszła na świat to jak wyglądałoby twoje małżeństwo
- w wywiadzie chodzi o poszukiwanie obustronnie przyczynowych łańcuchów sprzężeń zwrotnych, kryjących się za interaktywnymi wzorami rodzinnymi, i włączenie ich w hipotezy systemowe, które z kolei daje podstawę do dalszych pytań cyrkularnych, udoskonalania hipotez itd.
- technika ta skupia się na powiązaniach w obrębie rodziny, nie na indywidualnych objawach, i polega na formułowaniu każdego pytania tak, by odnosiło się do różnic w postrzeganiu zdarzeń czy relacji przez różnych członków rodziny.
- członkowie rodziny ujawniają swoje powiązania, przekazując informacje, zarówno werbalne, jak i niewerbalne. Informacja o rodzinie zakodowana jest w różnicy znaczeń przypisywanych przez różne osoby danemu zdarzeniu. Zdając pytania cyrkularne, terapeuta dąży do ujawniania i uporządkowania chaotycznych pojęć tych relacji i wprowadzenia informacji o różnicach w postaci nowych pytań z powrotem do rodziny
- pytania triadycznie (gdy trzecia osoba jest pytana o relację między innymi dwiema osobami) często doprowadzają – oprócz dostarczania informacji terapeucie – do samoistnej zmiany w rodzinnie. Jej członkowie uczą się myślenia w kategoriach cyrkularnych, a nie linearnych, i lepszej obserwacji procesów rodzinnych
- pytania cyrkularne, sztandarowy produkt modelu mediolańskiego, odnoszą się zawsze do poważnych trudności, a nie do nieistotnych różnic. Pytania te muszą się wywodzić z hipotez, ponieważ to one nadają porządek i spójność cyrkularnemu sposobowi ich zadawania przez terapeutę.

Pytania cyrkularne:
a) różnice w relacji – ustala relacje interpersonalne, podsystemy i przymierza np. kto jest ci najbliższy? Komu najbardziej ufasz?
b) różnice w stopniu – gdyby problem mógłby być większy lub mniejszy, miałby także szansę zaniknąć np. kto martwi się najbardziej o twojego syna? Czy gorsza jest kłótnia czy ucieczka?
c) różnice w czasie – jeśli problem ma początek, może mieć i koniec. Czy ona płacze bardziej, kiedy jesteście od siebie oddaleni, czy kiedy jesteście razem? Kto to zauważył pierwszy? Czy teraz jesteście bliżej siebie niż przedtem?
d) hipotetyczne/ przyszłe – daje poczucie kontroli nad działaniem. Co on zrobi jak odejdziecie?
e) perspektywa obserwującego – pomaga jednostkom w zrozumieniu, jak ich reakcje, zachowania i odczucia łączą interakcje rodzinne. Np. kto uważa to za problem? Jak twój ojciec wyraża miłość? Kto pomoże twojej matce?
f) normatywno – porównawcze – promuje zdrowe funkcjonowanie dzięki ustalaniu zdrowego układu odniesienia. Pozwala osobom, których zachowania rodzina postrzega jako problem, czuć się mniej odbiegającymi od normy. Np. czy twoja rodzina kłóci się bardziej niż inne? Czy twoja rodzina jest bardziej związana niż inne? Czy twój syn jest większym chuliganem niż jego rówieśnicy? Czy kłócisz się z mężem częściej niż znane ci pary?
g) wprowadzające hipotezę – pomaga dojść rodzinie do nowych rozwiązań lub perspektyw, przetwarzając hipotezę roboczą na pytanie. Np. jeśli wściekasz się, by ukryć swą słabość, to czy twoja rodzina odbiera to jako wrogość? Czy uważasz swoją nieśmiałość za sposób utrzymywania dystansu czy dobierania przyjaciół?
h) linearne – pytanie niecyrkularne, stosowane wówczas, gdy potrzebne są konkretne dane lub historia. Np. gdzie pracujesz? Jak długo jesteście małżeństwem? Jakie widzisz inne problemy? Jak długo go nie było? Jak go karzesz za złe zachowanie?
 

PYTANIA DOTYCZĄCE SYSTEMÓW PRZEKONAŃ RODZINNYCH

         Podstawowe zadanie terapeutyczne zespołu mediolańskiego niezmiennie mimo ewolucji polega ono na pomaganiu rodzinom w rozeznaniu możliwości wyboru oraz asystowaniu ich członkom przy egzekwowaniu swych praw wyboru.

         Do osiągnięcia tych celów konieczne jest stworzenie klimatu terapeutycznego, gdzie członkowie rodziny mogą wzajemnie słuchać swoich odpowiedzi na pytania terapeuty

         Intensywne używanie paradoksów i przeciwparadoksów było charakterystyczne dla wczesnej fazy modelu mediolańskiego. Dysfunkcjonalne rodziny, w których jeden z członków rodziny był nosicielem objawu, chcąc zapewne osiągnąć zmianę, same jakby zachowywały się paradoksalnie – działania każdego członka utworzonego sytemu zdawały się powstrzymywać zmianę. W rezultacie ich wspólny przekaz był taki, że jeden z nich stanowi problem i to on/ ona potrzebuje zmiany, a reszta rodziny radzi sobie znakomicie i żadna zmiana nie jest jej potrzebna.

         Zespół mediolański opracowała interwencje w postaci przeciwparadoksów, mające złamać takie sprzeczne wzory i wyzwolić rodzinę ku zmianom. Jednym z powszechnych przeciwparadoksów była deklaracja, że mimo pełnienia roli pośrednika zmiany terapeuta nie chce doprowadzić do zakłócenia wypracowanej przez rodzinę homeostatycznej równowagi i nie zaleci w chwili obecnej żadnej zmiany. W takich okolicznościach terapeuta powiedziałby: „Uważam, że rodzina powinna jak na razie wspierać zachowanie Selmy”

         W ostatniej rewizji poglądów zespół mediolański odszedł od definicji rodzin jako samokorygujących się systemów zarządzanych regułami, zaczął uważać system za coś ewoluującego i rozwijającego się, a nie próbującego powrócić do uprzedniego poziomu homeostazy. Korzystając z prac Batesona uznali, że rodziny dysfunkcjonalne popełniają „błąd epistemologiczny” podążając za nieaktualnymi lub błędnymi przekonaniami czy „mapami” swej rzeczywistości – w rezultacie zostają „unieruchomione” w równowadze homeostatycznej.

         Problemy rodziny biorą się z przyjęcia zestawu przekonań niepasujących do rzeczywistości, w której ona żyje. Skutkiem tego jej członkowie kierują się przestarzałymi mapami

         Zgodnie z tą nową wizją, przekonania rodziny na swój temat nie są tożsame z faktycznymi wzorami zachowań jej członków. Sprawiają oni wrażenie jakby „znieruchomieli” choć w rzeczywistości ich zachowania podlegają ciągłej zmianie.

         Grupa mediolańska uznała, że należy pomagać rodzinom w rozróżnieniu dwóch poziomów – znaczenia i działania

         W tym celu podczas terapii zaczęła dostrzegać nowych informacji, nowych rozróżnień co do myśli i działania, ostrożnie wprowadzając różnice do systemu przekonań rodziny.

         Opierając się na technice pytań cyrkularnych, przedstawiała różnice rodzinne, próbując w ten sposób zapoczątkować proces tworzenia nowych wzorów przekonań i zgodnych z nimi zachowań

         Nowa informacja trafiała do rodziny bezpośrednio – za pomocą przeformułowania lub pośrednio poprzez przepisywanie rytuału rodzinnego.

         Nie stosuje się tutaj zadań czy recept w celu wzburzania oporu

         Dostarczają informacji o połączeniach w obrębie rodziny i wzajemnym wpływie zachowań jej członków

         Świadomie nie próbują oni prowokować oporu, lecz wprowadzają do systemu rodzinnego informację, która ma posłużyć mu do wytworzenia własnych rozwiązań.

         Klasyczna metoda – Kobieta i Mężczyzna prowadzący sesje, dwóch innych członków zespołu za lustrem weneckim, uległa modyfikacji: liczba terapeutów zmniejszyła się do jednego, a wśród obserwatorów często znajdowali się studenci pozostający technikę terapii. Obserwatorzy ci mogli wezwać prowadzącego sesję, by podzielić się wrażeniami i hipotezami. W większości przypadków zachowano pięcioczęściowy podział sesji, chociaż ustalony w mniejszych odstępach między sesjami zależał teraz od informacji zwrotnej od rodziny i konsultantów (limit 10 sesji odbywanych przez nieokreślony czas wciąż pozwala zaliczyć to podejście do długich terapii krótkoterminowych

         Prevatt – przedstawia etapy swoje z rodziną:
     1. Tworzenie hipotez roboczych”
     2. Prezentacja neutralności terapeuty
     3. Używanie pytań cyrkularnych jako techniki zarówno diagnostycznej, jak i terapeutycznej
     4. Monitorowanie procesu poprzez pracę w zespole
     5. Określenie etykietek używanych przez rodzinę
     6. Określenie otwarć lub tematów, które mają być zbadane
     7. Używanie pozytywnej konotacji problematycznych zachowań
     8. Końcowa interwencja

         Uniwersalna recepta jest oparta na sześcioetapowym modelu gier rodziny psychotycznej. Selvini – Palazzoli twierdzi, że we wszystkich rodzinach osób z diagnozą schizofrenii lub anoreksji zachodzi ten sam proces, zaczynający się od impasu małżeńskiego
     1 Etap: w którym dziecko próbuje wybrać stronę
     2 Etap: w rezultacie wciągnięte w rodzinną grę, błędnie uważa aktywnie prowokującego rodzica za tego, który wygrywa z rodzicem biernym i sprzymierza się z „przegranym”. Następuje rozwój objawów lub zaburzonego zachowania.
     3 Etap: wymagający uwagi rodziców, co jest wskazówką dla biernego rodzica, jak zwyciężyć „wygrywającego”. Zamiast przyłączyć się do dziecka, „przegrywający”, bierny rodzic staje jednak po stronie „zwycięzcy”, dezaprobując zachowanie potomka. W takim scenariuszu dziecko czuje się zdradzone, opuszczone i reaguje nasileniem zaburzonego zachowania, by pognębić „zwycięzcę” i pokazać „przegranemu” co można zrobić.
      4 Etap – został pominięty  lub ujęty razem w 3
      5 Etap: Na koniec systemu rodziny stabilizują się wokół objawu
      6 Etap: wszyscy jego uczestnicy za pomocą psychotycznych gier rodzinnych usiłują obrócić sytuację na swoją korzyść

- Prowokująca strategia terapeutyczna polega w tym przypadku na przepisaniu rodzicom jednej i stałej recepty – ustalonej sekwencji wskazówek, za którymi mają podążać, jeśli terapeuta ma im pomóc w przerwaniu gry rodzinnej. Po wstępnej rozmowie z całą rodziną terapeuta spotyka się oddzielnie z dzieckiem i rodzicami, dając tym ostatnim receptę ( ma ona wyznaczać jasne i wyraźne granice między pokoleniami)
- Cała siła terapii skierowana jest na oddzielenie rodziców od reszty rodziny, zmianę poprzednich wzorców interakcyjnych rodziny i pod koniec terapii ponowne zjednoczenie rodziny w bardziej stabilnym przymierzu.
- użycie uniwersalnej recepty, wzmacniającej przymierze rodzicielskie i niweczącej koalicje rodzinne, stanowi ciekawą próbę przerywania sztywnych, niszczących gier rodzinnych i zmuszenia członków rodziny do opracowania bardziej elastycznych sposobów wspólnego życia.
 

         Postmediolańska epistemologia systemowa
- Boscolo i Cecchin porzuciwszy techniki strategiczne, stworzyli własny, Postmediolańska model interwencji opartej na współpracy, wykorzystujący głównie proces wywiadu jako takiego – w szczególności pytania cyrkularne.
- zgodnie z tymi poglądami skupili się na doskonaleniu technik zadawania pytań, mających wspomóc członków rodziny w słuchaniu i rozumieniu relacyjnego kontekstu z perspektywy innych osób.
- skupili się oni na neutralności, uważając ją za skuteczniejszy środek łagodnego podważania epistemologii całej rodziny i skłonienia wszystkich członków do jej przemyślenia.
- twierdzili, że należałoby odejść od pojęcia sytemu rodzinnego, pomyśleć o zespole leczącym jako o systemie znaczeń, gdzie terapeuta pełni równie aktywną rolę jak każdy inny uczestnik.
- interwencja nie powinna być zorientowana na konkretny wynik, ale stanowić pewien zgrzyt dla systemu, który zareaguje na gruncie własnej struktury.
- według nich system nie tworzy problemu – raczej to problem wytwarza system, gdyż nie istnieje poza „systemami obserwacyjnymi”, które wspólnie i wzajemnie go określają.
- terapeuci nie mają gotowych odpowiedzi, lecz wraz z rodziną mogą współtworzyć i współrozwijać nowe sposoby patrzenia na system rodzinny. W procesie tym dekonstruują stare założenia i umożliwiają przyjęcie nowych opowieści czy nowych wersji rzeczywistości, nie tak silnie wysycanych przeszłymi problemami lub nieudanymi rozwiązaniami.
 

         Pytania reflektujące Tomma
- twierdził, że obecność terapeuty w powiększonym systemie terapeuta- rodzina wymaga prowadzenia nieustannego „wywiadu interwencyjnego”
- nie szuka jedynie skutecznych interwencji, ale skłania do bliższego spojrzenia na sam proces interweniowania, szczególnie pod kątem intencjonalności terapeuty.
- twierdzi, że wszystko co terapeuta mówi i robi, stanowi interwencję, która może być terapeutyczna, nieterapeutyczna lub przeciwterapeutyczne
- dodaje do początkowego zestawu technik modelu mediolańskiego – stawiania hipotez, cyrkularności i neutralności – również straregizację.
- pytanie cyrkularne w jego ujęciu są bardzo ostrożnie sformułowane i służą nie tylko do zbierania informacji, ale także do pobudzania zmiany i refleksji na temat własnego sytemu przekonań i znaczeń nadawanych zdarzeniom
- skupia się na rodzaju pytaniach zadawanych rodzinie, które mają pomóc jej w nadawaniu nowych znaczeń zachowaniom członków rodziny i umożliwić im dostęp do nowych sposobów samodzielnego myślenia i działania.
- największe znaczenie przypisuje pytaniom reflektującym, w zamierzeniu mają one skłonić rodzinę do rozważania znaczeń, jakie jej członkowie przypisują swym aktualnym spostrzeżeniom, działaniom i systemom przekonań, oraz uwzględniania alternatywnej wiedzy i zachowań. Wyróżnia osiem grup pytań reflektujących:
     1. Pytania odnoszące się do przeszłości – mają ułatwić rozważanie alternatywnego zachowania w przyszłości
     2. Pytania o perspektywę obserwatora – mają pomóc w samoobserwacji np. jak się czujesz kiedy żona z synem się kłócą?
     3. Pytania dotyczące nieoczekiwanej zmiany pozycji – dzięki zmianie kontekstu postrzegania zachowania otwierają się możliwości wyborów, które nie były wcześniej brane pod uwagę. Np. jakby to było gdybyście się nie kłócili?
     4. Pytania zawierające sugestię – pozwalają terapeucie wskazać użyteczny kierunek. Np. co byłoby gdybyś powiedział jej że czujesz urazę i gniew?
     5. Pytania normatywno – porównawcze – wskazują, że problem nie jest nienormalny. Np. czy któryś z twoich przyjaciół niedawno przeżył opuszczenie domu przez dziecko?
     6. Pytania wyjaśniające różnice – wyróżniają składniki wzoru zachowań. Np. co byłoby dla ciebie najważniejsze czy… czy… ?
     7. Pytania wprowadzające hipotezy – za pomocą próbnych hipotez terapeutycznych uogólniają zachowania w stosunku do innych. Np. czy zdajesz sobie sprawę z tego, że milkniesz jak wydaje ci się że twój mąż jest na ciebie zły?
     8. Pytania przerywające proces – dokonują nagłego zwrotu w sesji. Np. Właśnie zamilkłeś i zacząłeś się denerwować, zastanawiam się więc, czy pomyślałeś, że trzymam stronę twojej żony?

- powyższa kwalifikacja ma na celu wyczulenie terapeutów no to, o co trzeba i można pytać rodzinę i jaki wpływ na jej członków może mieć taka seria pytań cyrkularnych.
- powyższe pytania pozwalają na planowanie interwencyjnego wywiadu i stałą świadomość co do zamiarów kryjących się za pytaniami
- celem serii tych pytań jest wyzwolenie rodziny od ustalonych idei i dotarcie do nowych znaczeń w trakcie organizacji zachowania
- Tomm skupił się na pomaganiu jednostkom i rodzinom dzięki wykorzystaniu ich zdrowych wzorów interpersonalnych HIPS i zastępowaniu nimi patologicznych wzorców interpersonalnych PIPS
- za patologię odpowiada wzór interakcji np. dominacja a kontrola a uległość i ustępliwość, nie zaś konkretna osoba, która zdryfowała w kierunku nawykowych wzorów
- HIPS otwierają przestrzeń, PIPS zaś ogranicza rozwój, skłania do postaw obronnych i odcina możliwości wchodzenia w relacje
- klientów zachęca się do zastosowania się na wzorem, w którym się znajdują, i poszukiwania alternatywnych wzorów nadawania znaczenia i działania.
- Tomm postrzega terapeutę jako trener lub źródło społecznego konstruowania nowych wzorów interakcji, rozmowy i relacji.

STRES

Hans Hugo Selye (ur. 26 stycznia 1907 w Wiedniu, zm. 16 października 1982 w Montrealu) - lekarz fizjopatolog i endokrynolog kanadyjski, pochodzenia austriackiego.

Wprowadził do użycia pojęcie stresu. Badaniu tego zjawiska i jego wpływowi na człowieka poświęcił 50 lat pracy naukowej. Z tego też powodu nosił przydomek dr Stress. Selye był aż dziesięciokrotnie nominowany do Nagrody Nobla, której nigdy nie otrzymał.

Jego matka była Austriaczką, a ojciec Węgrem. Zamiłowanie do medycyny odziedziczył po ojcu, który podczas I wojny światowej był wojskowym chirurgiem służącym w armii austro-węgierskiej. Podstawy wykształcenia Selye otrzymał u benedyktynów. Później kontynuował naukę na niemieckim Uniwersytecie w Pradze, gdzie ukończył endokrynologię. W latach 30. wyemigrował do Kanady. W roku 1932 rozpoczął pracę w Instytucie Chirurgii i Medycyny Doświadczalnej na Uniwersytecie w Montrealu, gdzie potem założył Międzynarodowy Instytut Badań nad Stresem. Napisał 1400 artykułów oraz ponad 30 książek na temat stresu. Najbardziej znana to Stress without Distress, która przetłumaczona została na 12 języków (przekład polski: Stres okiełznany).

Selye, jako pierwszy postawił hipotezę, że źródłem szeregu chorób somatycznych jest stres. Choroby miały być skutkiem niezdolności człowieka do radzenia sobie ze stresem. Zjawisko to nazwał mianem niewydolności tzw. syndromu ogólnej adaptacji (GAS) i opisał je w pierwszej swojej książce na temat stresu w roku . The Stress of Life.

Co to jest stres

„Stres jest to relacja między umiejętnościami radzenia sobie jednostki, a wymaganiami stawianymi jej przez otoczenie”.

 Stres to przeciwieństwo spokoju i poczucia odprężenia. Bez stresu nie byłoby życia – twierdził na początku XX wieku słynny jego badacz kanadyjski fizjopatolog Haus Seleye.

Synonimami pojęcia „stres” są „napięcie”, a jego przeciwieństwem  „odprężenie”, „relaks”.

 

Przyczyny stresu i jego skutki?

Stres więc większości  ludzi jawi się  jako bardzo nieprzyjemny stan emocjonalny związany z przykrymi zjawiskami, przeżyciami i trudnościami życia codziennego. Pod wpływem stresu pozostajemy wszyscy- choć  jedni częściej, inni rzadziej. Często od nas samych zależy, czy dana sytuacja nosi znamiona zagrożenia. To co dla jednego człowieka stanowi zagrożenie, dla innego może być przyjemnym urozmaiceniem. I tak dla jednych egzamin graniczy z końcem świata, dla innych jest tylko zadaniem; dla jednych porażka jest bodźcem do działania, inni porażkę przypłacają depresją. A więc różnym stanom napięcia spowodowanym przez stres odpowiadają odmienne postawy i emocje:

·        Bardzo niskiemu napięciu towarzyszy, brak  motywacji do działania, uczucie beznadziejności, bierność;

·        Średniemu napięciu towarzyszy: zapał do pracy, twórcze myślenie, nastawienie na sukces, entuzjazm, dążenie do samorealizacji;

·        Bardzo wysokiemu napięciu towarzyszy: zdenerwowanie, zmęczenie, kłopoty z pamięcią, koncentracją, skłonność do gniewu i płaczu, zniechęcenie, niepokój lub lęk.

 

Czasem stres jest czymś korzystnym, a nawet pożądanym. Potrzebujemy umiarkowanego stresu byśmy mogli odbierać różne bodźce i dobrze funkcjonować.

Często jednak, zwłaszcza, kiedy utrzymuje się przez długi czas, może wyczerpać organizm, doprowadzając do jego niewłaściwego funkcjonowania. Szczególnie w przypadku gdy dotyczy osób młodych lub dzieci, które znajdują się w procesie dorastania.

 

Zadaniem rodziców i wychowawców jest więc nie tyle chronienie dzieci przed oddziaływaniem czynników mogących stanowić dla nich źródło stresu, ile kontrolowanie siły oddziaływania tych czynników, uczenie dzieci takiego kontrolowania, ale przede wszystkim wspieranie ich wtedy, gdy podejmują próby radzenia sobie z nimi.

Z tego względu ważne jest, czy dorośli- rodzice i nauczyciele- sami posiadają odpowiednią wiedzę, by umieć kontrolować swe własne źródła stresu i by umieć sobie z już doświadczonym stresem radzić. Zatem, aby udzielać wsparcia dzieciom dorośli muszą umieć kształtować u siebie odporność na stres.

 

Oto kilka metod, które pomagają zwalczyć objawy napięcia i można je stosować w naturalnych sytuacjach życiowych:

·         Dbaj o dobre samopoczucie, gdyż sprzyja ono zdrowiu i zwiększ odporność na stres.

·         Dystansuj się od przykrych przeżyć, nie zadręczaj się drobnymi potknięciami.

·         Dostarczaj swojemu ciału jak najwięcej przyjemności, rano pogimnastykuj się, głęboko pooddychaj przez 2-3 minuty.

·         Na każdy dzień  przygotuj sobie zajęcie, które da ci chwilę prawdziwego szczęścia; może to być dobra książka, ulubiona muzyka, komedia, zabawa z dziećmi.

·         Częściej się uśmiechaj, szukaj pogodnych ludzi i interesujących znajomych.

·         Zadbaj o zdrowy regenerujący sen, dzięki któremu przywitasz nowy dzień pełen życia i energii.

·         Nie wstydź się prosić o wsparcie duchowe, uwagę, pomoc, kiedy tego potrzebujesz i dawaj ludziom to samo-trochę ciepła i czasu.

·         Dbaj o aktywny tryb życia, rób przerwy w nauce lub w pracy.

·         Organizuj sobie właściwie czas, ustalaj codziennie kolejność spraw do załatwienia.

·         Uwierz w to i powtarzaj sobie często: „mam wiele mocnych stron”, „nie muszę być doskonała”, „mam prawo do popełniania błędów”, „jestem kimś naprawdę wartościowym”.

·        Traktuj własne błędy i krytykę jako pożyteczną informację na przyszłość.

    Wpływ domu rodzinnego na radzenie sobie ze stresem.

Rodzice mogą wspomagać swoje dzieci w procesie zdobywania nowych doświadczeń , chociaż nie maja bezpośredniego w nim udziału. Pomaganie nie powinno polegać na ochronie przed wszelkimi porażkami, lecz na stwarzaniu okazji do samodzielnego pokonywania kolejnych nieuniknionych przeszkód zarówno intelektualnych jak i towarzyskich. Zakazy, nakazy, silna kontrola rodzicielska, ponaglanie do podejmowania działań w okresie dorastania nie są skuteczne. Najczęściej prowokują bunt i opór dorastającego oraz stresują.

 

Rolą rodziców jest raczej uznanie wysiłków młodego człowieka w kierunku osiągnięcia własnej dojrzałości, czasem przyzwolenie na popełnianie błędów i ponoszenie ich konsekwencji; towarzyszenie niż skrupulatne sterowanie. Jest to możliwe, kiedy między wszystkimi członkami rodziny sprawnie przebiega proces porozumiewania się. Aby proces ten utrzymywał się potrzebne są pozytywne informacje. Należy mówić dzieciom wprost o szczęściu, radości, jaką sprawiają oraz  że są z nich dumni. Bezpośrednie mówienie dzieciom o uczuciach pozytywnych: „prezent od ciebie jest wspaniały, sprawił mi dużą przyjemność”, motywuje do działania, wyzwala z niewoli niepewności i strachu, pozwala uwierzyć w siebie, wzmacnia wiarę we własne możliwości.   

Wprowadzenie

Rosnące zainteresowanie psychoneuroimmunologią podyktowane jest między innymi tym, że dostarcza nam ona nowych narzędzi do radzenia sobie z chorobami i stresem. Odkrycia ostatnich 20 lat są bardzo obiecujące. Mówią nam, że w sprawie odporności na stres i choroby mamy więcej do powiedzenia, niż nam się wydawało. Nasza psychika to potężny sojusznik, który może nam umożliwić zdrowe, godne życie, – jeżeli potrafimy skorzystać z pomocy, którą oferuje.

Psychoneuroimmunologia to nauka, która zajmuje się badaniem związków pomiędzy umysłem, mózgiem i odpornością organizmu. Psychoimmunologia bada zależności pomiędzy naszą psychiką – postawami, przekonaniami, zachowaniami – a odpornością na stres i choroby. Te nowe nauki mają charakter interdyscyplinarny i leżą na pograniczu neurologii, immunologii i psychologii. Nowe podejście do stresu, jakie nam sugerują oznacza większą skuteczność w zapobieganiu i leczeniu jego skutków.

Pojęcie stresu liczy sobie około 50 lat. Nasz wiedza o stresie szybko się wzbogaca. Wraz z nią zmienia się podejście do zapobiegania i leczenia skutków stresu. Ostatnie 20 lat przyniosło możliwość zrewidowania poglądów na stres i wypróbowania nowych, efektywniejszych metod. Dzięki temu podejściu możemy na zjawisko stresu i na naszą rolę w kształtowaniu własnej odporności patrzeć bardziej optymistycznie.

Dawniejsze poglądy na stres

POJĘCIE STRESU WPROWADZIŁ HANS SELYE, GENIALNY NAUKOWIEC, KTÓRY POŚWIĘCIŁ 50 LAT ŻYCIA BADANIU TEGO ZJAWISKA. SELYE (1907-1982), LEKARZ I ENDOKRYNOLOG, OPUBLIKOWAŁ PONAD 1400 ARTYKUŁÓW I BYŁ 10 RAZY NOMINOWANY DO NAGRODY NOBLA, KTÓREJ JEDNAK NIE DOSTAŁ (CO MUSIAŁO BYĆ DLA NIEGO BARDZO STRESUJĄCE!).


SELYE POSTAWIŁ HIPOTEZĘ, ŻE CHOROBY SĄ SKUTKIEM NIEZDOLNOŚCI DO RADZENIA SOBIE Z CIĄGŁYM STRESEM (CZYLI NIEWYDOLNOŚCIĄ TZW. SYNDROMU OGÓLNEJ ADAPTACJI), CO UDOKUMENTOWAŁ W PIERWSZEJ KSIĄŻCE NA TEMAT STRESU THE STRESS OF LIFE (1956).

CO TO JEST STRES?


HANS SELYE ZDEFINIOWAŁ STRES W NASTĘPUJĄCY SPOSÓB:

„STRES TO NIESWOISTA REAKCJA ORGANIZMU NA WYMAGAJĄCĄ SYTUACJĘ.”

JEDNOCZEŚNIE DODAŁ:

„BEZ STRESU NIE BYŁOBY ŻYCIA.”

W takim ujęciu stres jest zjawiskiem normalnym, nie musi szkodzić; wiadomo także, że pewien poziom stresu sprzyja uczeniu się. A oto pełniejsza definicja:

Stres to reakcja organizmu w postaci mobilizacji energii do pokonywania różnorodnych przeszkód, barier, wymagań, bez względu na to, czy towarzyszą jej przyjemne czy przykre odczucia. Jest to reakcja niespecyficzna, tzn. jej rodzaj nie zależy od rodzaju czynnika, jaki ją wywołuje.

Badania Holmesa i Rahe

Kolejny rozdział badań nad stresem napisali Thomas Holmes i Richard Rahe, psychiatrzy z Washington University w Seattle (badania opublikowane w roku 1967). Alternatywna koncepcja stresu Holmes i Rahe bazuje na pojęciu stresorów. Holmes i Rahe opracowali skalę 43 wydarzeń życiowych, którą wolontariusze uszeregowali według tego, jak wielkiego przystosowania wymaga każde wydarzenie. Zgodnie z tą kolejnością każdemu wydarzeniu przypisano pewną ilość punktów. Tak powstały słynny kwestionariusz Social Readjustment Rating Scale (SRRS).

Kwestionariusz aplikowano ludziom przywiezionym na ostry dyżur, a także osobom towarzyszącym. Okazało się, że osoby chore doświadczyły znacznie więcej stresujących wydarzeń w przeciągu roku poprzedzającego chorobę niż osoby towarzyszące. Udowodniono statystyczny związek pomiędzy stresorami a chorobą.

Skala stresu Holmesa i Rahe - Social Readjustment Rating Scale (SRSS)

Różnym wydarzeniom wymagający przystosowania przypisano wartości punktowe. Śmierci współmałżonka, jednemu z najsilniejszych stresów, przypisano wartość 100 punktów.

Oto niektóre stresory wyrażone w punktach:

  1. Rozwód (75)

  2. Zawarcie małżeństwa (50)

  3. Ciąża (40)

  4. Nowy członek rodziny (39)

  5. Duża pożyczka na dom (31)

  6. Niektóre stresory związane z pracą

  7. Zwolnienie z pracy (47)

  8. Przejście na emeryturę (45)

  9. Zmiana zasad funkcjonowanie biznesu (39)

  10. Zmiana stanowiska pracy (36)

  11. Zmiana zakresu odpowiedzialności (29)

  12. Współmałżonek zaczyna albo kończy pracę (26)

  13. Kłopoty z szefem (23)

  14. Zmiana godzin lub warunków pracy (20)

Statystyczny efekt stresorów

Z badań Holmesa i Rahe wynika interesująca zależność statystyczna pomiędzy stresorami a prawdopodobieństwem zapadnięcia na poważną chorobę.

150 - 199 jednostek stresu = 37% szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat
200 - 299 jednostek stresu = 51% szansa choroby
ponad 300 jednostek stresu = 79% szansa choroby

Epidemia stresu

Życie w nowoczesnym społeczeństwie oznacza dla przeciętnego człowieka coraz więcej stresu. Statystyki dotyczące chorób powodowanych przez stres są alarmujące. Z badań opinii pracowników wynika, że 40% uważa, że ich praca jest bardzo stresująca, 25% uważa pracę za najbardziej stresujący czynnik w ich życiu; 75% pracowników uważa, że doświadczają więcej stresu związanego z pracą niż poprzednia generacja; pomiędzy 25% a 40% pracowników doświadcza symptomów wypalenia związanego z pracą, którego przyczyną jest stres.

Możemy mówić o „epidemii” stresu. Przewiduje się m.in., że depresja, której przyczyną jest często chroniczny stres, stanie się główną chorobą zawodową 21-go stulecia, odpowiedzialną za więcej straconych dni pracy niż inne czynniki. W USA wydaje się rocznie 300 miliardów dolarów (7500 dolarów na pracownika) w związku ze stresem.

Współczesne miejsce pracy a stres

Zmiany w środowisku pracy spowodowały przeciążenie naszego tradycyjnego mechanizmu radzenia sobie z sytuacją. Rośnie nacisk na coraz większą produktywność i dłuższe godziny pracy. Istnieje potrzeba przyswajania i stosowania coraz większej ilości informacji. Niskie jest poczucie bezpieczeństwa pracy (groźba zwolnienia). Zmiany demograficzne oraz potrzeba zarówno mężczyzn jak i kobiet, aby pogodzić pracę z życiem rodzinnym (kobiety na całym świecie coraz częściej podejmują pracę) to dodatkowe czynniki pogarszające sytuację.

Efekty stresu

Wpływ chronicznego stresu na serce jest dobrze zbadany. Choroba wieńcowa serca jest jedną z chorób związanych ze stresem. Statystyki mówią, że choroba wieńcowa serca jest najczęstszym powodem śmierci w krajach wysoko rozwiniętych, tak u mężczyzna jak i u kobiet. Choroba wieńcowa powoduje atak serca i dusznicę bolesną. U kobiet obniżenie poziomu estrogenu, spowodowane stresem, zwiększa prawdopodobieństwo ataku serca.

Układ krążenia jest tylko jednym z układów wrażliwych na chroniczny stres. Stres atakuje również układ trawienny, system hormonalny, układ nerwowy (powodując m.in. osłabienie pamięci i depresję).

Psychika a odporność na stres

O wpływie psychiki na podatność na stres i choroby wiemy już od dawna. Osobowość typu A opisana przez Friedmana i Rosemana (1974) cechuje niecierpliwość, perfekcjonizm, pośpiech, chroniczny gniew, irytacja i wrogie nastawienie do ludzi. Takie osoby zdecydowanie częściej zapadają na chorobę wieńcową serca. Jest to przykład, jak stres powoduje chorobę atakując system hormonalny.

W miarę rozwoju psychoimmunologii stało się jasne, że stres obniża odporność na choroby przez osłabienie systemu immunologicznego. Może to przynieść zarówno częstsze infekcje (przeziębienia, grypy) jak i zwiększyć prawdopodobieństwo zachorowania na chorobę nowotworową. Współczesne podejście do stresu bazuje na powiązaniach pomiędzy psychiką a systemem immunologicznym.

Pułapki starej koncepcji stresu

Dawniejszy, przestarzały model mówi, że stres jest szkodliwy. Często spotyka się zalecenie: „Unikaj stresu, utrzymuj pozytywne nastawienie, a będziesz zdrowy". Dlaczego ten model nie zdaje egzaminu? Ponieważ nie można uniknąć stresu. Ludzie nie są stworzeni do unikania stresu.

Poza tym stres dostarcza nam sposobności do rozwoju. Kiedy natrafiamy na trudności, stajemy przed wyborem: regresja i załamanie, czy też rozwój. Jeśli potraktujemy stres jako wyzwanie i świadomie stawimy mu czoła, możemy się wzmocnić i nauczyć czegoś wartościowego.

A zatem niebezpieczeństwo czy sposobność? I jedno i drugie. Jeżeli potrafimy efektywnie „nawigować” przez wyzwania, jakie nam rzuca życie, stres nie musi być naszym wrogiem. Psychoimmunologia właśnie tego nas uczy – jak nawigować.

Jednostronne, niedoskonałe spojrzenie na stres zawdzięczamy modelowi zaproponowanemu przez Holmesa i Rahe. Skoro stresory korelują z chorobą, to należy ich unikać, i nic więcej nie możemy zrobić – tak by się wydawało. Jednakże model Holmesa i Rahe działa tylko statystycznie. Jeśli spojrzymy na pojedynczego człowieka, zależność pomiędzy stresującymi wydarzeniami życiowymi a chorobą rozmywa się. Suzanne Ouellette, zasłużona pionierka psychoimmunologii, która bada efekty stresu od wielu lat stwierdziła na podstawie obszernych opublikowanych danych:

„Jeśli mielibyśmy przewidywać chorobę na podstawie wiedzy o stresujących wydarzeniach, to mielibyśmy rację tylko w 15% przypadków.”

Współczesne poglądy na stres

Z nowszych badań wynika, że to, czy zachorujemy z powodu stresu zależy od tego, jak będziemy reagować: co będziemy czuć, co myśleć, jak się zachowamy. Współcześni badacze stresu zorientowani na jedność ciała i umysłu porzucili prosty model stresu ponieważ stwierdzili, że redukcja stresu i „pozytywne nastawienie" nie wystarcza. Kluczowym czynnikiem jest siła naszej psychiki przejawiająca się m.in. tym, że potrafimy korzystać z własnych zasobów psychofizycznych.

Osobowość immunologicznie silna

Henry Dreher zebrał wyniki badań naukowych z pogranicza immunologii i psychologii, wykonanych przez uznanych psychologów amerykańskich. Badania te dotyczą siedmiu aspektów osobowości, które sprzyjają odporności na stres. Aspekty te wyrażają się w konkretnych postawach i zachowaniach. Ich krótki opis z podaniem źródeł przytoczono poniżej. Ósma cecha pochodzi od Johna Kabat-Zina, który od ponad dwudziestu lat metodą autorską pomaga ludziom uleczyć skutki stresu. Dreher nazywa sumę tych konstruktywnych cech i postaw „osobowością silną immunologicznie” (Immune Power Personalisty).

OSIEM CECH DECYDUJĄCYCH O ZDROWIU

Cecha 1. Wrażliwość na sygnały wewnętrzne

Dr Gary E. Schwartz, psycholog z Arizona University odkrył, że ludzie, którzy rozpoznają sygnały ciała/umysłu, takie jak dyskomfort, ból, zmęczenie, złe samopoczucie, smutek, gniew i przyjemność lepiej sobie radzą psychiczne, mają lepszy profil immunologiczny i zdrowszy układ krążenia.

Schwarz opisał trzy aspekty tej cechy nadając jej zbiorczą nazwę „czynnik ACE”. Tak więc czynnik ACE posiada trzy fazy: uświadomić sobie, połączyć, wyrazić (Attend, Connect, Express). Naszym atutem (ACE czyli as) jest zdolność do słuchania własnego organizmu (Attend), zrozumienia sygnałów w kontekście naszego życia (Connect) i dokonanie koniecznych zmian (Express).

Cecha 2. Zdolność do zwierzeń

Dr James W. Pennebaker, psycholog z Southern Methodist University w Dallas, Texas wykazał, zwierzanie się jest zdrowe. Ludzie, którzy ujawniają swoje sekrety, urazy i uczucia względem samych siebie i innych mają żywsze reakcje immunologiczne, zdrowsze profile psychologiczne i znacznie rzadziej chorują.

Cecha 3. Siła charakteru

Dr Suzanne Ouellette, psycholog z City University, New York skoncentrowała się na sile charakteru (hardiness). Wyróżniła w niej 3 elementy (). Nazwała je zaangażowanie, kontrola, wyzwanie (Commitment, Control, Challenge).

Przez zaangażowanie Quelette rozumie aktywne włączanie się w pracę, twórcze działanie oraz żywe związki z ludźmi. Kontrola oznacza tu poczucie, że możemy wpływać na jakość własnego życia, zdrowia i sytuację społeczną. Wyzwanie to postawa, która traktuje sytuacje stresujące nie jako zagrożenie, lecz jako sposobność do korzystnych zmian, do rozwoju. Ludzie obdarzeni tymi cechami rzadziej chorują i mają silniejszy układ immunologiczny.

Cecha 4. Asertywność

Lekarz Dr G. F. Solomon, jeden z pionierów Psychoneuroimmunologia, udowodnił w serii badań spełniających wysokie naukowe standardy, że ludzie, którzy wyrażają swoje potrzeby i uczucia mają silniejszy i bardziej zrównoważony układ immunologiczny, oraz łatwiej opierają się chorobom immunologicznym, takim jak reumatoidalne zapalenie stawów, czy też AIDS.

Zauważono także powiązanie między siłą immunologiczną a zdolnością odnalezienia sensu życia w stresujących okolicznościach.

Cecha 5. Tworzenie związków opartych na miłości

Dr David Mc Clelland, światowej sławy psycholog z Boston University wykazał, że ludzie o silnej motywacji do tworzenia związków opartych na miłości i zaufaniu mają bardziej żywotne systemy immunologiczne i mniej chorują.

Cecha 6. Zdrowe pomaganie

Allan Luks z Institute of Advanced Health badał uzdrawiającą moc altruizmu. Pokazał on, że osoby zaangażowane w pomaganie innym zyskują korzyści nie tylko w sferze psychicznej czy duchowej, lecz także w sferze fizycznej. Ci ludzie mniej chorują.

Cecha 7. Wszechstronność i integracja

Patricia Linville, psycholog z Duke University wykazała, że ludzie, których osobowość posiada różnorodne aspekty lepiej znoszą trudne sytuacje życiowe. Są odporniejsi na stres, depresję, fizyczne symptomy, grypę i inne choroby w obliczu stresujących wydarzeń życiowych. Mają także większe poczucie własnej wartości.

Tę cechę można nazwać aspektem „zdrowej Hydry”. Kluczem do dobrego funkcjonowania jest integracja różnych aspektów osobowości.

Cecha 8. Uważność – skupiony umysł

Dr. Jon Kabat-Zin, lekarz z University of Massachusetts Medical Centre od ponad 20 lat pomaga ludziom uleczyć symptomy stresu przy pomocy programu Stress Reduction and Relaxation Program (SR&RP czyli „stress clinic”).

Jak zademonstrował Kabat-Zin na tysiącach pacjentów, trening skupionego umysłu wydatnie pomaga w radzeniu sobie ze stresem, bólem i chorobą. Zwiększa szanse na uleczenie i sprzyja rozwojowi człowieka.

Czego nas uczy psychoimmunologia?

O naszym zdrowiu i tolerancji na stres decydują nasze postawy psychiczne. Świadomie je kształtując możemy wydatnie poprawiać jakość naszego życia.

Model zdrowego życia, który wyłania się z powyższych badań można dla wygody podzielić na cztery obszary, „cztery filary zdrowia”. Moc tych czterech obszarów przekłada się na silny system immunologiczny, a więc dobrą tolerancję stresu i odporność na choroby.

  1. Uważność to zdolność do skupiania uwagi na „tu i teraz”, na tym, w co jesteśmy aktualnie zaangażowani – na pracy, kontakcie z drugim człowiekiem, na każdej czynności, na realiach życia. Przeciwieństwem uważności jest nieobecność, gubienie się w myślach dotyczących przeszłości i przyszłości. Uważność to także pamiętanie o różnych aspektach naszego życia, o potrzebach naszych i potrzebach innych ludzi, dbanie o nasze relacje.

  2. Asertywność to moc wynikająca z poczucia własnej wartości i własnych praw, gotowość domagania się ich i walczenia o nie. Jednocześnie jest to traktowanie innych ludzi w sposób partnerski, jako równych sobie, i respektowanie ich praw. Człowiek asertywny nie rezygnuje z zaspokojenia własnych potrzeb, nie usuwa się w cień, nie oddaje innym swojego miejsca w świecie.

  3. Zdrowe związki Jest to łatwość nawiązywania głębszych relacji (partnerstwo, przyjaźń, rodzicielstwo) bazujących na bezwarunkowej miłości. Związki te są oparte na ufności i są bezinteresowne. Nie bazują na sfrustrowanej potrzebie dominacji czy też niezaspokojonej potrzebie bezpieczeństwa i opieki. Naturalnym wyrazem miłości jest zdrowe pomaganie innym (ale nie własnym kosztem) i altruizm.

  4. Wszechstronność i integracja Jest to posiadanie różnorodnych aspektów osobowości, często na pozór niezgadzających się ze sobą. Są one wyrażane przez różnorakie zainteresowania i role w różnych dziedzinach życia – jako zainteresowania zawodowe, pozazawodowe, zamiłowania, hobby, praca charytatywna, twórczość artystyczna, podróże etc. Można o nich mówić jako o podosobowościach. Bardzo istotna jest tutaj integracja tych rozmaitych aspektów, zapewniająca nie tylko różnorodność ale i ciągłość, spójność osobowości.

Jak można wzmocnić cztery filary zdrowia? Wymaga to pracy nad sobą i regularnej praktyki.

Trening pod kierunkiem psychologa może przyspieszyć ten proces. Dobrą metodą jest rozpoczynanie od prostych podstawowych kompetencji, możliwych do nauczenia w jeden weekend. Przykładem może tu być umiejętność koncentracji umysłu przez dłuższy czas, często ułatwiona przez kontakt z własnym ciałem, przez ugruntowanie i prawidłowy oddech. Od tego rozpoczyna się trening uważności.

Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR)

- metoda pracy z rodziną, mająca na celu zapewnienie bezpieczeństwa przede wszystkim dzieciom, ale także osobom młodym, starszym, chorym. Istotą KGR jest spotkaniem jak największej liczby członków rodziny (rodziców, dziadków, kuzynów) i osób bliskich (przyjaciele, zaprzyjaźnieni sąsiedzi itp.), w celu rozwiązania sytuacji problemowej.

metodą pracy z rodziną znajdującą się w sytuacji kryzysowej. Angażując w rozwiązanie problemu jak największą liczbę członków rodziny i osób jej bliskich, wykorzystuje potencjał i zdolności, jakie mają jej poszczególni członkowie.

jest metodą pracy z rodziną lub - jak niektórzy badacze podkreślają - nie tylko metodą, ale przede wszystkim „nowym spojrzeniem” na rodzinę w systemie pomocowym                

Metoda ta jest oparta na modelu ekologicznym, który zakłada uwzględnianie w procesie pomocowym szerszego środowiska w jakim dziecko się znajduje. Od dawna wiadomo, że sama rodzina jest najbardziej kompetentna by sobie pomóc. KGR jest tylko impulsem, który ma wyzwolić działanie oparte na specyficznych więziach emocjonalnych obecnych w każdej rodzinie.

Narodziny metody

Model Konferencji Grupy Rodzinnej został rozwinięty w Nowej Zelandii. Stał się tam obowiązująca metodą pracy w każdym niemal przypadku przemocy lub zaniedbania w stosunku do dziecka (jest to zapisane w aktach prawnych Nowej Zelandii od 1989r.). Model został zaprojektowany w oparciu o praktykę podejmowania decyzji przez całą rodzinę kultywowaną przez Maorysów. Zapewnia ona wszystkim osobom spokrewnionym możliwość podjęcia własnej decyzji związanej z bezpieczeństwem dziecka.

Rozwój tej metody pracy oraz wprowadzenie odpowiednich uregulowań prawnych były odpowiedzią na zjawisko jakie obserwowano wśród dzieci maoryskich. W przeważającej mierze w sytuacjach problemowych były umieszczane poza swoimi rodzinami, ale również poza swoją wspólnotą.
Związane to było także z faktem, że żaden z pracowników socjalnych nie rekrutował się spośród Maorysów.

Tymczasem społeczność ta wypracowała swój odrębny sposób rozwiązywania problemów. W sytuacji problemowej zwoływana była cała rodzina, aby debatować nad sposobami rozwiązania problemu.
Jak się okazało w wielu przypadkach była ona skuteczna. Pracownicy socjalni podpatrując ten sposób radzenia sobie w sytuacjach trudnych postanowili rozwinąć go spisując jako jedną z metod pracy socjalnej.

W ostatnich latach model Konferencji Grupy Rodzinnej został wprowadzony w wielu krajach m.in. w Australii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych Ameryki, Szwecji, Finlandii, Norwegii, Belgii, Holandii itd.

KGR w Polsce

W Polsce datą przełomową dla KGR jest rok 2003. W Toruniu zostało zorganizowane szkolenie dla koordynatorów KGR oraz osób zgłaszających. Prowadzącym był pan Rob van Pagee z Holandii.
Owocem tego szkolenia było przeprowadzenie w grudniu 2003 roku prawdopodobnie pierwszej Konferencji Grupy Rodzinnej w Polsce przez Jarosława Przeperskiego -Krajowy Koordynator metody KGR

Struktura KGR – etapy

  1. Zgłoszenie rodziny

    a) wstępne zakwalifikowanie rodziny znajdującej się w sytuacji problemowej do KGR
    b) zgoda rodziny podstawowej na udział w KGR
    c) zgłoszenie rodziny do Centrum KGR
    d) kwalifikacja rodziny do KGR przez Centrum i wyznaczenie osoby koordynatora

    2. Przygotowanie bezpośrednie do KGR

    Jest to najdłuższy i najważniejszy etap w pracy koordynatora Konferencji Grupy Rodzinnej

    a) przygotowanie przez rodzinę (przy wsparciu koordynatora) konferencji - m.in. ustalenie listy uczestników, miejsca, godziny spotkania, rodzaju i sposobu przygotowani posiłku, który będzie spożywany podczas spotkania
    b) przygotowanie przez koordynatora rodziny podstawowej i dalszej do konferencji (m. in. zapoznanie z metodą, zasadami, celem spotkania)
    c) przygotowanie przez koordynatora osoby zgłaszającej do prezentacji problemu w czasie spotkania rodziny
    d) przygotowanie do spotkania rodziny zaproszonych specjalistów

3. Konferencja Grupy Rodzinnej - spotkanie rodziny
a) dzielenie się informacjami

Osoba zgłaszająca np. pracownik socjalny przedstawia sytuację w jakiej znalazła się rodzina. Odpowiada na pytania zadawane przez członków rodziny. Prezentuje także możliwości pomocy jakie oferuje rodzinie system pomocy a także przestawia specjalistów (jeżeli rodzina czuje potrzebę ich zaproszenia), którzy mogą wyjaśnić wątpliwości dotyczące problemu występującego w rodzinie.

b) prywatny czas dla rodziny

W drugiej części spotkania, prywatnego czasu rodziny, pomieszczenie opuszczają zaproszeni specjaliści, osoba zgłaszająca i koordynator. Rodzina rozważa uzyskanie informacje, poszukuje optymalnych rozwiązań oraz sporządza plan pomocy dziecku i rodzinie znajdującej się w potrzebie

c) zaakceptowanie (lub nie) planu stworzonego przez rodzinę

Jeżeli osoba zgłaszająca zgadza się z planem, głównie pod względem bezpieczeństwa dla dziecka i rodziny, wypracowanym przez rodzinę, ustala sposoby wprowadzenia go w życie

4. Zakończenie KGR
a) koordynator przekazuje każdemu uczestnikowi spotkania kopię sporządzonego planu. Przyjęcie planu przez rodzinę jest formą zobowiązania wobec jego postanowień.
b) rodzina podejmuję realizację postanowień planu
c) osoba zgłaszająca monitoruje realizację planu rodziny

Uczestnicy KGR

RODZINA:
- dziecko/dzieci - rodzice (opiekun prawny) - dziadkowie - dalsza rodzina (np. ciocie, wujkowie, kuzyni, rodzice chrzestni) - przyjaciele rodziny - sąsiedzi

SPECJALIŚCI:
- osoba zgłaszająca - koordynator - specjaliści zaproszeni w związku z rodzajem problemu jaki występuje w rodzinie

Pomoc społeczna, opierając się na obowiązujących aktach prawnych, jest zobligowana do pomocy rodzinom przeżywającym trudne sytuacje życiowe. Problem stanowi nie tyle uznanie konieczności pomocy, bo ta wydaje się powszechna, ale wypracowanie takiego modelu wsparcia rodzin, by był skuteczny i prowadził do realnej pomocy, a nie pełnił jedynie roli dystrybucji środków finansowych.

System pomocy dziecku, bo często, choć mówimy o pomocy rodzinie, to praca koncentruje się wokół dziecka, opierał się przede wszystkim na interwencji. Takie podejście wynikało z przekonania, że jedynym sposobem na zapewnienie dziecku właściwej opieki i wychowania było odizolowanie od rodziny biologicznej i otoczenie go specjalistami. Z mojego doświadczenia i badań prowadzonych w innych krajach wynika, że wiele rodzin zasługuje na to, by przed tak poważną interwencją otrzymała szansę na zmierzenie się z tym problemem we własnym gronie.

Ekologiczny model pomocy rodzinie

Takie podejście wynika z zastosowania modelu ekologicznego w działaniach pomocowych.

W odróżnieniu od nuklearnego modelu pomocy dziecku, model ekologiczny będzie w procesie pomocowym uwzględniał szersze środowisko dziecka, w jakim się ono znajduje.

Wyniki badań naukowych wyraźnie wskazują, że pomoc dziecku jest skuteczna wtedy, kiedy jest jednocześnie pomocą skierowaną ku rodzinie. W Danii, krajach skandynawskich, dzieci zaniedbane i idące w kierunku demoralizacji są objęte działaniami terapeutycznymi w klubach środowiskowych, ogniskach terapeutycznych itp. W terapię są angażowani także rodzice i dopiero kiedy te działania nie skutkują, opiekę przejmują rodziny zastępcze lub rodzinne domy dziecka.

Podejście ekologiczne w pomocy społecznej będzie prowadziło do uznania, że rodzina ma w sobie ogromny potencjał, często wystarczający, by samodzielnie zmierzyć się z problemem, jakiego doświadcza. Interwencja w rodzinie powinna więc być podjęta jedynie wtedy, kiedy jest najzupełniej niezbędna i podjęta w takim zakresie, aby rodzina nie była wyręczana z tych zadań, które sama może pełnić.

Egzemplifikację takiego sposobu myślenia może stanowić przykład Konferencji Grupy Rodzinnej. Metoda ta została podpatrzona u Maorysów, rdzennych mieszkańców Nowej Zelandii.

Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR) jest spotkaniem jak największej liczby członków rodziny i osób bliskich dla rodziny w celu próby rozwiązania problemu, jaki się w niej pojawił. Jest szansą daną rodzinie, jako pierwszej instytucji odpowiedzialnej za nią samą, na podjęcie samodzielnej próby zmierzenia się z problemem, często przed ingerencją ze strony pomocy społecznej.

Konferencja Grupy Rodzinnej zasadza się na przekonaniu, że poszczególni członkowie rodziny są połączeni specyficznymi więzami emocjonalnymi, które są nieosiągalne dla osób spoza niej. Rodziny składają się z osób, które w najwyższym stopniu rozpoznają jej specyficzne struktury, identyfikują jej wewnętrzne dynamizmy i sposoby podejmowania decyzji. Rodzina posiada także informacje, których osoba spoza tego kręgu osób może nigdy nie uzyskać - włączając w to rodzinne sekrety, często bezpośrednio związane z sytuacją, w jakiej znalazło się dziecko. W Konferencji Grupy Rodzinnej rodzina jest spostrzegana jako „ekspert”.

Implementacja metody KGR opiera się na ekologicznym modelu pomocy rodzinie. Obejmuje swym działaniem całe środowisko dziecka. W rozwiązanie problemu angażowani są nie tylko jego rodzice, ale wszystkie osoby, które są z nim związane (wyłączając z fazy prywatnego czasu rodziny przedstawicieli systemu pomocy). Na spotkaniu znajdą się wujkowie, ciocie, kuzyni, ale także bliska sąsiadka czy inna zaprzyjaźniona z rodziną osoba.

Model metody Konferencja Grupy Rodzinnej

Konferencja Grupy Rodzinnej zawiera w sobie trzy zasadnicze elementy: przygotowanie do konferencji, spotkanie rodziny (konferencja rodzinna) oraz wypełnianie postanowień i kontrola poczynań rodziny ze strony systemu pomocy.

Przygotowanie do konferencji składa się z dwóch etapów. Za pierwszy, krótszy, odpowiedzialna jest przede wszystkim osoba zgłaszająca. Jej zadanie będzie polegało na wstępnej kwalifikacji rodziny do uczestniczenia w KGR. Ważnym elementem jest uzyskanie zgody rodziny na udział w konferencji. Niezwykle istotne jest, aby rodzina od początku miała poczucie, że jest odpowiedzialna za przygotowanie i rezultaty konferencji.

Po tym wstępnym etapie do rodziny przydzielany jest koordynator KGR, który wspomaga rodzinę w przygotowaniu spotkania. Ten etap jest najdłuższy i kluczowy dla rozwiązania sytuacji problemowej. Dobre wykorzystanie okresu przygotowania w znaczący sposób wpływa na jakość planu stworzonego przez rodzinę. W tym czasie koordynator pomaga w ustaleniu listy zaproszonych osób, sposobu ich zaproszenia, ustala z rodziną materialną stronę spotkania (czas, miejsce, posiłek itp.). Ważną rolą będzie także przygotowanie przez koordynatora osoby zgłaszającej i specjalistów.

Spotkanie rodziny obejmuje trzy fazy:

1. dzielenie się informacjami

Po wprowadzeniu koordynatora osoba zgłaszająca, np. pracownik socjalny, przedstawia problem rodziny. Prezentuje mocne strony rodziny, ale także obawy, jakie niesie zaistniała sytuacja. Celem jest przedstawienie rodzinie możliwie pełnej informacji o jej sytuacji. Ważne jest, by wszyscy członkowie usłyszeli w jednym czasie i miejscu, od jednej osoby, na czym polega problem, ponieważ stan wiedzy o danej sytuacji może być różny w przypadku poszczególnych członków rodziny. W tej części konferencji ważna jest także możliwość zadawania dodatkowych pytań osobie odpowiedzialnej za rodzinę z ramienia systemu pomocy. Uczestnicy spotkania nie powinni dzielić się swoimi informacjami na temat problemu - czyni to jedynie osoba zgłaszająca. Jest to również czas na przypomnienie, że zadaniem rodziny jest stworzenie bezpiecznego planu dla dziecka, akceptowanego przez przedstawiciela systemu pomocy dziecku, tu reprezentowanego przez osobę zgłaszającą.

2. prywatny czas dla rodziny

Jest to czas, w którym rodzina pozostaje sama. Pracownik socjalny, koordynator i inne niespokrewnione osoby opuszczają pomieszczenie, w którym rodzina uczestniczy w konferencji. W tym czasie rodzina rozważa uzyskane informacje, poszukuje optymalnych rozwiązań. Odpowiadając na pytania przekazane przez koordynatora, sporządza plan rozwiązania problemu. W tym czasie koordynator i pracownik socjalny oczekują na zakończenie tej części konferencji w innym pomieszczeniu.

Prywatny czas dla rodziny jest charakterystyczną cechą metody zwanej Konferencją Grupy Rodzinnej.

Ewaluacje poszczególnych projektów pokazują, że większość rodzin tworzy w czasie spotkania plany, które rzeczywiście służą rozwiązaniu złożonej sytuacji rodzinnej.

3. zaakceptowanie (lub nie) planu stworzonego przez rodzinę

Jeżeli pracownik socjalny akceptuje plan - uwzględniając przede wszystkim bezpieczeństwo dziecka i rodziny - ustala sposoby wprowadzenia go w życie. Istotne jest, że plan nie ma być odpowiedzią na oczekiwania i projekcje osoby zgłaszającej. Jest to wynik pracy rodziny i wypadkowa pomysłów wszystkich osób uczestniczących w procesie decyzyjnym. Odrzucenie może dotyczyć jedynie sytuacji związanych z brakiem zabezpieczenia podstawowych interesów dziecka.

Po konferencji koordynator przekazuje każdemu uczestnikowi kopię sporządzonego planu. Przyjęcie planu przez rodzinę jest formą zobowiązania wobec jego postanowień. Od tego momentu wszyscy członkowie angażują się w realizację planu.

Zakończenie konferencji nie jest jednoznaczne z zakończeniem pracy z rodziną. Na tym etapie koordynator wycofuje się, a zadanie to podejmuje osoba zgłaszająca. Kontrola realizacji planu jest prowadzona zarówno przez rodzinę, jak i instytucję. Przekazanie rodzinie funkcji kontrolnej jest także jednym z fundamentów metody. Na ogół wyznacza się z rodziny jedną osobę, która regularnie udziela informacji pracownikowi socjalnemu o stopniu wypełniania poszczególnych ustaleń oraz, w razie potrzeby, zwraca się do niego z prośbą o pomoc. Osoba ta w razie konieczności może również zaproponować ponowne zorganizowanie Konferencji Grupy Rodzinnej.

Możliwe zastosowania

Można tu zaryzykować stwierdzenie, że niewiele przypadków problemów rodzinnych nie nadaje się, by zmierzyć się z nimi za pomocą tej metody. Wychodząc z założenia, że nie jest to metoda, która w razie niepowodzenia eliminuje tradycyjny system pomocy, prawie każdej rodzinie powinno przysługiwać prawo do ostatecznej próby rozwiązania jej problemów samodzielnie.

W praktyce najczęściej stosowana jest w pomocy społecznej i wymiarze sprawiedliwości. Bardzo dobre rezultaty osiągane są w sytuacji konieczności zapewnienia opieki dziecku (w przypadku uzależniania rodziców, odbywania kary pozbawienia wolności, dużej niewydolności wychowawczej, pracy za granicą, starzejącej się rodziny zastępczej, usamodzielnienia z placówki itp.).

Coraz częściej KGR stosowana jest także w przypadkach przemocy w rodzinie oraz popełniania przez dzieci i młodzież czynów karalnych.

Nowym polem zastosowania KGR jest problem opieki nad chorymi terminalnie dziećmi, dorosłymi, osobami starszymi, gdzie główny problem będzie koncentrował się wokół zorganizowania opieki i wsparcia najbliższej rodziny.

Implementacja metody

Należy także przestrzec, że choć metoda wydaje się prosta, to wiele lokalnych projektów zakończyło się niepowodzeniem ze względu na brak dostatecznego przygotowania osób za nie odpowiedzialnych, koordynatorów, a przede wszystkim niewłaściwego wprowadzania samej metody w społecznościach lokalnych. Jest to metoda, która wpisuje się w system pomocy dziecku i rodzinie i dlatego wymaga kompleksowego wprowadzania na danym terenie.

Konferencja Grupy Rodzinnej nie jest, oczywiście, odpowiedzią na rozwiązanie wszystkich problemów rodzin. Należy mówić o tej metodzie bardziej jako o szansie danej rodzinom przed podjęciem tradycyjnych działań ze strony agend państwowych. W realiach polskich przeprowadzenie KGR (przygotowanie trwa ok. 3-4 tygodni) z pewnością nie zaburzy w znaczący sposób tradycyjnego postępowania obejmującego rodzinę z problemem.

Badania prowadzone nad skutecznością metody potwierdzają, że wiele rodzin wykorzystuje z powodzeniem daną im szansę i samodzielnie podejmuje zadania prowadzące do wyjścia z sytuacji problemowej. Z perspektywy rodzin uczestniczących w KGR ważne było zaangażowanie całej rodziny w rozwiązanie problemu i możliwość wpływania na decyzje jej dotyczące, a co za tym idzie - wzięcia realnej odpowiedzialności za podjęte zobowiązania. KGR wzmaga jednocześnie odpowiedzialność poszczególnych rodzin za nie same i pozwala wypracować skuteczne strategie radzenia sobie z problemami, które pojawią się w przyszłości.

Najistotniejszym jednak argumentem za wprowadzaniem metod typu Konferencja Grupy Rodzinnej jest możliwość realnej pomocy dziecku i jego rodzinie, często bez wyrywania go ze środowiska.

WAŻNE

Praca metodą Konferencji Grupy Rodzinnej powoduje wzrost efektywności systemu pomocy społecznej. Wiąże się to także z delegowaniem odpowiedzialności za podjęte działania wobec rodziny i zaktywizowanie naprawdę szerokiego grona osób mogących udzielić jej wsparcia. Bardzo ważnym argumentem przemawiającym za wprowadzaniem KGR w wielu miejscach jest znaczące obniżenie kosztów funkcjonowania pomocy społecznej.

JAROSŁAW PRZEPERSKI

Krajowe Centrum Konferencji Grupy Rodzinnej

Rodzina podstawowa (rodzice i dzieci) coraz częściej musi być wspomagana przez innych członków rodziny w sytuacjach kiedy konieczne jest zapewnienie opieki i ochrony dla dziecka w jej obrębie. W czasach, kiedy system pomocy społecznej nie był rozwinięty na obecnym poziomie odpowiedzialność za dzieci była złożona jedynie w ramionach rodziny z ich systemem wsparcia (organizacje charytatywne, instytucje wyznaniowe, sąsiedzi oraz przyjaciele rodziny)

    Wraz z rozwojem społeczeństw i rosnącą liczbą państwowych agencji coraz większa ilość rodzin przekazywała swoją tradycyjną rolę wyspecjalizowanym agendom społecznym pozbawiając się tym samym  wpływu na decyzje dotyczące dziecka.

   Konferencja Grupy Rodzinnej jest narzędziem, które zapewnia rodzicom i dalszej rodzinie możliwość wzięcia na siebie odpowiedzialności za decyzje dotyczące dziecka. Pozwala na zaktywizowanie rodziny w kierunku stworzenia bezpiecznego planu oraz podjęcie odpowiedzialności za jego wypełnianie.  

   Konferencja Grupy Rodzinnej zasadza się na przekonaniu, że poszczególni członkowie rodziny są połączeni specyficznymi więzami emocjonalnymi, które są nieosiągalne dla osób spoza niej. Rodziny składają się z osób, które w najwyższym stopniu rozpoznają jej specyficzne struktury, identyfikują jej wewnętrzne dynamizmy i sposoby podejmowania decyzji. Rodzina posiada także informacje, których osoba spoza rodziny może nigdy się nie dowiedzieć – włączając w to rodzinne sekrety, które mogą bezpośrednio być związane z w sytuacją, w jakiej znalazło się dziecko. W Konferencji Grupy Rodzinnej rodzina jest spostrzegana jako „ekspert”. Konsekwentnie, kiedy członkowie rodziny są angażowani i zapraszani do podejmowania decyzji i zapewniają informacje, są w najlepszej pozycji, aby wcielić w życie stworzony plan, który będzie zapewniał dziecku maksymalną ochronę oraz będzie w stanie zmienić sytuację problemową w rodzinie. Nikt poza członkami rodziny nie zna lepiej dynamiki i historii rodzinnego problemu. Nikt nie zna lepiej mocnych stron rodziny i jej słabości i nikt nie będzie w stanie trafniej ocenić, kto w rodzinie będzie najwłaściwszym opiekunem dla dzieci. Rodzina jest najlepiej wyposażona, by ocenić i wykorzystać najlepsze źródła dla rozwiązania problemu.

Skrót wszystkich tematow

Temat 1 Geneza, założenia, cele, przedstawiciele (2 polskich, 2 zagranicznych) pedagogiki opiekuńczej.

Pedagogika opiekuńcza

- za Kamińskim – to jedna z dyscyplin nauk pedagogicznych zajmująca się uwarunkowaniami, celami, treścią, organizacją i metodami działalności opiekuńczo-wychowawczej.

- za Dąbrowskim – to dział pedagogiki społecznej zajmujący się opieką i wychowaniem osób, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb.

Geneza:

17 wiek – pojawiają się formy opieki paternalizm (zamożny właściciel fabryki opiekuje się pracownikami) oraz filantropia (umiłowanie człowieka, rozwijała się za sprawą chrześcijaństwa, jałmużna, akcje w kościele, fundacje). Koniec 17 wieku – pojawiają się idee oświecenia, w tym wieku są początki nowych koncepcji pedagogicznych, które wskazują czym opieka ma się kierować. Wiek 18 – pojawia się temat dzieci poszkodowanych przez los. Pojawiają się pierwsze placówki opiekuńczo-wychowawcze dla dzieci głuchoniemych, niewidomych i upośledzonych. Koniec 18 wieku – kapitalizm. Pojawiają się robotnicy i ich rodziny. Żyli w ubóstwie, niskiej higienie etc. Wzrastały wypadki. Dzieci biedoty miejskiej pracowały dużo etc. Modnym stało się żebractwo. Opieka była ograniczona. Wiek 19 – opieka rodzinna miała postać instytucji, która miała wspierać matki, w latach 40 pojawienie się ochronek i ogródków dziecięcych. Stały się one pierwowzorem przedszkoli. Polska 19 wiek – w Galicji pojawia zaczął działać Henryk Jordan, zaczął on promować opiekę związaną z profilaktyką i troską. W 1889r. w Krakowie założył ogródek jordanowski - miejsce zabaw i gier ruchowych dla dzieci do lat 15. Fryderyk Skrzypek zorganizował dla dzieci moralnie zdemoralizowanych ośrodek wychowawczy, gdzie dzieci oddawał pod opiekę rzemieślnika.

W 1919r. wprowadzono powszechny obowiązek nauczania dzieci w wieku 7-14 lat. Powołano świetlice przez TPD. 20 wiek – pojawiają się na nowo poglądy związane z jednostka i jej zależnością od środowiskiem, pojawiają się koncepcje za którymi stoją: Durkheim, Debey, Mary Richmond, Helena Radlińska, Znaniecki, Krzywicki. Czasy PRL (1952-1989) najlepszy ze wszystkich. Funkcjonowały przedszkola, świetlice, szkoły, kluby, było dużo instytucji pomagających rodzinie.

Rozwój pedagogiki opiekuńczej w Polsce można podzielić na dwa okresy:

Przedmiotami rozważań pedagogiki opiekuńczej są:

Podział pedagogiki opiekuńczej:

Polscy przedstawiciele

Helena Radlińska (1879-1954) wskazała teoretyczne podstawy pedagogiki opiekuńczej. Wyróżniła odmienne formy jej działalności: opiekę, pomoc, ratownictwo. Zakłady opieki całkowitej według niej powinny mieć charakter przejściowy. Proponowała rozwój form opieki częściowej: żłobków, przedszkoli, świetlic, kolonii, obozów, poradni a także urlopów macierzyńskich.

Kazimierz Jeżewski (1877-1948) - pedagog o wielkim sercu, wrażliwy na krzywdę ludzką, a szczególnie na krzywdę dzieci dotkniętych przez los. Skupiał się na przygotowaniu ich do samodzielnego życia. Uważany jest za twórcę Gniazd Sierocych na terenie Polski. Podstawą tego systemu było wychowanie przez pracę, w zamiłowaniu do przyrody, bardzo ważne było kształcenie zawodowe, brano pełną odpowiedzialność za wychowanka od momentu przyjęcia do „gniazda” aż do uzyskania pełnej samodzielności.

Józef Czesław Babicki (1880-1952) - działacz oświatowy i pedagog, w okresie I WŚ rozpoczął pracę w zakładach wychowawczych skupiających dzieci pozbawione rodziny. W 1916 roku zaczął realizować własny system wychowania zakładowego, tzw. rodzinkowy. Polegał on na skupianiu w jednym domu 15-20 dzieci w różnym wieku, które pod kierunkiem starszej koleżanki i pod opieką ogólną wychowawcy tworzyły „rodzinkę”.

Zagraniczni przedstawiciele pedagogiki opiekuńczej:

Antoni Makarenko (1888-1939) – ukraiński pedagog, prekursor pedagogiki opiekuńczej. W swojej pracy zajmował się młodzieżą, która w trakcie rewolucji w Rosji straciła dom i środki do życia. Proponował, aby w zakładach opiekuńczo-wychowawczych tworzyć grupy w formie tzw. kolektywu od 7-15 osób, które miałyby przydzielone funkcje. Głównym celem takiego zespołu powinna być wspólna walka o warunki życia, a podstawową formą pracy powinno być współdziałanie. W placówkach dużą rolę odgrywała praca fizyczna, najpierw w gospodarstwie rolnym potem w warsztatach rzemieślniczych, a na końcu w produkcji przemysłowej.

Mary Richmond - zapoczątkowała na zachodzie nową teorię opieki społecznej. Udowodniła, że nędza i niezdolność do samodzielnego życia, oraz wykolejenia mają swe źródła w sytuacji środowiskowej. Konieczne jest szukanie przyczyn tych społecznych nieszczęść zarówno w środowisku i w cechach charakterologicznych człowieka. Opracowała narzędzie badawcze zwane wywiadem środowiskowym.

U. Kamińska „Zarys metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej w rodzinnych i instytucjonalnych formach wychowania” (rozdziały 1-3)

Gerard Lubiński – metodyka to działania planowane zmierzające do realizacji celów wychowania opiekuńczego.

Heliodor Muszyński wyróżnia trzy rodzaje metodyk, a mianowicie:

Irena Jundziłł wymienia takie zasady jak:

Zdzisław Dąbrowski wymienia takie zasady jak:

Metody pracy opiekuńczo-wychowawczej wg Heliodora Muszyńskiego

Metody sprawowania opieki wg Zdzisława Dąbrowskiego:

W pracy opiekuńczo-wychowawczej mają zastosowanie również klasyczne metody pracy socjalnej:

Informacje z zeszytu – o planowaniu.

Plan – celowy projekt, zamysł działania, zmierzający do optymalnego zrealizowania celu.

Warunki planowania:

Cechy dobrego planu:

Etapy realizacji procesów działań:

Temat 2. Jarosz, Wysocka „Diagnoza psychopedagogiczna”

Rozdział 1 Diagnoza środowiska wychowawczego rodziny

Rodzina jest powszechnie traktowana jako podstawowy obszar wpływów oddziaływujących na rozwój i funkcjonowanie dziecka. Dziecko uczy się podstawowych umiejętności życiowych, kształtuje swoja osobowość, nabiera przekonań o świecie, o jego wartościach i zasadach życia, tu formuje się jego tożsamość i wzorce zachowań.

Poznawanie rodziny w kategoriach grupy społecznej oznacza rozpoznawanie takich cech, jak:

Kawula wymienia 3 główne grupy czynników analizy poziomu wychowania w rodzinie:

Piekarski wymienia inny podzial czynników analizy poziomu wychowania w rodzinie:

Spojrzenie systemowe, w którym rodzina postrzegana jako system charakteryzuje się specyficznymi relacjami, specyficzna strukturą, a w niej granicami, podsystemami, posiada określona dynamikę, wypracowuje swoisty system ról, kontroli i władzy, rozwija własne sposoby komunikowania się, posiada związki z innymi, opiera swe funkcjonowanie na doświadczeniach indywidualnych i całości rodziny, na doświadczeniach poprzednich pokoleń.

Zasady pedagogicznej diagnozy

  1. Zasada wartościującego charakteru diagnozowania rodziny – ocenianie rodziny i jej cech jest zasadniczym mechanizmem identyfikowania tzw. zasobów rodziny, jej potencjałów, sił, kompetencji, które mogą być spożytkowane w działaniach profilaktycznych czy naprawczych.

  2. Zasada diagnozy pozytywnej rodziny – istotne jest tutaj odkrycie „sił” jednostki i jej najbliższego środowiska, na których można oprzeć postępowanie pedagogiczne.

  3. Zasada uwzględniania kontekstu społecznego rodziny – obraz i funkcjonowanie rodziny powinny być opisywane na tle cech społecznych i kulturowych, jakimi charakteryzuje się otoczenie rodziny.

  4. Zasada relatywności wpływu warunków środowiska rodzinnego – zgodnie z tą zasada rodzinę opisujemy jako środowisko wychowawcze zarówno w perspektywie „zewnętrznej” jak i „wewnętrznej”. Rozpoznajemy w rodzinie postać/obraz typowych cech rodziny jako środowiska wychowawczego i na tle zbiorowości rodzin cechy te charakteryzujemy i oceniamy.

  5. Zasada holizmu poznawczego – rodzina jako środowisko wychowawcze stanowi określoną całość, jest układem różnych cech i warunków. Diagnoza rodziny powinna zawierać jej opis jako układ wzajemnie powiązanych czynników.

  6. Zasada uwzględniania dynamizmu rodziny – rodzina jako środowisko wychowawcze w miarę upływu czasu zmienia się i rozwija, przechodzi przez określone etapy, dlatego poddając ją diagnozie trzeba mieć na względzie fazę rozwoju i sytuację życiową, w której rodzina aktualnie się znajduje. Fazy rozwojowe rodziny można podzielić na 8 etapów: małżeństwo bez dzieci, z małym dzieckiem, z dzieckiem w okresie przedszkolnym, z dziećmi w okresie szkolnym, z nastolatkami, z dziećmi opuszczającymi dom, „puste gniazdo”, starzenie się rodziców.

  7. Zasada autodiagnozy rodziny i jej członków – zakłada, iż rodzina powinna być traktowana podmiotowo, a nie jedynie jako „obiekt badawczy”.

Rozdział 2 Wybrane koncepcje i środki diagnozy rodziny

W diagnozie środowiska wychowawczego rodziny dominują dwa ogólne kierunki: diagnoza całościowa i wybiórcza.

  1. Diagnoza całościowa – to ogólna charakterystyka rodziny i jej ogólna ocena funkcjonowania. Ma charakter opisowy i systematyzujący. W tej diagnozie stosowana jest koncepcja progów zagrożenia rozwoju dziecka w rodzinie, operuje się więc skalą porządkową, w której określone stopnie oznaczają określone poziomy – progi zagrożenia rozwoju dziecka w rodzinie. Przykładem może być diagnoza typologiczna – polega na rozpoznaniu środowiska wychowawczego rodziny i zakwalifikowanie jej do określonego typu (np. rodzina dysfunkcjonalna i funkcjonalna).

    J. Piekarski wyodrębnił 4 środowiska wychowawcze rodziny: środowisko wzorcowe, środowisko przeciętne, środowisko niekorzystne wychowawczo, środowisko dysharmonijne Ambrozik wyodrębnił 3 typy rodzin: normalne, zdezorganizowane, zdemoralizowane S. Kawula wyodrębnił typy rodzin: wzorcowe, normalne, jeszcze wydolne wychowawczo, niewydolne wychowawczo, patologiczne.

    Diagnoza wybiorcza (zogniskowana) – koncentruje się na niektórych wybranych cechach środowiska wychowawczego rodziny. Rodzina w takim przypadku badana jest pod określonym względem. Najczęściej w diagnozie wybiórczej zainteresowaniem diagnostycznym stają się oddziaływania wychowawcze rodziców, ich postawy wychowawcze, style wychowania, atmosfera wychowawcze lub relacje między rodzicami a dzieckiem. Ma charakter opisowy i systematyzujący.

Wybrane narzędzia metodologiczne:

  1. Kwestionariusze dla rodziców – M. Ziemskiej oparty jest na koncepcji postaw rodzicielskich (odtrącająca, unikająca, zbyt wymagająca i nadmiernie chroniąca)

  2. Kwestionariusz stosunków między rodzicami a dziećmi – identyfikuje określone postawy rodziców w stosunku do małych dzieci przy czym zachowania rodziców są poznawane w percepcji młodzieży i osób dorosłych

  3. Inwentarz postaw „W moim domu” M. Markowskiej – poza identyfikacją postaw rodziców (akceptacja, odrzucenie, permisywność, w stosunku do dziecka, restrykcja w stosunku do dziecka, łagodność i surowość w stos. Do dziecka) ujawnia się też postawy dziecka w stosunku do rodziców.

  4. Identyfikacja stylów wychowania wg. M. Ryś – w tej diagnozie istotne są typy rodziny (rodzina chaotyczna, rodzina władzy, rodzina prawidłowa, rodzina nadopiekuńcza, rodzina uwikłana) oraz określa się również styl wychowania (autokratyczny, demokratyczny, liberalny, badaniem objęci są rodzice.

  5. Test komunikacji zadaniowej rodzic–dziecko A. Frydrychowicz – oparty jest na metodach eksperymentu i obserwacji. Diagnoza ta jest diagnozą zachowań komunikacyjnych.

Rozdział 3 Podstawowe techniki diagnostyczne w psychologii i pedagogice

Rozmowa i wywiad

Wg Łobockiego wywiad jest sposobem gromadzenia danych przez bezpośredni kontakt z określonymi osobami (przez zadawanie pytań), które mogą udzielić informacji na temat interesujących badacza zagadnień.

Wywiad jest rozmową badającego i respondentem prowadzoną według określonych dyspozycji, z zachowaniem pewnych reguł jej poprawności.

Wg Szustrowej rozmowę traktuje się jako technikę bardziej swobodną, indywidualną i nieprzewidywalną w swym kierunku.

Typy wywiadu:

Rodzaje pytań wykorzystywanych w wywiadzie lub rozmowie:

Struktura rozmowy i wywiadu:

Ankieta

Wg Pilcha badanie ankietowe to gromadzenie danych polegające na samodzielnym wypełnianiu przez respondentów specjalnych kwestionariuszy oraz na pisemnym udzielaniu odpowiedzi na pisemnie postawione pytania.

Ankieta służy do badań masowych, pozwalając w krótkim czasie przebadać dużą liczbę osób.

Typy ankiet:

– ze względu na sposób ich rozprowadzania:

– sposobu motywowania respondentów do szczerych odpowiedzi:

Obserwacja

Wg Łobockiego obserwacja jest gromadzeniem danych w drodze spostrzegania kierowanego zadaniem poznawczym. Stanowi zatem celowe, planowe spostrzeganie rzeczywistości (zachowań, procesów, zjawisk) w jej naturalnym przebiegu.

Typy obserwacji:

Protokół z obserwacji powinien zawierać:

Analiza dokumentów i wytworów

Wg Łobockiego analiza dokumentów polega na opisie, interpretacji i wnioskowaniu o faktach i wydarzeniach, o cechach ludzi przez ustalenie i opisywanie cech analizowanych dokumentów lub wytworów.

Przedmiotem analizy jest dokument, za który przyjmuje się wszelki materialny wytwór działania, materialny przedmiot (dokumenty historyczne, pamiętniki, wypracowania, rysunki, zeszyty ucznia).

Typy dokumentów:

Zalety analizy dokumentów:

Pomiar

Wg Pilcha pomiar polega na porządkowaniu, ilościowym określaniu pewnych zjawisk, przekształcaniu cech na hierarchie ilościowe rozumiane jako zmienne.

Wg Łobockiego pomiar jest to przypisanie wartości liczbowych jednostkom, cechom nie posiadającym tych wartości.

Celem pomiaru w diagnostyce pedagogicznej jest uzyskanie ścisłej wiedzy o badanej rzeczywistości.

Rodzaje pomiaru:

Narzędziem pomiaru jest skala. Tworzenie skali oznacza ustanowienie przynajmniej jednego punktu odniesienia (minimalnego, średniego, maksymalnego) dla określenia wartości cechy. Skala stanowi liniowe przedstawienie, na którym opisane są poszczególne wartości zmiennej.

Kwestionariusz jako podstawowe narzędzie

Wg Wejlanda kwestionariusz to narzędzie badawcze wykorzystywane w wywiadzie lub badaniach ankietowych, stanowiące listę pytań, dotyczących określonego zagadnienia.

Badanie kwestionariuszowe najczęściej ma charakter jednorazowy i przeprowadzane jest na określonej próbie lub różnych próbach badawczych.

Struktura i układ kwestionariusza:

Rodzaje pytań kwestionariuszowych:

– ze względu na sposób konstruowania pytań można dokonać podziału na:

– ze wzgledu na cel, jakim służą pytania kwestionariuszowe:

Diagnoza psychopedagogiczna

Diagnoza z języka greckiego oznacza rozróżnienie, osądzanie.

Wg Okonia to ustalenie przyczyn i skutków danego zjawiska i stanu rzeczy, a w efekcie zaproponowanie odpowiednich środków zaradczych.

Etapy diagnozy:

W polskiej myśli pedagogicznej idee i potrzebę diagnozy jako pierwsi wyraźnie promowali Janusz Korczak i Helena Radlińska.

Janusz Korczak proponował model pedagoga rozumnego, o postawie badacza, stosującego naukowe metody poznania dziecka, z których za najważniejszą uważał obserwację. Uważał on, iż pedagogika „musi wypracować diagnostykę wychowawczą opartą na rozumieniu objawów”.

Helena Radlińska natomiast wprowadziła do polskiej myśli pedagogicznej ideę diagnozy społecznej. Oznaczała ona badanie środowiska społecznego, czyli ukierunkowana była na diagnozę środowiskową, na program pomocy jednostce i rodzinie. Celem diagnozy u Radlińskiej była odpowiedź na pytanie o skutki zjawisk dla oddziaływania wychowawczego, społecznego, kulturalnego czy opiekuńczego.

  1. Temat 3 Poradnictwo

    Poradnictwo wg Kargulowej jest swoistym procesem lub działaniem społecznym, w którym działania osób biorących w nim udział optymalizują, tj. udoskonalają uprzednio podjęte lub planowane działania jednostek, grup bądź instytucji, ale nie inicjują ich jako takich; jest działaniem celowym, w którym dominują przyjazne zamiary osób zainteresowanych rozwiązaniem problemu.

Cele poradnictwa wychowawczego wg Marii Ziemskiej:

Etapy postępowania poradniczego wg A. Kargulowej:

Funkcje poradnictwa wg R. Pawłowskiej:

Rodzaje poradnictwa:

Poradnictwo w ujęciu:

Temat 4 Terapia pedagogiczna

Terapia pedagogiczna wg Czajkowskiej określana jest jako oddziaływanie za pomocą środków pedagogicznych (wychowawczych i dydaktycznych) na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się, mające na celu wyeliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji. Terapia pedagogiczna jest procesem celowym i rozłożonym w czasie, dotyczy osób o specyficznym zachowaniu, zaburzonym rozwoju, mających trudności edukacyjne.

Celem terapii pedagogicznej jest kształtowanie tych cech osobowości i charakteru oraz tych dyspozycji i funkcji psycho–fizycznych, dzięki którym uczeń może osiągnąć optymalny dla siebie rozwój oraz opanować podstawowe wiadomości i umiejętności szkolne, gwarantujące minimum powodzenia w nauce.

Zapobieganie i likwidowanie opóźnień w nauce:

Najpełniejszą koncepcję zapobiegania i likwidowania opóźnień w nauce opracował Cz. Kupisiewicz. Warunkiem ograniczenia rozmiarów niepowodzeń szkolnych jest jego zdaniem stosowanie w procesie nauczania profilaktyki, diagnozy i terapii pedagogicznej:

Rodzaje terapii pedagogicznej:

Temat 5 Kryzys i interwencja kryzysowa

W języku greckim krisis to wybór, rozstrzygnięcie.

Wg Caplana kryzys to przeszkoda na drodze do ważnych celów życiowych i bezskuteczne wysiłki podejmowane dla przezwyciężenia trudności. Towarzyszy temu okres dezorganizacji.

Wg Belkina kryzys to demobilizacja w obliczu poważnych, osobistych trudności, poczucie niemożności świadomego kontrolowania własnego życia.

Wg Badury-Madej kryzys to przejściowy stan nierównowagi wewnętrznej, wywołany przez krytyczne wydarzenie, wymagający istotnych zmian i rozstrzygnięć.

Klasyczna teoria kryzysu (Caplan)

Podstawy teorii kryzysu zbudował Lindemann. Opisał zachowanie człowieka po utracie osoby bliskiej:

20 lat później Caplan rozszerzył teorię Lindemanna. Opisał przechodzenie przez kryzys żałoby:

Caplan wyróżnił również 4 fazy kryzysu:

Rozszerzona teoria kryzysu (Lazarus)

Wg Lazarusa kryzys to taki rodzaj stresu, który wynika ze spostrzegania przez jednostkę wymagań sytuacji jako wyczerpujących lub przekraczających dostępne jej zasoby zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne. W procesie oceny poznawczej można spostrzegać jakąś sytuację jako: bez znaczenia, sprzyjająco–pozytywną lub stresującą. Ta ostatnia występuje w trzech typach: krzywdy i straty, zagrożenia i wyzwania. Krzywda i strata odnosi się do już zaistniałej szkody lub urazu, a zagrożenie odnosi się do przewidywania podobnych poważnych szkód czy urazów. Natomiast wyzwanie dotyczy oceny własnych możliwości poradzenia sobie z sytuacją lub uzyskania czegoś istotnego. To poznawcze rozróżnienie posiada kapitalne znaczenie, ponieważ wpływa zarówno na proces radzenia sobie jednostki jak i na jej odporność psychiczną i stan zdrowia fizycznego.
Najtrudniejszym doświadczeniem jest sytuacja oceniana jako strata lub zagrożenie, ponieważ jest ona wyrazem przekonania o konfrontacji z wrogim i niebezpiecznym otoczeniem, przy braku niezbędnych dla poradzenia sobie z nim zasobów.

Typy kryzysów:

Interwencja kryzysowa

Kryzys wywołuje poważne zakłócenie równowagi psychicznej człowieka i zaburza jego działanie, dlatego każda osoba przeżywająca kryzys wymaga pomocy.

Interwencję kryzysową rozumiemy jako metodę systemowego, interdyscyplinarnego, wielowątkowego oddziaływania na osobę w kryzysie, dostarczającą wszechstronnego wsparcia i pomocy: psychologicznej, materialno–bytowej, prawnej, społecznej, medycznej, informacyjnej i innej.

Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, zredukowaniu lęku.

Rodzaje kryzysów:

Etapy przebiegu interwencji kryzysowej:

Temat 6 Sytuacje życiowe

Sytuacja trudna

Sżh = f (Sms - Sdzh min - Wur - Wz.poz.) Czt

Sżn- sytuacja życiowa normalna ,

f- funkcja,

Sms - stan maksymalnej samodzielności

Sdzh. min.-stan działalności humanitarnej minimalnej,

Wur - wartości uznawane i realizowane,

Wz.poz. -wartości zewnętrzne względnie pozytywne,

Czt - czas trwania sytuacji.

Sytuacje życiowe dzieciństwa

Sadz= f ( Ss min,/ Sso – Sdzh mx/ Sdzh s – Wur - Wz.poz.)Czt

Sadz- sytuacja życiowa dzieciństwa,

f - funkcja,

Ss min.-stan samodzielności minimalnej,

Sso- stan samodzielności ograniczonej (rosnącej),

Sdzh mx - stan działalności humanitarnej względnie maksymalnej ,

Sdzh s - stan działalności humanitarnej słabnącej,

Wur - wartości uznawane i realizowane,

Wz.poz - warunki zewnętrzne względnie pozytywne,

Czt - czas trwania sytuacji.

Sytuacje chorobowe, losowe i trudne

Sż (ch,l,tr)= f ( Sso - Sdzhn / Sdzho - Wuz - Wzn ) Czt

Sż (ch,l,tr.) - sytuacja życiowa chorobowa,losowa,trudna;

Sso - stan ograniczonej samodzielności;

Sdzhn - stan nasilonej działalności humanitarnej ;

Sdzho - stan działalności humanitarnej ograniczonej;

Wur – wartości uznawane i realizowane;

Wzn - warunki zewnętrzne niekorzystne ;

Czt- czas trwania sytuacji*

Sytuacje te tworzą następujący układ dynamiczny:

SMS/SSO--------------SSM/SSO-----------------SMS/SSO

SOPM/SOPO-----------SMOP/SOPO------------SOPM/SOPO

SPM/SPO--------------SMP/SPO---------------SPM/SPO

SWSPM/SWSPO------SMWSP/SWSPO-------StfSPM/SltfSPO

Sms - stan maksymalnej samodzielności; Sso - stan samodzielności ograniczonej;

Ssm - stan samodzielności minimalnej. Psom - stan opieki minimalnej,

Sopo - stan opieki ograniczonej, Smop - stan maksymalnej opieki

Spm - stan pomocy minimalnej, Spo - stan opieki ograniczonej,

Smp - stan maksymalnej pomocy. Swspm - stan wsparcia minimalnego;

Swspo - stan wsparcia ograniczonego; Smwsp- stan maksymalnego wsparcia.

Temat 7 Sytuacja trudna

Sytuacja trudna ma miejsce, gdy dochodzi do nierównowagi między potrzebami i zadaniami a sposobami i warunkami ich realizacji. Nierównowaga ta dotyczy sytuacji normalnej, która powoduje, że zakłócony zostaje normalny przebieg aktywności i zmniejsza się prawdopodobieństwo realizacji zadania na poziomie normalnym.

Rodzaje sytuacji trudnych wg Tadeusza Tomaszewskiego:

Metody radzenia sobie z trudnymi sytuacjami:

Rodzaje wsparcia:

Temat 8 Równowaga życiowa

Równowaga życiowa rozumiana jest jako stan, w którym jednostka radzi sobie z potencjalnym konfliktem między różnymi wymaganiami dotyczącymi jej czasu i energii w taki sposób, że zostaje zaspokojone jej pragnienie dobrobytu i spełnienia

Konsekwencje braku równowagi między życiem rodzinnym a pracą to m.in.: stres, frustracja, niższa jakość świadczonej pracy, konflikty, brak satysfakcji z pracy, przesuwanie w czasie urodzin pierwszego dziecka.

Antonovsky uważał, że w pracownikach trzeba wykształcić potrzebę inwestowania ich czasu i energii w różnorodne działania i zainteresowania. Może wydawać się to paradoksem, że pracodawca będzie powtarzał pracownikom - nie możesz tylko pracować, nie możesz poświęcać całego swojego życia na działania ku chwale firmy, znajdź sobie hobby, szukaj zainteresowań, poznawaj ludzi i nowe miejsca. Paradoks? Ale konieczny, bo pozwalający pracownikom na zachowanie harmonii i równowagi w życiu. Pozwalający im czerpać energię z różnych źródeł, ze zróżnicowanych sfer aktywności. Wtedy w chwili, gdy jedna ze sfer życia znika - na przykład praca - to świat się nie wali w gruzy i nadal ma się punkty zaczepienia, w oparciu o które można budować od nowa.

  1. Piramida potrzeb Maslowa:

    Potrzeby wyższego rzędu:

5. Potrzeba samorealizacji – potrzeba rozwijania siebie, talentów, zainteresowań, rozwoju duchowego, potwierdzenia własnej wartości

4. Potrzeba szacunku i uznania – potrzeba sukcesu, szacunku, prestiżu, znaczenia

3. Potrzeby afiliacji – potrzeby akceptacji, miłości, przyjaźni, przynależności do grupy, elity

Potrzeba niższego rzędu:

2. Potrzeby bezpieczeństwa – zabezpieczenie przed chorobą, bezrobociem i niezdolnością do pracy

1. Potrzeby fizjologiczne – pożywienie, mieszkanie, odzież, prokreacja

O zachowaniu człowieka w głównej mierze decydują potrzeby niższego rzędu. Jeżeli nie są one zaspokojone, dominują nad pozostałymi potrzebami, spychając je na dalszy plan. Opisuje to szczegółowo prawo homeostazy, na którym Maslow opiera swoją teorię. Prawo to mówi o dążeniu człowieka do równowagi potrzeb niższego rzędu. Jeżeli potrzeby te nie zostaną zaspokojone, to człowiek traci równowagę organizmu. Równowagę przywraca dopiero zaspokojenie tych potrzeb.

Temat 9 Jakość życia w ujęciu pedagogicznym

Wg Dobrzyńskiej wysoka jakość życia oznacza bycie szczęśliwym i zadowolonym, z elementów życia najbardziej istotnych dla danej jednostki, które zarazem czynią ją autentycznie osobą, człowiekiem. Jakość życia to nie tylko byt w sensie fizycznym, ale także możliwość wzbogacania ducha, umysłu, możliwość kształcenia, a także twórczość i kreatywność człowieka.

Według pedagogicznej koncepcji jakości życia opartej na humanizmie człowiek może osiągnąć prawdziwą wartość i radość życia oraz wysoką jego jakość przede wszystkim poprzez doskonalenie i rozwój. Zgodnie z tą koncepcją, przyjęto definicję jakości życia, jako poczucia życiowego, satysfakcji wyrażonej możliwością kształtowania wielowymiarowego rozwoju i autokreacji człowieka oraz realizacją jego aspiracji i celów życiowych zgodnie z przyjętymi wartościami i oczekiwaniami, przy uwzględnieniu materialnych elementów statusu społecznego.

Temat 10 Asystent rodziny

Od stycznia 2011 roku zgodnie z „Ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej” pojawia się nowy zawód: asystent rodziny.

Asystent rodziny to osoba posiadająca doświadczenie w pracy z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym w szczególności w pracy z rodzinami w kryzysie, z osobami uzależnionymi i niepełnosprawnymi.

Celem pracy asystenta jest osiągnięcie przez rodzinę podstawowego poziomu stabilności życiowej, który umożliwi jej wychowywanie dzieci. Jego głównym zadaniem jest niedopuszczenie do oddzielenia dzieci od rodziny. Rola asystenta polegać ma na aktywnym wspieraniu rodziny wychowującej dzieci, w której mają miejsce problemy trudne do samodzielnego pokonania przez rodzinę.

Asystentem rodziny może być osoba, która posiada:

Do zadań asystenta rodziny należy, w szczególności:

Zakres działania asystenta rodziny polega na kształtowaniu kompetencji rodziców w zakresie:

Asystent nie może mieć pod opieką więcej niż 20 rodzin, jego czas pracy powinien być nienormowany, zapewniający dużą elastyczność, dyspozycyjność i mobilność. Asystent może być zatrudniony bezpośrednio przez gminę (ośrodek pomocy społecznej) lub gminy mogą zlecać wykonanie zadań organizacjom pozarządowym. Może pracować na umowę zlecenie lub umowę o pracę z zastosowaniem zadaniowego czasu pracy.

Asystent rodzinny powinien posiadać udokumentowane kwalifikacje do pracy z rodziną.

Współpraca z asystentem odbywa się za zgodą rodziny. Pierwszy kontakt asystenta z rodziną może nastąpić w obecności pracownika socjalnego. Podczas spotkania asystent próbuje dowiedzieć się jak najwięcej o rodzinie, dzieciach, o występujących w rodzinie problemach oraz ich oczekiwaniach. Asystent wspólnie z rodziną określa sposób wyjścia trudnej sytuacji życiowej. Ustala mocne strony rodziny oraz rodzaj i kolejność podejmowanych działań. Ostatecznie na zmianę i sukces pracuje sama rodzina. W pierwszej kolejności asystent wspiera rodzinę w rozwiązywaniu podstawowych problemów życiowych.

Metody pracy socjalnej można podzielić ze względu na:

Metoda indywidualnych przypadków polega na intensywnym oddziaływaniu pracownika na rodzinę. Terenem pracy jest mieszkanie rodziny. Asystent przychodzi do rodziny, odwiedza ją. Punktem wyjścia pracy z rodziną jest zaspokojenie jej potrzeb podstawowych przez zastosowanie konkretnej pomocy. Czasami pomoc pracownika wyraża się jedynie w ułatwianiu podopiecznym nawiązania kontaktów z kompetentnymi placówkami, czasem jest treningiem umiejętności członków rodziny, nadzorowaniem w wypełnianiu przez nią funkcji.

Metoda pracy grupowej polega na tworzeniu i umacnianiu więzi społecznych, na włączaniu jednostki w krąg życia społecznego przez aktywne uczestnictwo w małych grupach.

Metoda środowiskowa polega na organizowaniu w społeczności lokalnej współpracy miejscowych instytucji publicznych, organizacji pozarządowych i mieszkańców na rzecz poprawy warunków życia.

Temat 11 Kontrakt socjalny

Możliwość zawierania kontraktów socjalnych wprowadziła ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Jest to pisemna umowa zawierana z osobą ubiegającą się o pomoc, określająca uprawnienia i zobowiązania stron, tj. klienta i pracownika socjalnego, które mają doprowadzić do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny.

W powstanie kontraktu zaangażowani muszą być zarówno klient pomocy społecznej, jak i pracownik socjalny.

Osoba zainteresowana bierze udział w redagowaniu treści kontraktu, sama wskazuje na źródła swych problemów, ustala własne możliwości i sposoby ich zwalczania. Wytyczone cele mają zostać osiągnięte poprzez konkretne działania podopiecznego i wspomagającego go pracownika socjalnego. Pisemna forma umowy ma zaś wzmocnić jej skuteczność, choćby poprzez przypomnienie świadczeniobiorcy o jego deklaracji.

Kontrakt socjalny składa się z:

  1. Ustalenia kontraktu, zawierają:

  1. Ocena realizacji ustalonych działań, zawiera:

Zarówno niedotrzymanie postanowień kontraktu socjalnego, jak i odmowa jego zawarcia mogą stanowić podstawę do nieprzyznania świadczenia lub do jego wstrzymania.

Temat 12 Reintegracja

Reintegracja społeczna polega na odbudowaniu i podtrzymaniu u osób umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu.

Cele reintegracji społecznej:

Reintegracja rodziny oznacza planowy proces odbudowywania więzi w rodzinach, w których na skutek kryzysu więzi te zostały zerwane lub nadwyrężone. Proces polega na udzieleniu informacji, nawiązaniu i podtrzymywaniu kontaktu, udzielaniu wszechstronnego wsparcia rodzinie do faktycznego powrotu dziecka do rodziny biologicznej. Reintegracja rodziny oznacza w praktyce przede wszystkim podjęcie systematycznej i długofalowej pracy z rodziną dziecka przebywającego w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Temat 13 Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR)

To metoda pracy z rodziną, mająca na celu zapewnienie bezpieczeństwa przede wszystkim dzieciom, ale także osobom młodym, starszym, chorym. Istotą KGR jest spotkanie jak największej liczby członków rodziny i osób bliskich w celu rozwiązania sytuacji problemowej.

Metoda ta jest oparta na modelu ekologicznym, który zakłada uwzględnianie w procesie pomocowym szerszego środowiska w jakim dziecko się znajduje. Od dawna wiadomo, że sama rodzina jest najbardziej kompetentna by sobie pomóc.

Etapy KGR:

Uczestnicy KGR

Ekologiczny model pomocy rodzinie

Model ekologiczny w procesie pomocowym uwzględnia szersze środowisko dziecka, w jakim się ono znajduje. Podejście ekologiczne w pomocy społecznej będzie prowadziło do uznania, że rodzina ma w sobie ogromny potencjał, często wystarczający, by samodzielnie zmierzyć się z problemem, jakiego doświadcza. Interwencja w rodzinie powinna więc być podjęta jedynie wtedy, kiedy jest najzupełniej niezbędna i podjęta w takim zakresie, aby rodzina nie była wyręczana z tych zadań, które sama może pełnić.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
materialy metodyczne do i pracy kontrolnej
materiały na egzamin, Egzamin Metody, Egzamin Metody pracy hodowlanej:
materiały na egzamin, egzamin, opr by offca, METODY PRACY HODOWLANEJ - Pytania na egzamin:
Scenariusze zajęć na metodykę zabawy, Pedagogika, Studia stacjonarne I stopnia, Rok 3, Metodyka pra
TEORIA I METODY PRACY SOCJALNEJ(1), materiały na UKW, pedagogika spoleczna
materialy metodyczne do i pracy kontrolnej
organizacja i metodyka pracy sluzby bhp
metodyka nr 1, metodyka pracy socjalnej
Metody i formy pracy opiekuńczo-wychowawczej, Metodyka Pracy Opiekuńczo - Wychowawczej
wersja bez badan pol, materiały do pracy z autyzmem, Pomoce naukowe, gotowość szkolna
Jak powstaje dziecięca agresja, Materiały niezbędne w pracy nauczyciela przedszkola
Terapia Integracji Sensorycznej Opr, metody pracy
odp etyczna wobec klienta, Studia, Metodyka Pracy Socjalnej
Metoda Dobrego Startu, metody pracy
Zmiany w podstawie programowej w zakresie edukcji matematycznej, Wczesna edukacja, Materiały do prac
7. 6 - PODSTAWOWE ZASADY RUCHU DROGOWEGO, materiały metodyczne
Prawa Przedszkolaka, Materiały niezbędne w pracy nauczyciela przedszkola

więcej podobnych podstron