Teologia dogmatyczna- Bóg jedyny, Trójca Święta, Stworzenie.
Wykład 15.02.2011.
Zagadnienia wstępne.
Trzy traktaty- O Bogu, O Trójcy Świętej i o Stworzeniu.
Książka „Bóg trójjedynej miłości” Franz Kurt + encykliki Jana Pawła II oraz katechezy Ojca Świętego- współczesne magisterium Kościoła. Wyd. Em- „Nauka o Bogu.”-niemieccy autorzy, niemiecka teologia.
Wstęp do teologii dogmatycznej.
W mówieniu o Bogu następuje spotkanie w Asyżu- dialog między religiami, który u podstaw ma prawdę o Bogu. Dialog chrześcijaństwa, islamu i judaizmu. Dialog ten uświadomił potrzebę przeniknięcia całej teologii zasadą trynitarną , nie tylko mówieniu o istnieniu Boga. Odnowienie myślenia trynitarnego jest niezbędne w teologii.
Teodycea- filozoficzna nauka o Bogu.
Bóg dzisiaj- ujęcie filozoficzno-teologiczne. Mówienie o Bogu dziś zderza się z sekularyzacją. Rzeczywistość i jej zdarzenia można wytłumaczyć samo w sobie, ludzkim umysłem. Sekularyzacja sprowadza wszystko do rzeczywistości stworzonej, a Bóg jest niepotrzebny. Ludzie żyją tak, jakby Bóg nie istniał. Natomiast w starożytnej Grecji wszystko było ubóstwione w mitologii. Mamy więc dwa zjawiska historyczne- Bóg utożsamiony ze światem i świat bez Boga. W chrześcijaństwie mówi się o relacji człowieka do Boga i relacji Boga do człowieka- stworzenie.
Kontekst współczesnych sprzeciwów na płaszczyźnie antropologicznej, problemów teoriopoznawczych i obojętności religijnej.
a) płaszczyzna poznawcza-Człowiek przyjmuje to, co odbierają jego zmysły, istnieje tylko materialna rzeczywistość, człowiek nie może poznać tego, co duchowe, nie jest do tego zdolny. Feuerbach
Bezsensowność mówienia o Bogu w neopozytywizmie. Należy opierać się na empiryzmie, na doświadczeniu. Nie powinno mówić się także o normach, wartościach itp.
b)płaszczyzna antropologiczna- F. Nietsche, J.P. Sartre. Bóg umarł wg. Nietschego.
Sartre- przyjmując istnienie Boga, człowiek jest zniewolony. Człowiek jest tylko marionetką.
c)płaszczyzna obojętności religijnej-Bóg w ogóle przestał być problemem.
5)Ujęcia naturalne- antropologiczne-Hans Kueng(wym. King)- skupia się na problemie zaufania wobec człowieka w rzeczywistości. Bóg jest fundamentem, któremu trzeba zawierzyć. Wiara w Boga jest warunkiem zaufania.
Karl Ralmer- egzystencjał nadprzyrodzony. Doświadczenie transcendentne -przedrozumienie Boga.
Hauri de Lubac- przeciwstawia się humanizmowi ateistycznemu, który jest nieludzki. Przedstawia widzę człowieka trwającego w Bogu. Człowiek ma wrodzoną ideę Boga, ma wrodzone sacrum.
Wszyscy ci myśliciele twierdzą, że można mówić o Bogu i o Jego istnieniu bez poczucia bezsensowności. Człowiek sam w sobie jest „pytaniem o Boga”. A Jezus Chrystus jest odpowiedzią.
Dowody na istnienie Boga.
5 dowodów:
kosmologiczny- mówienie o Bogu patrząc na świat. Św. Tomasz z Akwinu- 5 dróg.
a)1droga- Ruch- prowadzący do pierwszego poruszyciela- Boga
b) 2 droga-przyczynowości- wszystko ma swoją przyczynę i skutek. Jest jakaś Pierwsza Przyczyna.
c) 3 droga-przygodności musi istnieć Byt konieczny.
d)4 droga-ze stopniowania- musi istnieć Byt najdoskonalszy
e) 5 droga- z celowości- wszystko zmierza do jakiegoś celu.
Dowód teleologiczny - mówiący o celowości.
Dowód ontologiczny- Anzelm z Canterbury- ontologia- nauka o bycie. Jeśli mówimy o myśli, to mówimy o bycie. Myślenie o bycie.
Dowód historyczny- świadomość istoty wyższej od człowieka
Dowód antropologiczny/psychologiczny/augustiański- sumienie i prawda o sumieniu.
Dowód moralny- wynikający z postępowania.
Protestanci ustosunkowują się krytycznie wobec Objawienia.
Herman Ott- zgadza się z powyższymi dowodami.
7)„O możliwości naturalnego poznania istnienia Boga”- dogmat Soboru Watykańskiego I. Dogmat musi mieć źródło w Objawieniu- list do Rzymian nawiązujący do Ks. Mądrości.
Pius XII- „Humani Generis”- wykazane istnienie osobowego Boga.
Sobór Watykański II- „Dei Verbum”- konstytucja o Objawieniu, dekret o stosunku do religii niechrześcijańskich, „Gantum Ed Spes”.
Ludzka mowa o Bogu i Jego istnieniu.
a)Podejście patrystyczne- Ojców Kościoła. 3 drogi mówienia o Bogu:
-via negationism -droga negująca
-droga twierdząca
-droga uwznioślania
Teologia apofatyczna- mówi się o tym jaki Bóg nie jest, a nie o tym jaki jest.
Grzegorz z Nyssy, Cyryl Jerozolimski, Klemens Aleksandryjski- droga negująca.
Ireneusz z Lionu, Anzelm z Canterbury-droga twierdząca
Zasada analogii- św. Tomasz z Akwinu- zasada scholastyczna. Analogia- pojęcie które jest między mówieniem o pojęciach jednoznacznych a pojęciach dwuznacznych. Przyczyna i skutek. Bóg jako pierwsza przyczyna, to co jest zawarte w Bogu jest doskonałe, a to co stworzył jest niedoskonałe.
Sobór Laterański IV- między Stwórcą a stworzeniem nie można stwierdzić tak wielkiego podobieństwa iżby nie można było mówić o jeszcze większym niepodobieństwie.
Doksologia- dawanie Bogu chwały.
Wykład 22.02.2011.
Doksologia- język uwielbienia Boga.
BÓG JEDYNY
Objawienie duszą teologii. Jeden jedyny Bóg.
Credo Izraela- modlitwa wielbiąca Boga „Słuchaj Izraelu” + Dekalog (3 pierwsze przykazania dotyczą Boga + dalsze przykazania)
Monoteizm praktyczny- wiara w jednego Boga nie wykluczając innych bożków (bożków Baala) –henoteizm. Izraelicie żyli na terenie, gdzie wyznawano także bożków Baala.
Monoteizm teoretyczny- nie ma innych bogów. Prorok Eliasz- walka o jedyność Boga.
Monoteizm dziedzictwem nowego Zbawienia, wiary w Jedynego Boga, początku chrześcijaństwa. Tylko Bóg Jedyny odpuszcza grzechy, tylko Jemu można służyć. Jezus potwierdza wiarę Izraela, więc Żydzi potwierdzają to bez zastrzeżeń. Jedyność Boga- okazanie relacji Boga do Syna- Chrystusa. Równość Ojca i Syna. „Ja i Ojciec jedno jesteśmy.” –Jeden Bóg to Ojciec, Syn i Duch Święty. –Monoteizm żydowski zostaje poszerzony w NT o Bóstwo Jezusa Chrystusa i Bóstwo Ducha Świętego.
Środowisko pogańskie. Jezus zwraca się do nich z orędziem chrześcijańskim.
Apologeci bronią prawdy o Jedyności Boga.
Atenagoras- chrześcijan nie powinno nazywać się ateistami.
Laktancjusz- ok. 600r. – Bóg jest Jeden, bo gdyby było ich wielu, to nie byliby prawdziwi bogowie.
Świętość Boga
Święty jest tylko Bóg. Stworzenie staje się święte, bo święty jest Bóg. Bóg napełnia je świętością.
Bój jest Inny- Ten Inny- przekraczający całą rzeczywistość powszechną.
Zakaz sporządzania obrazów z wyobrażeniem Boga, by nie ulec wpływom politeizmu. Inny nie może być ukazany poprzez rzeczywistości tego świata- poprzez obraz.- Tak było w ST. Natomiast Inny przyszedł pod postacią człowieka- Jezus Chrystus i Jego działalność w NT. Święty obraz Boga może przybliżyć Boga ,Bóg przekracza czas- wieczność Boga. Przymioty wyrażają istotę Boga. Bóg przekracza też przestrzeń.
Hieros- świętość w odniesieniu do Boga. Hagios- w odniesieniu do świętości stworzeń Boskich. (hagiografia- nauka o świętych) –ST
Nowy Testament.
Obraz Boga Jedynego w Trójcy Świętej- kontekst trynitarny. Jedność Boga i Syna ukazana przez działalność i życie Jezusa.
Jezus- Świętym Boga- św. Marek. Jezus powoduje upadek demonów, upadek szatana. Szatan przeciwnikiem świętości.
Świętość Boga ma stać się udziałem ludzi, ma przenikać w ludzi. Ludzie, którzy uwierzą w Boga mają być uświęceni.
Świętość Boga jest otwarta na cały świat stworzony.
Wykład 1.03.2011.
Nowy Testament- Jezus- „Świętym Boga” –nazywany tak przez Apostołów. Była to świętość zbawiająca, uświęcająca. Bóg jest Bogiem dla nas, poznajemy jak Bóg Objawił się nam w konkretnych działaniach.
Sposoby przychodzenia Boga do nas.
Prawda o imieniu Boga. Posługiwanie się imieniem Boga to transcendentne wejście Boga w rzeczywistość stworzoną. Mowa o imieniu Boga zaczyna się od II opisu stworzenia. Adam nazywa zwierzęta stworzone przez Boga. Człowiek jest ich panem. Znajomość imienia Boga nie jest środkiem do zapanowania nad Bogiem. W NT imię zajęło miejsce wizerunku Boga. Nakazy ochrony imienia Boga. „Nie będziesz brał imienia Pana Boga Twego nadaremno.”
- imię El, lub w liczbie Mn. Elohim- oznaczające jedyność Boga. Oznacza moc, wspaniałość, wyniosłość. Bóg Wszechmogący. Imię El występuje już w Księdze Wyjścia, potem u proroków Ozeasza, Ezechiela i Izajasza. Następnie jeszcze w Psalmach. Imię El wiąże się z osobami. El- Bóg waszych ojców. El- Bóg Abrahama, Izaaka, Jakuba itd.
-El Szaddaj- Mocny, Mocny lub Potężny, Potężny. To konkretyzuje to imię. Szaddaj w septuagincie- Pantokrator.
-El- Elion- Najwyższy- najczęściej występuje w psalmach.
-El Olam –Odwieczny Bóg, Bóg poza czasem.
El było używane też w kontekście pogańskim, więc mogło oznaczać wielu bogów. Także występuje liczba mnoga- Elohim, podkreślająca Jedynego Boga poza którym nie ma innego.
-imię Adonaj – troska o uszanowanie imienia Boga. Występuje u proroków lub w psalmach. Funkcjonuje jako „Pan” –Pan całej Ziemi, Pan, który stworzył niebo i ziemię, Pan wszystkich panów.
-Jahwe- Bóg ze swoim ludem, Bóg dla swojego ludu. Przewyższa inne imiona Boga. Bóg tak Siebie nazywa i objaśnia co znaczy imię Jahwe. Bóg objawia Swoje imię w momencie wyjścia z Egiptu Izraelitów. Jahwe to imię własne Boga. Imię najczęściej występujące w ST- ok. 7000-8000 tys. razy. Imię stanowi praformę Objawienia w relacji do stworzenia. Mojżesz na górze Horeb otrzymał nakaz wyprowadzenia ludu z Egiptu i poznał imię Boga. Bóg objawia swoje imię ludowi Izraela jako dar, odsłania się natura Boga. Jahwe- Bóg był, jest i będzie pośród swojego ludu.
Jahwe pochodzi od „Hajah”- być, działać skutecznie- dynamizm czasownika. Bóg jest żyjący, skuteczny, hojnie obdarowujący, pomagający i bliski. W tym imieniu kryje się zaszyfrowana prawda o Bogu.
Imię Boga łączy się z osobami, nie z miejscami.
Wielość imion Boga oznacza relację do osób, Bóg jest bliski człowiekowi, ale Bóg nie pozwala sobą rządzić. Jest to też transcendencja Boga.
Jahwe jako Pan przymierza. Istota przymierza skupia się wokół poznania prawdy o Bogu.
przymierze określane mianem „berit”. W samym tym pojęciu kryje się prawda, że zobowiązanie i obietnica jest po stronie Boga. Nie jest obustronna. To Bóg proponuje przymierze- daje obietnice i daje zobowiązanie. Przymierze z Abrahamem- obietnica ziemi i potomstwa.
Przymierze z Mojżeszem- obietnica troski i czuwania nad Narodem Wybranym. Bóg miłosierny, Bóg przebaczający, litujący się nad tymi, którzy grzeszą.
Stworzenie pochodzi całkowicie od Boga, jest Jego darem, Jego dziełem- tak jak przymierze. Bóg-Stworzenie- Przymierze- całkowita jedność. Bóg wchodzi w przymierze z człowiekiem by przedłużyć dzieło stworzenia.
Prawda o osobowości Boga- mówienie o osobowości Boskiej nadaje Bogu cechy męskie, choć Bóg ma też cechy żeńskie. Więc ciężko jest mówić o osobowości Boga. Zastępuje się więc czasownikami- Być, Bytowanie itp. Inny nurt- zastępowanie osobowości symbolami naturalnymi- Głębia, Światło, Morze itp.
Chwała Boska- obrazem Boskiej istoty.
Ruah- Duch Jahwe. Nie można kojarzyć z Trójcą Świętą. Oznacza nieoczekiwane, potężne działanie Boga. Prorocy ogarnięci Duchem Jahwe. „Gedeon”- ogarnięty Duchem- Saul np. ten który został królem Izraela. Duch Jahwe opanowuje też Dawida- uczestnika Zbawienia.
Wykład 8.03.2011.
Bóg nazywał Siebie „Ojcem Izraela” . Jahwe jako ojciec Jezusa Chrystusa.
W osobie Boga Ojca- forma trynitarza w NT. Trzeba odczytać dawcę tych darów. W ST Bóg przemawiał przez proroków, a następnie w NT przez Syna. Ojciec jest źródłem Boskości Syna, jako Bóg.
Wywyższenie Chrystusa przez Zmartwychwstanie łączy się z działaniem Ducha Św.
Synowski stosunek Jezusa do Ojca.- modlitwa Ojcze Nasz.
Relacja Osobowa- Bóg Trójosobowy a osoby ludzkie. Jedna Boska natura- Jeden Bóg w Trzech Osobach. Syn jest równy Ojcu co wyjaśnia się w posłannictwie Jezusa i w tajemnicy Zmartwychwstania.
Trójca immanentna- sama w sobie.
Wywyższanie Jezusa przez Zmartwychwstanie łączy się z działaniem Ducha św. Prawda o Synu i w tym kontekście Prawda o Duchu św.
Bóg jako Ojciec Jezusa, ale także i ludzi. Mocno zaakcentowany synowski stosunek Jezusa do Ojca. Ludzie jako przybrane dzieci Boże. Bóg, jako od nikogo nie pochodząca Boska natura – przekazuje on Synowi i Duchowi.
To że Syn jest równy Ojcu – wynika to z wagi Jego posłania na świat. Jezus jest też Bogiem – zmienia szabat, ma władzę nad szatanem. Posłannictwo Jezusa pokazuję prawdę o Nim samym. Końcowa weryfikacja jest w Tajemnicy Zmartwychwstania.+ „Ja i Ojciec jedno jesteśmy – jednorodzony Jezus w łonie Ojca”
- Jezus – zbawcze pośrednictwo
Duch święty jest świadkiem Syna. Świadkiem może być osoba – Osobowość Ducha św. Duch się będzie przypominał nam słowa Jezusa. Duch jako pocieszyciel. Duch święty jako Duch Miłości w naszych sercach.
Ojciec Syn i Duch święty – niezmienne Imię Boga. Ojciec posyła Syna i wraz z Synem posyła Ducha.
Wykład 15.03.2011.
Przejście z prawdy o Bogu jedynym do prawdy o Bogu Trójjedynym. Ojciec starotestamentalny „staje się” Ojcem Jezusa Chrystusa – wcielonego Syna Bożego.
Formuły trynitarze w Biblii (zestawienia – mowa o całej Trójcy):
- np. Ewangelia św. Mateusza „idźcie i nauczajcie narody” – trynitarny nakaz chrztu
Przymus myślenia trynitarnego
Tradycja Kościoła
Współistotność Syna i Ducha w Ojcu – tak samo ważni
Ojcowie Kościoła.
- Ireneusz z Lyonu
- Tertulian – nie mówmy o Bogu tylko w sposób żydowski, Boga szukajmy w nas
Syn i Duch św to Ręce działania Boga
Stary Testament zapowiadał Prawdę o Trójcy świętej.
- oskarżenia, że Bóg w ST jest zupełnie inny od Tego w NT, chrześcijanie nie powinni brać do ręki ST, ze względu na wiarę w innego Boga w NT
Logos – słowo podporządkowane Ojcu
Traktat: Bóg Jedyny +Bóg w Trójcy (zachód), Ojciec, Syn, Duch + wspólna Ich natura (wschód).
Wykład 29.03.2011.
Teodor z Bizancjum, Paweł z Samosaty- nurt dynamiczno adopcjonistyczny
Pneumnachomachia –duchoburstwo –negacja uwielbienia Ducha na tym samym poziomie co Ojca i Syna. Niezrodzony Ojciec, zrodzony Syn ale stworzony Duch Święty.
ARIANIZM- Syn nie jest równy Ojcu. Subordynacjonizm Ariusza.
Gnoza.
325r. Sobór w Nicei. Chrystus jest zrodzony a nie stworzony i jest współistotny Ojcu- homousios. Te pojęcia stały na straży Ewangelii. Dehelenizacja- odrzucanie błędnych poglądów wszelkich heretyków, posługując się pojęciami (homousios- Syn współistotny Ojcu)
Sobór II Nicejski- odrzucił obrazoburstwo.
Homoiusios- Syn podobny do Ojca- teoria arianizmu.
Ojcowie Kapadoccy- Bazyli Wielki- Traktat o Duchu Św., Grzegorz z Nazjanzu, Grzegorz z Nyssy. Przygotowują oni Sobór w Konstantynopolu. Wcześniej jako przygotowanie synod w Aleksandrii i synod w Ikonium. Duch Święty na równi z Ojcem i Synem. Ojciec, Syn i Duch Święty są na równi. Pan i Ożywiciel, który od Ojca pochodzi.- przymioty Ducha Świętego w Credo Nicejsko-Konstantynopolitańskim. Te przymioty podkreślają Bóstwo Ducha. Odbiera uwielbienie wraz z Ojcem i Syna i mówi przez proroków. Duch Święty pochodzi od Ojca przez Syna.
Do Filioque- zaczęto wprowadzać to słowo do Credo. Syn musi być Bogiem. Obrona Bóstwa Syna.
Synod w Toledo- 589r. Wyznanie, że Duch Święty jest jednej natury i pochodzi od Ojca i Syna. Trzeba czekać pięć wieków, by Rzym zaakceptował stwierdzenie, że Duch pochodzi zarówno od Ojca jak i od Syna. Relacja Syna do Ducha wyrażona przez Filioque. 1014r. Rzym akceptuje ten dodatek podczas koronacji Henryka II.
1054r. rozłam chrześcijaństwa na wschodnie i zachodnie.
Rozważania Augustyna nawiązujące do Biblii. Chrystocentryzm. Augustyn w odniesieniu do Ojca, Syna i Ducha nie chce wypowiadać się o Nich, jako o „osobach”.
Być, wiedzieć i widzieć- te trzy elementy wg. Augustyna stanowią jedność.
Augustyn- Traktat o Trójcy Św.-1. memoria (pamięć), inteligencja (myśl), wola (ostateczne działanie zbawcze) 2. mens (myśl), notitia (poznanie), Amor (miłość).
Kontekst soteriologiczny.
Nauka o trzech erach. Joachim z Fiore-
Wykład 5.04.2011.
Pochodzenie Syna- Ojciec rodzi Syna.
Pochodzenie Ducha- podmiot miłujący- źródło Ojciec i Syn dla Ducha Świętego.
Św. Tomasz- pojęcie samoistne- relacja Ojca i Syna do Ducha taka sama jak relacja Ojca do Syna.
Kontekst soteriologiczny- Osoby Boskie pochodzą od siebie, ich posłannictwo jest zbawcze. Trójca ekonomiczna- pochodzenie wyraża się w posłannictwach- działaniu Boga w świecie. Poznajemy Boga i Boga miłujemy- prawda o tym, że człowiek jest stworzony na obraz i podobieństwo Boże. Poznawanie- odnosi się do Syna, Miłowanie –do Ducha.
Sobory średniowieczne.
Sobór laterański I- 1215r, Rzym. Odpowiedź na herezje waldensów, tatarów, herezje w postaci credo- Trzy osoby boskie, natura złożona. Nazwy Ojciec Zrodziciel, Syn Zrodzony, Duch Św. pochodzący. Joachim z Fiore- historia Ojca, era Era i era Ducha- Kościół- Trzy ery. Istnieje jedna Boska natura występująca w trzech osobach. Bóg jedyny w Trójcy.
Sobór Lioński II-1274. „Konstytucja o pochodzeniu Ducha Św.”- Duch Św. pochodzi od Ojca i Syna od jednej zasady i jednego Syna- Jedno tchnienie Ojca i Syna. Drugi dokument- „Wyznanie wiary cesarza wschodniego Michała Paleologa”- temat filioque . Wiara w Trójcę Św. jedynego Boga Osobowego. Istoty Boskie są równe pod każdym względem.
Sobór Florencki- 1438-1445. Ferraro- Florencko- Rzymski. Sobór unijny we wschodem. Rozważana po raz kolejny kwestia filioque. Tym terminem posługiwali się zarówno ojcowie wschodni jak i zachodni. Wschód nie musi tego terminu używać, ale nie może mówić, że zachód używający tego terminu jest heretycki. Duch Św. ma swój byt od Ojca i Syna, pochodzi od obu jak od jednego tchnienia. Także Syn jak i Ojciec jest przyczyną samodzielnego bytu Ducha Św. Wyraz filioque (Syn pochodzący od Ojca) jest prawidłowo używany, gdyż wyjaśnia i komentuje prawdę Bożą, a także był bronią przeciw heretykom, np. arianom.
Boska peryhoreza- przenikanie wzajemnie Osób Boskich. Peryhoreza czynna i bierna.
Wschodowi zagrażał subordynacjanizm- podporządkowanie Syna i Ducha Świętego Ojcu.
Zachodowi zagrażał modalizm. Sposoby objawiania jednego Boga wyróżniają tylko tę istotę Jedynego Boga.
Trójca immanentna- imiona Boga- Ojciec, Syn i Duch Święty. Objawił się jeden Bóg. Jedną naturę posiadają Trzy Osoby Boskie. Najważniejszy termin „pochodzenia”! Syn- zrodzenie, Duch- tchnienie- pochodzenie tych Osób Boskich. Syn i Duch Św. To dwie ręce Boga Ojca. Na wschodzie- Boska hipostaza na określenie Trójcy Świętej.
Trójca ekonomiczna- działanie na zewnątrz. Posłannictwo- słowo klucz, działanie Boskich Osób. Ojciec posyła Syna i Ojciec posyła Ducha. Widzialne posłanie Boskich Osób (Jezus Chrystus żyjący na ziemi) i niewidzialne posłanie Boskich Osób- zamieszkiwanie Osób Boskich w duszy człowieka przez chrzest. Boskie energie- Boski byt Ojca Syna i Ducha oraz Ich działanie.
Wykład 12.04.2011.
Joachim z Fiore -Stworzenie- Ojciec, w tajemnicy wcielenia działa tylko Syn, a po Zesłaniu Ducha Św. jest czas Ducha. Zatraca się wówczas poczucie jednej natury Boskiej, odnosi się wrażenie, że istnieje trzech Bogów. W Polsce August Cieżkowski miał podobną ideę.
Potrzeba doksologiczności- mówienie o Bogu i mówienia do Boga.
Współczesne ujęcie-
a)prawda o człowieku wyjaśnia się w prawdzie o trój jedyności Boga- trynitologia z antropologią.
b) kontekst historyczny, polityczny
4) Joseph Ratzinger, Henri de Lubac, Hans Urs von Baltazar. Tajemnica trójjedynego Boga wiąże się z przyjmowaniem I dawaniem odpowiedzi. Komunią Kościoła jest jeden dla drugiego.-Ratzinger.
a) de Lubac- kontekst antropologiczny
b) von Baltazar- teologia trynitarza to teologia krzyża. Boskie cierpienie łączy się z osobą Ojca, Syna i Ducha, nie wyłącznie Syna.
STWORZENIE.
Bóg panem rzeczywistości złożonej.
Ta rzeczywistość jest darem Bożym. Dar świata dla człowieka.
Rzeczywistość stworzona podlega Bogu i nosi w sobie ślady Boga.
Stworzenie jest punktem wyjścia, czyli początek który dąży do swojej pełni.
NT.
Chrystus widzialnym obrazem Boga niewidzialnego.
Chrystus jest pierworodny wobec każdego stworzenia. Wewnętrzny początek wszystkiego.
Człowieczeństwo Jezusa jest przyczyną sprawczą i nadrzędną stworzenia.
Jezus jest zwornikiem stworzonej rzeczywistości. Jest punktem koncentrującym rzeczywistość.
W NT jest ścisłe połączenie dzieła stworzenia z dziełem zbawienia- nowym stworzeniem.
Jezus Chrystyus jest pantokratorem, całe stworzenie jest poddane Jezusowi. Alfa i Omega stworzenia to Chrystus.
Wykład 10.05.2011.
Stworzenie-powołanie do czegoś co wcześniej nigdy nie istniało. Są 4 poglądy, które zaprzeczają aktowi stworzenia. My je negujemy.
a) Monizm- byt jest jedną substancją. Ma dwie odmiany- spirytualistyczną- byt jest duchem. Monizm materialistyczny- wszystko jest materią.
b) Panteizm- świat i wszystko co się w nim znajduje, jest w swej istocie bogiem. Emanacjonizm- Plotyn. To co materialne widzimy oczami i jest to emanacja boga. Wszystko jest bogiem.
c) Deizm- przyjmuje akt stwórczy, istnieje Bóg Stwórca, ale zaprzecza się działania Boga w świecie.
d) Dualizm- u początku są dwie odwieczne zasady rzeczywistości- dobra i zła. Jest dwóch stwórców- dobry i zły.
Kreatologia- chrześcijańska nauka o stworzeniu, która czerpie zasady z Objawienia Bożego. Kreatio- stwarzać. Stwórczy Bóg, twórczy człowiek.
U początku stworzenia jest trójjedyny Bóg. Relacja trzech osób Boskich- Bóg Ojciec stwarza przez Syna Bożego w Duchu Św. Ewangelia Jana. Duch Święty daje życie. Syn jest pośrednikiem w dziele stworzenia.
Creatio et nihil- Stworzenie z niczego, z nicości. Bóg jest jedynym sprawcą istnienia.
NT- List do Rzymian,
Problem czasowości- kiedy dokonał się akt stwórczy Boga? Na początku= wraz z czasem. Bóg Stwórca jest Panem czasu.
Bóg w akcie stwórczym był w pełni wolny. Nie podlegał żadnemu przymusowi.
Akt stwórczy- darmowy- stworzenie jako dar, dobrowolny, stworzony z niczego, czasowy, niekomunikowalność aktu stwórczego- Stwórcą wszystkiego jest tylko Bóg. Continua creatio- ustawiczne stwarzanie. Bóg jest w permanentnej relacji do stworzenia, do aniołów i do człowieka.
ścisłe powiązanie kreatologii z soteriologią i eschatologią.
Boża Opatrzność-
Hans Kurtz von Baltazar- traktaty dogmatyczne.
Stworzenie wyniesione do rangi łaski. Cel stworzenia- chwała Boga. Płaszczyzny- eschatologiczna, ontyczna, moralna, nadprzyrodzona.
Nauki przyrodnicze- cała przyroda zależy zupełnie od Boga. Wszechświat jest przepełniony wartościami. Celem objawienia nie było uczenie człowieka prawdy naukowo-przyrodniczej o świecie, lecz wprowadzanie w krąg zbawiających go wartości. Zawarte w „Dei verbum” Soboru Watykańskiego II.
Płaszczyzna nauk empirycznych- ewolucja metodą powstania świata! To naukowa teoria. Uzasadnienia rozumowe dla istniejącego świata- ratio.
Teorie ewolucyjne- model prostego rozszerzania się wszechświata- poczerwienianie się galaktyk. Model pierwotnego atomu i wielkiego wybuchu. Model stożkowy.
Stworzenie a ekologia- zadaniem człowieka było czynienie sobie ziemi poddanej, ale człowiek nie zawsze dobrze ją użytkował. Sprowadzał przekształcanie świata do ujarzmiania i wyeksploatowania świata. To polecenie oznacza współpracę człowieka w gospodarowaniu ziemią, a nie działania wbrew naturze. Udział człowieka w Bożym rządach nad światem- Opatrzności. Człowiek powinien być w tym podobny do Boga.
Wykład 17.05.2011.
Nauka o Aniołach.
Malak- ktoś kto jest posłany.
Aniołowie- to istoty duchowe posłane przez Boga do udziału w dziele stwarzania i zbawiania.
ST- Ks. Rodzaju- wzmianki o aniołach, które przybierają wygląd osobowy, twarze ludzkie, stanowią świat w którym żyje Bóg.
Ks. Izajasza, rodz.6- wizja o Serafinach- „święty święty Pan Bóg z zastępów” Aniołowie są blisko Boga. Aniołowie towarzyszą ludowi w czasie wędrówki z ziemi egipskiej do Ziemi Obiecanej. Archaniołowie- Gabriel- ks. Daniela, Michał, Rafał- ks. Tobiasza.
Psalmy- Stwórca otrzymuje szczególną chwałę od Aniołów.
Anioły upadłe- okazali nieposłuszeństwo Bogu, aniołowie szatana.
NT- Aniołowie włączeni w zbawcze dzieło Chrystusa. Szczególna mowa o Aniołach w Apokalipsie. Aniołowie to byty osobowe kierujące się rozumem i wolą, stworzone przez Boga. Zwiastowanie- aniołowie zwiastują radość, Anioł zwiastuje Maryi przyjście na świat Zbawiciela, Anioł objawia się Józefowi, by uciekali z Egiptu.
Tradycja- pseudo Dionizy Areopagita- „O hierarchii Niebieskiej”. 9 chórów anielskiej- serafini, cherubini, troni, panowania, cnoty, władze, zwierzchności, Archaniołowie i Aniołowie.
Aniołowie są istotami stworzonymi. Credo Nicejsko-Konstantynopolitańskie- Bóg Stworzycielem rzeczy widzialnych i niewidzialnych.
Przymioty Aniołów- umysł
-wiedza wlana-ich poznanie jest ograniczone, bo nie poznają wszystkiego ze swej istoty, ale na drodze wiedzy wlanej. Aniołowie mogą poznać, to co jest im dane do poznania przez Boga- świat duchowe, samych siebie. Aniołowie nie mogą poznać duchowych myśli i pragnień.
-Aniołowie Stróżowie-
9) Moralny upadek aniołów- bunt aniołów- powody- zazdrość o człowieka. Teoria F. Suareza- aniołowie mieli oddać Synowi Bożemu hołd, aniołowie jako duchy pokłonić się mieli przed wcielonym Synem Bożym. Św. Tomasz- pycha anielska powodem buntu.
10) Szatan tym, który nakłania do zła w ST. W NT- przeciwnik Chrystusa. Wieczna walka dobrego ze złem. Obecność zła w człowieku jest związana z jego niemocą. Apokalipsa przedstawia symbol szatana atakującego Chrystusa. Triumf szatana jest pozorny, to antychryst- odwieczny rywal Jezusa. Szatan to dobra natura (stworzony przez Boga), a zła osoba- dokonał złego wyboru osobowego. Pokusy szatańskie-
WYKŁAD: 24.05.2011
Początkowy stan człowieka – sprawiedliwość pierwotna
Antropogeneza – pochodzenia człowieka
ST - pochodzenie człowieka w tej rzeczywistości, którą stworzył Bóg
- ST – KS. RODZAJU – rozdział 1,2 – człowiek ukazany z odmiennej perspektywy (1 rozdział – ukoronowanie wszystkich dzieł, 2 rozdział – człowiek jako pierwszy, by potem otrzymał od Boga inne stworzenia, które Bóg powołał wcześniej przed nim do życia)
Człowiek – pierwiastek niematerialny, materialny – obraz Boga jako garncarza, który tchnie życie w człowieka – nie dualizm, tylko jedność, głębia człowieka w ciele. W przeciwieństwie do greckiego myślenia, które oddzielało ciało od duszy.
Obraz i podobieństwo – to nie jest to samo
- obraz: to co człowiek otrzymuje z daru Bożego
- podobieństwo – zadanie, które stoi przed człowiekiem, aby dorastał do tego obrazu, aby upodabniał się do Boga.
Prawdziwym obrazem Boga niewidzialnego jest Chrystus, w tajemnicy swojego wcielenia, swoim człowieczeństwie – św. Paweł
Natura człowieka
- monogamia, dwupłciowość
- pochodzenie od Boga, także zadań do wykonania
-natura człowieka integralna – stanowi jedność (ciało i dusza)
Człowiek stanowi cel i środek skondensowanej historii – św. Jan
Preegzystencja dusz? Reinkarnacja?
In vitro itp.? Reprodukcja człowieka. Dużo na ten temat mówił Joseph Ratzinger
Monogenizm – XX wiek. Encyklika z 1950 roku „Humani Genesi”
Ewolucjonizm umiarkowany – transformizm - proces przekształcania człowieka
Nauczanie o stworzeniu człowieka – Pismo św nie mówi o bezpośrednim stworzeniu ciała pierwszego człowieka. Ciało tworzone biologicznie, naturalnie w pewnym momencie zostało wypełnione duszą natchnioną przez Boga – prób hominizacji. (ks. Rodzaju – ten moment)
Teoria odtwórczości – Fruschammer, teolog niemiecki. Ciało i dusza zmysłowa, a Bóg swoim aktem podnosi duszę do duchowo, zmysłowo nieśmiertelnej
Duszę uważać za formę ciała?
Po śmierci ludzkie ja trwa nadal, nie ma połowy człowieka, jest on cały w swojej jedności, mimo, że w innym stanie i bez ciała – w innym odniesieniu do Boga. Człowiek jest duszą i ciałem, a nie ma duszę i ciało – chrześcijański personalizm.
Wykład 31.05.2011.
Początek grzechu wpisany w tajemnicę Stworzenia.
Stan sprawiedliwości pierwotnej- iusticia originalis- wykładnikiem tego stanu był raj.
Raj ukazuje przyjaźń człowieka z Bogiem, inaczej „stan łaski”.
Wzmocnienie wszystkim wymiarów życia. Nie było dysonansu między ciałem a duszą. Ciało harmonijnie podległe duszy.
Św. Augustyn- Adam Mógł umrzeć, ale nie Musiał, ponieważ łaska chroniła go od śmierci. Adam był wolny od żadnej pożądliwości- pożądliwości pychy żywota, pożądliwości oczu i pożądliwości świata.
Relacja między mężczyzną a kobietą, była odbiciem relacji człowieka i Boga. Chociaż oboje byli nadzy, nie odczuwali wstydu względem siebie. Człowiek panował nad dziełem stworzenia Boga, nie niszczył dzieła stworzenia, ale je rozwijał przez swoją pracę. Praca była aktem współpracy z Bogiem w dziele doskonalenia stworzenia.
Relacja człowieka z Bogiem, relacja człowieka z bliźnim, relacja człowieka z ziemią, relacja człowieka z samym sobą- te harmonie złamał grzech pierwszych ludzi.
Skąd się wzięło zło? Zło w żaden sposób nie było zawarte w strukturze stworzenia. Nie pochodzi od Boga. A pochodzi z wolności istoty stworzonej. Zło jest częścią historii wolności, nie historii natury. Wszak człowiek został stworzony wolnym.
Rozróżnienie na zło fizyczne-rzeczywistość słabości stworzenia (kataklizmy itp.) i zło moralne.
Człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo (powołanie, by obraz się uzewnętrzniał) Boga. Człowiek zanegował ten dar i chciał własną mocą stać się równym Bogu. Zaczął działać wbrew porządkowi stworzenia. Okazał nieposłuszeństwo Bogu.
Abraham- ojciec wszystkich wierzących, Maryja- Matką wszystkich wierzących.
Grzech Adama staje się grzechem wszystkich ludzi. W nas jest grzechem dziedzicznym, w Adamie grzechem osobistym.
Zbawienie odwróceniem porządku. Chrystus nowym Adamem, który naprawia to, co zniszczył pierwszy Adam. Chrystus przynosi nam więcej niż przyniósł nam stary Adam.
Rajski upadek człowieka- to niezdana próba wolności człowieka, naprawiona przez Chrystusa.